Kâşî (Farsça: الكاشي) ya da tam künyesiyle Gıyâsüddîn Cemşîd bin Mes'ûd el-Kâşî (Arapça: غياث الدين جمشید بن مسعود بن محمد الكاشي, d.1380, Kaşan - ö. 1429, Semerkand) 14. yüzyılın son yarısında, Kaşan’da doğmuş hekim, matematikçi ve gökbilimcidir.
Kâşî | |
---|---|
Doğum | 1380 Kaşan, İran |
Ölüm | 1429 Semerkand |
Din | İslam |
Yaşam öyküsü
Doğum ve ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Öğrenimini Kaşan’da tamamlamış, Uluğ Bey'in daveti üzerine Semerkand'a gitmiş ve çalışmalarına burada devam etmiştir. Matematik ve astronomi üzerine çalışmaları olan el-Kaşi, aritmetikte ondalık sistemi ilk kullanan kişidir. Meraga Gözlemevi’nde yapılmış olan gözlemleri içeren İlhan’ın Zici adlı zicteki tabloları yeniden hesap ederek İlhan’ın Zici’ni tamamlayan Hakan’ın Zici adlı eserini yazmıştır; Süllem el-Sema adlı eserinde ise gök cisimlerinin uzaklıkları sorununu tartışmıştır.
Gıyaseddin Cemşid el-Kaşi’nin en önemli eseri, Orta Çağ İslâm Dünyası’ndaki matematik bilgisini bütün yönleriyle serimlediği Matematiğin Anahtarı adlı kitabıdır; bu eserinin bir bölümünde ondalık kesirleri kuramsal yönden incelemis ve bu kesirlerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi aritmetiksel işlemlerin nasıl yapılacağını örnekleriyle göstermiştir; burada vermiş olduğu bilgiler daha sonra 16. yüzyılın Osmanlı ünlü matematikçilerinden ve astronomlarından Takiyüddin (Arapça: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي, Taqī al-Dīn Abū Bakr Muhammad ibn Qādhī Ma'rūf ibn Ahmad al-Shāmī al-'Asadī al-Rāsid) tarafından kullanılacak, trigonometri ve astronomiye uygulanarak geliştirilecektir.
Usule uygun, sin 1° belirlemek için Gıyaseddin Cemşid al-Kaşi aşağıdaki çözümü bulmuş, sonraları 16. yüzyılda Fransız matematikçilerinden François Viète tarafından sık sık kullanılmıştır.
Pi Sayısı
Gıyaseddin Cemşid Arşimed'in pi sayısının hesaplanması için önerdiği iç içe poligonlar yöntemini kullanarak virgülden sonra 14. basamağa kadar gitmiş ve pi sayısını kendi zamanının en iyi hesaplamış kişisi olmuştur. O güne kadar en iyi sonuç olarak Zu Chongzhi tarafından 6. basamağa kadar gidilmişti. Bu rekor 180 yıl gibi çok uzun bir süre boyunca El-Kaşi'de kalmıştır. 180 yıl sonra Adriaan van Roomen tarafından yine aynı yöntemle virgülden sonra 15 (ya da 17) basamak ile kırılmıştır.
Eserleri
- Khagani Zij (1413)
- Ar-Risala al-Muhitija (1424)
- Miftah al-Hisab, (1427)
- Ar-Risala al-Kemaliyye
- Nuzhet al-Hadaik
- Risala al-Veter
Kaynakça
- ^ . 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2016.
- ^ Dr. Salim Ayduz. (İngilizce). 12 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Marlow Anderson, Victor J. Katz, Robin J. Wilson (2004), Sherlock Holmes in Babylon and Other Tales of Mathematical History, Mathematical Association of America, p. 139,
- ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- ^ The History of Pi, Fountain Magazine, Issue 49, Page 24, 2005
Dış bağlantılar
- (İngilizce). 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kasi Farsca الكاشي ya da tam kunyesiyle Giyasuddin Cemsid bin Mes ud el Kasi Arapca غياث الدين جمشید بن مسعود بن محمد الكاشي d 1380 Kasan o 1429 Semerkand 14 yuzyilin son yarisinda Kasan da dogmus hekim matematikci ve gokbilimcidir KasiDogum1380 Kasan IranOlum1429 SemerkandDinIslamYasam oykusuDogum ve olum tarihi kesin olarak bilinmemektedir Ogrenimini Kasan da tamamlamis Ulug Bey in daveti uzerine Semerkand a gitmis ve calismalarina burada devam etmistir Matematik ve astronomi uzerine calismalari olan el Kasi aritmetikte ondalik sistemi ilk kullanan kisidir Meraga Gozlemevi nde yapilmis olan gozlemleri iceren Ilhan in Zici adli zicteki tablolari yeniden hesap ederek Ilhan in Zici ni tamamlayan Hakan in Zici adli eserini yazmistir Sullem el Sema adli eserinde ise gok cisimlerinin uzakliklari sorununu tartismistir Giyaseddin Cemsid el Kasi nin en onemli eseri Orta Cag Islam Dunyasi ndaki matematik bilgisini butun yonleriyle serimledigi Matematigin Anahtari adli kitabidir bu eserinin bir bolumunde ondalik kesirleri kuramsal yonden incelemis ve bu kesirlerle toplama cikarma carpma ve bolme gibi aritmetiksel islemlerin nasil yapilacagini ornekleriyle gostermistir burada vermis oldugu bilgiler daha sonra 16 yuzyilin Osmanli unlu matematikcilerinden ve astronomlarindan Takiyuddin Arapca تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي Taqi al Din Abu Bakr Muhammad ibn Qadhi Ma ruf ibn Ahmad al Shami al Asadi al Rasid tarafindan kullanilacak trigonometri ve astronomiye uygulanarak gelistirilecektir Usule uygun sin 1 belirlemek icin Giyaseddin Cemsid al Kasi asagidaki cozumu bulmus sonralari 16 yuzyilda Fransiz matematikcilerinden Francois Viete tarafindan sik sik kullanilmistir sin3ϕ 3sinϕ 4sin3ϕ displaystyle sin3 phi 3sin phi 4sin 3 phi Pi SayisiGiyaseddin Cemsid Arsimed in pi sayisinin hesaplanmasi icin onerdigi ic ice poligonlar yontemini kullanarak virgulden sonra 14 basamaga kadar gitmis ve pi sayisini kendi zamaninin en iyi hesaplamis kisisi olmustur O gune kadar en iyi sonuc olarak Zu Chongzhi tarafindan 6 basamaga kadar gidilmisti Bu rekor 180 yil gibi cok uzun bir sure boyunca El Kasi de kalmistir 180 yil sonra Adriaan van Roomen tarafindan yine ayni yontemle virgulden sonra 15 ya da 17 basamak ile kirilmistir EserleriKhagani Zij 1413 Ar Risala al Muhitija 1424 Miftah al Hisab 1427 Ar Risala al Kemaliyye Nuzhet al Hadaik Risala al VeterKaynakca 19 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2016 Dr Salim Ayduz Ingilizce 12 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Marlow Anderson Victor J Katz Robin J Wilson 2004 Sherlock Holmes in Babylon and Other Tales of Mathematical History Mathematical Association of America p 139 ISBN 0 88385 546 1 O Connor John J Robertson Edmund F Ghiyath al Din Jamshid Mas ud al Kashi MacTutor Matematik Tarihi arsivi The History of Pi Fountain Magazine Issue 49 Page 24 2005Dis baglantilar Ingilizce 26 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi O Connor John J Robertson Edmund F Ghiyath al Din Jamshid Mas ud al Kashi MacTutor Matematik Tarihi arsivi