Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Külüg Beg veya Kalı Tigin, 832-839 yılları arasında Uygur Kağanlığı'nı yöneten hükümdar. Hükümdarlık adı "Ay Tengride Kut Bulmış Alp Külüg Bilge Kağan"dır. Tahta geçtikten sonra bir yıl sonra Çin imparatoru Külüg'ü tebrik için Uygur başkentine bir heyet göndermiştir. Ayrıca 833 yılının nisan ayında Çin sarayında yayımlanan bir fermanda Külüg Bey, ileriyi görmekte muktedir, Çin için güvenilir bir dost ve becerikli bir kağan olarak anlatılmaktadır. Bunun aksi bir şekilde, Çin ile yürüttüğü çok yakın politikalar nedeniyle kendi yurttaşları tarafından tasdik edilmemiş, suikast planı ile tahttan indirilmek istenmiş, bu başarılı olmayınca ordu içerisinden isyan eden birliklerin Ordu-balık'ı kuşatması sonucu intihar etmiştir. Bu durum, muhtemelen Miran Betikleri'nde, kendisinden bir kağan olarak değil, bir bey olarak bahsedilmesinin nedenidir.
| Külüg Beg | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Uygur Kağanı | |||||
| Hüküm süresi | Uygur Kağanlığı: 832-839 | ||||
| Önce gelen | Kasar Kağan | ||||
| Sonra gelen | Üge Kağan | ||||
| Ölüm | 839 | ||||
| |||||
Uygur Kağanlığı, Külüg Bey Dönemi'nde tam anlamıyla büyük devlet statüsünü kaybederek, Çin'in vasallaştırma politikasının bir parçası hâline gelmiştir.
Kağanlığı
Kasar Kağan'ın ölümünden sonra, Çİn kaynaklarında Hu Tigin olarak geçen Kasar'ın yeğeni Külüg Beg tahta geçmiştir. Külüg Beg, iktidara gelir gelmez, Çin ile daha önce akrabalık bağıyla kurulan dostluğu kuvvetlendirmek için adımlar attı. Buna karşılık, Kasar Kağan'ın ölümü üzerine Çin sarayında büyük bir anma merasimi düzenlendi ve üç gün yas ilan edildi. Ancak zamanla Uygur kağanının Çin ile kurduğu aşırı bağlılık, Uygur asilzadeleri ve devletin ticari yönünde etkili olan Soğdaklar arasında huzursuzluklara neden oldu. Kağanın Çin'e aşırı bir bağlılık gösterdiğini düşünen devlet erkânı, bunun ülkenin bağımsızlığını zedelediğini düşünmeye başladı. Çin İmparatoru Wen-Tsung'un sınır boylarında yaşayan Türk ticaret erbaplarının Çinceyi öğrenmesini şart koşarak, Çinceyi bir linguafranca hâline getirme hayalini Uygur kağanının desteklemesi bu ayrışmayı daha da derinleştirdi. Tarih 839'u gösterdiğinde, kağan kendisine karşı kurulan bir komplo planını deşifre etti. Buna göre bir Uygur prensi ve An Yunhe adındaki bir Soğdak devlet adamı, Külüg'ü öldürmek için bir plan hazırlamıştı. Bu durum karşısında kağan, bu iki isyancıyı da idam ettirdi.
Uygur Kağanlığı'nın asli unsuru olan Türkler ve ticaret erbapları Soğdakların isyanlarını bu idam kararları engelleyemedi. Miran Betikleri'nden öğrendiğimize göre, bu idamlara çok sinirlenen Uygur asilzadesi , kendisine bağlı Uygur birliğiyle başkent Ordu-Balık'ın dışarısında konuşlandı. Kendi ordusu tarafından kuşatılan Uygur kağanı, azledileceğini anlayınca intihar etti.
Kaynakça
- ^ Göç Destanı'nda ülkenin yıkılmasına neden olan kağan olarak geçen "Kalı Tigin"in Külüg Bey olabileceği düşünülmektedir.
- ^ Saadettin Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Akçağ Yayınları, s. 91.
- ^ Cengiz Alyılmaz, Karı Çor Tigin Yazıtı, s. 7.
- ^ a b . 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ a b c Michael Robert Drompp, Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire: A Documentary History, BRILL, 2005, s. 34.
- ^ Gülçin Çandarlıoğlu, Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü, Türk Tarihi Ans. II. cilty.
- ^ Miran Betiği, satır 6-10.
- ^ Michael Robert Drompp, s. 35.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kulug Beg veya Kali Tigin 832 839 yillari arasinda Uygur Kaganligi ni yoneten hukumdar Hukumdarlik adi Ay Tengride Kut Bulmis Alp Kulug Bilge Kagan dir Tahta gectikten sonra bir yil sonra Cin imparatoru Kulug u tebrik icin Uygur baskentine bir heyet gondermistir Ayrica 833 yilinin nisan ayinda Cin sarayinda yayimlanan bir fermanda Kulug Bey ileriyi gormekte muktedir Cin icin guvenilir bir dost ve becerikli bir kagan olarak anlatilmaktadir Bunun aksi bir sekilde Cin ile yuruttugu cok yakin politikalar nedeniyle kendi yurttaslari tarafindan tasdik edilmemis suikast plani ile tahttan indirilmek istenmis bu basarili olmayinca ordu icerisinden isyan eden birliklerin Ordu balik i kusatmasi sonucu intihar etmistir Bu durum muhtemelen Miran Betikleri nde kendisinden bir kagan olarak degil bir bey olarak bahsedilmesinin nedenidir Kulug BegUygur KaganiHukum suresiUygur Kaganligi 832 839Once gelenKasar KaganSonra gelenUge KaganOlum839Tam adiAy Tengride Kut Bulmis Alp Kulug Bilge Kagan Uygur Kaganligi Kulug Bey Donemi nde tam anlamiyla buyuk devlet statusunu kaybederek Cin in vasallastirma politikasinin bir parcasi haline gelmistir KaganligiKasar Kagan in olumunden sonra CIn kaynaklarinda Hu Tigin olarak gecen Kasar in yegeni Kulug Beg tahta gecmistir Kulug Beg iktidara gelir gelmez Cin ile daha once akrabalik bagiyla kurulan dostlugu kuvvetlendirmek icin adimlar atti Buna karsilik Kasar Kagan in olumu uzerine Cin sarayinda buyuk bir anma merasimi duzenlendi ve uc gun yas ilan edildi Ancak zamanla Uygur kaganinin Cin ile kurdugu asiri baglilik Uygur asilzadeleri ve devletin ticari yonunde etkili olan Sogdaklar arasinda huzursuzluklara neden oldu Kaganin Cin e asiri bir baglilik gosterdigini dusunen devlet erkani bunun ulkenin bagimsizligini zedeledigini dusunmeye basladi Cin Imparatoru Wen Tsung un sinir boylarinda yasayan Turk ticaret erbaplarinin Cinceyi ogrenmesini sart kosarak Cinceyi bir linguafranca haline getirme hayalini Uygur kaganinin desteklemesi bu ayrismayi daha da derinlestirdi Tarih 839 u gosterdiginde kagan kendisine karsi kurulan bir komplo planini desifre etti Buna gore bir Uygur prensi ve An Yunhe adindaki bir Sogdak devlet adami Kulug u oldurmek icin bir plan hazirlamisti Bu durum karsisinda kagan bu iki isyanciyi da idam ettirdi Uygur Kaganligi nin asli unsuru olan Turkler ve ticaret erbaplari Sogdaklarin isyanlarini bu idam kararlari engelleyemedi Miran Betikleri nden ogrendigimize gore bu idamlara cok sinirlenen Uygur asilzadesi kendisine bagli Uygur birligiyle baskent Ordu Balik in disarisinda konuslandi Kendi ordusu tarafindan kusatilan Uygur kagani azledilecegini anlayinca intihar etti Kaynakca Goc Destani nda ulkenin yikilmasina neden olan kagan olarak gecen Kali Tigin in Kulug Bey olabilecegi dusunulmektedir Saadettin Gomec Uygur Turkleri Tarihi ve Kulturu Akcag Yayinlari s 91 Cengiz Alyilmaz Kari Cor Tigin Yaziti s 7 a b 4 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2017 a b c Michael Robert Drompp Tang China And The Collapse Of The Uighur Empire A Documentary History BRILL 2005 s 34 Gulcin Candarlioglu Uygur Devletleri Tarihi ve Kulturu Turk Tarihi Ans II cilty Miran Betigi satir 6 10 Michael Robert Drompp s 35