Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kalender Çelebi İsyanı ya da Kalender Şah İsyanı, 1527'de Kalender Çelebi liderliğinde başlayan ayaklanmadır. Kalender Çelebi İsyanı 1527 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Anadolu'da çıkan dini içerikli büyük bir isyandır.
| Kalender Çelebi İsyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu | İsyancılar | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Pargalı İbrahim Paşa | Kalender Çelebi (ölü) | ||||||
| Güçler | |||||||
| 5000'den fazla | İsyan sırasında 30.000, sonraları 3000-4000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Kalender, tüm kuvvetleri ve müritleriyle birlikte öldürüldü. | |||||||
İsyanın lideri, Bektaşî tarikâtının tekke şeyhliğini yapan Kalender Çelebi'dir. Hacı Bektaş-ı Veli soyundan olup “Kadıncık Ana’dan doğma Habib Efendi’nin torunu” olduğu rivayet edilir. Yine rivayete göre babası İskender, Hacı Bektaş-ı Veli’den sonra gelen büyük Bektaşi şeyhi Balım Sultan’ın oğludur. Anadolu’da Safeviler’in desteğiyle çıkarılan isyanların en önemlilerinden birinin liderliğini üstlenen Kalender’in Hacı Bektaş ocağı şeyhi olması dışında hayatı hakkında bilgi mevcut değildir.
Başlangıcı
Şah unvanı bulunan Kalender Çelebi Maraş ve civar bölgesinin Alevi kanaat önderidir. Anadolu’da artan mali sıkıntılar yanında yeni düzenlemelerden memnun olmayan ve yoğun Safevi propagandasından etkilenen Türkmen gruplarının destek verdiği Kalender’in isyanı 1526 Mohaç seferi sırasında patlak verdi. Kalender’in isyanı sırasında Çiçekli, Akça Koyunlu, Masadlı, Bozoklu gibi büyük Türkmen aşiretleri onun yanında yer almıştı. Ayrıca daha önce çıkan Baba Zünnûn İsyanı'nda dağıtılan gruplar da ona katılmıştı. Hareket daha sonraki dönemlerde Osmanlı ile arası açık olan Sünni Dulkadirli beylerinin de katılımıyla güneydoğuya yayılmıştır. İlerleyen dönemde tımarları elinden alınmış sipahilerin ve onlara bağlı askerlerin de katılımıyla Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Kısa zamanda büyük bir ayaklanmaya dönüşmüştür. İsyanın vurucu gücü haline gelen tecrübeli sipahiler Kalender'e bağlılıklarını bildirmiş, isyanın yayılmasında önemli rol oynamışlardır. Kaynaklara göre Kalender'in etrafında 30.000 kişi toplanmıştı. İsyanın başlaması ve yayılması haberi Kanuni Sultan Süleyman'a sefer dönüşü Petervaradin'de ulaştı. Anadolu Beylerbeyi Behram Paşa ile Karaman Beylerbeyi Mahmud Paşa isyanı bastırmakla görevlendirildi. Bu kuvvetler yetişmeden önce Sivas Beylerbeyi Yakup Paşa Kalender'e mağlup oldu. Ardından Diyarbekir Beylerbeyi Deli Hüsrev Paşa ile Pasin Ovası'nda yapılan çarpışmada geri çekilmek zorunda kalan Kalender, Anadolu Beylerbeyi Behram Paşa'yı Karaçayır'da yenilgiye uğrattı. Behram Paşa, kendisine katılan Karaman ve Halep beylerbeyleriyle birlikte 8 Haziran 1527'de Tokat civarında Cincife’de tekrar onunla savaşa tutuştu. Çok çetin geçen savaşta Behram Paşa yine mağlup oldu. Savaşta; Karaman beylerbeyi, Alâiye, Amasya, Birecik beyleriyle Karaman ve Anadolu timar defterdarları hayatlarını kaybettiler.
İsyanın Bastırılması
İsyanın büyümesi ve büyük zararlara yol açması Kanuni'yi harekete geçirmiştir. İsyanı bastırmakla görevlendirilen Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa, bu yenilgi haberleri üzerine emrindeki 3000 yeniçeri ve 2000 sipahi ile Elbistan’a kadar ilerledi. Osmanlı kuvvetlerinin yoğun baskısı karşısında tutunamayacağını anlayan Kalender İran'a gitmeye niyetlendi, sonra da Bağdat’a yöneldi.
İbrahim Paşa, tedbir olarak Kalender'e mağlup olan askerleri ordugahına sokmadığı gibi timarları ellerinden alınmış Dulkadırlı sipahileri ve Türkmen ileri gelenlerini davet ederek eski haklarının geri verileceğini bildirdi. Bunun üzerine Kalender’in safındaki sipahi grupları ve Türkmen beyleri İbrahim Paşa'nın yanına geldiler. Paşa boy beylerine hil‘at giydirip onlara bağışlarda bulundu. Buna bağlı olarak topraklarından sürgün edilen Türkmen aşiretler yurtlarına geri dönecek, vergi borçları affolunacaktı, kellesi vurulan Şehsuvaroğlu Ali Bey ve oğullarının özrü olarak bölgenin yönetiminin yeniden Dulkadirli beylerine verilecekti. Sipahilere ise tımarları ve dirlikleri geri verilecek, askere geri dönmelerine izin verilecek, önceki hataları affolunacaktır. İbrahim Paşa'nın bu hamlesi ve teklifleri çok işe yaradı. Sipahiler ve Türkmen aşiretleri teker teker desteklerini çekmeye başladılar. Kalender'in 3-4 bin kişilik kuvvetinin kaldığı anlaşılınca İbrahim Paşa yanında bulunan çaşnigirlerden Bilal Mehmed ve Divâne Pervâne'yi 500 kişilik bir kuvvetle isyancılara doğru gönderdi. 22 Haziran 1527 tarihinde Başsaz yaylağında asilere yetişen kuvvetler asileri mağlup ederek kalanları kılıçtan geçirdikleri gibi reisleri Kalender Çelebi ve Dulkadiroğulları'ndan Divâne Dündar'ın başını da kesmişlerdir.
Sonuçları
Kalender Şah Çelebi İsyanı Anadolu da Alevilik-Bektaşilik üzerine kurulu çıkan son büyük isyandır. Bu isyandan sonra bir daha büyük bir ayaklanma çıkmayacak, çıkan bazı büyük Celali İsyanları (Kalenderoğlu, Karayazıcı isyanları gibi) da Alevi nitelikli olsa da temeli dini amaçlara dayanmayacaktı.
Kalender Şah'ın öldürülmesi üzerine Bektaşi tarikatının Anadolu'daki faaliyetlerine son verilmiş ve tarikattaki çok sayıda dedebaba öldürülmüştür. Bu ayaklanmayla birlikte Hacı Bektaş postu 35 yıl postnişinsiz kalmış, 1551 yılında Dedebaba unvanıyla Sersem Ali Dedebaba Hacı Bektaş postuna oturmuştur. Bu tarihten sonra Dedebabalar Hacı Bektaş postunun sahipleri olmuştur. Bektaşilik; Babagan ve Dedegan koluyla ikiye ayrılıp yıllarca karşılıklı olarak hak iddiasında bulunmuşlardır
Bu isyanın etkileri devam ederken Sivas'ta Pir Sultan Abdal çeşitli nedenlerden ötürü 72 müridiyle birlikte başkaldırmış, bu olay Sivas Valisi Hızır Paşa tarafından bastırılmış, halk ozanı Pir Sultan asılmıştır.
Anadolu'da Sünni-Alevi Türkmen ittifakı yaşanmış fakat bu ittifak erken bozulmuştur. Bu bölgede Şafii Kürt beyleri büyük güç kazanmıştır. Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin Kızılbaş katli vaciptir fetvası çıkmıştır. Bölgede Türkmen yönetimi uygulanmamış, Dulkadirli Türkmenler kandırılmıştır.
Dağınık sipahiler orduya geri alınınca orduda düzen bozulmuş, Tımar sistemi büyük oranda yıpranmış ve ilerleyen dönemlerde de sorun arz etmeye devam etmiştir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kalender Celebi Isyani ya da Kalender Sah Isyani 1527 de Kalender Celebi liderliginde baslayan ayaklanmadir Kalender Celebi Isyani 1527 yilinda Osmanli Imparatorlugu na karsi Anadolu da cikan dini icerikli buyuk bir isyandir Kalender Celebi IsyaniTarih1527BolgeAnadoluSonucDulkadirli Turkmen Asiretleri desteklerini cektiler Isyan bastirildiTaraflarOsmanli ImparatorluguIsyancilarKomutanlar ve liderlerPargali Ibrahim PasaKalender Celebi olu Gucler5000 den fazlaIsyan sirasinda 30 000 sonralari 3000 4000KayiplarKalender tum kuvvetleri ve muritleriyle birlikte olduruldu Isyanin lideri Bektasi tarikatinin tekke seyhligini yapan Kalender Celebi dir Haci Bektas i Veli soyundan olup Kadincik Ana dan dogma Habib Efendi nin torunu oldugu rivayet edilir Yine rivayete gore babasi Iskender Haci Bektas i Veli den sonra gelen buyuk Bektasi seyhi Balim Sultan in ogludur Anadolu da Safeviler in destegiyle cikarilan isyanlarin en onemlilerinden birinin liderligini ustlenen Kalender in Haci Bektas ocagi seyhi olmasi disinda hayati hakkinda bilgi mevcut degildir BaslangiciSah unvani bulunan Kalender Celebi Maras ve civar bolgesinin Alevi kanaat onderidir Anadolu da artan mali sikintilar yaninda yeni duzenlemelerden memnun olmayan ve yogun Safevi propagandasindan etkilenen Turkmen gruplarinin destek verdigi Kalender in isyani 1526 Mohac seferi sirasinda patlak verdi Kalender in isyani sirasinda Cicekli Akca Koyunlu Masadli Bozoklu gibi buyuk Turkmen asiretleri onun yaninda yer almisti Ayrica daha once cikan Baba Zunnun Isyani nda dagitilan gruplar da ona katilmisti Hareket daha sonraki donemlerde Osmanli ile arasi acik olan Sunni Dulkadirli beylerinin de katilimiyla guneydoguya yayilmistir Ilerleyen donemde timarlari elinden alinmis sipahilerin ve onlara bagli askerlerin de katilimiyla Orta Anadolu ya yayilmistir Kisa zamanda buyuk bir ayaklanmaya donusmustur Isyanin vurucu gucu haline gelen tecrubeli sipahiler Kalender e bagliliklarini bildirmis isyanin yayilmasinda onemli rol oynamislardir Kaynaklara gore Kalender in etrafinda 30 000 kisi toplanmisti Isyanin baslamasi ve yayilmasi haberi Kanuni Sultan Suleyman a sefer donusu Petervaradin de ulasti Anadolu Beylerbeyi Behram Pasa ile Karaman Beylerbeyi Mahmud Pasa isyani bastirmakla gorevlendirildi Bu kuvvetler yetismeden once Sivas Beylerbeyi Yakup Pasa Kalender e maglup oldu Ardindan Diyarbekir Beylerbeyi Deli Husrev Pasa ile Pasin Ovasi nda yapilan carpismada geri cekilmek zorunda kalan Kalender Anadolu Beylerbeyi Behram Pasa yi Karacayir da yenilgiye ugratti Behram Pasa kendisine katilan Karaman ve Halep beylerbeyleriyle birlikte 8 Haziran 1527 de Tokat civarinda Cincife de tekrar onunla savasa tutustu Cok cetin gecen savasta Behram Pasa yine maglup oldu Savasta Karaman beylerbeyi Alaiye Amasya Birecik beyleriyle Karaman ve Anadolu timar defterdarlari hayatlarini kaybettiler Isyanin BastirilmasiIsyanin buyumesi ve buyuk zararlara yol acmasi Kanuni yi harekete gecirmistir Isyani bastirmakla gorevlendirilen Sadrazam Pargali Ibrahim Pasa bu yenilgi haberleri uzerine emrindeki 3000 yeniceri ve 2000 sipahi ile Elbistan a kadar ilerledi Osmanli kuvvetlerinin yogun baskisi karsisinda tutunamayacagini anlayan Kalender Iran a gitmeye niyetlendi sonra da Bagdat a yoneldi Ibrahim Pasa tedbir olarak Kalender e maglup olan askerleri ordugahina sokmadigi gibi timarlari ellerinden alinmis Dulkadirli sipahileri ve Turkmen ileri gelenlerini davet ederek eski haklarinin geri verilecegini bildirdi Bunun uzerine Kalender in safindaki sipahi gruplari ve Turkmen beyleri Ibrahim Pasa nin yanina geldiler Pasa boy beylerine hil at giydirip onlara bagislarda bulundu Buna bagli olarak topraklarindan surgun edilen Turkmen asiretler yurtlarina geri donecek vergi borclari affolunacakti kellesi vurulan Sehsuvaroglu Ali Bey ve ogullarinin ozru olarak bolgenin yonetiminin yeniden Dulkadirli beylerine verilecekti Sipahilere ise timarlari ve dirlikleri geri verilecek askere geri donmelerine izin verilecek onceki hatalari affolunacaktir Ibrahim Pasa nin bu hamlesi ve teklifleri cok ise yaradi Sipahiler ve Turkmen asiretleri teker teker desteklerini cekmeye basladilar Kalender in 3 4 bin kisilik kuvvetinin kaldigi anlasilinca Ibrahim Pasa yaninda bulunan casnigirlerden Bilal Mehmed ve Divane Pervane yi 500 kisilik bir kuvvetle isyancilara dogru gonderdi 22 Haziran 1527 tarihinde Bassaz yaylaginda asilere yetisen kuvvetler asileri maglup ederek kalanlari kilictan gecirdikleri gibi reisleri Kalender Celebi ve Dulkadirogullari ndan Divane Dundar in basini da kesmislerdir SonuclariKalender Sah Celebi Isyani Anadolu da Alevilik Bektasilik uzerine kurulu cikan son buyuk isyandir Bu isyandan sonra bir daha buyuk bir ayaklanma cikmayacak cikan bazi buyuk Celali Isyanlari Kalenderoglu Karayazici isyanlari gibi da Alevi nitelikli olsa da temeli dini amaclara dayanmayacakti Kalender Sah in oldurulmesi uzerine Bektasi tarikatinin Anadolu daki faaliyetlerine son verilmis ve tarikattaki cok sayida dedebaba oldurulmustur Bu ayaklanmayla birlikte Haci Bektas postu 35 yil postnisinsiz kalmis 1551 yilinda Dedebaba unvaniyla Sersem Ali Dedebaba Haci Bektas postuna oturmustur Bu tarihten sonra Dedebabalar Haci Bektas postunun sahipleri olmustur Bektasilik Babagan ve Dedegan koluyla ikiye ayrilip yillarca karsilikli olarak hak iddiasinda bulunmuslardir Bu isyanin etkileri devam ederken Sivas ta Pir Sultan Abdal cesitli nedenlerden oturu 72 muridiyle birlikte baskaldirmis bu olay Sivas Valisi Hizir Pasa tarafindan bastirilmis halk ozani Pir Sultan asilmistir Anadolu da Sunni Alevi Turkmen ittifaki yasanmis fakat bu ittifak erken bozulmustur Bu bolgede Safii Kurt beyleri buyuk guc kazanmistir Seyhulislam Ebussuud Efendi nin Kizilbas katli vaciptir fetvasi cikmistir Bolgede Turkmen yonetimi uygulanmamis Dulkadirli Turkmenler kandirilmistir Daginik sipahiler orduya geri alininca orduda duzen bozulmus Timar sistemi buyuk oranda yipranmis ve ilerleyen donemlerde de sorun arz etmeye devam etmistir Kaynakca a b c d Islam Ansiklopedisi Mucteba Ilgurel 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2015 PDF 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015