Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.
Karakalpakça | |
---|---|
Қарақалпақ тили | |
Telaffuz | Qaraqalpaq tili |
Ana dili olanlar | Özbekistan |
Dönem | 1993 |
Dil ailesi | Türk dilleri
|
Dil kodları | |
ISO 639-1 | - |
ISO 639-2 | kaa |
ISO 639-3 | [[ISO639-3:kaa|kaa]] |
Alfabe
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.
Latin | Kiril | OTA | IPA | Latin | Kiril | OTA | IPA | Latin | Kiril | OTA | IPA | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A a | А а | A a | /a/ | Q q | Қ қ | Q q | /q/ | W w | Ў ў | W w | /w/ | ||
Á á | Ә ә | Ä ä | /æ/ | L l | Л л | L l | /(l)/ | Y y | Й й | Y y | /j/ | ||
B b | Б б | B b | /b/ | M m | М м | M m | /(m)/ | Z z | З з | Z z | /z/ | ||
D d | Д д | D d | /d/ | N n | Н н | N n | /(n)/ | Sh sh | Ш ш | Ş ş | /ʃ/ | ||
Щ щ | |||||||||||||
E e | Е e | E e | /e/ | Ń ń | Ң ң | Ñ ñ | /ŋ/ | C c | Ц ц | (ts) | /t͡s/ | ||
Э э | |||||||||||||
F f | Ф ф | F f | /f/ | O o | О о | O o | /o/ | Ch ch | Ч ч | Ç ç | /t͡ʃ/ | ||
G g | Г г | G g | /(ɡ)/ | Ó ó | Ө ө | Ö ö | /œ/ | (Yu yu) | Ю ю | (Yu yu) | |||
Ǵ ǵ | Ғ ғ | Ğ ğ | /ɣ/ | P p | П п | P p | /p/ | (Ya ya) | Я я | (Ya ya) | |||
H h | Ҳ ҳ | H h | /h/ | R r | Р р | R r | /(r)/ | Ъ ъ | (ses değeri yok) | ||||
Ь ь | |||||||||||||
X x | Х х | X x | /x/ | S s | С с | S s | /s/ | ||||||
Í ı | Ы ы | I ı | /ɯ/ | T t | Т т | T t | /t/ | ||||||
I i | И и | İ i | /i/ | U u | У у | U u | /u/ | ||||||
J j | Ж ж | J j | /ʒ/ | Ú ú | Ү ү | Ü ü | /y/ | ||||||
K k | К к | K k | /k/ | V v | В в | V v | /(v)/ |
Kazak alfabesiyle farkları
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.
Özellikler
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
- Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakçada "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakçada "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.
1 - bir 2 - eki 3 - üş 4 - tört 5 - bes 6 - altı 7 - jeti 8 - segiz 9 - toğız 10 - on 20 - jigirma 30 - otız 40 - qırıq 50 - eliw 60 - alpıs 70 - jetpis 80 - seksen 90 - toqsan 100 - jüz 1000 - mıñ
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
- ^ Johanson, Lars (2021). Turkic: Cambridge Language Surveys. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN .
- ^ Robbeets, Martine (2020). The Oxford guide to the Transeurasian languages (1. bas.). Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Johanson, Lars (1998). The Turkic languages. Londra: Routledge. ISBN .
- ^ Öztopçu, Kurtuluş (1996). Dictionary of the Turkic languages : English, Azerbaijani, Kazakh, Kyrgyz, Tatar, Turkish, Turkmen, Uighur, Uzbek. Londra: Routledge. ISBN .
Dış bağlantılar
- Karakalpak vikipedi19 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar