Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karakum kanalı türkmenistan'da bulunan yaklaşık 1400 km uzunluğundaki bir su yoludur. Yapımına 1954 yılında başlanan kanal sulama ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.
Tarihçe
Türkmenistan oldukça zorlu bir coğrafyaya sahiptir, zira topraklarının büyük kısmı çöllerle kaplıdır. Türkmenistan'ın özellikle İran ile sınır olduğu noktalar antik çağ içinde Part İmparatorluğu sınırları içindeydi. Bu noktalarda o dönemde tarımsal üretim için sulama yapıları inşa edildiğini Herodot, Polybius ve Plinius'un çalışmalarından öğrenmekteyiz. Bu sulama faaliyetleri tarih boyunca devam etmiştir. 18. asrın başında, Türkistan'ın kolonizasyonu sırasında bu yapılar zarar görünce, Mangışlak Türkmen gruplarının başı Hoca Nepe, Petersburg'a giderek I. Petro ile görüşmek istedi. gerçekleştirilen görüşmede, Ceyhun nehrinin eski zamanlarda hazar denizine aktığını, bu çorak düzlüklerin bir zamanlar yeşil vahalar olduğunu belirterek bu sebeple Ceyhun'un tekrar Türkmenler için su kaynağı yapılıp yapılamayacağını sordu. büyük Petro Hindistan yönü üzerine bir su yolu kurma düşüncesinde olduğundan bu projeye önem veri ve 1714-1717 yılları arasında bölgeye önemli keşif seferleri düzenledi. Bu girişimler başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 19. asrın sonunda bölgede toprak rejimi kabilesel sahiplik altındayken 66 hektarlık alan sulu tarıma açıktı ve bu alanların sulanmasından sorumlu olanlar kullanıcılardı. 1880'lerden sonra bölgede kurulan Rus idari yapısı ekonomik fırsatlar için Rus toplumunun farklı katmanlarını cezbetmeye başlamıştır. 1887'de Merv'in de idari bir düzenlemeyle doğrudan çar ailesinin mülkü sayılması sonrası bölge üzerindeki tarımsal üretim planları derinleşti ve Amu Derya sularının batı bölgelere Karakum çölü boyunca transferi fikirleri ortaya çıkmaya başladı. Rus sanayisinin tekstil üzerine gelişmesiyle beraber de pamuk tarımı bölgede hakim kılınan ekonomik etkinlik olacaktı. 1906 yılına gelindiğinde Rus mühendis-ekonomist G. Sazonov, Ceyhun'un suyunun çölü boydan boya aşarak Mürghan ve Tedzhen nehirlerini beslemesi adına kanal fikrini ortaya atan ilk kişi oldu. Sovyetler döneminde de bu kanal projesi canlı bir gündem maddesi oldu. Şubat 1925'te Türkistan Sovyetleri Kongresinin ilki yapıldı ve sulama problemleri ve toprak reformu konuları ele alındı. Sovyet mühendislerin vardığı karara göre Ceyhun'un sularını Hazar'a taşıyan antik su yolunun batıya olan doğal eğimini kullanmak yer çekiminden faydalanılmasını sağlayan akıllıca bir çözüm olacaktı. 40'lı yıllara kadar kanalın rotası üzerine ciddi tartışmalar yaşandı ve güney ve kuzey rotası tartışıldı ve daha sonra Sovyet mühendis I.V Boltenko'nun tasarladığı güney rotası benimsenecekti. İkinci Dünya Savaşı'nda inşa planı askıya alınan kanal için savaş sonrası Stalin devreye girdi ve 1950'lerin başında kanal inşaatı başlamıştır. Kanala yapımı bittiğinde V.İ. Lenin'in adı verilmişken, 1990 yılında kanalın adı S. Niyazov olarak değişmiştir.
Hidroloji
Dünyanın en büyük sulama ve ıslah yapısı olan Karakum kanalı toplamda 1400 km uzunluğa sahiptir ve Ceyhun nehrinden yılsa 13.5 km^3 su çekmektedir, ilerleyen yıllarda eklemeler sonucu 18 km^3 hacme ulaşılmıştır. Kanalın yukarı kesimlerinde ortalama genişlik 100-120 metreden aşağı değildir ve göl benzeri kesimler 1-1.5 km'lik genişliğe sahiptir. Kanal, Ceyhun nehrinden Mary bölgesine kadar üzerinde seyredilebilir bir konumdadır ve boyutsal olarak Orta Asya'nın büyük nehirlerine göre hidrolojik olarak küçük olsa da ortalama büyüklükte bir akarsu özelliği taşımaktadır. Kanalın tasarımcıları doğal eğimi kullanarak bir nevi insan yapısı bir ırmak oluşturmuşlardır, doğu'da 250 metre rakımdan Ceyhun nehri sularını alan Karakum kanalı batıda -28 metre rakımındaki Hazar denizi yönünde ilerler.
Kaynakça
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Karakum Canal". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
- ^ a b Zonn, Igor. "Karakum Canal: Artificial River in a Desert". www.researchgate.com. Researchgate. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Haziran 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karakum kanali turkmenistan da bulunan yaklasik 1400 km uzunlugundaki bir su yoludur Yapimina 1954 yilinda baslanan kanal sulama ve balikcilik gibi ekonomik faaliyetler icin onemli bir kaynak teskil etmektedir Karakum Kanali sag alt ve Hanoguz Rezervuari 2014 TarihceTurkmenistan oldukca zorlu bir cografyaya sahiptir zira topraklarinin buyuk kismi collerle kaplidir Turkmenistan in ozellikle Iran ile sinir oldugu noktalar antik cag icinde Part Imparatorlugu sinirlari icindeydi Bu noktalarda o donemde tarimsal uretim icin sulama yapilari insa edildigini Herodot Polybius ve Plinius un calismalarindan ogrenmekteyiz Bu sulama faaliyetleri tarih boyunca devam etmistir 18 asrin basinda Turkistan in kolonizasyonu sirasinda bu yapilar zarar gorunce Mangislak Turkmen gruplarinin basi Hoca Nepe Petersburg a giderek I Petro ile gorusmek istedi gerceklestirilen gorusmede Ceyhun nehrinin eski zamanlarda hazar denizine aktigini bu corak duzluklerin bir zamanlar yesil vahalar oldugunu belirterek bu sebeple Ceyhun un tekrar Turkmenler icin su kaynagi yapilip yapilamayacagini sordu buyuk Petro Hindistan yonu uzerine bir su yolu kurma dusuncesinde oldugundan bu projeye onem veri ve 1714 1717 yillari arasinda bolgeye onemli kesif seferleri duzenledi Bu girisimler basarisizlikla sonuclanmistir 19 asrin sonunda bolgede toprak rejimi kabilesel sahiplik altindayken 66 hektarlik alan sulu tarima acikti ve bu alanlarin sulanmasindan sorumlu olanlar kullanicilardi 1880 lerden sonra bolgede kurulan Rus idari yapisi ekonomik firsatlar icin Rus toplumunun farkli katmanlarini cezbetmeye baslamistir 1887 de Merv in de idari bir duzenlemeyle dogrudan car ailesinin mulku sayilmasi sonrasi bolge uzerindeki tarimsal uretim planlari derinlesti ve Amu Derya sularinin bati bolgelere Karakum colu boyunca transferi fikirleri ortaya cikmaya basladi Rus sanayisinin tekstil uzerine gelismesiyle beraber de pamuk tarimi bolgede hakim kilinan ekonomik etkinlik olacakti 1906 yilina gelindiginde Rus muhendis ekonomist G Sazonov Ceyhun un suyunun colu boydan boya asarak Murghan ve Tedzhen nehirlerini beslemesi adina kanal fikrini ortaya atan ilk kisi oldu Sovyetler doneminde de bu kanal projesi canli bir gundem maddesi oldu Subat 1925 te Turkistan Sovyetleri Kongresinin ilki yapildi ve sulama problemleri ve toprak reformu konulari ele alindi Sovyet muhendislerin vardigi karara gore Ceyhun un sularini Hazar a tasiyan antik su yolunun batiya olan dogal egimini kullanmak yer cekiminden faydalanilmasini saglayan akillica bir cozum olacakti 40 li yillara kadar kanalin rotasi uzerine ciddi tartismalar yasandi ve guney ve kuzey rotasi tartisildi ve daha sonra Sovyet muhendis I V Boltenko nun tasarladigi guney rotasi benimsenecekti Ikinci Dunya Savasi nda insa plani askiya alinan kanal icin savas sonrasi Stalin devreye girdi ve 1950 lerin basinda kanal insaati baslamistir Kanala yapimi bittiginde V I Lenin in adi verilmisken 1990 yilinda kanalin adi S Niyazov olarak degismistir HidrolojiDunyanin en buyuk sulama ve islah yapisi olan Karakum kanali toplamda 1400 km uzunluga sahiptir ve Ceyhun nehrinden yilsa 13 5 km 3 su cekmektedir ilerleyen yillarda eklemeler sonucu 18 km 3 hacme ulasilmistir Kanalin yukari kesimlerinde ortalama genislik 100 120 metreden asagi degildir ve gol benzeri kesimler 1 1 5 km lik genislige sahiptir Kanal Ceyhun nehrinden Mary bolgesine kadar uzerinde seyredilebilir bir konumdadir ve boyutsal olarak Orta Asya nin buyuk nehirlerine gore hidrolojik olarak kucuk olsa da ortalama buyuklukte bir akarsu ozelligi tasimaktadir Kanalin tasarimcilari dogal egimi kullanarak bir nevi insan yapisi bir irmak olusturmuslardir dogu da 250 metre rakimdan Ceyhun nehri sularini alan Karakum kanali batida 28 metre rakimindaki Hazar denizi yonunde ilerler Kaynakca The Editors of Encyclopaedia Britannica The Editors of Encyclopaedia Britannica Karakum Canal Encyclopaedia Britannica Encyclopaedia Britannica inc 7 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2020 a b Zonn Igor Karakum Canal Artificial River in a Desert www researchgate com Researchgate 29 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Haziran 2020 Askabat Bereket Serdar