Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin listelenen bazıları olmayabilir. (Haziran 2012) () |
Karmaşık sistemleri modellemek ve incelemek için kullanılabilecek yöntemlerden bir tanesi onları bol sayıda belirgin parçanın etkileşimi olarak değerlendirmektir (diğer bir deyişle onları bir ağ olarak değerlendirmek). Örneğin kanın pıhtılaşması gibi biyolojik bir süreci incelerken bu süreçte rol alan protein ve enzimleri grafik noktaları ve aralarındaki ilişkileri bağlantılar olarak düşünmek mümkündür. Benzer bir şekilde küresel sivil uçuşları modellemek için havaalanlarını nokta tayin etmek ve aralarında uçuş olan noktaları birleştirmek mümkündür. Bunlara benzer birçok örnek mevcuttur.
Sistemlerin altında yatan yapıyı modelleyen bu tür noktalar ve bağlantılar (üst paragraflarda grafik olarak da isimlendirilmiştir) o sistemlerin karmaşık ağları olarak tanımlanır. Nokta türleri, bağlantı türleri ve bu bağlantıların oluşmasının altında yatan sebepler sistemden sisteme kayde değer bir çeşitlilik gösterir ancak bu tür sistemlerin incelenmesi sonucu karmaşık ağların yapısında ciddi benzerlikler saptanmıştır. Örneğin bu tür ağların içinden rastgele seçilen iki nokta az sayıda bağlantı ile birleştirilebilir, yerel kümeleşmeler vardır ve beklenenin çok üstünde bağlantısı olan noktalar mevcuttur. Ağ bilimi birden fazla bilim dalının birleşimi ile oluşmuş bir daldır ve biyoloji, sosyal ve dijital alanlarda birçok sistemi değerlendirir.
Tarihçe
Ağ biliminin genç bir dal olduğu söylenebilir. Bunun ardında birkaç tane önemli sebep yatmaktadır.
Yeni sorular – Küçük Dünya Deneyi
Grafik yapılarındaki benzerliğin fark edilmesini sağlayan soruların bir kısmı “küçük dünya” etkisini anlama çabalarından doğmuştur. Dünya üzerindeki herhangi iki insanın birbirine az sayıda adım ile bağlandığını gösteren küçük dünya etkisi en ünlüsü John Milgram tarafından yapılmış olan deneyler sonucu fark edilmiştir. Bu tür deneylerden en iyi bilinen adım sayısı altıdır.
John Milgram’ın deneyinde Omaha ve Wichita’da yaşayan rastgele seçilmiş kişiler bir mektubu Boston kentinde yaşayan birine ulaştırmaya çalışırlar. Bu kişiler hedefin adresini doğrudan kullanamazlar, mektubu ulaştırmak için kendilerinden hedefe daha yakın olduğunu düşündükleri arkadaşlarını araya koyarlar. Bu yöntem ile hedefe ulaşan mektuplar ortalama 5.5-6 arasında insanın rol olması ile yerine varmıştır. Bu oldukça ilginç bir sonuçtur, Amerika kadar büyük bir ülkede herhangi iki kişinin birbirine bu kadar ufak sayıda bağ ile erişebilmesi şaşırtıcıdır. Sosyal dokuyu tanımlayan karmaşık ağın “küçük dünya” özelliği göstermesi araştırılması gereken bir sonuç olarak ortaya çıkmıştır.
Yeni ağların keşfedilmesi
Farklı karmaşık sistemler arasındaki ortak noktaları keşfetmek için öncelikle bu ağların yapısının (tercihen dijital) bir ortamda tanımlanması gereklidir. Sosyal bilimler, biyoloji ve iletişim teknolojilerinde yer alan araştırmalar sonucu protein etkilişiminden film aktörlerinin ortak çalışmalarına uzanan çok farklı ağları kıyaslamak mümkündür. Araştırmacılar ağ bilimini keşfettiği ve çalışmalarını paylaşmayı seçtiği sürece bu tür sistemlerin ortak yönleri ile ilgili bilgimiz artacaktır.
Yeni ağların yaratılması
Dikkatlice incelenen ve milyarlarca bağlantı içeren World Wide Web 1990’lardan önce mevcut değildi. Bugün World Wide Web’i tanımlayan ağ yapısı akıllı yazılımlar tarafından taranmaktadır. Hala büyümekte olan Web basit ancak kontrolsüz bir şekilde genişlemesine rağmen diğer karmaşık sistemler ile benzer özellikler taşımaktadır.
İnternet World Wide Web’i barındıran altyapı olarak düşünülebilir. İnternet te aynı zamanda karmaşık bir ağ olarak modellenebilir (router’lar nokta olarak tanımlanarak). İnternet’in saldırıya dayanıklılığı Laszlo Barabasi tarafında ağ bilimi prensipleri ile incelenmiştir.
Erdos Renyi – Düzensiz Grafik
Çok sayıda nokta ve bağlantı içeren ağları incelemek için kullanılan en popüler yaklaşımlardan bir tanesi Erdos ve Renyi tarafından geliştirilmiş olan düzensiz grafiktir. Var olan bir grup noktadan yola çıkarak düzensiz bir grafik oluşturmak için herhangi iki nokta arasında bağ olma olasılığı tanımlanır. Bütün nokta kombinasyonları arasında bu olasılığa uygun sayıda bağlantı kurulur. Bu şekilde oluşturulan bir grafiğin nokta sayısı çok yükselse bile küçük dünya etkisi mevcuttur. Ancak küçük dünya hesaba katılması gereken tek özellik değildir. Düzensiz grafikler karmaşık sistemlerde görülen yoğun komşuluk ilişkilerini ve aşırı bağlantı içeren noktaları barındırmazlar. Düzensiz grafiklerde komşuluk ilişkileri zayıftır ve bağlantı sayısı dağılımı bir Poisson eğrisini takip eder (bu eğri gerçek sistemlerde yer alan aşırı bağlantılı noktaları içermez).
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin listelenen kaynaklarindan bazilari guvenilir olmayabilir Lutfen daha iyi daha guvenilir kaynaklar arayarak bu maddeye yardimci olun Guvenilir olmayan kaynaklar sorgulanabilir veya silinebilir Haziran 2012 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Karmasik sistemleri modellemek ve incelemek icin kullanilabilecek yontemlerden bir tanesi onlari bol sayida belirgin parcanin etkilesimi olarak degerlendirmektir diger bir deyisle onlari bir ag olarak degerlendirmek Ornegin kanin pihtilasmasi gibi biyolojik bir sureci incelerken bu surecte rol alan protein ve enzimleri grafik noktalari ve aralarindaki iliskileri baglantilar olarak dusunmek mumkundur Benzer bir sekilde kuresel sivil ucuslari modellemek icin havaalanlarini nokta tayin etmek ve aralarinda ucus olan noktalari birlestirmek mumkundur Bunlara benzer bircok ornek mevcuttur Cytoscape Random Networks eklentisi tarafindan olusturulan rastgele ag Cytoscape 2 6 1 ile gorsellestirildi Sistemlerin altinda yatan yapiyi modelleyen bu tur noktalar ve baglantilar ust paragraflarda grafik olarak da isimlendirilmistir o sistemlerin karmasik aglari olarak tanimlanir Nokta turleri baglanti turleri ve bu baglantilarin olusmasinin altinda yatan sebepler sistemden sisteme kayde deger bir cesitlilik gosterir ancak bu tur sistemlerin incelenmesi sonucu karmasik aglarin yapisinda ciddi benzerlikler saptanmistir Ornegin bu tur aglarin icinden rastgele secilen iki nokta az sayida baglanti ile birlestirilebilir yerel kumelesmeler vardir ve beklenenin cok ustunde baglantisi olan noktalar mevcuttur Ag bilimi birden fazla bilim dalinin birlesimi ile olusmus bir daldir ve biyoloji sosyal ve dijital alanlarda bircok sistemi degerlendirir TarihceAg biliminin genc bir dal oldugu soylenebilir Bunun ardinda birkac tane onemli sebep yatmaktadir Yeni sorular Kucuk Dunya Deneyi Grafik yapilarindaki benzerligin fark edilmesini saglayan sorularin bir kismi kucuk dunya etkisini anlama cabalarindan dogmustur Dunya uzerindeki herhangi iki insanin birbirine az sayida adim ile baglandigini gosteren kucuk dunya etkisi en unlusu John Milgram tarafindan yapilmis olan deneyler sonucu fark edilmistir Bu tur deneylerden en iyi bilinen adim sayisi altidir John Milgram in deneyinde Omaha ve Wichita da yasayan rastgele secilmis kisiler bir mektubu Boston kentinde yasayan birine ulastirmaya calisirlar Bu kisiler hedefin adresini dogrudan kullanamazlar mektubu ulastirmak icin kendilerinden hedefe daha yakin oldugunu dusundukleri arkadaslarini araya koyarlar Bu yontem ile hedefe ulasan mektuplar ortalama 5 5 6 arasinda insanin rol olmasi ile yerine varmistir Bu oldukca ilginc bir sonuctur Amerika kadar buyuk bir ulkede herhangi iki kisinin birbirine bu kadar ufak sayida bag ile erisebilmesi sasirticidir Sosyal dokuyu tanimlayan karmasik agin kucuk dunya ozelligi gostermesi arastirilmasi gereken bir sonuc olarak ortaya cikmistir Yeni aglarin kesfedilmesi Farkli karmasik sistemler arasindaki ortak noktalari kesfetmek icin oncelikle bu aglarin yapisinin tercihen dijital bir ortamda tanimlanmasi gereklidir Sosyal bilimler biyoloji ve iletisim teknolojilerinde yer alan arastirmalar sonucu protein etkilisiminden film aktorlerinin ortak calismalarina uzanan cok farkli aglari kiyaslamak mumkundur Arastirmacilar ag bilimini kesfettigi ve calismalarini paylasmayi sectigi surece bu tur sistemlerin ortak yonleri ile ilgili bilgimiz artacaktir Yeni aglarin yaratilmasi Dikkatlice incelenen ve milyarlarca baglanti iceren World Wide Web 1990 lardan once mevcut degildi Bugun World Wide Web i tanimlayan ag yapisi akilli yazilimlar tarafindan taranmaktadir Hala buyumekte olan Web basit ancak kontrolsuz bir sekilde genislemesine ragmen diger karmasik sistemler ile benzer ozellikler tasimaktadir Internet World Wide Web i barindiran altyapi olarak dusunulebilir Internet te ayni zamanda karmasik bir ag olarak modellenebilir router lar nokta olarak tanimlanarak Internet in saldiriya dayanikliligi Laszlo Barabasi tarafinda ag bilimi prensipleri ile incelenmistir Erdos Renyi Duzensiz GrafikCok sayida nokta ve baglanti iceren aglari incelemek icin kullanilan en populer yaklasimlardan bir tanesi Erdos ve Renyi tarafindan gelistirilmis olan duzensiz grafiktir Var olan bir grup noktadan yola cikarak duzensiz bir grafik olusturmak icin herhangi iki nokta arasinda bag olma olasiligi tanimlanir Butun nokta kombinasyonlari arasinda bu olasiliga uygun sayida baglanti kurulur Bu sekilde olusturulan bir grafigin nokta sayisi cok yukselse bile kucuk dunya etkisi mevcuttur Ancak kucuk dunya hesaba katilmasi gereken tek ozellik degildir Duzensiz grafikler karmasik sistemlerde gorulen yogun komsuluk iliskilerini ve asiri baglanti iceren noktalari barindirmazlar Duzensiz grafiklerde komsuluk iliskileri zayiftir ve baglanti sayisi dagilimi bir Poisson egrisini takip eder bu egri gercek sistemlerde yer alan asiri baglantili noktalari icermez