Kaside (Arapça: قصيدة), genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan bir şiir formudur. Ancak kaside biçiminin şiirin farklı konuları için de kullanıldığı vakidir. Kaside sanatı, öncelikli olarak Araplar tarafından geliştirilmiştir. Kaside, klasik Arap şiirinin en yüksek hali kabul edilmektedir. Eski Arap edebiyatında kasideler birkaç farklı dahili kısımdan oluşacak şekilde nazmedilmiştir.
Türk edebiyatına 13. yüzyılda Araplardan geçmiş bir nazım şeklidir. Türk edebiyatında Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir.
Özellikleri
- Nazım birimi beyittir.
- Beyit sayısı en az 15-30-33 ile en çok 99 arasında değişir.
- Kasidenin ilk beyitine "matla beyit", son beyitine "makta beyit" denir.
- Kasidenin ikinci beytine "hüsn-i matla"; sondan bir önceki beytine "hüsn-i makta" denir.
- Şâir kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir.
- Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir.
- Şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir.
- Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir.
- Aruz ölçüsüyle yazılır.
- Kafiye düzeni gazelle aynıdır. Yani aa,ba,ca,da,ea,fa ... Ancak gazelden daha uzun bir nazım şeklidir.
İsimlendirilmesi
Konularına göre
Kasidenin methiye bölümünden bahsedilene göre kasideler sınıflandırılır.
- Allah'ın birliğinden bahsediliyorsa tevhid,
- Konusu Allah'a yakarış ise münacaat,
- Muhammed'i övmek amacıyla yazılmışsa naat,
- Devlet büyüklerini övmek için yazılmışsa methiye,
- Birini yermek için yazılmışsa hicviye,
- Birinin ölümü anlatılmışsa mersiye adını alır.
Başlangıcına göre
Kaside, nesip (teşbib) bölümünde anlatılana göre isimler alır. Baharın tasviri yapılıyorsa: Bahariye, Kışın tasviri yapılıyorsa: Şitaiye, Temmuzun tasviri yapılıyorsa: Temmuziye, Ramazanın tasviri yapılıyorsa: Ramazaniye, Atın tasviri yapılıyorsa: Rahşiye, Hamamın tasviri yapılıyorsa: Hamamiye vb.
Redifine göre
Kaside, redifindeki harf ya da kelimeye göre isimler alır. Lamiyye, su kasidesi, , gibi
Kasidenin bölümleri
Nesip (Teşbib)
- Kasidenin ilk bölümüdür, şiir yönünden en ağır bölümdür.
- Genelde 15-20 beyit olur.
- Şair bu bölümde betimleme yapar. Kadın, kış, at, bahar vs. Bu bölüm, mevsim betimlemesi içeriyorsa teşbib adını alır. Diğer durumlarda nesip denir.
- Ramazan tasvirleri yapılır.
Girizgâh
- Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir.
- Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir.
- 1-2 beyitten oluşur.
Rahîl
- Rahîl, şairin çölde devesi veya atıyla çıktığı yolculuğu anlattığı kısımdır.
Methiye
- Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür.
- Şiir yönü çok zayıf, dil yönü diğer bölümlere göre çok ağırdır.
- Bu bölümde abartılı bir anlatım göze çarpar.
- el-Mutenebbî, el-Ahtal ve Hassân b. Sâbit önemli methiye şairlerindendir.
Tegazzül
- Gazel söyleme anlamına gelir, bütün kasidelerde yoktur.
- Şair zaman zaman monotonluğunu kırmak için kasidenin içinde,aynı ölçü ve uyakla gazeller yazar.
Fahriye
- Şairin kendini övdüğü bölümdür.
- Nefi'nin bazı kasideleri sadece fahriyeden oluşur.
- Alkame b. Abade'nin şiirlerinde Fahriye bölümlerine rastlamak mümkündür.
Taç beyit
- Şairin kendisi hakkındaki yeni düşüncelerini söylediği bölümdür.
- İki üç beyit bulunur.
- Taç şairin isminin geçtiği beyittir.
Dua
- Kasidenin son bölümüdür.
- Birkaç beyit olur.
- Şair burada övdüğü kişinin başarılı, uzun ömürlü, talihinin iyi olması yönünde dua eder.
Kaside ve tarihsel önemi
Kasideler, sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirler. Resmî tarihi vesikalar kadar, edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak mühim kaynaklar arasındadır.
Kasideler, ideal devlet adamı profili çizme, sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma, sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma, tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma, siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için yazılmış edebi eserlerdir. Namık Kemal'in Hürriyet Kasidesi buna örnek verilebilir.
Kaynakça
- ^ Ayyildiz, Esat (31 Aralık 2020). . İSTEM (36): 389-415. doi:10.31591/istem.836393. ISSN 1304-0618. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021.
- ^ "Makta-şiir". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Nisan 2023.
- ^ "hüsnü matla". Nedir Ne Demek. 2 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2024.
- ^ "Dilbilimi.net" websitesinde Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Türleri Online: [1] 29 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016
- ^ Esat Ayyıldız, Klasik Arap Şiirinde Rahîl Bölümleri 8 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Muasır Filoloji ve Edebiyat Tetkikleri, İksad Publishing House, 2020, s. 5-34.
- ^ Esat Ayyıldız, "‘Alkame b. ‘Abede el-Fahl ve İki Kasidesi" 10 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. İSTEM / 36 (Aralık 2020): 389-415 . https://doi.org/10.31591/istem.836393
Bibliyografya
- Pala, İskender (1999 27.bas. 2016), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul:Kapı Yayınları, , Sayfa
- Dilçin, Cem (1983) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları
- İpekten, Haluk (1994, 14.bas.2011), Eski Türk Edebiyatı Nazım şekilleri ve Arûz, İstanbul:dergâh Yayınları,
- Muallim Nâci, (haz. M. A. Yekta Saraç), (2004) Edebiyat Terimleri: Istılahât-ı Edebiyye, İstanbul:
- Tural, Sadık Kemal (ed.) (2001, 2003, 2004, 2005, 2006), Türk Dünyası Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü 5 Cilt, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, ISBN 3990000025722
- İsen, Mustafa; Macit, Mahsun; Horata, Osman; Kılıç, Filiz; ve Aksoyak, İ. Hakkı, (2002) Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, İstanbul:Grafiker Yayınları
Dış bağlantılar
- Pala, İskender, (2010) "Kaside. Türk Edebiyatı ", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c.24 say. 564-566 Online: [2] 29 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kaside Arapca قصيدة genellikle din ve devlet buyuklerini ovmek amaciyla yazilan bir siir formudur Ancak kaside biciminin siirin farkli konulari icin de kullanildigi vakidir Kaside sanati oncelikli olarak Araplar tarafindan gelistirilmistir Kaside klasik Arap siirinin en yuksek hali kabul edilmektedir Eski Arap edebiyatinda kasideler birkac farkli dahili kisimdan olusacak sekilde nazmedilmistir Turk edebiyatina 13 yuzyilda Araplardan gecmis bir nazim seklidir Turk edebiyatinda Kaside sairlerine kaside gu kaside soyleyen kaside sera ya da kaside perdaz kaside yazan denir OzellikleriNazim birimi beyittir Beyit sayisi en az 15 30 33 ile en cok 99 arasinda degisir Kasidenin ilk beyitine matla beyit son beyitine makta beyit denir Kasidenin ikinci beytine husn i matla sondan bir onceki beytine husn i makta denir Sair kasidesi icinde matlayi tekrar ederse tecdid i matla denir Matlayi birden cok tekrar ederse bu zat ul metali veya zul metalidir Sairin mahlasinin bulundugu beyite tac beyit denir Kasidenin en guzel beyiti beyt ul kasid olarak isimlendirilir Aruz olcusuyle yazilir Kafiye duzeni gazelle aynidir Yani aa ba ca da ea fa Ancak gazelden daha uzun bir nazim seklidir IsimlendirilmesiKonularina gore Kasidenin methiye bolumunden bahsedilene gore kasideler siniflandirilir Allah in birliginden bahsediliyorsa tevhid Konusu Allah a yakaris ise munacaat Muhammed i ovmek amaciyla yazilmissa naat Devlet buyuklerini ovmek icin yazilmissa methiye Birini yermek icin yazilmissa hicviye Birinin olumu anlatilmissa mersiye adini alir Baslangicina gore Kaside nesip tesbib bolumunde anlatilana gore isimler alir Baharin tasviri yapiliyorsa Bahariye Kisin tasviri yapiliyorsa Sitaiye Temmuzun tasviri yapiliyorsa Temmuziye Ramazanin tasviri yapiliyorsa Ramazaniye Atin tasviri yapiliyorsa Rahsiye Hamamin tasviri yapiliyorsa Hamamiye vb Redifine gore Kaside redifindeki harf ya da kelimeye gore isimler alir Lamiyye su kasidesi gibiKasidenin bolumleriNesip Tesbib Kasidenin ilk bolumudur siir yonunden en agir bolumdur Genelde 15 20 beyit olur Sair bu bolumde betimleme yapar Kadin kis at bahar vs Bu bolum mevsim betimlemesi iceriyorsa tesbib adini alir Diger durumlarda nesip denir Ramazan tasvirleri yapilir Girizgah Nesip bolumunden methiye bolumune gecerken soylenen ve basamak gorevinde olan beyitlerdir Sair bu bolumde ovguye baslayacagini haber verir 1 2 beyitten olusur Rahil Rahil sairin colde devesi veya atiyla ciktigi yolculugu anlattigi kisimdir Methiye Kasidenin sunuldugu kisinin ovuldugu bolumdur Siir yonu cok zayif dil yonu diger bolumlere gore cok agirdir Bu bolumde abartili bir anlatim goze carpar el Mutenebbi el Ahtal ve Hassan b Sabit onemli methiye sairlerindendir Tegazzul Gazel soyleme anlamina gelir butun kasidelerde yoktur Sair zaman zaman monotonlugunu kirmak icin kasidenin icinde ayni olcu ve uyakla gazeller yazar Fahriye Sairin kendini ovdugu bolumdur Nefi nin bazi kasideleri sadece fahriyeden olusur Alkame b Abade nin siirlerinde Fahriye bolumlerine rastlamak mumkundur Tac beyit Sairin kendisi hakkindaki yeni dusuncelerini soyledigi bolumdur Iki uc beyit bulunur Tac sairin isminin gectigi beyittir Dua Kasidenin son bolumudur Birkac beyit olur Sair burada ovdugu kisinin basarili uzun omurlu talihinin iyi olmasi yonunde dua eder Kaside ve tarihsel onemiKasideler sosyal ve kultur tarihi arastirmacisi icin onemli bir belge ve bilgi kaynagi olarak degerlendirilebilirler Resmi tarihi vesikalar kadar edebi metinlerin de tarih arastirmacisi icin onemli bir belge oldugunu ispatlayacak muhim kaynaklar arasindadir Kasideler ideal devlet adami profili cizme sosyal ve ekonomik konularda devrin ozelliklerini yansitma sosyal hayatin degisik sahnelerini anlatma tarihi sahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkida bulunma siyasal ve kulturel tarihin pek cok degisik safhasi icin yazilmis edebi eserlerdir Namik Kemal in Hurriyet Kasidesi buna ornek verilebilir Kaynakca Ayyildiz Esat 31 Aralik 2020 ISTEM 36 389 415 doi 10 31591 istem 836393 ISSN 1304 0618 14 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mart 2021 Makta siir 1 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2023 husnu matla Nedir Ne Demek 2 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2024 Dilbilimi net websitesinde Divan Edebiyati Nazim Bicimleri ve Turleri Online 1 29 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 31 Mayis 2016 Esat Ayyildiz Klasik Arap Siirinde Rahil Bolumleri 8 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Muasir Filoloji ve Edebiyat Tetkikleri Iksad Publishing House 2020 s 5 34 Esat Ayyildiz Alkame b Abede el Fahl ve Iki Kasidesi 10 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISTEM 36 Aralik 2020 389 415 https doi org 10 31591 istem 836393BibliyografyaPala Iskender 1999 27 bas 2016 Ansiklopedik Divan Siiri Sozlugu Istanbul Kapi Yayinlari ISBN 9758950218 Sayfa Dilcin Cem 1983 Orneklerle Turk Siir Bilgisi Ankara Turk Dil Kurumu Yayinlari ISBN 9789751604897 Ipekten Haluk 1994 14 bas 2011 Eski Turk Edebiyati Nazim sekilleri ve Aruz Istanbul dergah Yayinlari ISBN 9759953539 Muallim Naci haz M A Yekta Sarac 2004 Edebiyat Terimleri Istilahat i Edebiyye Istanbul Tural Sadik Kemal ed 2001 2003 2004 2005 2006 Turk Dunyasi Edebiyat Terimleri ve Kavramlari Ansiklopedik Sozlugu 5 Cilt Ataturk Kultur Merkezi Yayinlari ISBN 3990000025722 Isen Mustafa Macit Mahsun Horata Osman Kilic Filiz ve Aksoyak I Hakki 2002 Eski Turk Edebiyati El Kitabi Istanbul Grafiker Yayinlari ISBN 9786054512232Dis baglantilarPala Iskender 2010 Kaside Turk Edebiyati Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 24 say 564 566 Online 2 29 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde