Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kazakistan'da bilim ve teknoloji, geniş bir tarihe dayanmaktadır. Dünyaca ünlü filozoflar ve bilim insanları Kazakistan coğrafyasından çıkmıştır. Günümüzde Kazakistan Cumhuriyeti, bilimi ve teknolojik ilerleme amacıyla hükûmet politikaları geliştirmektedir.
Tarihi
Arkeolojik araştırmalar ve makaleler; Kazakistan coğrafyasında, 8. ve 11. yüzyıllar arasında İslamiyet'in yayılarak Arap kültürünün bu bölgedeki kültürel yaşamı oldukça etkilediğini söylemektedir. Buna rağmen, Kazakistan coğrafyasında yaşayan Türkler, kendi dil ve kültürlerini koruyabilmişlerdir. Arapçanın ve Arap kültürünün oldukça yaygınlaştığı bu dönemde, birçok filozof ve bilim insanı, bu kültürünün yaratılmasında ve geliştirilmesinde önemli rol oynamıştır. Ayrıca bu dönemde Orta Asya şehirleri, sadece pazarları ve ustaları ile değil; aynı zamanda şairleri, bilim insanları, sanatçıları, zengin kütüphaneleri ve eğitim kurumları ile de ünlenmiştir.
Adını duyuran kentler arasında, Orta Asya'nın hem coğrafi açıdan hem de tarım için verimli ve elverişli bir bölgesi olan Otrar (Fârâb) şehri, Hindistan ve Çin yolları üzerinden Avrupa'ya giden, İpek Yolu üzerinde bulunmaktaydı. Bu şehirde bulunan Otrar Kütüphanesi, Mısır'daki İskenderiye Kütüphanesi'nden sonra en büyük ve en çok sayıda kitaba ev sahipliği yapan ikinci büyük kütüphane idi.
Dönemin bilinen bilim insanlarından Fârâbî Otrar'da doğmuş ve günümüze kadar ulaşabilmiş yüzden fazla eser bırakmıştır. Yine aynı dönemlerde Birûni, İbn-i Sina, Hârizmî, Rudekî gibi diğer birçok bilim insanı Kazakistan'ın şehirlerinde büyümüş ve tanınmıştır.
Kazakistan'da bilim ve teknolojide önemli bir adım olarak, 27 Mart 2007 tarihinde, Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Uzay Ajansı resmî olarak açılmıştır.
Politikalar
2030 Hedefleri
Kazakistan'da 2030 hedeflerine yönelik stratejik plan, 1997 yılında cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kabul edilmiştir. Ulusal güvenlik ve siyasi istikrarın yanı sıra, yüksek düzeyde yabancı yatırımcı çekmek amacıyla; serbest piyasa ekonomisi, sağlık, eğitim, iletişim, altyapı, mesleki eğitim, enerji ve ulaşım gibi alanlarda büyümeye odaklanmaktadır.
2050 Hedefleri
Kazakistan'da 2050 hedefleri, Aralık 2012'de Kazakistan devlet başkanı Nursultan Nazarbayev tarafından kamuoyu ile paylaşılmış ve Kazakistan'ın gelecekteki büyüme beklentilerini sağlamak için uzun vadeli bir strateji olarak tanıtılmıştır. Nazarbayev gelecek vizyonu hakkındaki konuşmasında, Kazakistan'ı dünyanın en gelişmiş 30 ülkesinden biri olarak konumlandırdıklarını söylemiştir. Bu pragmatik strateji, Kazakistan'ın 2050 yılına kadar en büyük ilk 30 ekonomi arasına girmesi için kapsamlı sosyo-ekonomik ve siyasi reformları önermektedir. Ayrıca, Nazarbayev, araştırma ve geliştirmeye, verimliliğe, iş fırsatları yaratmaya ve yaşam standartlarını yükseltmeye odaklandıklarını söyleyerek "Bunlar, en gelişmiş 30 ülke saflarına girişimizin standartlarıdır." ifadesini kullanmıştır.
Bilim fonu
2006 yılında Kazakistan hükûmeti, yabancı yatırımcılarla işbirliğini teşvik ederek serbest piyasa ekonomisini canlandırmak amacıyla 2007-2012 yılları arası Devlet Bilimsel Gelişim Programı kapsamında bilim fonunu kurmuştur. Bilim fonunun yaklaşık %80'i araştırma enstitüleri için kullanılmaktadır. Bu fon, hükûmetin Yüksek Bilimsel Teknoloji Komitesi tarafından belirlenmekte olup komiteye başbakan başkanlık etmektedir. Kazakistan'ın bağımsızlığından bu yana bilimin gelişimi ile ilgili araştırmalarda da bilim fonundan sıkça bahsedilmiştir.
Bilim fonu, öncelikli olarak belirli alanlarda araştırma projelerine hibe ve krediler sağlamaktadır, bunlar sırasıyla;
- hidrokarbon, madencilik sektörleri ve ilişkili hizmet alanları (%37),
- biyoteknoloji (%17),
- uzay teknolojileri (%11),
- nükleer ve yenilenebilir enerji teknolojileri (%8),
- nanoteknoloji ve yeni teknolojiler (%5),
- diğer (%22).
Kaynak: UNESCO Bilim Raporu: 2030'a doğru (2015), Şekil 14.4.
2007-2012 Devlet Bilimsel Gelişim Programı, Bilim Fonu'nun, 2010 yılına kadar, tüm bilim fonlarının %25'ini kanalize etmesi gerektiğini belirtmiştir. Bununla birlikte, 2008'deki küresel mali krizden sonra hükûmetin fona katkısı düşmüştür. Fon, faizsiz ve vergisiz krediler gibi daha esnek şartlar sunarak ve kredi süresi 15 yıla kadar uzatılarak uygulanmaya devam etmiştir.
Eğitimde ve bilimde eğilimler
2010 yılında Kazakistan, yükseköğretim sistemlerini daha uyumlu hale getirmeyi amaçlayan yeni bir program açıklamıştır, bu hedef doğrultusunda Kazakistan'daki bazı yükseköğretim kurumları, Avrupa Üniversiteler Birliği üyesi haline gelmiştir.
Orta Asya'da fen bilimleri ve mühendislik alanında doktora mezunları tabloda gösterilmiştir;
| Ülke | Doktora programı | Fen bilimleri doktorası | Mühendislik doktorası | |||||||
| Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | 1 milyon nüfusa oranla | 1 milyon nüfusa oranla kadınlar | Toplam | Kadın (%) | 1 milyon nüfusa oranla | 1 milyon nüfusa oranla kadınlar | |
| Kazakistan | 110 | 51 | 73 | 60 | 4.4 | 2.7 | 37 | 38 | 2.3 | 0.9 |
| Kırzgızistan | 499 | 63 | 91 | 63 | 16.6 | 10.4 | 54 | 63 | – | – |
| Tacikistan | 331 | 11 | 31 | – | 3.9 | – | 14 | – | – | – |
| Özbekistan | 838 | 42 | 152 | 30 | 5.4 | 1.6 | 118 | 27.0 | – | – |
Not: Fen bilimleri doktora mezunları, fizik, matematik, istatistik ve bilgisayar; mühendislik doktorası mezunları ise imalat ve inşaat konularını da kapsamaktadır, Türkmenistan'da bu konuda bir veri olmadığından tabloda yer almamıştır.
Alanı ve cinsiyetine göre Orta Asya'daki araştırmacılar tabloda gösterilmiştir;
| Ülke | Araştırmacı sayısı | Alanına göre araştırmacılar | ||||||||||||||
| Doğa bilimleri | Mühendislik ve teknoloji | Sağlık bilimleri | Tarım bilimi | Sosyal bilimler | Beşeri bilimler | |||||||||||
| Toplam | 1 milyon nüfusa oranla | Toplam kadın | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | Toplam | Kadın (%) | |
| Kazakistan | 17 195 | 1 046 | 8 849 | 51.5 | 5 091 | 51.9 | 4 996 | 44.7 | 1 068 | 69.5 | 2 150 | 43.4 | 1 776 | 61.0 | 2 114 | 57.5 |
| Kırzgızistan | 2 224 | 412 | 961 | 43.2 | 593 | 46.5 | 567 | 30.0 | 393 | 44.0 | 212 | 50.0 | 154 | 42.9 | 259 | 52.1 |
| Tacikistan | 2 152 | 262 | 728 | 33.8 | 509 | 30.3 | 206 | 18.0 | 374 | 67.6 | 472 | 23.5 | 335 | 25.7 | 256 | 34.0 |
| Özbekistan | 30 890 | 1 097 | 12 639 | 40.9 | 6 910 | 35.3 | 4 982 | 30.1 | 3 659 | 53.6 | 1 872 | 24.8 | 6 817 | 41.2 | 6 650 | 52.0 |
Kaynak: UNESCO Bilim Raporu: 2030'a doğru (2015), Tablo 14.1
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c Kazakistan. "Kazak Ansiklopedisi" - baş editör: A. Nysanbayev - Almatı. (Kazakça). Kazakistan Ulusal Ansiklopedisi. 1998. ISBN .
- ^ UNESCO Bilim Raporu: 2030'a Doğru. Orta Asya, Mukhitdinova, Nasiba, Paris. (İngilizce). UNESCO. 2015. ss. 365-387. ISBN .
- ^ a b Eğitim ve Bilimde Gelişime Yönelik Devlet Programı. (2011−2014). (Kazakça). Kazakistan Hükümeti. 2014.
- ^ a b Hızlandırılmış Endüstri ve Yenilikçi Kalkınma için Devlet Programı (Kazakça). Kazakistan Hükümeti. 19 Mart 2010.
- ^ "2050 Stratejisi: Kazakistan'ın Küresel Başarıdaki Yolu". edge.kz. Sieff, Martin. 22 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bağımsızlık Döneminde Kazakistan'da Bilimin Gelişimi". Al-Farabi Kazakh National University. Haziran 2012. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kazakistan da bilim ve teknoloji genis bir tarihe dayanmaktadir Dunyaca unlu filozoflar ve bilim insanlari Kazakistan cografyasindan cikmistir Gunumuzde Kazakistan Cumhuriyeti bilimi ve teknolojik ilerleme amaciyla hukumet politikalari gelistirmektedir TarihiArkeolojik arastirmalar ve makaleler Kazakistan cografyasinda 8 ve 11 yuzyillar arasinda Islamiyet in yayilarak Arap kulturunun bu bolgedeki kulturel yasami oldukca etkiledigini soylemektedir Buna ragmen Kazakistan cografyasinda yasayan Turkler kendi dil ve kulturlerini koruyabilmislerdir Arapcanin ve Arap kulturunun oldukca yayginlastigi bu donemde bircok filozof ve bilim insani bu kulturunun yaratilmasinda ve gelistirilmesinde onemli rol oynamistir Ayrica bu donemde Orta Asya sehirleri sadece pazarlari ve ustalari ile degil ayni zamanda sairleri bilim insanlari sanatcilari zengin kutuphaneleri ve egitim kurumlari ile de unlenmistir Uzerinde Farabi nin silueti bulunan Kazakistan banknotu Adini duyuran kentler arasinda Orta Asya nin hem cografi acidan hem de tarim icin verimli ve elverisli bir bolgesi olan Otrar Farab sehri Hindistan ve Cin yollari uzerinden Avrupa ya giden Ipek Yolu uzerinde bulunmaktaydi Bu sehirde bulunan Otrar Kutuphanesi Misir daki Iskenderiye Kutuphanesi nden sonra en buyuk ve en cok sayida kitaba ev sahipligi yapan ikinci buyuk kutuphane idi Donemin bilinen bilim insanlarindan Farabi Otrar da dogmus ve gunumuze kadar ulasabilmis yuzden fazla eser birakmistir Yine ayni donemlerde Biruni Ibn i Sina Harizmi Rudeki gibi diger bircok bilim insani Kazakistan in sehirlerinde buyumus ve taninmistir Kazakistan da bilim ve teknolojide onemli bir adim olarak 27 Mart 2007 tarihinde Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Uzay Ajansi resmi olarak acilmistir Politikalar2030 Hedefleri Kazakistan da 2030 hedeflerine yonelik stratejik plan 1997 yilinda cumhurbaskanligi kararnamesi ile kabul edilmistir Ulusal guvenlik ve siyasi istikrarin yani sira yuksek duzeyde yabanci yatirimci cekmek amaciyla serbest piyasa ekonomisi saglik egitim iletisim altyapi mesleki egitim enerji ve ulasim gibi alanlarda buyumeye odaklanmaktadir 2050 Hedefleri Kazakistan da 2050 hedefleri Aralik 2012 de Kazakistan devlet baskani Nursultan Nazarbayev tarafindan kamuoyu ile paylasilmis ve Kazakistan in gelecekteki buyume beklentilerini saglamak icin uzun vadeli bir strateji olarak tanitilmistir Nazarbayev gelecek vizyonu hakkindaki konusmasinda Kazakistan i dunyanin en gelismis 30 ulkesinden biri olarak konumlandirdiklarini soylemistir Bu pragmatik strateji Kazakistan in 2050 yilina kadar en buyuk ilk 30 ekonomi arasina girmesi icin kapsamli sosyo ekonomik ve siyasi reformlari onermektedir Ayrica Nazarbayev arastirma ve gelistirmeye verimlilige is firsatlari yaratmaya ve yasam standartlarini yukseltmeye odaklandiklarini soyleyerek Bunlar en gelismis 30 ulke saflarina girisimizin standartlaridir ifadesini kullanmistir Bilim fonu2006 yilinda Kazakistan hukumeti yabanci yatirimcilarla isbirligini tesvik ederek serbest piyasa ekonomisini canlandirmak amaciyla 2007 2012 yillari arasi Devlet Bilimsel Gelisim Programi kapsaminda bilim fonunu kurmustur Bilim fonunun yaklasik 80 i arastirma enstituleri icin kullanilmaktadir Bu fon hukumetin Yuksek Bilimsel Teknoloji Komitesi tarafindan belirlenmekte olup komiteye basbakan baskanlik etmektedir Kazakistan in bagimsizligindan bu yana bilimin gelisimi ile ilgili arastirmalarda da bilim fonundan sikca bahsedilmistir Bilim fonu oncelikli olarak belirli alanlarda arastirma projelerine hibe ve krediler saglamaktadir bunlar sirasiyla hidrokarbon madencilik sektorleri ve iliskili hizmet alanlari 37 biyoteknoloji 17 uzay teknolojileri 11 nukleer ve yenilenebilir enerji teknolojileri 8 nanoteknoloji ve yeni teknolojiler 5 diger 22 Kaynak UNESCO Bilim Raporu 2030 a dogru 2015 Sekil 14 4 2007 2012 Devlet Bilimsel Gelisim Programi Bilim Fonu nun 2010 yilina kadar tum bilim fonlarinin 25 ini kanalize etmesi gerektigini belirtmistir Bununla birlikte 2008 deki kuresel mali krizden sonra hukumetin fona katkisi dusmustur Fon faizsiz ve vergisiz krediler gibi daha esnek sartlar sunarak ve kredi suresi 15 yila kadar uzatilarak uygulanmaya devam etmistir Egitimde ve bilimde egilimler2010 yilinda Kazakistan yuksekogretim sistemlerini daha uyumlu hale getirmeyi amaclayan yeni bir program aciklamistir bu hedef dogrultusunda Kazakistan daki bazi yuksekogretim kurumlari Avrupa Universiteler Birligi uyesi haline gelmistir Orta Asya da fen bilimleri ve muhendislik alaninda doktora mezunlari tabloda gosterilmistir Ulke Doktora programi Fen bilimleri doktorasi Muhendislik doktorasiToplam Kadin Toplam Kadin 1 milyon nufusa oranla 1 milyon nufusa oranla kadinlar Toplam Kadin 1 milyon nufusa oranla 1 milyon nufusa oranla kadinlarKazakistan 110 51 73 60 4 4 2 7 37 38 2 3 0 9Kirzgizistan 499 63 91 63 16 6 10 4 54 63 Tacikistan 331 11 31 3 9 14 Ozbekistan 838 42 152 30 5 4 1 6 118 27 0 Not Fen bilimleri doktora mezunlari fizik matematik istatistik ve bilgisayar muhendislik doktorasi mezunlari ise imalat ve insaat konularini da kapsamaktadir Turkmenistan da bu konuda bir veri olmadigindan tabloda yer almamistir Alani ve cinsiyetine gore Orta Asya daki arastirmacilar tabloda gosterilmistir Ulke Arastirmaci sayisi Alanina gore arastirmacilarDoga bilimleri Muhendislik ve teknoloji Saglik bilimleri Tarim bilimi Sosyal bilimler Beseri bilimlerToplam 1 milyon nufusa oranla Toplam kadin Kadin Toplam Kadin Toplam Kadin Toplam Kadin Toplam Kadin Toplam Kadin Toplam Kadin Kazakistan 17 195 1 046 8 849 51 5 5 091 51 9 4 996 44 7 1 068 69 5 2 150 43 4 1 776 61 0 2 114 57 5Kirzgizistan 2 224 412 961 43 2 593 46 5 567 30 0 393 44 0 212 50 0 154 42 9 259 52 1Tacikistan 2 152 262 728 33 8 509 30 3 206 18 0 374 67 6 472 23 5 335 25 7 256 34 0Ozbekistan 30 890 1 097 12 639 40 9 6 910 35 3 4 982 30 1 3 659 53 6 1 872 24 8 6 817 41 2 6 650 52 0 Kaynak UNESCO Bilim Raporu 2030 a dogru 2015 Tablo 14 1Ayrica bakinizKazakistan da egitim Kazakistan daki universiteler KazCosmosKaynakca a b c Kazakistan Kazak Ansiklopedisi bas editor A Nysanbayev Almati Kazakca Kazakistan Ulusal Ansiklopedisi 1998 ISBN 5 89800 123 9 UNESCO Bilim Raporu 2030 a Dogru Orta Asya Mukhitdinova Nasiba Paris Ingilizce UNESCO 2015 ss 365 387 ISBN 978 92 3 100129 1 a b Egitim ve Bilimde Gelisime Yonelik Devlet Programi 2011 2014 Kazakca Kazakistan Hukumeti 2014 a b Hizlandirilmis Endustri ve Yenilikci Kalkinma icin Devlet Programi Kazakca Kazakistan Hukumeti 19 Mart 2010 2050 Stratejisi Kazakistan in Kuresel Basaridaki Yolu edge kz Sieff Martin 22 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Bagimsizlik Doneminde Kazakistan da Bilimin Gelisimi Al Farabi Kazakh National University Haziran 2012 11 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi