Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kemancı 1971 yılında Judith Jarvis Thomson tarafından ortaya atılan bir düşünce deneyidir.
"Ünlü Kemancı Problemi"ne girişinde Thomson kürtaj konusundaki tartışmanın büyük bir kısmının fetusun bir kişi mi yoksa bir doku kitlesi mi olduğu hususunda gereksiz bir şekilde odaklandığını belirtir. Thomson sorun olarak gördüğü bu durumun çözümü için fetusun döllenmeyle birlikte kişi olduğunu farz edip, asıl sorun olarak gördüğü duruma döner: fetusun mu yoksa gebe kadının mı "daha güçlü ve daha bağlayıcı... yaşama hakkı" vardır. Kemancı düşünce deneyi de bu yaşama hakkı meselesine odaklanır.
Stanford Felsefe Ansiklopedisi (The Stanford Encyclopedia of Philosophy) bu düşünce deneyini şu şekilde tanımlar:
- Popüler bir kürtaj karşıtı argümanı hedef alan örneği [Judith Jarvis Thomson'un] şu şekildedir: Fetus yaşama hakkı olan masum bir kişidir. Kürtaj fetusun ölümüne yol açar. Bu yüzden kürtaj ahlâken yanlıştır. Düşünce deneyinde komaya giren ünlü bir kemancıyı hayal etmemiz istenir. Müzik severler cemiyeti tıbbi kayıtlardan sizin ve sadece sizin kemancınının hayatını, dokuz ay boyunca ona bağlı bir şekilde kalarak, kurtarabileceğinizi belirler. Müzik severler siz uyurken evinize dalarlar ve bilinçsiz (ve farkında olmayan, bu sebeple masum) kemancıyı size bağlarlar. Onunla bağlatınızı koparmak isteyebilirsiniz, fakat müzik severlerce ortaya atılan şu argümanla karşılaşırsınız: kemancı yaşama hakkı olan masum bir kişidir. Onunla bağlantınızı koparmanız onun ölümüne yol açacak. Bu yüzden, onunla bağlantınızı koparmanız ahlâken yanlıştır.
- Bununla birlikte bu argüman bu durumda ikna edici durmamaktadır. Dokuz ay boyunca yatakta ve bağlı kalarak büyük bir cömertlik yapmış olacaksınız fakat ahlâken bunu yapmaya zorunlu değilsiniz. Durumun kürtaj durumu ile paralelliği açıktır. Düşünce deneyi daha önce birlikte ele alınan iki kavramın ayrıştırılmasında etkilidir: "yaşama hakkı" ve "yaşamın korunması için gerekli olana dair hak." Fetus ve kemancı birinciye sahip olabilirler, fakat ikisinin de ikinciye sahip olup olmadığı bariz değildir. Sonuç şudur ki fetusun bir yaşama hakkı varsa bile (ki Thompson buna inanmamaktadır fakat farz edilmesine izin vermektedir), kürtaj ahlâken meşru olabilir.
Bu düşünce deneyi çok çeşitli tepkilere yol açmış ve çeşitli filozoflarca eleştirilmiştir. Düşünce deneyini eleştiren filozoflardan biri de Philippa Foot'tur. Philippa Foot "Öldürmek ve Ölüme İzin Vermek" (Killing and Letting Die) isimli eserinde Thomson'un düşünce deneyini doğrudan eleştirir. Foot kemancının durumu ile kürtaj arasındaki öne sürülen paralelliği ve denkliği, negatif ve pozitif haklar kavramlarını kullanarak reddeder. Foot argümanlarına öldürmek ile ölüme izin vermek arasındaki ahlâki farkı türeterek başlar:
- Müdahil olmama hakları vardır ki bunlar bir hak sınıfını oluştururlar; [buna] ek olarak faydalara ve hizmetlere [karşı] haklar vardır ki bunlar farklıdırlar. Bu iki hak çeşidine paralel olarak bir tarafta "negatif görev" olarak adlandırılan bir müdahil olmama görevi, diğer bir tarafta ise "pozitif görev" olarak adlandırılan fayda ve hizmetleri sağlama görevi vardır.
Yani müdahil olmama hakları "negatif haklar"ken, çeşitli faydalara ve hizmetlere erişim hakları "pozitif haklar"dır. Foot'a göre negatif hakların ahlâki yükümlülüğü pozitif haklara oranla daha fazladır, yani "Genellikle bir müdahaleyi ahlâken haklı çıkarmak fayda veya hizmetlerin alıkonmasını haklı çıkarmaktan daha zordur..." Buna göre Foot ölümcül bir hareket başlatmanın ahlâken reddedilebilecek bir davranışken, aynı durumda yardımı esirgemenin ahlâken meşru görülebileceğini öne sürer.
Foot Thomson'un düşünce deneyinin bu tip bir haklar tanımı bazında öne sürüldüğü gibi kürtaj ile denk bir durum olmadığını ortaya koyar; “Benim tezime göre, iki durum birbirinden oldukça farklı bir şekilde ele alınmalıdır zira biri ölümcül bir hareketin başlatılmasını içerirken diğeri bir hayatı kurtarmanın reddedilmesini içerir.”. Buradan hareketle kemancının durumun bir pozitif hak durumu olduğu ve kişinin kendisini kemancıdan ayırmasının pozitif hakları ilgilendirdiği, oysa kürtajın bir tür negatif hak sorunu olduğu zira aktif bir şekilde ölümcül bir hareketi başlattığı öne sürülmüştür.
Foot'un tezi de birçok tepki toplamış ve bazı filozoflarca eleştirilmiştir. Foot'un kullandığı pozitif ve negatif haklar farklı biçimlerde de kürtaj tartışmalarında kullanılmış ve örneğin Foot'un Thomson'un düşünce deneyini reddinde kullandığı negatif hak kavramı, kürtaj taraftarlarınca devletin bireyin kürtaj hakkına karışması ve kürtajı yasaklaması karşıtı bir şekilde kullanılmıştır.
Kaynakça ve notlar
- Brown, James Robert, "Thought Experiments", in Edward N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2006 Edition), 2006. [2] 28 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- Foot, Philippa. (1984). Killing and Letting Die. In Steven M. Cahn, & Peter Markie (Eds.), Ethics: History, Theory, and Contemporary Issues (pp 783–788). New York, NY: Oxford.
- Thomson, J.J., "A Defense of Abortion", reprinted at pp. 1–19 in Thomson, J.J. (Parent, W., ed.), Rights, Restitution, and Risks: Essays in Moral Theory, Harvard University Press, (Cambridge), 1986 (originally published in 1971).
Notlar
- ^ Thomson (1971/1986), p.2.
- ^ Alıntı: Brown (2006). [1] 21 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Özgün metin:
Judith Jarvis Thomson provided one of the most striking and effective thought experiments in the moral realm. Her example is aimed at a popular anti-abortion argument that goes something like this: The fetus is an innocent person with a right to life. Abortion results in the death of a fetus. Therefore, abortion is morally wrong. In her thought experiment we are asked to imagine a famous violinist falling into a coma. The society of music lovers determines from medical records that you and you alone can save the violinist's life by being hooked up to him for nine months. The music lovers break into your home while you are asleep and hook the unconscious (and unknowing, hence innocent) violinist to you. You may want to unhook him, but you are then faced with this argument put forward by the music lovers: The violinist is an innocent person with a right to life. Unhooking him will result in his death. Therefore, unhooking him is morally wrong. However, the argument does not seem convincing in this case. You would be very generous to remain attached and in bed for nine months, but you are not morally obliged to do so. The parallel with the abortion case is evident. The thought experiment is effective in distinguishing two concepts that had previously been run together: “right to life” and “right to what is needed to sustain life.” The fetus and the violinist may each have the former, but it is not evident that either has the latter. The upshot is that even if the fetus has a right to life (which Thompson does not believe but allows for the sake of the argument), it may still be morally permissible to abort. - ^ Foot 1984: 785
- ^ Foot 1984: 786
- ^ Foot 1984: 788
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kemanci 1971 yilinda Judith Jarvis Thomson tarafindan ortaya atilan bir dusunce deneyidir Unlu Kemanci Problemi ne girisinde Thomson kurtaj konusundaki tartismanin buyuk bir kisminin fetusun bir kisi mi yoksa bir doku kitlesi mi oldugu hususunda gereksiz bir sekilde odaklandigini belirtir Thomson sorun olarak gordugu bu durumun cozumu icin fetusun dollenmeyle birlikte kisi oldugunu farz edip asil sorun olarak gordugu duruma doner fetusun mu yoksa gebe kadinin mi daha guclu ve daha baglayici yasama hakki vardir Kemanci dusunce deneyi de bu yasama hakki meselesine odaklanir Stanford Felsefe Ansiklopedisi The Stanford Encyclopedia of Philosophy bu dusunce deneyini su sekilde tanimlar Populer bir kurtaj karsiti argumani hedef alan ornegi Judith Jarvis Thomson un su sekildedir Fetus yasama hakki olan masum bir kisidir Kurtaj fetusun olumune yol acar Bu yuzden kurtaj ahlaken yanlistir Dusunce deneyinde komaya giren unlu bir kemanciyi hayal etmemiz istenir Muzik severler cemiyeti tibbi kayitlardan sizin ve sadece sizin kemancininin hayatini dokuz ay boyunca ona bagli bir sekilde kalarak kurtarabileceginizi belirler Muzik severler siz uyurken evinize dalarlar ve bilincsiz ve farkinda olmayan bu sebeple masum kemanciyi size baglarlar Onunla baglatinizi koparmak isteyebilirsiniz fakat muzik severlerce ortaya atilan su argumanla karsilasirsiniz kemanci yasama hakki olan masum bir kisidir Onunla baglantinizi koparmaniz onun olumune yol acacak Bu yuzden onunla baglantinizi koparmaniz ahlaken yanlistir Bununla birlikte bu arguman bu durumda ikna edici durmamaktadir Dokuz ay boyunca yatakta ve bagli kalarak buyuk bir comertlik yapmis olacaksiniz fakat ahlaken bunu yapmaya zorunlu degilsiniz Durumun kurtaj durumu ile paralelligi aciktir Dusunce deneyi daha once birlikte ele alinan iki kavramin ayristirilmasinda etkilidir yasama hakki ve yasamin korunmasi icin gerekli olana dair hak Fetus ve kemanci birinciye sahip olabilirler fakat ikisinin de ikinciye sahip olup olmadigi bariz degildir Sonuc sudur ki fetusun bir yasama hakki varsa bile ki Thompson buna inanmamaktadir fakat farz edilmesine izin vermektedir kurtaj ahlaken mesru olabilir Bu dusunce deneyi cok cesitli tepkilere yol acmis ve cesitli filozoflarca elestirilmistir Dusunce deneyini elestiren filozoflardan biri de Philippa Foot tur Philippa Foot Oldurmek ve Olume Izin Vermek Killing and Letting Die isimli eserinde Thomson un dusunce deneyini dogrudan elestirir Foot kemancinin durumu ile kurtaj arasindaki one surulen paralelligi ve denkligi negatif ve pozitif haklar kavramlarini kullanarak reddeder Foot argumanlarina oldurmek ile olume izin vermek arasindaki ahlaki farki tureterek baslar Mudahil olmama haklari vardir ki bunlar bir hak sinifini olustururlar buna ek olarak faydalara ve hizmetlere karsi haklar vardir ki bunlar farklidirlar Bu iki hak cesidine paralel olarak bir tarafta negatif gorev olarak adlandirilan bir mudahil olmama gorevi diger bir tarafta ise pozitif gorev olarak adlandirilan fayda ve hizmetleri saglama gorevi vardir Yani mudahil olmama haklari negatif haklar ken cesitli faydalara ve hizmetlere erisim haklari pozitif haklar dir Foot a gore negatif haklarin ahlaki yukumlulugu pozitif haklara oranla daha fazladir yani Genellikle bir mudahaleyi ahlaken hakli cikarmak fayda veya hizmetlerin alikonmasini hakli cikarmaktan daha zordur Buna gore Foot olumcul bir hareket baslatmanin ahlaken reddedilebilecek bir davranisken ayni durumda yardimi esirgemenin ahlaken mesru gorulebilecegini one surer Foot Thomson un dusunce deneyinin bu tip bir haklar tanimi bazinda one suruldugu gibi kurtaj ile denk bir durum olmadigini ortaya koyar Benim tezime gore iki durum birbirinden oldukca farkli bir sekilde ele alinmalidir zira biri olumcul bir hareketin baslatilmasini icerirken digeri bir hayati kurtarmanin reddedilmesini icerir Buradan hareketle kemancinin durumun bir pozitif hak durumu oldugu ve kisinin kendisini kemancidan ayirmasinin pozitif haklari ilgilendirdigi oysa kurtajin bir tur negatif hak sorunu oldugu zira aktif bir sekilde olumcul bir hareketi baslattigi one surulmustur Foot un tezi de bircok tepki toplamis ve bazi filozoflarca elestirilmistir Foot un kullandigi pozitif ve negatif haklar farkli bicimlerde de kurtaj tartismalarinda kullanilmis ve ornegin Foot un Thomson un dusunce deneyini reddinde kullandigi negatif hak kavrami kurtaj taraftarlarinca devletin bireyin kurtaj hakkina karismasi ve kurtaji yasaklamasi karsiti bir sekilde kullanilmistir Kaynakca ve notlarBrown James Robert Thought Experiments in Edward N Zalta ed The Stanford Encyclopedia of Philosophy Summer 2006 Edition 2006 2 28 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Foot Philippa 1984 Killing and Letting Die In Steven M Cahn amp Peter Markie Eds Ethics History Theory and Contemporary Issues pp 783 788 New York NY Oxford Thomson J J A Defense of Abortion reprinted at pp 1 19 in Thomson J J Parent W ed Rights Restitution and Risks Essays in Moral Theory Harvard University Press Cambridge 1986 originally published in 1971 Notlar Thomson 1971 1986 p 2 Alinti Brown 2006 1 21 Agustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozgun metin Judith Jarvis Thomson provided one of the most striking and effective thought experiments in the moral realm Her example is aimed at a popular anti abortion argument that goes something like this The fetus is an innocent person with a right to life Abortion results in the death of a fetus Therefore abortion is morally wrong In her thought experiment we are asked to imagine a famous violinist falling into a coma The society of music lovers determines from medical records that you and you alone can save the violinist s life by being hooked up to him for nine months The music lovers break into your home while you are asleep and hook the unconscious and unknowing hence innocent violinist to you You may want to unhook him but you are then faced with this argument put forward by the music lovers The violinist is an innocent person with a right to life Unhooking him will result in his death Therefore unhooking him is morally wrong However the argument does not seem convincing in this case You would be very generous to remain attached and in bed for nine months but you are not morally obliged to do so The parallel with the abortion case is evident The thought experiment is effective in distinguishing two concepts that had previously been run together right to life and right to what is needed to sustain life The fetus and the violinist may each have the former but it is not evident that either has the latter The upshot is that even if the fetus has a right to life which Thompson does not believe but allows for the sake of the argument it may still be morally permissible to abort Foot 1984 785 Foot 1984 786 Foot 1984 788