Kleisthenes

Kleistenes (diğer yaygın kullanımlarıyla Kleisthenes, Cleisthenes - Yunanca: Κλεισθένης), Antik Yunanistan'da Atinalı bir soyludur. MÖ 501'de anayasal düzene geçerek Demokrasinin ilk adımlarını atmıştır.

Arkhonlardan olan Kleistenes, Yaptığı kanunlarla Atina'ya demokrasiyi getirdi. Zenginlikten ve soyluluktan doğan sınıf farkını kaldırdı. Halk meclisi kurmuş, bu meclise geniş yetkiler vermiştir. Demokrasiyi uygulamıştır. Sınıflar arası farklılıklar kaldırıldı. Fakat köleler ile ilgili bir adım hiçbir zaman atılmadı. Bu durum XIX. yüzyıla kadar sürdü.

Kleisthenes MÖ 508 yılında reformlar yaptı. Reformların özünde aristokratların ya da soyluların devlet yönetimindeki tekelini kırmak yatıyordu. Kleisthenes, yurttaşları coğrafi nitelikli on kabileye (phyle/genos) ayırmıştı. Bu on kabile, Atina'nın içinde yer aldığı Attika bölgesinin kent, kıyı ve iç bölge olmak üzere üç yönetim bölgesine ayrılması ile ortaya çıkıyordu. Her bölge de "üçte bir" (trittys) anlamına gelen on bölüme ayrıldı. Böylece her otuz trittys, bir kentten, biri kıyıdan, biri de iç bölgeden olmak üzere (üçer üçer) kura çekilmek suretiyle birleştirildi. Yani kentte 10 trittys, kıyıda 10 trittys ve iç bölgede 10 trittys oluşturulmuş ve sonunda nitelikli 10 kabile (phyle) oluşturulmuştu. Demos'lar tarımsal topraklara sahip yerleşim birimleriydi. Her demos kendi arasında toplanıyordu. Bundan böyle yurttaşlar soyadı olarak, önceden olduğu gibi ait oldukları phyle/genos, klan ya da sülalenin adını değil bulunduğu demos'un adını alacaktı. Demos'a kaydını yaptıranın bir nevi yurttaşlığı onaylanmış oluyordu. Toplumun bu şekilde bölünmesi ile amaçlanan uğraş alanı farklı olan grupların (zanaatkarlar ve tüccarlar; iç bölgede tarım ve hayvancılıkla uğraşan çiftçiler; kıyıda denizciler ve balıkçılar) bir araya getirilmesi ve Timokratik düzene son verilmesidir. Atina'da demokratik rejimin kurucusu olarak kabul edilen Kleisthenes, ayrıca, demokratik sürecin tiranlar tarafından tekrar kesintiye uğratılmaması için Halk Meclisine yetki vererek, onun yılda bir kez çanak-çömlek mahkemesi (ostrakophoria) olarak çalışmasına olanak sağlamıştır. Böylece yurttaşlar, aralarında tiranlığa heveslenen kişilerin adlarını çanak çömlek parçalarına kazıyarak o kişilerin deşifre olmasını sağlıyorlardı. Ostrakismos denen bu uygulamada, kuşkulu kişinin adı yeter çoğunluk olan 6000 yurttaşın büyük çoğunluğu tarafından yazılmış ise, o kişi herhangi bir varlık veya onur kaybına uğramaksızın 10 yıl kent dışına sürülüyor, başkaca bir ceza verilmiyordu.

Kaynakça

1. ^ Tekin, Oğuz; Hellen ve Roma tarihi,2018 Anadolu Üniversitesi.