Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kırım Tatar ulusal kıyafeti, Kırım Tatarlarının geleneksel giysisidir.
Doğal kumaşlardan yapılmış, el işlemeleri ile süslü giysiler, çeşitli süs eşyalarını ve takılardan oluşur. Kırım Tatarları'nin yaşadığı büyük sürgünden ötürü geleneksel giyim kuşamları hakkında bilgi veren kaynakları kaybolduğu için ulusal giysiler hakkında sınırlı bilgi vardır. Kırım Hanlığı'nın Türkiye ile ekonomik, siyasi ve kültürel bağlarının giysilere de yansıdığı, giysi yapım usulleri, teknikleri ve zevkleri ile Türkiye'dekilere benzediği bilinir.
Kırım Tatar Türklerinin ulusal kıyafetlerinin önemli bir özelliği başlarında daima taşıdıkları, bir rivayete göre sadece yatarken çıkardıkları, başlıklarıdır. Kadınlar kadifeden yapılan ve fes adı verilen başlıklar, erkekler ise kalpak denilen ve astragan veya koyun postundan yapılan başlıklar giyerler. Kadınların fesleri altın, gümüş ve incilerle, erkeklerin giydiği siyah kalpakların üzeri ise bazen ay yıldızlı nakış ile süslenirdi. Halk pamuk, keten, divitin cinsi kumaştan giysiler giyerdi, en makbul kumaşlar ise kadife ve ipek idi.
Kadın giysileri
Kadınların giysileri "şenlikler giysileri" ve "günlük giysiler" olmak üzere ayrılmıştır. Düğün veya tören kıyafetleri genellikle brokar, ipek ve kadife gibi pahalı kumaşları içerir. Şenlik giysilerinin kol ve göğüs bölgelerinde nakışlarla zengin bir şekilde süslenmiştir. Süslemede genelde boncuklar kullanılır. Kadınların gündelik kıyafetleri ise genellikle geniş kesimli bir gömlek ve benzeri giyimlerden oluşuyordu. Ev kıyafetleri küçük ayrıntılarla süslenirdi. Elbisenin üzerine ise bir önlük giyilirdi. Başın üzerine ise bazen basit bir süsle bezeli beyaz bir fular bağlanırdı. Elleri kısmen gizlemek için "Elkapyk" adı verilen kolluk parçaları dikilirdi. Elbisenin altına genelde gömlek ve pantolon olurdu.
İç giysiler
Kırım Tatar kadın iç kıyafetleri “iç kolmek” veya “iç tub” olarak adlandırılırdı. Geniş kesimli olur ve pamuklu kumaştan yapılırdı. Gömleğin üzerine giyilen bel kısmı açık bir cübbe ise "çabulu anter" olarak adlandırılırdı. Tatyana Passek, Tatar soylularından birinin kızının kostümünü şu şekilde anlatmaktadır: “ Konstantinopolis ipek kumaşından yapılmış, beli yuvarlak altın düğmelerle düğmeli bir entari giyiyordu. Dar kol kesimleri ve taşlarla bezeli altın zincirlerden oluşan bilezikleri vardı." Dış mekanlarda kullanılan elbise ise ağır kumaşlardan yapılırdı. Raf, nakış, kesim ve dikişlerle eklenen ipek kurdelelerle süslenirdi. Manşon kısımları aşağıya doğru incelen ve çıkarılabilen şekildeydi. Dağlık bölgelerde, hareket kolaylığı için elbise ve gömlek boyları kısaltılırdı. PS Pallas, Kırım Tatarlarının dağlık bölgelerdeki giysilerine ilişkin şu açıklamayı yapmıştır: “ Kızlar geniş pantolon ve boyundan düğmeli gömlek giyiyorlar. Dizlerinin üzerine çöktükleri için ön tarafları kesilmiş oluyor bu elbisenin. Elbise genelde ipek kumaştan kesilmiş olup, uzun dar kollu, manşetli ve altın rengi sırlarla işlemeli oluyor ”.
Alt kısma, kadınlar elbiseye veya gömleğe uyacak şekilde "duman" veya "tokuma pantolon" adı verilen pantalonlar giyerlerdi. Bazen harem pantolonların yanları ve üst kısımları "tonçuk" adı verilen kısa bir yelek ile birleşirdi. Soğuk mevsimde, dış giysinin altına zıbın yelek giyilirdi ve bacaklara uzun yünlü “sarılı korap” adı verien çoraplar giyilirdi.
Tarihçi , 18. yüzyıl Kırım Tatar kadın kostümü için şu açıklamayı yapmıştır;
"Kadınlar için elbise, uzun geniş kollu beyaz keten gömlek gibi detaylara sahipti. Soylular kumaşı ham ipekten kullanırdı. Derin kıvrımlı uzun geniş pantolon ayak bileğini kaplardı ve pantolonun alt kısmı da boyalı kanvastan dikilirdi. Uzun salınan elbise ise genellikle çizgili ipek kumaştan dikilirdi. Elbise gövdeye sarardı ancak çıkıntılı kenarlara da sahipti. Elbisenin üzerine, göğsü sıkıca saran altın işlemeli bir yelek giyilirdi. Yuvarlak bir yakası vardı ve bir dizi sık düğmeyle tutturulurdu. Bele gümüş telkari kemer takılırdı. Kadınlar başlarını farklı şekillerde çeşitli eşarplarla bağlar ve kızlar yuvarlak şapkalar takarlardı."
Salta Marka
Kırım Tatar kadın kostümünün bir diğer önemli unsuru da "Salta Marka" adı verilen kısa, hafif bir ceket idi. Bu ceketin kolları dirseğin hemen altındaydı. Üzerine sıcak yünlü bir şal giyilirdi.
Marama
Başlık olarak Tatar kadınlar “marama” denen şal yapılı geometrik desenlerle bezeli bir kıyafet kullanırdı. Bu başlık, dantel veya saçaklarla çerçevelenirdi. Marama, evli veya yaşlı kadınlar tarafından giyilirdi. Genç kızlar ise başlarını firlanta veya şerbenti fularla kapatırlardı. Kenarlarında ince ipek iplikler ile oluşturulmuş bir nakış bulunurdu. Süsleme, tekrar eden detaylardan veya B-şekilli bir kompozisyondan oluşurdu .
Ferec
Beyaz kumaştan "fereç" yapılmış kalın bir pelerin, geleneksel bir peçe görevi görüyordu. Bazen fereç 5-7 metre uzunluğa kadar ulaşırdı. Günlük yaşamda ise Kırım Tatarları "baş-yavluk" adı verilen sıradan bir beyaz başörtüsü takarlardı.
Fes
Kırım Tatar kadın başlığı "fes" kesik bir külahın alt kısmı şeklindeydi . Bu, nakış veya madeni para benzeri yapılarla süslenmiş küçük bir şapkadır. Fesin yüksekliği ortalama bir kadının elinin dört parmağı kadar olup, kafasına iyi oturması özelliğiydi. Fes çocukluktan beri giyilebilirdi. Kırım etnografı şöyle yazmaktadır: “ Tozun içinde kıpır kıpır kıpır kıpır kıpır kıpır kıpır kıpır kıpır oynaşan iki yaşındaki Kırım Tatarı küçük kız, neredeyse yetişkinlerle aynı giyinmişti. Her birinin kendi küçük şapkası ve boyutuna göre kendi beşmetiki vardı. Bu tarz Rus ailelerinde nadiren görülen güzel bir gelenektir. Zira bir çocukta bile insan onurunun, insan haklarının içgüdüsel olarak dışarı yansımasına işaret etmektedir. " Fesin üstü çeşitli taşlarla işlenmiş yuvarlak bir "teplik" adlı takı parçasıyla süslenirdi. Erkeklerin başlığına "kalpak" adı verilir ve astrahan kürkünden yapıldı.
Nalın
Kırım Tatar ahşap sandaletler "nalın" olarak adlandırılırdı. Nalınlar, yıkanırken veya hamama giderken kullanılırdı. Nalınlada iki topuk alanı ve yüksek bir ahşap platformu bulunurdu. Kadınların gardırobunda ayrıca kıvrık burunlu yumuşak deri ayakkabılar veya yumuşak Fas çizmeleri bulunurdu.
Kuşak
Kadın Kırım Tatar kıyafetinin önemli bir özelliği de "kuşak" adı verilen kemerleridir. Sembolik anlamlarla bezelidir. Kızın sosyal statüsünü gösterir. Kemer, kuyumcular tarafından süslenirdi; tamamen telkari olabilir ya da metalden dövülmüş olabilirdi. Kemerin merkezi göbek hizasında olmalıydı. Diğer bir aksesuar ise "kokiyusluk" veya "gerdanlık" adı verilen V şeklindeki göğüs parçasıdır. Birkaç sıra halinde dizilmiş bozuk paralardan veya bir inci ağ yapısından oluşurdu.
Erkek giysileri
Geleneksel erkek kıyafetleri, kişinin yaptığı iş ile yakından ilgilidir. Genellikle şalvara benzeyen bol ve rahat giysiler kullanılır. Üzerine yakasız, önü sık düğmeli gömlek giyilir. Gömlek, pamuk veya ipekten yapılır. Gömleğin üstüne kısa, dar kollu cepken giyilir. Cepkenlerin yanları ve yakaları altın veya gümüş renkli koron ve şeritlerle süslüdür.
İç giysi
Erkekler de kadınlar gibi "koylek" adı verilen el dokuması iç giysiyi giyer, onun üstüne ince kumaştan "koylekse" (gömlek) giyerdi.
Çoban giysisi
Kırım Tatarlarının kültüründe özel bir yeri olan çobanlar, şalvarımsı rahat bir pantolon giyer. Ayağındaki deri çarıklarına deri bağcıklarla bağlı yün çorapları, belinde sıkı bir kuşak, kuşak içinde bıçağı vardır. Başına kalpak giyer. Boynuna küçük bir eşarp sarar. Deri heybesi, çantası ve içinde onu koruduğuna inanılan Kuran duası bulunur.
Takılar
Takıların başında, kadife feslerin üstüne takılan gümüş telkari süsler gelir. Feslerin sol tarafına altın simlerle yapılmış "Topuz" denilen bir süs ilave edilir. Boyna altın liralar dizilir, varsa inci gerdanlık takılır.
Kadınların bellerinde geniş altın veya gümüş tellerle örülü kumaştan kemer bulunur, tokası gümüş telkari işli olur. Küpeler ve yüzüklerin yanı sıra uzun gümüş zincirin ucunda, içinde Kuran duaları bulunan gümüş kutular, omuzdan geçirip yandan sarkacak şekilde asılır.
Erkeklerin takıları boyunlarına taktıkları hemayil ve köstekli saattir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i . Kadirova A. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ a b c d e Agat, Selma (2002). Kırım Türkleri Halk Oyunları Ve Geleneksel Giysileri (Thesis tez). Sosyal Bilimler Enstitüsü. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
- ^ Gazetesi, Kırım'ın Sesi (24 Aralık 2018). . Kırım'ın Sesi Gazetesi. 25 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirim Tatar ulusal kiyafeti Kirim Tatarlarinin geleneksel giysisidir Dogal kumaslardan yapilmis el islemeleri ile suslu giysiler cesitli sus esyalarini ve takilardan olusur Kirim Tatarlari nin yasadigi buyuk surgunden oturu geleneksel giyim kusamlari hakkinda bilgi veren kaynaklari kayboldugu icin ulusal giysiler hakkinda sinirli bilgi vardir Kirim Hanligi nin Turkiye ile ekonomik siyasi ve kulturel baglarinin giysilere de yansidigi giysi yapim usulleri teknikleri ve zevkleri ile Turkiye dekilere benzedigi bilinir Kirim Tatar Turklerinin ulusal kiyafetlerinin onemli bir ozelligi baslarinda daima tasidiklari bir rivayete gore sadece yatarken cikardiklari basliklaridir Kadinlar kadifeden yapilan ve fes adi verilen basliklar erkekler ise kalpak denilen ve astragan veya koyun postundan yapilan basliklar giyerler Kadinlarin fesleri altin gumus ve incilerle erkeklerin giydigi siyah kalpaklarin uzeri ise bazen ay yildizli nakis ile suslenirdi Halk pamuk keten divitin cinsi kumastan giysiler giyerdi en makbul kumaslar ise kadife ve ipek idi 19 yuzyildan bir gravur19 Yuzyil kadin kiyafetiKadin giysileriKadinlarin giysileri senlikler giysileri ve gunluk giysiler olmak uzere ayrilmistir Dugun veya toren kiyafetleri genellikle brokar ipek ve kadife gibi pahali kumaslari icerir Senlik giysilerinin kol ve gogus bolgelerinde nakislarla zengin bir sekilde suslenmistir Suslemede genelde boncuklar kullanilir Kadinlarin gundelik kiyafetleri ise genellikle genis kesimli bir gomlek ve benzeri giyimlerden olusuyordu Ev kiyafetleri kucuk ayrintilarla suslenirdi Elbisenin uzerine ise bir onluk giyilirdi Basin uzerine ise bazen basit bir susle bezeli beyaz bir fular baglanirdi Elleri kismen gizlemek icin Elkapyk adi verilen kolluk parcalari dikilirdi Elbisenin altina genelde gomlek ve pantolon olurdu Ic giysiler Kirim Tatar kadin ic kiyafetleri ic kolmek veya ic tub olarak adlandirilirdi Genis kesimli olur ve pamuklu kumastan yapilirdi Gomlegin uzerine giyilen bel kismi acik bir cubbe ise cabulu anter olarak adlandirilirdi Tatyana Passek Tatar soylularindan birinin kizinin kostumunu su sekilde anlatmaktadir Konstantinopolis ipek kumasindan yapilmis beli yuvarlak altin dugmelerle dugmeli bir entari giyiyordu Dar kol kesimleri ve taslarla bezeli altin zincirlerden olusan bilezikleri vardi Dis mekanlarda kullanilan elbise ise agir kumaslardan yapilirdi Raf nakis kesim ve dikislerle eklenen ipek kurdelelerle suslenirdi Manson kisimlari asagiya dogru incelen ve cikarilabilen sekildeydi Daglik bolgelerde hareket kolayligi icin elbise ve gomlek boylari kisaltilirdi PS Pallas Kirim Tatarlarinin daglik bolgelerdeki giysilerine iliskin su aciklamayi yapmistir Kizlar genis pantolon ve boyundan dugmeli gomlek giyiyorlar Dizlerinin uzerine coktukleri icin on taraflari kesilmis oluyor bu elbisenin Elbise genelde ipek kumastan kesilmis olup uzun dar kollu mansetli ve altin rengi sirlarla islemeli oluyor Alt kisma kadinlar elbiseye veya gomlege uyacak sekilde duman veya tokuma pantolon adi verilen pantalonlar giyerlerdi Bazen harem pantolonlarin yanlari ve ust kisimlari toncuk adi verilen kisa bir yelek ile birlesirdi Soguk mevsimde dis giysinin altina zibin yelek giyilirdi ve bacaklara uzun yunlu sarili korap adi verien coraplar giyilirdi Tarihci 18 yuzyil Kirim Tatar kadin kostumu icin su aciklamayi yapmistir Kadinlar icin elbise uzun genis kollu beyaz keten gomlek gibi detaylara sahipti Soylular kumasi ham ipekten kullanirdi Derin kivrimli uzun genis pantolon ayak bilegini kaplardi ve pantolonun alt kismi da boyali kanvastan dikilirdi Uzun salinan elbise ise genellikle cizgili ipek kumastan dikilirdi Elbise govdeye sarardi ancak cikintili kenarlara da sahipti Elbisenin uzerine gogsu sikica saran altin islemeli bir yelek giyilirdi Yuvarlak bir yakasi vardi ve bir dizi sik dugmeyle tutturulurdu Bele gumus telkari kemer takilirdi Kadinlar baslarini farkli sekillerde cesitli esarplarla baglar ve kizlar yuvarlak sapkalar takarlardi Salta Marka Kirim Tatar kadin kostumunun bir diger onemli unsuru da Salta Marka adi verilen kisa hafif bir ceket idi Bu ceketin kollari dirsegin hemen altindaydi Uzerine sicak yunlu bir sal giyilirdi Marama Baslik olarak Tatar kadinlar marama denen sal yapili geometrik desenlerle bezeli bir kiyafet kullanirdi Bu baslik dantel veya sacaklarla cercevelenirdi Marama evli veya yasli kadinlar tarafindan giyilirdi Genc kizlar ise baslarini firlanta veya serbenti fularla kapatirlardi Kenarlarinda ince ipek iplikler ile olusturulmus bir nakis bulunurdu Susleme tekrar eden detaylardan veya B sekilli bir kompozisyondan olusurdu Ferec Beyaz kumastan ferec yapilmis kalin bir pelerin geleneksel bir pece gorevi goruyordu Bazen ferec 5 7 metre uzunluga kadar ulasirdi Gunluk yasamda ise Kirim Tatarlari bas yavluk adi verilen siradan bir beyaz basortusu takarlardi Fes Kirim Tatar kadin basligi fes kesik bir kulahin alt kismi seklindeydi Bu nakis veya madeni para benzeri yapilarla suslenmis kucuk bir sapkadir Fesin yuksekligi ortalama bir kadinin elinin dort parmagi kadar olup kafasina iyi oturmasi ozelligiydi Fes cocukluktan beri giyilebilirdi Kirim etnografi soyle yazmaktadir Tozun icinde kipir kipir kipir kipir kipir kipir kipir kipir kipir oynasan iki yasindaki Kirim Tatari kucuk kiz neredeyse yetiskinlerle ayni giyinmisti Her birinin kendi kucuk sapkasi ve boyutuna gore kendi besmetiki vardi Bu tarz Rus ailelerinde nadiren gorulen guzel bir gelenektir Zira bir cocukta bile insan onurunun insan haklarinin icgudusel olarak disari yansimasina isaret etmektedir Fesin ustu cesitli taslarla islenmis yuvarlak bir teplik adli taki parcasiyla suslenirdi Erkeklerin basligina kalpak adi verilir ve astrahan kurkunden yapildi Nalin Kirim Tatar ahsap sandaletler nalin olarak adlandirilirdi Nalinlar yikanirken veya hamama giderken kullanilirdi Nalinlada iki topuk alani ve yuksek bir ahsap platformu bulunurdu Kadinlarin gardirobunda ayrica kivrik burunlu yumusak deri ayakkabilar veya yumusak Fas cizmeleri bulunurdu 19 Yuzyil Kirim Tatari genc kiz Kusak Kadin Kirim Tatar kiyafetinin onemli bir ozelligi de kusak adi verilen kemerleridir Sembolik anlamlarla bezelidir Kizin sosyal statusunu gosterir Kemer kuyumcular tarafindan suslenirdi tamamen telkari olabilir ya da metalden dovulmus olabilirdi Kemerin merkezi gobek hizasinda olmaliydi Diger bir aksesuar ise kokiyusluk veya gerdanlik adi verilen V seklindeki gogus parcasidir Birkac sira halinde dizilmis bozuk paralardan veya bir inci ag yapisindan olusurdu Erkek giysileriGeleneksel erkek kiyafetleri kisinin yaptigi is ile yakindan ilgilidir Genellikle salvara benzeyen bol ve rahat giysiler kullanilir Uzerine yakasiz onu sik dugmeli gomlek giyilir Gomlek pamuk veya ipekten yapilir Gomlegin ustune kisa dar kollu cepken giyilir Cepkenlerin yanlari ve yakalari altin veya gumus renkli koron ve seritlerle susludur Ic giysi Erkekler de kadinlar gibi koylek adi verilen el dokumasi ic giysiyi giyer onun ustune ince kumastan koylekse gomlek giyerdi Coban giysisi Kirim Tatarlarinin kulturunde ozel bir yeri olan cobanlar salvarimsi rahat bir pantolon giyer Ayagindaki deri cariklarina deri bagciklarla bagli yun coraplari belinde siki bir kusak kusak icinde bicagi vardir Basina kalpak giyer Boynuna kucuk bir esarp sarar Deri heybesi cantasi ve icinde onu koruduguna inanilan Kuran duasi bulunur TakilarTakilarin basinda kadife feslerin ustune takilan gumus telkari susler gelir Feslerin sol tarafina altin simlerle yapilmis Topuz denilen bir sus ilave edilir Boyna altin liralar dizilir varsa inci gerdanlik takilir Kadinlarin bellerinde genis altin veya gumus tellerle orulu kumastan kemer bulunur tokasi gumus telkari isli olur Kupeler ve yuzuklerin yani sira uzun gumus zincirin ucunda icinde Kuran dualari bulunan gumus kutular omuzdan gecirip yandan sarkacak sekilde asilir Erkeklerin takilari boyunlarina taktiklari hemayil ve kostekli saattir Kaynakca a b c d e f g h i Kadirova A 29 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Nisan 2021 a b c d e Agat Selma 2002 Kirim Turkleri Halk Oyunlari Ve Geleneksel Giysileri Thesis tez Sosyal Bilimler Enstitusu 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2021 Gazetesi Kirim in Sesi 24 Aralik 2018 Kirim in Sesi Gazetesi 25 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Temmuz 2021