Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lao Zi (老子, Çince, okunuşu Laotsı) kimi pinyin kullanılmayan eski kaynaklarda adı Lao Tzu, Lao Tse, Laotze diye geçer. Lao Çince 'yaşlı', Zi ise 'üstad', 'bilge' anlamına gelir. Tao Düşüncesi'nin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin düşünürüdür. Dao De Çing kitabının yazarıdır.
Laozi, Çin tarihi belgelerine göre milattan önce 6. yüzyılda Çuu Devletinin Kuu ilinde (Kǔ Xiàn), yani günümüzdeki Henan eyaletinin Lùyì kasabasında doğmuştur. Bir başka görüş ise, Çin'in Yüz Düşünce Okulu ve Savaşan Beylikler Dönemi olan MÖ 4. yüzyılda yaşamış olabileceğini söyler. Ancak, önemli takipçilerinden Çuang Zi'nin (莊子) MÖ 4. yüzyılda yaşadığı düşünülürse bu görüşün temelleri zayıflamaktadır.
Bir rivayete göre Çou Hanedanlığı'nın imparatorluk kütüphanesinde arşivciydi; 80 yaşına geldiğinde Çin'i terk etti. Hangu sınır kapısından geçerken muhafız Yin Şi, Laozi'den gitmeden önce öğretilerini kaleme almasını istedi ve o da Dao De Çing kitabında görüşlerini derledi. Bazılarına göre ise Laozi Çin'in efsanevi Sarı İmparatoru Huang-Di idi. Kadim olan öğretilerde ve düşünürlerde sıkça görüldüğü gibi Dao De Çing kitabının kendinden önce zaten var olan görüşlerin, bilgilerin Laozi tarafından bir araya getirilerek derlenip düzenlenmiş olduğu da iddia edilmektedir. Çok daha eskiye dayanan Yi Çing kitabından esinlendiği ya da yine bölgenin göçer halde yaşayan Şamanik toplumları gibi Doğu Asya halklarının evren ve yaşam hakkındaki gözlem, bilgi ve görüşlerinin derlenmiş hali olduğunu ileri süren güçlü görüşler de vardır.
Laozi'nin aktardığı bu metni, ister kendi görüşleri ister derleme olsun, yazılı klasik eser olarak dünya halklarına sunması, halkların kendi tarihi bilgi birikimlerinin günümüzdeki fizik biliminin kuantum mekaniği kuramları ile ne kadar örtüştüğünü görebilme olanağını doğurmaktadır. Yalın doğanın derin gözlemlerine dair bu bilgiler onu hem kendi döneminde hem de günümüzde çok önemli bir üstad yapmıştır. İnsanın sonradan yarattığı akıl ve düşsel evreni ile kendiliğinden doğal akışındaki evrenin farklılığını sağlam ilkelerle ortaya koymuş ve asıl olanın doğal akış, yol olduğunu sürekli vurgulamıştır. Asıl yolu (Dao'yu) kavramak için de akıl ve düşsel kurguladığımız evren ile ilgili bilgilerimizden kurtulmamız gerektiğini, bu bilgilerin asıl doğal evreni kavramak için hem zayıf kalacağını hem de engel oluşturacağını savunmuştur. Newton Mekaniği fizikte yüzyıllarca en son nokta sanılırken, Einstein'ın Görecelik Kanunu ile sarsılmıştır. Einstein ise Kuantum Mekaniğindeki Belirsizlik İlkesini saçma bulmuştu. Daocular fiziğin en küçük parçacığı bulmaya verdiği aşırı önemin onun en önemli engeli olduğunu savunur. Onlara göre bulunmuş ya da bulunabilecek olan en küçük parçacık evreni anlatamaz. Evrenin kaynağı var olana değil var olmayana dayanır. Bu hali Lao Zi Dao olarak anmaktadır ve eklemektedir: aslında onun ne adı var ne de kendi. Lao Zi'nin varlık olmama hali yani "yok" veya "hiç" haline yaptığı vurgu ile "kendiliğindenlik döngüsü"ne verdiği önem her türlü otoriteyi de dışlar. Akışa müdahale etmek olarak görür. İnsanın kendi zihninde yarattığı evrenleri de akışa müdahale olarak görür. Dao De Çing kitabında anlatılan ilkeler ve görüşler Çin Tıbbı'nın felsefi temelini oluşturur.
Laozi dünya kültürler tarihi boyunca yeryüzüne gelmiş düşünürler arasında en etkili ve ilham verici karakter olarak görülür. Dao düşüncesi sıklıkla felsefede diyalektik mantıkla karıştırılır. Kendi çağdaşı olan antik grek felsefesinde diyalektik düşüncenin öncüsü görülen Elealı Zenon'un paradoks mantığı veya Platon, Aristo gibi felsefecilerde bir şeyin karşıtıyla akıl yürütmek yöntemi; veya yakın dönemdeki düşünürlerden Kant, Hegel ve Marx düşüncesinde çelişkilerin doğurganlığı türü kuramlar basit veya karmaşık halleriyle diyalektik mantık içinde ele alınır. Ancak Dao'da yer alan ve yin ve yang olarak geçen karşıtlıklar ilkesi; yin ve yang'ın mutlak olmayışlarıyla, yani, bir şeyin tümden yin veya tümden yang olamaması, her kutbun içinde karşıtını barındırması, ayrıca bir kutup göreceli yin iken yang'a veya tersine dönüşebilir olması gibi nedenlerle diyalektik mantık ile aynı değildir. Yin ve Yang kuramında mantık olup olmadığı tartışmalıdır. Varsa bile ancak Kuantum Fiziği'ndeki Belirsizlik İlkesinde olduğu gibi "bir şeyin hem bu hem şu, hem orada hem burada, hem geçmişte hem gelecekte olabileceği" şeklinde bir mantık yin ve yang kuramının ilkelerine daha çok yakındır. Zaten çağdaş bilim anlayışı ile çatıştığı yer akıl ve mantık konusunda çok sıra dışı bir konumda olmasıdır. Ancak Kuantum Fiziğiyle öğrenilen yeni bilgi ve gözlemler Lao Zi'nin görüşlerinin bir kısmını ispatlar gibi durmaktadır. "Hiçlik" veya "Yokluk" ya da Lao Zi'nin deyimiyle "Dao" temel ilkesinin henüz Kuantum Fiziğinde de bir karşılığı yoktur. Günümüzde Daocular zaten olmaması gerekir çünkü Dao "varlık" değildir, demekteler.
Klasik Kadim Çin'de Lao Zi'nin görüşlerinden etkilenen farklı okullar da ortaya çıkmıştır. Devletlerin yönetiminin nasıl olması gerektiği üzerine görüşler ortaya atmış olan Fajia (Çince: 法家; pinyin: Fǎjiā) okulu veya bireysel özgürlükleri ön plana çıkaran ve anarşizmle benzerlik kurulan anti-otoriteryenler okulu Lao Zi'nin görüşlerinden etkilenmiş düşünce okulları arasında en önemlileridir.
| Vikisöz'de Laozi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Notlar
Bağlantılar
- 老子 Lǎozĭ 道德經 Dàodéjīng Chinese+English+German20 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Bir Çinlinin biyografisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Felsefe ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lao Zi 老子 Cince okunusu Laotsi kimi pinyin kullanilmayan eski kaynaklarda adi Lao Tzu Lao Tse Laotze diye gecer Lao Cince yasli Zi ise ustad bilge anlamina gelir Tao Dusuncesi nin kurucusu kabul edilen onemli bir Cin dusunurudur Dao De Cing kitabinin yazaridir Laozi okuzunun ustunde Cin i terk ederken Laozi Cin tarihi belgelerine gore milattan once 6 yuzyilda Cuu Devletinin Kuu ilinde Kǔ Xian yani gunumuzdeki Henan eyaletinin Luyi kasabasinda dogmustur Bir baska gorus ise Cin in Yuz Dusunce Okulu ve Savasan Beylikler Donemi olan MO 4 yuzyilda yasamis olabilecegini soyler Ancak onemli takipcilerinden Cuang Zi nin 莊子 MO 4 yuzyilda yasadigi dusunulurse bu gorusun temelleri zayiflamaktadir Bir rivayete gore Cou Hanedanligi nin imparatorluk kutuphanesinde arsivciydi 80 yasina geldiginde Cin i terk etti Hangu sinir kapisindan gecerken muhafiz Yin Si Laozi den gitmeden once ogretilerini kaleme almasini istedi ve o da Dao De Cing kitabinda goruslerini derledi Bazilarina gore ise Laozi Cin in efsanevi Sari Imparatoru Huang Di idi Kadim olan ogretilerde ve dusunurlerde sikca goruldugu gibi Dao De Cing kitabinin kendinden once zaten var olan goruslerin bilgilerin Laozi tarafindan bir araya getirilerek derlenip duzenlenmis oldugu da iddia edilmektedir Cok daha eskiye dayanan Yi Cing kitabindan esinlendigi ya da yine bolgenin gocer halde yasayan Samanik toplumlari gibi Dogu Asya halklarinin evren ve yasam hakkindaki gozlem bilgi ve goruslerinin derlenmis hali oldugunu ileri suren guclu gorusler de vardir Laozi nin aktardigi bu metni ister kendi gorusleri ister derleme olsun yazili klasik eser olarak dunya halklarina sunmasi halklarin kendi tarihi bilgi birikimlerinin gunumuzdeki fizik biliminin kuantum mekanigi kuramlari ile ne kadar ortustugunu gorebilme olanagini dogurmaktadir Yalin doganin derin gozlemlerine dair bu bilgiler onu hem kendi doneminde hem de gunumuzde cok onemli bir ustad yapmistir Insanin sonradan yarattigi akil ve dussel evreni ile kendiliginden dogal akisindaki evrenin farkliligini saglam ilkelerle ortaya koymus ve asil olanin dogal akis yol oldugunu surekli vurgulamistir Asil yolu Dao yu kavramak icin de akil ve dussel kurguladigimiz evren ile ilgili bilgilerimizden kurtulmamiz gerektigini bu bilgilerin asil dogal evreni kavramak icin hem zayif kalacagini hem de engel olusturacagini savunmustur Newton Mekanigi fizikte yuzyillarca en son nokta sanilirken Einstein in Gorecelik Kanunu ile sarsilmistir Einstein ise Kuantum Mekanigindeki Belirsizlik Ilkesini sacma bulmustu Daocular fizigin en kucuk parcacigi bulmaya verdigi asiri onemin onun en onemli engeli oldugunu savunur Onlara gore bulunmus ya da bulunabilecek olan en kucuk parcacik evreni anlatamaz Evrenin kaynagi var olana degil var olmayana dayanir Bu hali Lao Zi Dao olarak anmaktadir ve eklemektedir aslinda onun ne adi var ne de kendi Lao Zi nin varlik olmama hali yani yok veya hic haline yaptigi vurgu ile kendiligindenlik dongusu ne verdigi onem her turlu otoriteyi de dislar Akisa mudahale etmek olarak gorur Insanin kendi zihninde yarattigi evrenleri de akisa mudahale olarak gorur Dao De Cing kitabinda anlatilan ilkeler ve gorusler Cin Tibbi nin felsefi temelini olusturur Laozi dunya kulturler tarihi boyunca yeryuzune gelmis dusunurler arasinda en etkili ve ilham verici karakter olarak gorulur Dao dusuncesi siklikla felsefede diyalektik mantikla karistirilir Kendi cagdasi olan antik grek felsefesinde diyalektik dusuncenin oncusu gorulen Eleali Zenon un paradoks mantigi veya Platon Aristo gibi felsefecilerde bir seyin karsitiyla akil yurutmek yontemi veya yakin donemdeki dusunurlerden Kant Hegel ve Marx dusuncesinde celiskilerin dogurganligi turu kuramlar basit veya karmasik halleriyle diyalektik mantik icinde ele alinir Ancak Dao da yer alan ve yin ve yang olarak gecen karsitliklar ilkesi yin ve yang in mutlak olmayislariyla yani bir seyin tumden yin veya tumden yang olamamasi her kutbun icinde karsitini barindirmasi ayrica bir kutup goreceli yin iken yang a veya tersine donusebilir olmasi gibi nedenlerle diyalektik mantik ile ayni degildir Yin ve Yang kuraminda mantik olup olmadigi tartismalidir Varsa bile ancak Kuantum Fizigi ndeki Belirsizlik Ilkesinde oldugu gibi bir seyin hem bu hem su hem orada hem burada hem gecmiste hem gelecekte olabilecegi seklinde bir mantik yin ve yang kuraminin ilkelerine daha cok yakindir Zaten cagdas bilim anlayisi ile catistigi yer akil ve mantik konusunda cok sira disi bir konumda olmasidir Ancak Kuantum Fizigiyle ogrenilen yeni bilgi ve gozlemler Lao Zi nin goruslerinin bir kismini ispatlar gibi durmaktadir Hiclik veya Yokluk ya da Lao Zi nin deyimiyle Dao temel ilkesinin henuz Kuantum Fiziginde de bir karsiligi yoktur Gunumuzde Daocular zaten olmamasi gerekir cunku Dao varlik degildir demekteler Klasik Kadim Cin de Lao Zi nin goruslerinden etkilenen farkli okullar da ortaya cikmistir Devletlerin yonetiminin nasil olmasi gerektigi uzerine gorusler ortaya atmis olan Fajia Cince 法家 pinyin Fǎjia okulu veya bireysel ozgurlukleri on plana cikaran ve anarsizmle benzerlik kurulan anti otoriteryenler okulu Lao Zi nin goruslerinden etkilenmis dusunce okullari arasinda en onemlileridir Sirke TadanlarVikisoz de Laozi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Notlar Cince 道德經 Pinyin Dao De Jing 楚 苦縣 鹿邑Baglantilar老子 Lǎozĭ 道德經 Daodejing Chinese English German20 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bir Cinlinin biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Felsefe ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz