Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir.Temmuz 2016) () ( |
Manyetik hidrodinamik (MHD), elektrik geçirgenliği olan sıvıların bilimidir. Plazmalar, sıvı metaller ve tuzlu su ya da elektrolikitler bu tip sıvılara örnektir. Magnetohydrodynamics kelimesi manyetik alan anlamına gelen magneto, sıvı anlamına gelen hydro ve hareket anlamına gelen dynamic kelimelerinden türetilmiştir. MHD, bu alandaki çalışmalarıyla 1970'te Nobel Fizik Ödülünü kazanan Hannes Alfven tarafından başlatılmıştır.
MHD’nin arkasındaki temel konsept, manyetik alanların hareket halindeki kondaktif sıvılarda akım yaratabilmesine dayanır ki bu akım sıvı üzerinde güç yaratarak manyetik alanın kendisini de değiştirir. MHD’yi açıklayan denklemler Navier-Stokes sıvı dinamikleri denklemlerinin ve Maxwell'in elektromanyetizm denklemlerinin bir birleşimidir. Bu değişik denklemler aynı anda analitik ya da numerik olarak çözülmek zorundadır.
Tarihçe
Manyetik-hidrodinamik kelimesininin ilk kayıtlı kullanımı Hannes Alfven tarafından 1942’de olmuştur. “En azından Güneş’ten gezegenlere geçiş yapan momentumla ilgili birkaç şey söylenmiştir ki bu teori için temel taştır. Manyetikhidrodinamiklerin önemi bu anlamda fark edilmiş ve belirtilmiştir.”Londra’nın Waterloo Köprüsünün altından giden tuzlu su, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek iki nehir yatağı arasında potansiyel fark yaratır. Michael Faraday bu deneyi 1832’de yapmıştır ama, akım o denli küçüktür ki o zamanki ekipmanla ölçmek mümkün olmamıştır ve nehir yatağı sinyale kısa devre yaptırmıştır. Ancak, benzer bir süreçte akıntının yarattığı voltaj İngiliz Kanalı’nda 1851’de ölçülmüştür.
İdeal ve dirençli MHD
MHD’nin en basit formu olan ideal MHD sıvının çok az dirence sahip olduğunu ve bu nedenle mükemmel bir iletici olarak kullanılabileceğini varsayar. Bu manyetik Reynolds sayılarının son limitidir. İdeal MDH’de, Lenz Kanunu sıvının bir anlamda manyetik alan çizgilerine bağlı olduğunu dikte eder. İdeal MHD, sistemde sıvı akımları onları değiştirse ve bozsa da, küçük halat benzeri hacimli sıvılar tarafından sarılan bir alanın manyetik bir alan etrafında dizilmeye devam edeceği şeklinde açıklanabilir. Bu etki bazen manyetik alan dizilerinin sıvı içinde “donması” olarak da anılır. [5] İdeal MHD’de manyetik alanlar ve sıvı arasındaki bağlantının, manyetik alan içindeki sıvının topolojisini düzelttiği - örneğin, eğer bir dizi manyetik alan dizisi düğümlenmiş olsaydı, sıvı/plazma ihmal edilebilir bir direnç gösterdiği sürece öyle kalırlardı. Manyetik alanları birbirine bağlamaktaki bu zorluk enerji depolamayı, sıvıyı ya da manyetik alanının kaynağını değiştirerek mümkün kılar. Bu enerjinin daha sonra bir MHD kırılması ile kullanımı uygun hale gelir ve manyetik yeniden bağlanmayı mümkün kılar, akabinde manyetik alanda saklanan enerjiyi ortaya çıkarır.
İdeal MHD Denklemleri
İdeal MHD denklemleri, süreklilik denklemi, Cauchy momentum denklemi, Ampere Kanunu, yer değiştirme akımı ve bir ısı değişimi denkleminden oluşmaktadır. Kinetik sistemde her sıvının tanımında olduğu gibi, kapanış yaklaşımı parçacık dağıtma denkleminin en yüksek yerine uygulanmalıdır. Bu çoğunlukla adyabatik ve izortermallik durumunda erime noktasına yaklaşırken başarılır.
Aşağıda manyetik alanı, elektrik alanını, toplam plazma hızını, yoğunluğu, kütle yoğunluğunu, plazma basıncını ve zamanı ifade eder. Süreklilik denklemi şu şekildedir.
Cauchy momentum denklemi.
Lorentz kuvveti Ampere Kanunu kullanılarak genişletilebilir.
Sağ taraftaki birinci kısım mantetik gerilim kuvveti ve ikinci kısım manyetik basınç kuvvetidir. Plazma için İdeal Ohm kanunu şu şekildedir.
Faraday Kanunu
Düşük frenasklı Ampere Kanunu yeri değiştirme akımını ihmal eder.
Manyetik sapma sabiti
Enerji Denklemi
adyabatik denklem durumu için spesifik ısı oranıdır. Bu enerji denklemi, tabii ki, şok ve ısı iletimi yokken geçerlidir çünkü bir sıvının entropisinin değişmediğini varsayar.
İdeal MHD’nin plazmalara uygulanabilirliği
İdeal MHD çok katı bir biçimde yalnızca:
- Plazma yüksek oranda çarpışmaya uygundur, böylece çarpışmanın olacağı zaman skalası sistemdeki diğer karakteristik zaman dilimlerine göre daha kısadır ve parçacık dağılımı Maxweillian olmaya daha yatkındır.
- Bu çarpmalara bağlı direnç daha küçüktür. Özellikle, içinde bulunduğu zaman ölçeğinde tipik manyetik yayılmanın içinde zaman ölçeği ile çarpımı herhangi bir ilgilenilen zamandan daha uzun olmak zorundadır.
- İlgilenilen zaman skalaları iyon yüzeyi derinliğinden,alana dikey olan Larmor yarıçapı Landau dampingi es geçecek kadar ve zaman ölçeği iyon dönmesi zamanına göre çok daha uzundur. (sistemin düzgün bir şekilde işlediği ve yavaşça geliştiği varsayılır)
Direncin önemi
Sıvı manyetik alanda mükemmel olmayan bir şekilde iletiliyorsa, manyetik alan genellikle sıvı içerisinde yayılma yasasını izleyerek hareket eder ve plazmanın direnci yayılma sabiti olur. Bu şu anlama gelir: İdeal MHD denklemlerindeki çözelti sadece belirli bir zaman dilimi içinde, yayılma önemsenmeyecek bir noktaya gelmeden önce belirli bir bölgede ve büyüklükte uygulanabilir. Yayılma zamanını ölçümlemek isteyen biri bunu güneş lekelerine bakarak (çarpışma direncinden) anlayabilir ki bu güneş lekesinin gerçek ömründen çok daha uzun, yüzyıllar hatta binyıllarca olabilir; böylece direnci göz ardı etmek mantıklı olur. Buna tezat olarak, bir metrellik hacmi olan deniz suyunun manyetik yayılma süresi milisaniyeler içinde ölçülebilir.
Fizik sistemlerinde bile, ki bu sistemler öyle büyük ve kondaktiftir ki Lundquist sayılarının gösterdiği kadarıyla bir direnci göz ardı etsek bile, direnç hala önemli olabilir: Efektif direnci artırabilen birçok stabil olmayan durum vardır ve plazmayı etkileyen bir milyardan çok faktör vardır. Geliştirilmiş direnç çoğu zaman özgül direnç ve manyetik tirbüans gibi daha küçük boylu yapıların sonucudur ve bu tip küçük boyutlu uzamsalların sisteme tanıtılması idela MHD’nin daha çabuk kırılmasına ve manyetik difüzyonun daha hızlı oluşmasını sağlar. Bu olduğunda, plazma içinde manyetik yeniden bağlanma birikmiş menyetik enerjiyi dalgalar halinde dışarı bırakır, materyal, parçacık ivmesi ve ısı mekanik ivme kazanır.
Manyetik yeniden bağlanma oldukça iletken sistemlerdir ve enerjiyi zaman ve uzayda konsantre ettiğinden önemlidir, yani plazmaya uzun süre uygulanan kuvvet, büyük ve şiddetli patlamalar ve radyasyon patlamaları yaratabilir.
Sıvının tamamen iletken kabul edilemediği durumlada, eğer diğer tüm şartlar ideal MHD için uygunsa, dirençli MHD adı verilen bir uzantı modeli kullanmak mümkün olur. Bu Ohm Kanunu’nun çarpma direncini modelleyen ekstra bir terimini içerir. Genel olarak MHD bilgisayar simülasyonları aşağı yukarı dirençlidir çünkü bilgisayarlaştırılmış parçalarının sayısal direnci vardır.
Kinetik etkilerin önemi
MHD’nin (ve genel olarak sıvı teorilerinin) karşılaştığı bir diğer limit şudur, onlar plazmanın güçlü bir çarpan olduğunu varsaymak zorundadırlar, bu nedenle sistemde çarpmaların boyutu diğer karakteristiklerden daha kısa olduğu zaman, parçacık dizilimi Maxwellian olur. Füzyon, uzay ve astrofizik plazmalarda bu tip bir durum genellikle yaşanmaz. Durum bu değilse ya da daha küçük uzamsal boyutlarla ilgileniyorsak, dağılım fonksiyonunu Maxwellian olmayan bir şekilde düzgünce hesaplayan kinetik bir model kullanmak şart olabilir, çünkü MHD göreceli olarak basittir ve plazma dinamiklerinin çok fazla önemli özelliğini barındırır ki bu sıklıkla niteleyici olarak doğrudur ve hemen hemen sabit bir şekidle denenen ilk modeldir.
Esasında kinetik olan ama sıvı modelleriyle yakalanamayan modeller arasında çift katlar, Landau damping, geniş bir aralığa yayılmış instabil durumlar, uzay plazmalarında kimyasal ayrışmalar ve elektron kaçakları vardır.
MHD sistemlerinin yapısı
Birçok MHD sisteminde elektrik iletimi, neredeyse iki boyutlu denecek kadar ince şeklinde olan iletken levhası adı verilen kurdelelerle olur. Bu levhalar sıvıyı manyetik alanlara bölebilir, bu alanlarda iletkenlik göreceli olarak zayıftır. Güneş taç kürelerindeki iletken levhaların birkaç metre ile birkaç kilometre arasında değişen kalınlıkta olduğu düşünülmektedir ki bu manyetik alanlarla kıyaslandığı zaman oldukça incedir. Bir başka örnek ise Dünya’nın manyetosferinin ki burada iletken levhalar toplojik olarak ayrı ve kendine özgü alanlardır, Dünya’nın iyonosferinin birçok kısmını güneş rüzgarından ayırmaktadır.
MHD dalgaları
MHD plazma teorisi kullanılarak hazırlanan dalga modelleri manyetik-hidrodinamik dalgalar ya da MHD dalgaları olarak adlandırılır. Genel olarak üç çeşit MHD dalga modeli vardır:
- Saf (ya da opak) Alfvén dalgası
- Yavaş MHD dalgası
- Hızlı MHD dalgası
Tüm bu dalgaların bütün frekanslarda sabit bir hızları vardır ve bu yüzdendir ki dağılma yoktur. Dalfga yayılma vektörü k ve manyetik alan B olmak üzere bu ikisinin arasında açı 0 (180) ya da 90 derece olduğu zaman, dalga modelleri şöyle adlandırılır.
adı | çeşidi | yayılma | faz hızı | birlik | ortam | diğer isimler |
---|---|---|---|---|---|---|
ses dalgası | dikine | adiabati, k ses hızı | yok | sıkıştırılabilir, iletken olmayan sıvı | ||
Alfvéndalgası | enine | Alfvén hızı | B | Alfvén dalgası, yavaş Alfvén wave,torsiyonel Alfvén dalgası | ||
Manyetik sonik dalga | dikine | B, E | sıkıştırımış Alfvén dalgası, hızlı Alfvén dalgası,manyetik akustik dalga |
MHD dalgalanları sıvı muhteşem iletkenlikte değil de sınırlı iletkenlikteyse ya da akışkanlığı az olan bir yapısı varsa söneceklerdir.
MHD dalgaları ve yayılımları, uzaktan tanı konan laboratuvarlarda ya da Güneş taçküresi (koronal sismoloji) gibi astrofizik plazmalarının araştırmalarında kullanılır.
Manyetik Hidrodinamiklerin Uzantıları
Dirençli MHD
Dirençli MHD manyetize edilmiş sıvıların iletken olmayan elektron difüzyonunu () açıklar. Difüzyon manyetik topolojinin kırılmasına neden olur, manyetik alan sıaları çarpışırsa yeniden bağlanabilir. Genellikle bu durum küçük ve yeniden bağlanmlalar alanların birbirine benzemeyen şoklar şeklinde düşünülmesiyle idare edilir, bu süre. Dünya-Güneş manyetik etkileşimlerinde çok önemli olduğunu göstermiştir.
Genişletilmiş MHD
Genişletilmiş MHD dirençli MHD’den daha yüksek bir düzeydeki ve sınıftaki fenomenleri açıklamak için kullanılır ama tek sıvılı bir tanım da yeterli olacak şekilde değerlendirilmelidir. Bunlar fizikteki Hall etkisini, elektron basınç gradientlerini, parçacıkları iletken olmayan Larmor Radii ve elektron ataletini kapsar. İki sıvılı MHD İki sıvılı MHD ihmal edilebilir Hall elektrik alanları içeren plazmaları anlatmak için kulanılır. Bunun bir sonucu olarak elektron ve iyon momenti ayrı ayrı değerlendirilir. Bu açıklama elektrik alanlar için geiştirilmiş denklemler oldukları için Maxwell’in denklemlerine yakından bağı bulunmaktadır.
Hall MHD
1960 yılında, M.J. Lighhill plazmalar için ideal ve dirençli MHD uygulamalarını eleştirmiştir. Hall akım terimininin ihmal edilmesinden duyulan endişe dile getirilmiş ve, manyetik füzyon teorsinde bir basitleştirilmeye gidilmiştir. Hall- manyetik hidrodinamik (HMHD), manyetik hidrodinamiğin değişik elektrik alan tanımlarını da göz önünde bulundurmuştur. En önmeli fark ise alanda çizgisel çarpmanın olmamasıdır, manyetik alan sıvılara değil elektronlara bağlıdır.
Çarpmasız MHD
MHd çarpmasız plazmalarda çoğunlukla kullanılır. Bu durumda MHD denklemleri Vlasov denklemlerinden çıkarılır.
Uygulamalar
Jeofizik
Dünya'nın kabuğunun altında çekirdeği vardır, bu çekirdek iki parçadan oluşur: katı iç çekirdek ve sıvı dış çekirdek. İkisi de çok önemli miktarda demir muhafaza eder. Sıvı halindeki dış kabul hareket eder ve bir manyetik alanla karşılaştığı zaman, Coriolis efektine nedeniyle anaforlar yaratır. Bu anaforlar manyetik alanlar geliştirir ki bu da Dünya'nın orijinal manyetik alanıdır - bu kendi kendini sürdüren süreç jeomanyetik dinamo olarak adlandırılır.
MHD denklemlerine dayanarak, Glatzmaier ve Paul Roberts Dünya’nın iç kabuğunu bir süper bilgisayar modei haline getirmiştir. Simülasyonlarla binlerce yıllık sanal zamanı gözlemlemiş ve Dünya’nın manyetik alanındaki değişimlerin araştırılabileceğini anlamışlardır. Bu simülasyonlar Dünya’nın manyetik alanının her yüzbin yılda yer değiştirdiğini doğru tahmin ederek gözlem yapmak için uygun olduklarını göstermişlerdir. Değişimler esnasında, manyetik alan hepten yok olmaz, yalnızca daha kompleks bir hal alır.
Depremler
Bazı gözlem istasyonlarının raporlarına göre depremler bazen UFL aktivitesindeki bir nodul sonrasında olmaktadır. Bu durumun çok etkileyici bir örneği, her ne kadar sonradan gelen çalışma bunun ufak bir sensör hatasından kaynaklanabileceğini gösterse de, 1989 yılında Kaliforniya’daki Loma Prieta depreminde meydana gelmiştir. 9 Aralık 2010’da jeolofistler DEMETER uydusunun Haiti üzerinde kayda değer bir ULF radyo dalgası gözlemlediğini duyurdurlar, ki bunu takip eden ayda 7.0 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Araştırmacılar bu metodun erken deprem habercisi olarak kullanıp kullanılamayacağını görmek için, korelasyonla ilgili daha fazla şey öğrenmeye çalışıyorlar.
Astrofizik ve Kozmoloji
MHD astrofizik ve kozmolojiyle uygulanmaya oldukça uygundur çünkü evrenin %99’unu oluşturan yıldızlar, gezegenler arası uzaklık, yıldızlar arası uzaklık, galaksiler arasındaki uzaklık, nebula ve fetlerin tamamı plazmadan oluşmaktadır. Birçok astrofizik sistemi yerel termal dengesine sahip değildir ve bu yüzden ek olarak kinetik müdahaleye ihtiyaç duyarlar ki sistem içindeki fenomen açıklanabilsin (astrofizik plazmayı görünüz).
Joseph Larmor’un 1919’da teorisini geliştirdiği üzere güneş lekeleri Güneş’in manyetik alanlarından kaynaklanır. Güneş rüzgarı da aynı şekilde MHD'den kaynaklanır. Diferansiyel güneş rotasyonu manyetik çekimin Güneş’in kutuplarındaki uzun süreli etkileri olabilir, bir MHd fenomeni olan Parker spiral şekli Güneş’in genişletilmiş manyetik alanı varsayılır. Daha önceleri, Güneş’in ve gezegenlerin oluşumunu anlatan teoriler, Güneş’in nasıl olup da güneş sistemi içinde %99.87 kütlesi olmasına rağmen yalnızca %0.54 açısal momentumu olduğunu açıklayamazdı: Güneşi oluşturan gaz ve toz bulutları gibi kapalı sistemler, kütleyi ve açısal momenti korur. Bu korunum kütlenin, bulutlar arasında ortada toplanıp konsantre olarak Güneş’in kütlesini oluşturur, böylece bükülür, tıpkı bir kaykaycının kollarını açıp kapaması gibi. Daha eski teorilerce tahmin edilmiş yüksek hızlı dönüş, Güneş’i şeklini alamadan savururdu. Ancak manyetik hidrodinamik etkiler Güneş’in açısal momentumunun dış güneş sistemine transfer olduğunu ve dönmesini yavaşlatır.
İdeal MHD’nin kırılması (manyetik yeniden bağlanma şeklinde) güneş sistemindeki en büyük patlamalar olan güneş püskürtülerinin nedeni olarak bilinmektedir. Güneş lekesi üzerindeki solaraktif alandaki manyetik alan zaman içinde oldukça gerginleşir, depoladığı enerjiyi birden patlama şeklinde açığa çıkarır, röntgen ışınları ve radyasyon ana akım levhaları düşünce yeniden alana bağlanır.
Kohli ve Haslam tarafından yayınlanmış bir araştırma, primodik manyetik alanların kozmolojik bağlamda incelenmesiyle ilgili detaylı bir özet niteliğindedir. Bu özet aşağıdaki gibidir.
Manyetik alanlar evrenin ilk zamanlarında oldukça önemli bir rol oynamıştır, bilindiği gibi enflasyondan sonra, evrenin ilk zamanları oldukça iyi bir iletkendir, yeniden birbirine eklenme aşamasında elektron yoğunluğu dramatik bir şekilde düşüyor olmasına rağmen arta kalan değerler baryonik madde içinde yüksek iletkenliği sürdürebilecek kadar çoktu. Bunun bir sonucu olarak, kozmik manyetik alanlar evrimleşmeleri boyunca çoğunlukla donmuş ve genişleyen baryonik sıvılar olarak kalmışlardır. Manyetik alan kaynağının mükemmel bir iletken olarak görülen, ideal manyetik hidrodinamik (burdan sonra MHD olarak anılacaktır) evrenin ilk zamanlarındaki dinamikler manyetik etkileri analiz edebilir.
Hughston ve Jacobs göstermişlerdir ki saf bir manyetik alanda, sadece 1.2. ve 6. Bianchi tipleri () (ki 3. tiple aynıdır) ve 7. alan bileşenlerini kabul eder, oysa 4., 5., 6. (), 7. ve9. alan bileşinlerini kabul etmez. Bu sonuçlar da Bianchi modellerini kullanarak mükemmel sıvılaşmış manyetik alanlara götürür.
Sonraki dinamik sistem değerlendirmesine de sağdık kalan LeBlanc, Bianchi 2. tipinin manyetik kozmolojisini inceledi ve ortaya çıkan dinamik sistemde gelecek ve geçmiş asimptotların durumlarını analiz etti. Le Blanc ayrıca manyetik süperiletken olan Bianci 1. tip kozmolojinin asimptot durumunu da inceledi. Araştırmasını yayınladığında, Einstein’ın alan denklemlerine yeni bir çözüm bulunmuş oldu. Bu faz düzlemi analiz tekniklerini kullanarak Collins, bir dizi süper iletken anisotropik kozmolojik modellerin davranışlarını inceledi ve Bianchi 1. tip manyetik modeller ve Bianchi 2 tipi süper iletkenler arasında bir bağlantı kurmayı başardır. Buna ek olarak, LeBlanc, Kerr ve Wainwright manyetik Bianchi 6. tip kozmolojinin asimptotik durumunu incelediler. Çalışmalarında gösterdiler ki herhangi bir nedene bağlı olmaksızın seçilen bir model evrim zamanının bir yerinde izotropiye yakın olacak ve sürdürülebilirlik şansı olacaktır. Not etmeliyiz ki Barrow, Maartens ve Tsagas, Friedmann-Lemaitre-Robertson-Walker modellerinin yeniden formüle edilmesinde kovaryant açıklamasını kullanarak manyetik hidrodinamik denklemleri geniş elektromanyetik alanların rollerini daha ileri, anlaşılabilir ve açık bir noktaya taşımışlardır. We should note that Barrow, Maartens, and Tsagas did significant work in the reformulation of a covariant description of the magnetohydrodynamic equations that has provided further understanding and clarity on the role of large-vale electromagnetic fields in the perturbed Friedmann-Lemaitre-Robertson-Walker models.[22]
Erken evren kozmolojileri açısından özel bir ilgi çeken, akışkanlığı az olan MHD Bianchi modelleri, literatürde birkaç kez kendini göstermiştir. Van Leeuwen ve Slavati, manyetik-akışkanlığı az olan sıvıları ve yüksek ölçekli manyetik alanlar da dahil olacak şekilde Bianchi A modellerininin dinamiklerini genel olarak araştırmışlardır. Banerjee ve Sanyal, Bianchi 1 ve 3 kozmolojik modellerinden oluşan akışkanlığı az sıvılar ve manyetik alanlarını kapsayan kesin çözümler sundular. Benton ve Tupper, Bianchi 1 modelinde, akışkanlığı az sıvı ve manyetik alanda t-metrik gücününü modelini ve üzerindeki etkisini araştırdılar. Salvati, Schelling ve Van Leeuwn Bianchi 1 tip evrenin evrimini sayısal olarak analiz ettiler. Riberio ve Sanyal Biancı 6. tip akışka olmayan sıvı kozmolojisini ve manyetik alanda kesin çözümler elde ederek, Einstein’ın alan denklemlerdinde varsaydığı madde yoğunluğunun karekökü ve kayma mukavemeti arasındaki lineer ilişkiyi araştırdı. Kohli ve Haslam’ın çalışmaları ayı zamanda dinamik sistem teorisine dayalı detaylı bir analiz yapmaktadır, Bianci 1. tip modelinin evrimi akışkanığı az olan bir sıvı içerisinde olmuştur ki bu şekilde Einstein’ın alan denklemlerine de yeni çözümler keşfedilmiştir.
Sensörler
Manyetik hidrodinamik sensörler, uzay mühendisliği gibi atalet navigasyon sistemlerinde açı hızını kesin olarak hesaplamak için kullanılır. Bu kesinlik sensörün boyuyla doğru orantılıdır. Sensör zorlu doğa koşullarında hayatta kalma özelliğine sahiptir.
Mühendislik
MHD mühendisliğe plazmanın hapsedilmesi, nükleer reaktörlerin sıvı-metal soğurumu ve elektromanyetizm alanlarındaki (başka alanlar da vardır) problemler nedeniyle ilişkilidir. Bir manyetik hidrodinamik makine ya da MHD propülsörü, manyetik hidrodinamik kullanılarak sadece elektrik ve manyetik alanlar kanalıyla hiçbir hareket eden kısmı olmadan açık denizdeki gemileri hareket ettirmenin bir yoludur. Çalışma prensibe göre (gaz ya da su) itici gaza elektrik verilir böylece manyetik alana yönlenmiş olur ve araç ters istikamete gider. Çalışan prototipler varolmakla beraber MHD ile çalışan gemiler hala pratik olmaktan uzaktır. Bu tip itici kuvvet prototipi ilk defa 1965 yılında Kaliforniya Üniversitesi’nden makine mühendisliği profesörü olan Steward Way tarafından yapımıştır. Way, Westinghouse Elektrik şirketindeki işinden ayrılarak, son sınıf öğrencilerini bu yeni itici kuvvetle bir denizaltı geliştirmeleri için görevlendirmiştir. 1990’ların başlarında, Mitsubishi “Yamato” adında manyetik hidrodinamik kullanan bir gemi inşa etmiş ve itici olarak helyumla soğutulmuş bir süper kondüktör kullanmıştır ve saatte 15 km hızla hareket edebilmiştir. MHD enerji üretimi, potasyum çekirdekli kömürlerin patlamasıyla ortya çıkan gazın çok daha efektif bir enerji dönüşümü potansiyeline sahip olduğunu göstermiş ancak engelleyici teknik zorlukların masrafları yüzünden başarısız olmuştur. Önemli bir mühendislik sorunu, aberasyondan kaynaklı olarak temel kömür patlama dairelerinin başarısızlıkla sonuçlanmasıdır. Mikrosıvılarda, MHD kompleks bir mikro kanal dizaynı içinde, sürekliliği olan, yayılmayan akıntılarda sıvı pompalaması üretmek için araştırılır.
Manyetik ilaç araştırmaları
Kanser araştırmalarında yapılması gereken en önemli şeylerden biri hastalık tarafından etkilenmiş bölgelere daha kesin bir şekilde ilaç ulaştırmaktır. Metodlardan biri ilacı biyolojik olarak uygun manyetik parçacıklara bağlamaktan geçer (örneğin ferrosıvılar), böylece ilaç hedeflenen bölgeye dikkatlice yerleştirilen kalıcı magnetler sayesinde hareket edecektir. Manyetik hidrodinamik denklemler ve iletken olmayan element analizleri manyetik sıvı parçacıkları ve kan akışı ile dış manyetik alanların interaksiyonu ile ilgili çalışmaları yapmak için kullanılmaktadır.
Kaynakça
- Bansal, J. L. (1994) Magnetofluiddynamics of Viscous Fluids Jaipur Publishing House, Jaipur, India, [1] 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . OCLC 70267818
- Barbu, V. et al. (2003) "Exact controllability magneto-hydrodynamic equations" Communications on Pure and Applied Mathematics 56: pp. 732–783.
- Biskamp, Dieter. Nonlinear Magnetohydrodynamics. Cambridge, England: Cambridge University Press, 1993. 378 p. ;
- Calvert, James B. (20 October 2002) "Magnetohydrodynamics: The dynamics of conducting fluids in an electromagnetic field"25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (self published by an Associate Professor Emeritus of Engineering, University of Denver, U.S.A.)
- Davidson, Peter Alan (May 2001) An Introduction to Magnetohydrodynamics Cambridge University Press, Cambridge, England,
- Faraday, M. (1832). "Experimental Researches in Electricity." First Series, Philosophical Transactions of the Royal Society, pp. 125–162.
- Ferraro, Vincenzo Consolato Antonio and Plumpton, Charles. An Introduction to Magneto-Fluid Mechanics, 2nd ed.
- Havarneanu, T.; Popa, C. and Sritharan, S. S. (2006) "Exact Internal Controllability for Magneto-Hydrodynamic Equations in Multi-connected Domains" Advances in Differential Equations 11(8): pp. 893–929.
- Haverkort, J.W. (2009) "Magnetohydrodynamics" short introduction for fluid dynamicists 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Magnetohydrodynamics 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hughes, William F. and Young, Frederick J. (1966) The Electromagnetodynamics of Fluids John Wiley, New York, OCLC 440919050
- Hurricane, O. A.; Fong, B. H. and Cowley, S. C. (October 1997) "Nonlinear magnetohydrodynamic detonation: Part I" Physics of Plasmas 4(10): pp. 3565–3580.
- Jordan, R. (July 1995) "A statistical equilibrium model of coherent structures in magnetohydrodynamics13 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi", Nonlinearity 8: pp. 585–613.
- Kerrebrock, J. L. (April 1965) "Magnetohydrodynamic Generators with Nonequilibrium Ionization", AIAA Journal, 3(4): pp. 591–601, DOI:10.2514/3.2934.
- Kulikovskiy, Andreĭ G. and Lyubimov, Grigoriĭ A. (1965)Magnetohydrodynamics. Addison-Wesley, Reading, Massachusetts, OCLC 498979430
- Lorrain, Paul ; Lorrain, François and Houle, Stéphane (2006) Magneto-fluid dynamics: fundamentals and case studies of natural phenomena Springer, New York,
- Pai, Shih-I (1962) Magnetogasdynamics and Plasma Dynamics Springer-Verlag, Vienna,
- Popa, C. and Sritharan, S. S. (2003) "Fluid-magnetic splitting methods for magneto-hydrodynamics" Mathematical Methods and Models in Applied Sciences 13(6): pp. 893–917.
- Roberts, Paul H. (1967) An Introduction to Magnetohydrodynamics Longmans Green, London, OCLC 489632043
- Rosa, Richard J. (1987) Magnetohydrodynamic Energy Conversion (2nd edition) Hemisphere Publishing, Washington, D.C.,
- Sritharan, S. S. and Sundar, P. (1999) "The stochastic magneto-hydrodynamic system" Infinite Dimensional Analysis, Quantum Probability and Related Topics (e-journal) 2(2): pp. 241–265.
- Stern, David P. "The Sun's Magnetic Cycle" 21 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . In Stern, David P. The Great Magnet, the Earth United States National Aeronautics and Space Administration
- Sutton, George W., and Sherman, Arthur (1965) Engineering Magnetohydrodynamics, McGraw-Hill Book Company, New York, OCLC 537669
- Tabar, M. R. Rahimi, and Rouhani, S. (March 1995) "Turbulent Two Dimensional Magnetohydrodynamics and Conformal Field Theory" 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Department of Physics, Sharif University of Technology. Institute for Studies in Theoretical Physics and Mathematics. Volume 1. Tehran, Iran. arXiv:hep-th/9503005
- Van Wie, D. M. (2005) , The Johns Hopkins University, Applied Physics Laboratory – Laurel, Maryland, USA – NATO Document
- West, Jonathan et al. (2002) "Application of magnetohydrodynamic actuation to continuous flow chemistry" Lab on a Chip 2: pp. 224–230
- "Magnetohydrodynamics" 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . In Zumerchik, John (editor) (2001) Macmillan Encyclopedia of Energy Macmillan Reference USA, New York,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Temmuz 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Manyetik hidrodinamik MHD elektrik gecirgenligi olan sivilarin bilimidir Plazmalar sivi metaller ve tuzlu su ya da elektrolikitler bu tip sivilara ornektir Magnetohydrodynamics kelimesi manyetik alan anlamina gelen magneto sivi anlamina gelen hydro ve hareket anlamina gelen dynamic kelimelerinden turetilmistir MHD bu alandaki calismalariyla 1970 te Nobel Fizik Odulunu kazanan Hannes Alfven tarafindan baslatilmistir MHD nin arkasindaki temel konsept manyetik alanlarin hareket halindeki kondaktif sivilarda akim yaratabilmesine dayanir ki bu akim sivi uzerinde guc yaratarak manyetik alanin kendisini de degistirir MHD yi aciklayan denklemler Navier Stokes sivi dinamikleri denklemlerinin ve Maxwell in elektromanyetizm denklemlerinin bir birlesimidir Bu degisik denklemler ayni anda analitik ya da numerik olarak cozulmek zorundadir TarihceManyetik hidrodinamik kelimesininin ilk kayitli kullanimi Hannes Alfven tarafindan 1942 de olmustur En azindan Gunes ten gezegenlere gecis yapan momentumla ilgili birkac sey soylenmistir ki bu teori icin temel tastir Manyetikhidrodinamiklerin onemi bu anlamda fark edilmis ve belirtilmistir Londra nin Waterloo Koprusunun altindan giden tuzlu su Dunya nin manyetik alaniyla etkilesime girerek iki nehir yatagi arasinda potansiyel fark yaratir Michael Faraday bu deneyi 1832 de yapmistir ama akim o denli kucuktur ki o zamanki ekipmanla olcmek mumkun olmamistir ve nehir yatagi sinyale kisa devre yaptirmistir Ancak benzer bir surecte akintinin yarattigi voltaj Ingiliz Kanali nda 1851 de olculmustur Ideal ve direncli MHDMHD nin en basit formu olan ideal MHD sivinin cok az dirence sahip oldugunu ve bu nedenle mukemmel bir iletici olarak kullanilabilecegini varsayar Bu manyetik Reynolds sayilarinin son limitidir Ideal MDH de Lenz Kanunu sivinin bir anlamda manyetik alan cizgilerine bagli oldugunu dikte eder Ideal MHD sistemde sivi akimlari onlari degistirse ve bozsa da kucuk halat benzeri hacimli sivilar tarafindan sarilan bir alanin manyetik bir alan etrafinda dizilmeye devam edecegi seklinde aciklanabilir Bu etki bazen manyetik alan dizilerinin sivi icinde donmasi olarak da anilir 5 Ideal MHD de manyetik alanlar ve sivi arasindaki baglantinin manyetik alan icindeki sivinin topolojisini duzelttigi ornegin eger bir dizi manyetik alan dizisi dugumlenmis olsaydi sivi plazma ihmal edilebilir bir direnc gosterdigi surece oyle kalirlardi Manyetik alanlari birbirine baglamaktaki bu zorluk enerji depolamayi siviyi ya da manyetik alaninin kaynagini degistirerek mumkun kilar Bu enerjinin daha sonra bir MHD kirilmasi ile kullanimi uygun hale gelir ve manyetik yeniden baglanmayi mumkun kilar akabinde manyetik alanda saklanan enerjiyi ortaya cikarir Ideal MHD Denklemleri Ideal MHD denklemleri sureklilik denklemi Cauchy momentum denklemi Ampere Kanunu yer degistirme akimi ve bir isi degisimi denkleminden olusmaktadir Kinetik sistemde her sivinin taniminda oldugu gibi kapanis yaklasimi parcacik dagitma denkleminin en yuksek yerine uygulanmalidir Bu cogunlukla adyabatik ve izortermallik durumunda erime noktasina yaklasirken basarilir Asagida B displaystyle mathbf B manyetik alani E displaystyle E elektrik alanini v displaystyle v toplam plazma hizini J displaystyle J yogunlugu r displaystyle rho kutle yogunlugunu p displaystyle p plazma basincini ve t displaystyle t zamani ifade eder Sureklilik denklemi su sekildedir r t rv 0 displaystyle frac partial rho partial t nabla cdot left rho mathbf v right 0 Cauchy momentum denklemi r t v v J B p displaystyle rho left frac partial partial t mathbf v cdot nabla right mathbf v mathbf J times mathbf B nabla p Lorentz kuvveti J B displaystyle mathbf J times mathbf B Ampere Kanunu kullanilarak12 B B B B B B displaystyle frac 1 2 nabla mathbf B cdot mathbf B mathbf B cdot nabla mathbf B mathbf B times nabla times mathbf B genisletilebilir J B B Bm0 B22m0 displaystyle mathbf J times mathbf B frac left mathbf B cdot nabla right mathbf B mu 0 nabla left frac B 2 2 mu 0 right Sag taraftaki birinci kisim mantetik gerilim kuvveti ve ikinci kisim manyetik basinc kuvvetidir Plazma icin Ideal Ohm kanunu su sekildedir E v B 0 displaystyle mathbf E mathbf v times mathbf B 0 Faraday Kanunu B t E displaystyle frac partial mathbf B partial t nabla times mathbf E Dusuk frenaskli Ampere Kanunu yeri degistirme akimini ihmal eder m0J B displaystyle mu 0 mathbf J nabla times mathbf B Manyetik sapma sabiti B 0 displaystyle nabla cdot mathbf B 0 Enerji Denklemi ddt prg 0 displaystyle frac mathrm d mathrm d t left frac p rho gamma right 0 g 5 3 displaystyle gamma 5 3 adyabatik denklem durumu icin spesifik isi oranidir Bu enerji denklemi tabii ki sok ve isi iletimi yokken gecerlidir cunku bir sivinin entropisinin degismedigini varsayar Ideal MHD nin plazmalara uygulanabilirligi Ideal MHD cok kati bir bicimde yalnizca Plazma yuksek oranda carpismaya uygundur boylece carpismanin olacagi zaman skalasi sistemdeki diger karakteristik zaman dilimlerine gore daha kisadir ve parcacik dagilimi Maxweillian olmaya daha yatkindir Bu carpmalara bagli direnc daha kucuktur Ozellikle icinde bulundugu zaman olceginde tipik manyetik yayilmanin icinde zaman olcegi ile carpimi herhangi bir ilgilenilen zamandan daha uzun olmak zorundadir Ilgilenilen zaman skalalari iyon yuzeyi derinliginden alana dikey olan Larmor yaricapi Landau dampingi es gececek kadar ve zaman olcegi iyon donmesi zamanina gore cok daha uzundur sistemin duzgun bir sekilde isledigi ve yavasca gelistigi varsayilir Direncin onemi Sivi manyetik alanda mukemmel olmayan bir sekilde iletiliyorsa manyetik alan genellikle sivi icerisinde yayilma yasasini izleyerek hareket eder ve plazmanin direnci yayilma sabiti olur Bu su anlama gelir Ideal MHD denklemlerindeki cozelti sadece belirli bir zaman dilimi icinde yayilma onemsenmeyecek bir noktaya gelmeden once belirli bir bolgede ve buyuklukte uygulanabilir Yayilma zamanini olcumlemek isteyen biri bunu gunes lekelerine bakarak carpisma direncinden anlayabilir ki bu gunes lekesinin gercek omrunden cok daha uzun yuzyillar hatta binyillarca olabilir boylece direnci goz ardi etmek mantikli olur Buna tezat olarak bir metrellik hacmi olan deniz suyunun manyetik yayilma suresi milisaniyeler icinde olculebilir Fizik sistemlerinde bile ki bu sistemler oyle buyuk ve kondaktiftir ki Lundquist sayilarinin gosterdigi kadariyla bir direnci goz ardi etsek bile direnc hala onemli olabilir Efektif direnci artirabilen bircok stabil olmayan durum vardir ve plazmayi etkileyen bir milyardan cok faktor vardir Gelistirilmis direnc cogu zaman ozgul direnc ve manyetik tirbuans gibi daha kucuk boylu yapilarin sonucudur ve bu tip kucuk boyutlu uzamsallarin sisteme tanitilmasi idela MHD nin daha cabuk kirilmasina ve manyetik difuzyonun daha hizli olusmasini saglar Bu oldugunda plazma icinde manyetik yeniden baglanma birikmis menyetik enerjiyi dalgalar halinde disari birakir materyal parcacik ivmesi ve isi mekanik ivme kazanir Manyetik yeniden baglanma oldukca iletken sistemlerdir ve enerjiyi zaman ve uzayda konsantre ettiginden onemlidir yani plazmaya uzun sure uygulanan kuvvet buyuk ve siddetli patlamalar ve radyasyon patlamalari yaratabilir Sivinin tamamen iletken kabul edilemedigi durumlada eger diger tum sartlar ideal MHD icin uygunsa direncli MHD adi verilen bir uzanti modeli kullanmak mumkun olur Bu Ohm Kanunu nun carpma direncini modelleyen ekstra bir terimini icerir Genel olarak MHD bilgisayar simulasyonlari asagi yukari direnclidir cunku bilgisayarlastirilmis parcalarinin sayisal direnci vardir Kinetik etkilerin onemi MHD nin ve genel olarak sivi teorilerinin karsilastigi bir diger limit sudur onlar plazmanin guclu bir carpan oldugunu varsaymak zorundadirlar bu nedenle sistemde carpmalarin boyutu diger karakteristiklerden daha kisa oldugu zaman parcacik dizilimi Maxwellian olur Fuzyon uzay ve astrofizik plazmalarda bu tip bir durum genellikle yasanmaz Durum bu degilse ya da daha kucuk uzamsal boyutlarla ilgileniyorsak dagilim fonksiyonunu Maxwellian olmayan bir sekilde duzgunce hesaplayan kinetik bir model kullanmak sart olabilir cunku MHD goreceli olarak basittir ve plazma dinamiklerinin cok fazla onemli ozelligini barindirir ki bu siklikla niteleyici olarak dogrudur ve hemen hemen sabit bir sekidle denenen ilk modeldir Esasinda kinetik olan ama sivi modelleriyle yakalanamayan modeller arasinda cift katlar Landau damping genis bir araliga yayilmis instabil durumlar uzay plazmalarinda kimyasal ayrismalar ve elektron kacaklari vardir MHD sistemlerinin yapisiBircok MHD sisteminde elektrik iletimi neredeyse iki boyutlu denecek kadar ince seklinde olan iletken levhasi adi verilen kurdelelerle olur Bu levhalar siviyi manyetik alanlara bolebilir bu alanlarda iletkenlik goreceli olarak zayiftir Gunes tac kurelerindeki iletken levhalarin birkac metre ile birkac kilometre arasinda degisen kalinlikta oldugu dusunulmektedir ki bu manyetik alanlarla kiyaslandigi zaman oldukca incedir Bir baska ornek ise Dunya nin manyetosferinin ki burada iletken levhalar toplojik olarak ayri ve kendine ozgu alanlardir Dunya nin iyonosferinin bircok kismini gunes ruzgarindan ayirmaktadir MHD dalgalariMHD plazma teorisi kullanilarak hazirlanan dalga modelleri manyetik hidrodinamik dalgalar ya da MHD dalgalari olarak adlandirilir Genel olarak uc cesit MHD dalga modeli vardir Saf ya da opak Alfven dalgasi Yavas MHD dalgasi Hizli MHD dalgasi Tum bu dalgalarin butun frekanslarda sabit bir hizlari vardir ve bu yuzdendir ki dagilma yoktur Dalfga yayilma vektoru k ve manyetik alan B olmak uzere bu ikisinin arasinda aci 0 180 ya da 90 derece oldugu zaman dalga modelleri soyle adlandirilir adi cesidi yayilma faz hizi birlik ortam diger isimlerses dalgasi dikine k B displaystyle vec k vec B adiabati k ses hizi yok sikistirilabilir iletken olmayan siviAlfvendalgasi enine k B displaystyle vec k vec B Alfven hizi B Alfven dalgasi yavas Alfven wave torsiyonel Alfven dalgasiManyetik sonik dalga dikine k B displaystyle vec k perp vec B B E sikistirimis Alfven dalgasi hizli Alfven dalgasi manyetik akustik dalga MHD dalgalanlari sivi muhtesem iletkenlikte degil de sinirli iletkenlikteyse ya da akiskanligi az olan bir yapisi varsa soneceklerdir MHD dalgalari ve yayilimlari uzaktan tani konan laboratuvarlarda ya da Gunes tackuresi koronal sismoloji gibi astrofizik plazmalarinin arastirmalarinda kullanilir Manyetik Hidrodinamiklerin UzantilariDirencli MHD Direncli MHD manyetize edilmis sivilarin iletken olmayan elektron difuzyonunu aciklar Difuzyon manyetik topolojinin kirilmasina neden olur manyetik alan sialari carpisirsa yeniden baglanabilir Genellikle bu durum kucuk ve yeniden baglanmlalar alanlarin birbirine benzemeyen soklar seklinde dusunulmesiyle idare edilir bu sure Dunya Gunes manyetik etkilesimlerinde cok onemli oldugunu gostermistir Genisletilmis MHD Genisletilmis MHD direncli MHD den daha yuksek bir duzeydeki ve siniftaki fenomenleri aciklamak icin kullanilir ama tek sivili bir tanim da yeterli olacak sekilde degerlendirilmelidir Bunlar fizikteki Hall etkisini elektron basinc gradientlerini parcaciklari iletken olmayan Larmor Radii ve elektron ataletini kapsar Iki sivili MHD Iki sivili MHD ihmal edilebilir Hall elektrik alanlari iceren plazmalari anlatmak icin kulanilir Bunun bir sonucu olarak elektron ve iyon momenti ayri ayri degerlendirilir Bu aciklama elektrik alanlar icin geistirilmis denklemler olduklari icin Maxwell in denklemlerine yakindan bagi bulunmaktadir Hall MHD 1960 yilinda M J Lighhill plazmalar icin ideal ve direncli MHD uygulamalarini elestirmistir Hall akim terimininin ihmal edilmesinden duyulan endise dile getirilmis ve manyetik fuzyon teorsinde bir basitlestirilmeye gidilmistir Hall manyetik hidrodinamik HMHD manyetik hidrodinamigin degisik elektrik alan tanimlarini da goz onunde bulundurmustur En onmeli fark ise alanda cizgisel carpmanin olmamasidir manyetik alan sivilara degil elektronlara baglidir Carpmasiz MHD MHd carpmasiz plazmalarda cogunlukla kullanilir Bu durumda MHD denklemleri Vlasov denklemlerinden cikarilir UygulamalarJeofizik Dunya nin kabugunun altinda cekirdegi vardir bu cekirdek iki parcadan olusur kati ic cekirdek ve sivi dis cekirdek Ikisi de cok onemli miktarda demir muhafaza eder Sivi halindeki dis kabul hareket eder ve bir manyetik alanla karsilastigi zaman Coriolis efektine nedeniyle anaforlar yaratir Bu anaforlar manyetik alanlar gelistirir ki bu da Dunya nin orijinal manyetik alanidir bu kendi kendini surduren surec jeomanyetik dinamo olarak adlandirilir MHD denklemlerine dayanarak Glatzmaier ve Paul Roberts Dunya nin ic kabugunu bir super bilgisayar modei haline getirmistir Simulasyonlarla binlerce yillik sanal zamani gozlemlemis ve Dunya nin manyetik alanindaki degisimlerin arastirilabilecegini anlamislardir Bu simulasyonlar Dunya nin manyetik alaninin her yuzbin yilda yer degistirdigini dogru tahmin ederek gozlem yapmak icin uygun olduklarini gostermislerdir Degisimler esnasinda manyetik alan hepten yok olmaz yalnizca daha kompleks bir hal alir Depremler Bazi gozlem istasyonlarinin raporlarina gore depremler bazen UFL aktivitesindeki bir nodul sonrasinda olmaktadir Bu durumun cok etkileyici bir ornegi her ne kadar sonradan gelen calisma bunun ufak bir sensor hatasindan kaynaklanabilecegini gosterse de 1989 yilinda Kaliforniya daki Loma Prieta depreminde meydana gelmistir 9 Aralik 2010 da jeolofistler DEMETER uydusunun Haiti uzerinde kayda deger bir ULF radyo dalgasi gozlemledigini duyurdurlar ki bunu takip eden ayda 7 0 buyuklugunde bir deprem meydana geldi Arastirmacilar bu metodun erken deprem habercisi olarak kullanip kullanilamayacagini gormek icin korelasyonla ilgili daha fazla sey ogrenmeye calisiyorlar Astrofizik ve Kozmoloji MHD astrofizik ve kozmolojiyle uygulanmaya oldukca uygundur cunku evrenin 99 unu olusturan yildizlar gezegenler arasi uzaklik yildizlar arasi uzaklik galaksiler arasindaki uzaklik nebula ve fetlerin tamami plazmadan olusmaktadir Bircok astrofizik sistemi yerel termal dengesine sahip degildir ve bu yuzden ek olarak kinetik mudahaleye ihtiyac duyarlar ki sistem icindeki fenomen aciklanabilsin astrofizik plazmayi gorunuz Joseph Larmor un 1919 da teorisini gelistirdigi uzere gunes lekeleri Gunes in manyetik alanlarindan kaynaklanir Gunes ruzgari da ayni sekilde MHD den kaynaklanir Diferansiyel gunes rotasyonu manyetik cekimin Gunes in kutuplarindaki uzun sureli etkileri olabilir bir MHd fenomeni olan Parker spiral sekli Gunes in genisletilmis manyetik alani varsayilir Daha onceleri Gunes in ve gezegenlerin olusumunu anlatan teoriler Gunes in nasil olup da gunes sistemi icinde 99 87 kutlesi olmasina ragmen yalnizca 0 54 acisal momentumu oldugunu aciklayamazdi Gunesi olusturan gaz ve toz bulutlari gibi kapali sistemler kutleyi ve acisal momenti korur Bu korunum kutlenin bulutlar arasinda ortada toplanip konsantre olarak Gunes in kutlesini olusturur boylece bukulur tipki bir kaykaycinin kollarini acip kapamasi gibi Daha eski teorilerce tahmin edilmis yuksek hizli donus Gunes i seklini alamadan savururdu Ancak manyetik hidrodinamik etkiler Gunes in acisal momentumunun dis gunes sistemine transfer oldugunu ve donmesini yavaslatir Ideal MHD nin kirilmasi manyetik yeniden baglanma seklinde gunes sistemindeki en buyuk patlamalar olan gunes puskurtulerinin nedeni olarak bilinmektedir Gunes lekesi uzerindeki solaraktif alandaki manyetik alan zaman icinde oldukca gerginlesir depoladigi enerjiyi birden patlama seklinde aciga cikarir rontgen isinlari ve radyasyon ana akim levhalari dusunce yeniden alana baglanir Kohli ve Haslam tarafindan yayinlanmis bir arastirma primodik manyetik alanlarin kozmolojik baglamda incelenmesiyle ilgili detayli bir ozet niteligindedir Bu ozet asagidaki gibidir Manyetik alanlar evrenin ilk zamanlarinda oldukca onemli bir rol oynamistir bilindigi gibi enflasyondan sonra evrenin ilk zamanlari oldukca iyi bir iletkendir yeniden birbirine eklenme asamasinda elektron yogunlugu dramatik bir sekilde dusuyor olmasina ragmen arta kalan degerler baryonik madde icinde yuksek iletkenligi surdurebilecek kadar coktu Bunun bir sonucu olarak kozmik manyetik alanlar evrimlesmeleri boyunca cogunlukla donmus ve genisleyen baryonik sivilar olarak kalmislardir Manyetik alan kaynaginin mukemmel bir iletken olarak gorulen ideal manyetik hidrodinamik burdan sonra MHD olarak anilacaktir evrenin ilk zamanlarindaki dinamikler manyetik etkileri analiz edebilir Hughston ve Jacobs gostermislerdir ki saf bir manyetik alanda sadece 1 2 ve 6 Bianchi tipleri ki 3 tiple aynidir ve 7 alan bilesenlerini kabul eder oysa 4 5 6 7 ve9 alan bilesinlerini kabul etmez Bu sonuclar da Bianchi modellerini kullanarak mukemmel sivilasmis manyetik alanlara goturur Sonraki dinamik sistem degerlendirmesine de sagdik kalan LeBlanc Bianchi 2 tipinin manyetik kozmolojisini inceledi ve ortaya cikan dinamik sistemde gelecek ve gecmis asimptotlarin durumlarini analiz etti Le Blanc ayrica manyetik superiletken olan Bianci 1 tip kozmolojinin asimptot durumunu da inceledi Arastirmasini yayinladiginda Einstein in alan denklemlerine yeni bir cozum bulunmus oldu Bu faz duzlemi analiz tekniklerini kullanarak Collins bir dizi super iletken anisotropik kozmolojik modellerin davranislarini inceledi ve Bianchi 1 tip manyetik modeller ve Bianchi 2 tipi super iletkenler arasinda bir baglanti kurmayi basardir Buna ek olarak LeBlanc Kerr ve Wainwright manyetik Bianchi 6 tip kozmolojinin asimptotik durumunu incelediler Calismalarinda gosterdiler ki herhangi bir nedene bagli olmaksizin secilen bir model evrim zamaninin bir yerinde izotropiye yakin olacak ve surdurulebilirlik sansi olacaktir Not etmeliyiz ki Barrow Maartens ve Tsagas Friedmann Lemaitre Robertson Walker modellerinin yeniden formule edilmesinde kovaryant aciklamasini kullanarak manyetik hidrodinamik denklemleri genis elektromanyetik alanlarin rollerini daha ileri anlasilabilir ve acik bir noktaya tasimislardir We should note that Barrow Maartens and Tsagas did significant work in the reformulation of a covariant description of the magnetohydrodynamic equations that has provided further understanding and clarity on the role of large vale electromagnetic fields in the perturbed Friedmann Lemaitre Robertson Walker models 22 Erken evren kozmolojileri acisindan ozel bir ilgi ceken akiskanligi az olan MHD Bianchi modelleri literaturde birkac kez kendini gostermistir Van Leeuwen ve Slavati manyetik akiskanligi az olan sivilari ve yuksek olcekli manyetik alanlar da dahil olacak sekilde Bianchi A modellerininin dinamiklerini genel olarak arastirmislardir Banerjee ve Sanyal Bianchi 1 ve 3 kozmolojik modellerinden olusan akiskanligi az sivilar ve manyetik alanlarini kapsayan kesin cozumler sundular Benton ve Tupper Bianchi 1 modelinde akiskanligi az sivi ve manyetik alanda t metrik gucununu modelini ve uzerindeki etkisini arastirdilar Salvati Schelling ve Van Leeuwn Bianchi 1 tip evrenin evrimini sayisal olarak analiz ettiler Riberio ve Sanyal Bianci 6 tip akiska olmayan sivi kozmolojisini ve manyetik alanda kesin cozumler elde ederek Einstein in alan denklemlerdinde varsaydigi madde yogunlugunun karekoku ve kayma mukavemeti arasindaki lineer iliskiyi arastirdi Kohli ve Haslam in calismalari ayi zamanda dinamik sistem teorisine dayali detayli bir analiz yapmaktadir Bianci 1 tip modelinin evrimi akiskanigi az olan bir sivi icerisinde olmustur ki bu sekilde Einstein in alan denklemlerine de yeni cozumler kesfedilmistir Sensorler Manyetik hidrodinamik sensorler uzay muhendisligi gibi atalet navigasyon sistemlerinde aci hizini kesin olarak hesaplamak icin kullanilir Bu kesinlik sensorun boyuyla dogru orantilidir Sensor zorlu doga kosullarinda hayatta kalma ozelligine sahiptir Muhendislik MHD muhendislige plazmanin hapsedilmesi nukleer reaktorlerin sivi metal sogurumu ve elektromanyetizm alanlarindaki baska alanlar da vardir problemler nedeniyle iliskilidir Bir manyetik hidrodinamik makine ya da MHD propulsoru manyetik hidrodinamik kullanilarak sadece elektrik ve manyetik alanlar kanaliyla hicbir hareket eden kismi olmadan acik denizdeki gemileri hareket ettirmenin bir yoludur Calisma prensibe gore gaz ya da su itici gaza elektrik verilir boylece manyetik alana yonlenmis olur ve arac ters istikamete gider Calisan prototipler varolmakla beraber MHD ile calisan gemiler hala pratik olmaktan uzaktir Bu tip itici kuvvet prototipi ilk defa 1965 yilinda Kaliforniya Universitesi nden makine muhendisligi profesoru olan Steward Way tarafindan yapimistir Way Westinghouse Elektrik sirketindeki isinden ayrilarak son sinif ogrencilerini bu yeni itici kuvvetle bir denizalti gelistirmeleri icin gorevlendirmistir 1990 larin baslarinda Mitsubishi Yamato adinda manyetik hidrodinamik kullanan bir gemi insa etmis ve itici olarak helyumla sogutulmus bir super konduktor kullanmistir ve saatte 15 km hizla hareket edebilmistir MHD enerji uretimi potasyum cekirdekli komurlerin patlamasiyla ortya cikan gazin cok daha efektif bir enerji donusumu potansiyeline sahip oldugunu gostermis ancak engelleyici teknik zorluklarin masraflari yuzunden basarisiz olmustur Onemli bir muhendislik sorunu aberasyondan kaynakli olarak temel komur patlama dairelerinin basarisizlikla sonuclanmasidir Mikrosivilarda MHD kompleks bir mikro kanal dizayni icinde surekliligi olan yayilmayan akintilarda sivi pompalamasi uretmek icin arastirilir Manyetik ilac arastirmalari Kanser arastirmalarinda yapilmasi gereken en onemli seylerden biri hastalik tarafindan etkilenmis bolgelere daha kesin bir sekilde ilac ulastirmaktir Metodlardan biri ilaci biyolojik olarak uygun manyetik parcaciklara baglamaktan gecer ornegin ferrosivilar boylece ilac hedeflenen bolgeye dikkatlice yerlestirilen kalici magnetler sayesinde hareket edecektir Manyetik hidrodinamik denklemler ve iletken olmayan element analizleri manyetik sivi parcaciklari ve kan akisi ile dis manyetik alanlarin interaksiyonu ile ilgili calismalari yapmak icin kullanilmaktadir KaynakcaBansal J L 1994 Magnetofluiddynamics of Viscous Fluids Jaipur Publishing House Jaipur India 1 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde OCLC 70267818 Barbu V et al 2003 Exact controllability magneto hydrodynamic equations Communications on Pure and Applied Mathematics 56 pp 732 783 Biskamp Dieter Nonlinear Magnetohydrodynamics Cambridge England Cambridge University Press 1993 378 p ISBN 0 521 59918 0 Calvert James B 20 October 2002 Magnetohydrodynamics The dynamics of conducting fluids in an electromagnetic field 25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde self published by an Associate Professor Emeritus of Engineering University of Denver U S A Davidson Peter Alan May 2001 An Introduction to Magnetohydrodynamics Cambridge University Press Cambridge England ISBN 0 521 79487 0 Faraday M 1832 Experimental Researches in Electricity First Series Philosophical Transactions of the Royal Society pp 125 162 Ferraro Vincenzo Consolato Antonio and Plumpton Charles An Introduction to Magneto Fluid Mechanics 2nd ed Havarneanu T Popa C and Sritharan S S 2006 Exact Internal Controllability for Magneto Hydrodynamic Equations in Multi connected Domains Advances in Differential Equations 11 8 pp 893 929 Haverkort J W 2009 Magnetohydrodynamics short introduction for fluid dynamicists 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Magnetohydrodynamics 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hughes William F and Young Frederick J 1966 The Electromagnetodynamics of Fluids John Wiley New York OCLC 440919050 Hurricane O A Fong B H and Cowley S C October 1997 Nonlinear magnetohydrodynamic detonation Part I Physics of Plasmas 4 10 pp 3565 3580 Jordan R July 1995 A statistical equilibrium model of coherent structures in magnetohydrodynamics13 Ocak 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Nonlinearity 8 pp 585 613 Kerrebrock J L April 1965 Magnetohydrodynamic Generators with Nonequilibrium Ionization AIAA Journal 3 4 pp 591 601 DOI 10 2514 3 2934 Kulikovskiy Andreĭ G and Lyubimov Grigoriĭ A 1965 Magnetohydrodynamics Addison Wesley Reading Massachusetts OCLC 498979430 Lorrain Paul Lorrain Francois and Houle Stephane 2006 Magneto fluid dynamics fundamentals and case studies of natural phenomena Springer New York ISBN 0 387 33542 0 Pai Shih I 1962 Magnetogasdynamics and Plasma Dynamics Springer Verlag Vienna ISBN 0 387 80608 3 Popa C and Sritharan S S 2003 Fluid magnetic splitting methods for magneto hydrodynamics Mathematical Methods and Models in Applied Sciences 13 6 pp 893 917 Roberts Paul H 1967 An Introduction to Magnetohydrodynamics Longmans Green London OCLC 489632043 Rosa Richard J 1987 Magnetohydrodynamic Energy Conversion 2nd edition Hemisphere Publishing Washington D C ISBN 0 89116 690 4 Sritharan S S and Sundar P 1999 The stochastic magneto hydrodynamic system Infinite Dimensional Analysis Quantum Probability and Related Topics e journal 2 2 pp 241 265 Stern David P The Sun s Magnetic Cycle 21 Subat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Stern David P The Great Magnet the Earth United States National Aeronautics and Space Administration Sutton George W and Sherman Arthur 1965 Engineering Magnetohydrodynamics McGraw Hill Book Company New York OCLC 537669 Tabar M R Rahimi and Rouhani S March 1995 Turbulent Two Dimensional Magnetohydrodynamics and Conformal Field Theory 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Department of Physics Sharif University of Technology Institute for Studies in Theoretical Physics and Mathematics Volume 1 Tehran Iran arXiv hep th 9503005 Van Wie D M 2005 The Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory Laurel Maryland USA NATO Document West Jonathan et al 2002 Application of magnetohydrodynamic actuation to continuous flow chemistry Lab on a Chip 2 pp 224 230 Magnetohydrodynamics 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Zumerchik John editor 2001 Macmillan Encyclopedia of Energy Macmillan Reference USA New York ISBN 0 02 865895 7