Mihrişah Valide Sultan Külliyesi

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan bir külliyedir. 18. yüzyılın sonlarında Mihrişah Sultan tarafından kurulmuş olup Eyüpsultan ilçesinde Eyüp Sultan Camii'nin yanında yer almaktadır. Külliyenin en büyük bileşeni, İstanbul'da halen orijinal amacına hizmet eden son imaretlerden biri olmasıyla dikkat çeken imarettir. Külliyenin geri kalanı aynı zamanda kurucusunun türbesi ve tamamı Osmanlı Barok tarzında inşa edilmiş, caddeye bakan süslü sebiliyle de dikkat çekicidir.

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi
Genel bilgiler
Durum	Tamamlandı
Tür	Külliye
Mimari tarz	Osmanlı Barok
Konum	İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°02′55″K 28°56′05″D / 41.04861°K 28.93472°D / 41.04861; 28.93472
Temel atma	1792
Tamamlanma	1796
Teknik ayrıntılar
Kat sayısı	16

Tarihi

Külliyenin inşaatı 1792-1796 yılları arasında yapılmış ve III. Selim'in annesi Mihrişah Sultan tarafından yaptırılmıştır. Külliye, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Eyüp Sultan Camii'nin yanında yer almaktadır. III. Selim'in saltanatı, 1798 ile 1800 yılları arasında Eyüp Sultan Camii'nin yeniden inşasından sorumlu olduğu için Osmanlı hanedanının bu bölgeye olan ilgisinin yeniden canlandığını gördü.

Mimarisi

Külliye büyük bir imaret ve mektepten oluşsa da caddeden bakıldığında en görünür unsurları sebil ve Mihrişah Sultan'ın türbesidir. Külliyenin bu kentsel düzenlemesi, III. Selim'in selefi I. Abdülhamid tarafından yaptırılan Eminönü'ndeki daha önceki Hamidiye Külliyesi'ne benziyordu. Mihrişah Sultan Külliyesi'nin canlı Barok sebil ve türbesiyle cephesi en dikkat çekici olanlardan biridir. Osmanlı Barok mimarisinde dış cephe tasarımları ve bu dönemin en büyük külliyelerden biridir.

İmaret

İmaret, caddeden anıtsal bir kapıyla girilen, ortasında bahçe avlusu bulunan, U şeklinde büyük bir yapıdan oluşmaktadır. Avlunun üç tarafı imaret binasının revaklarıyla çevrilidir. İmaret, kubbeli odalar, şömineler ve kubbenin içinde ve çevresinde havalandırma için açıklıklardan oluşan geleneksel bir tasarıma sahiptir. Mektep, binanın dış batı tarafındaki revak boyunca yer almaktadır. Bu batı revakının yanında türbeye girilen bir mezarlık bulunmaktadır. İkinci, daha küçük bir sokak girişi bu alana doğrudan erişim sağlamaktadır.

• Külliyenin imarete giden ana kapısı
• Orta avludan görülen imaret binası
• Avlu etrafındaki revaklardan biri
• Külliyenin mektep ve mezarlığa giden batı kapısı
• Külliyenin batıdaki dış revağı, mektebin bir kısmı, sağda mezarlık

Türbe

Türbe kubbeyle örtülü dairesel bir yapıdır. Dış cephesi, her biri iki pencere içeren (biri üstte, biri altta) on iki dışbükey bölüme ayrılmıştır ve ankastre sütunlarla sınırlanmıştır. Cephe ayrıca çıkıntılı kornişlerle yatay bölgelere bölünmüştür. Alt yarıdaki geçmeli sütunlar verd antikadan, üsttekiler ise pembe granitten yapılmıştır. Kavisli barok pencereler hafif çıkıntılı pembe kilit taşlarına sahiptir.

• Külliyenin güneybatı köşesinde yer alan türbe
• Mezarlığın içinden türbenin ve giriş verandasının kuzeyden görünümü
• Türbenin giriş kapısının üstündeki dekorasyon
• Türbenin iç kısmı
• Mihrişah Sultan'ın mezarı

Sebil

İki duvar çeşmesi ile çevrili sebil (ortada)

Külliyenin sokak cephesinde 1795 tarihli yarım daire biçimli sebil yer almaktadır. Sokakta ziyaretçilere veya yoldan geçenlere su sağlamak için kullanılan beş ızgaralı penceresi vardır. Mezara benzer şekilde cephe birden fazla dışbükey bölüme ayrılmıştır, ancak kompozisyonlar daha kavisli ve süslüdür. Kolonat ve pilaster grupları bu bölümleri böler. Süsleme, kemer şekli ve deniz kabuğu ve kabuk benzeri yaprakların üç boyutlu şekillendirilmesiyle geleneksel Osmanlı süslemesinden daha da ayrılıyor. Bu tarz süslemeler sebilin iki yanında birbirine bitişik iki duvar çeşmesine kadar uzanır. Akademisyen Doğan Kuban, sebildeki süslemeyi Fransız Rocaille üslubuyla karşılaştırıyor ve bunun, I. Abdülhamid ve III. Selim'in Topkapı Sarayı'ndaki aynı dönemdeki dairelerinde bulunan süslemelerle benzerliklerine dikkat çekiyor.

Külliyeye defnedilenler

• Mihrişah Sultan (y. 1745-1805)
• Hatice Sultan (1768-1822)
• Beyhan Sultan (1766-1824)
• Rahîme Perestû Sultan (y. 1830-y. 1906)
• Şule Yüksel Şenler (1938-2019)
• Alev Alatlı (1944-2024)

Kaynakça

1. ^ ^{a b c d} Sumner-Boyd & Freely 2010, s. 366.
2. ^ ^{a b c d e f} Goodwin 1971, s. 410-411.
3. ^ "Istanbul's historic public kitchen makes life easier for refugees and the homeless". Daily Sabah (İngilizce). 1 Şubat 2016. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2024. 
4. ^ Rüstem 2019, s. 254.
5. ^ ^{a b} Goodwin 1971, s. 411.
6. ^ Kuban 2010, s. 546.
7. ^ Rüstem 2019, s. 253.
8. ^ ^{a b c} Kuban 2010, s. 520.
9. ^ "Yazar Alev Alatlı son yolculuğuna uğurlandı - Cumhurbaşkanı Erdoğan: Ablaların ablasını uğurluyoruz". NTV. 3 Şubat 2024. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2024. 

Bibliyografi

• Goodwin, Godfrey (1971). A History of Ottoman Architecture. Thames & Hudson. ISBN . 
• Kuban, Doğan (2010). Ottoman Architecture. Mill, Adair tarafından çevrildi. Antique Collectors' Club. ISBN . 
• Rüstem, Ünver (2019). Ottoman Baroque: The Architectural Refashioning of Eighteenth-Century Istanbul. Princeton University Press. ISBN . 
• Sumner-Boyd, Hilary; Freely, John (2010). Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City. Revised. Tauris Parke Paperbacks.