Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Minyatür demiryolu tasarım, Minyatür raylı taşımacılıkta demiryolunun tasarımı trenlerin hareketini kısıtlamadan, demiryolundan çıkmadan, devrilmeden ve göze hoş görünerek ilerleyecekleri hatları, dönemeçleri ve durakları tasarlamak olarak tanımlanır. Tasarımın boyutu bir rafa sığacak büyüklükten başlayarak büyük bahçeyi veya parkı kapsayacak büyüklüğe kadar ulaşabilir.
Minyatür demiryolunun geometrik tasarımı
Minyatür raylı tasımacılığın en önemli öğesi demiryolunun kendisidir. Tren duraklarının haricinde, demiryolları dört temel geometride ve sayısız yol seçeneği ile tasarlanabilir:
- Kapalı döngüler (Continuous loop). En yaygın serimdir. Trenler dairesel veya oval olarak hazırlanmış raylar üzerinde döner durur. Başlangıç için en uygun tasarımdır.
- Noktadan noktaya (Point to point) giden hatlar. Her iki ucunda tren duraği bulunan demiryolu serimidir. Trenler bir ustan öteki uca gider ve gelir.
- Gidiş Geliş (Out and back) hatları. Birbirine koşut olarak hazırlanan raylarda ilerleyen tren, U dönüşü yapmayı sağlayan bir dönemeç üzerinden başladığı durağa geri döner.
- Makaslı Hatalar (Shunting veya US: Switching). Tren durağı, tren deposu veya yükleme yerleri gibi birimleri birbirine bağlayan demiryolları ve makaslar bütününü içeren tasarımdır. Birden fazla tren için hareket bulmacası yaratıp çözmeye yarar.
Yaygın seçenekler;
- Noktadan noktaya giden tren, hatta bağlı kapalı döngü üzerinde birkaç kez dönerek seyahat süresini uzatır.
- Tek hat yerine birden fazla hat hazırlanarak birden fazla trenin ayni anda hareketine olanak sağlanır.
- Ara tren durakları yerleştirerek ekspres ve banliyo trenlerinin ayrımı sağlanmış olur.
- Kapalı döngüleri "8" seklinde hazırlayarak ikinci döngüyü ister ilk döngünün üstüne yükselterek ister yanına ayni düzeye yerleştirerek kısıtlı yerde uzun hareket alanı yaratılabilir.
- Kapalı döngülerde orta kısım yan yana konarak çift hat görüntüsü elde edilebilir.
- Tavşan yuvası, kapalı döngüler tüneller ve köprüler yardımıyla bir dağın içine yerleştirilir. Trenlerin tünellere giriş ve çıkışı görsel şölen sağlar.
Demiryollarının tasarımında en çok karşılaşılan sorun dairesel hattın veya dönemecin olası en küçük çapının belirlenmesidir. Örnek olması açısından geri-dönüş (turnback) dönemecinin tasarımını ele alalım. Öncelikle birkaç geometri tanımını hatırlamakta yarar var. Dönemeçlerin tasarımında en önemli unsur tasarım (layout veya Diaroma) alanının genişliğidir. Güvenlik mesafesi (safety margine) tasarımın oturacağı çalışma yüzeyinin kenarı ile demiryolunun arasında kalan aralığı tanımlar. Bu aralık, herhangi bir nedenle raydan çıkan trenin yere düşmesini engelleyecek genişlikte seçilmelidir. Dönemeç çapı (diameter) dönemeci oluşturan yarım çemberin tam çapıdır. Yarıçap (radius) dönemeci oluşturan yarım çemberin yarıçapıdır. Kullanılabilecek en kücük tasarım yüzeyinin genişliği; Dönemeç çapi + 2 x demiryolu genişliği + 2 x güvenlik mesafesi olmalıdır.
Yarıçap Seçimi İçin Kurallar
Üretici firmaların kataloglarında kendi ürünleri için en uygun çap değerleri verilmektedir.
Teknik ayrıntıya girmeden eldeki en uzun aracın (örn. vagon) boyuna (L) bağlı olarak yarıçap seçimi yapılabilir. L boyu vagonun ön bağlantı (coupler) noktasından arka bağlantı noktasına olan mesafedir.
2xL katarın zorlanarak döneceği yarıçaptır.
3xL katar zorlanmadan dönüş yapabilir ancak görüntü gerçeklikten uzak olacaktır.
4xL katarın dönemeçteki görüntüsü gerçeğe yakın olacaktır.
5xL dönemeçte iken katar içindeki vagonların birbirleri ile olan bağlantılarının en kolay yapılacağı yarıçaptır.
HO olcegi icin ornek olculer
15.24 cm (6”) yuk vagonunu dusunursek, dönemeç yarıçapları;
2XL = 30.48 cm (12")
3XL = 45.72 cm (18")
4XL = 60.96 cm (24")
5XL = 76.20 cm (30")
45 cm den kisa yarıçaplı dönemeçlerde katarın ray üzerindeki hareketi biraz zorlama olacaktır. 60 cm ve ustu yarıçaplar 15.25 cm(veya 6”) vagonlar için uygun olan dönemeçlerdir.
Yukarida verilene degerler öneri amaçlıdır. Vagon bağlantılarında yapılacak dönmeyi kolaylaştıran değişiklikler bu ölçüleri etkileyecektir. En uygun yarıçap değeri önerilen değerler baz alınarak Esnek demiryolları (flex track) ile hazırlanacak dönemeçler üzerinde yapılacak denemeler ile belirlenmelidir.
Hazır (sabit) demiryolu kullanılması durumunda dikkat edilecek diğer bir ayrintı ise satılan rayların “yay parçası” (arc) olarak tanımlanmasıdir. 30 derecelik parçalar, yarıçaptan bağımsız olarak 360 dereceyi tamamlayacak şekilde bölünmüştür (360/30=12 parça) bu “açı” değerinin tasarımda kullanılan değerle ilişkisi yoktur
Tasarimin iki altin kurali; 'kirk olcup bir bicin" ve “yapistiriciyi kullanmak icin acele etmeyin”
Tren duraklarinin tasarimi
Temel olarak uc ayri durak turu ve bunların birleşiminden olusan duraklar vardir;
- Son Durak (terminal station). Butun trenlerin gelip durduğu ve geri döndüğü durak turudur.
- Ara duraklar (Through station). Yolcu trenlerinin kisaca durduğu, expres trenlerin hic durmadığı duraklardır.
- Kavsaklar (Makas, veya Junction). demir yollarının birleştigi veya ayrıldığı yerlerdir.
Durak ve demiryolu tasarimda uzerinde durulan diğer ayrintilar:
- Yalniz yolcular için, yuk için veya hem yolcu hem yuk için yapılan duraklar.
- Buharli veya dizel/elektrikli trenleri için yapılan hatlar duraklar .
- Her iki tarafında lokomotif veya onde cift lokomotif olan trenler için hat ve durakların tasarimi.
Tasarimda elel alinan ayrintilar sayısız denecek kadar çoktur ve kisisel seçimle sinirlanabilir.
Tasarim yazılımları ve ornekler
Tasarim için kullanilabilecek ücretsiz yazılımlara ornek olarak SCARM 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Simple Computer Aided Railway Modeller) adli yazılım verilebilir. SCARM ile istenilen turde alan tasarimi yapılması, kullanilan aygit ve parçaların dokumunun alinmasi ve ayni web sayfasında paylasilan orneklere ulasılması olasidir. Türkiye'de ise Model Trenciler 2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . topluluğunun forumunda da üyeler kendi oluşturdukları tasarımları paylaşmaktadır.
Kaynakça
- "Adventurous Model Railway Plans." A. Postlethwaite. . Basic configurations, page 9.
- "Basic Model Railroading: Getting Started in the Hobby." Kent J Johnson. , , 1998.
- "Railway Modeling." N Simmons, 8th edition, . Planning the layout Chapter 5.
- "Track Plans", . Publications, 2nd edition.
- Layout Design Special Interest Group 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . see subpage: Design Primer/Introduction to the wide variety of layouts possible
Dis Baglantılar
- http://www.plasticoferroviario.it 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Tasarimcilar için öneriler
- http://modeltrains.about.com 29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Minyatur demiryolları için cesitli bilgiler
- http://www.gatewaynmra.org/project.htm 14 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Minyatur demiryolu örnek tasarımları
- http://carendt.com/23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Cesitli olceklerde tasarim ornekleri
- – Minyatur demiryolları için cesitli bilgiler
- – Tasarimcilar için öneriler
- http://modeltrenciler.com/forum/index.php 2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Forum içerisinde her turlu paylasimi yapılmaktadır
- http://www.scarm.info/index.php 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - raylı taşımacılık için ücretsiz tasarim programı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Minyatur demiryolu tasarim Minyatur rayli tasimacilikta demiryolunun tasarimi trenlerin hareketini kisitlamadan demiryolundan cikmadan devrilmeden ve goze hos gorunerek ilerleyecekleri hatlari donemecleri ve duraklari tasarlamak olarak tanimlanir Tasarimin boyutu bir rafa sigacak buyuklukten baslayarak buyuk bahceyi veya parki kapsayacak buyukluge kadar ulasabilir yapilmis minyatur demiryolu tasariminin bir bolumuMinyatur demiryolunun geometrik tasarimiolceginde cok kucuk bir tasarim ornegi Minyatur rayli tasimaciligin en onemli ogesi demiryolunun kendisidir Tren duraklarinin haricinde demiryollari dort temel geometride ve sayisiz yol secenegi ile tasarlanabilir Kapali donguler Continuous loop En yaygin serimdir Trenler dairesel veya oval olarak hazirlanmis raylar uzerinde doner durur Baslangic icin en uygun tasarimdir Noktadan noktaya Point to point giden hatlar Her iki ucunda tren duragi bulunan demiryolu serimidir Trenler bir ustan oteki uca gider ve gelir Gidis Gelis Out and back hatlari Birbirine kosut olarak hazirlanan raylarda ilerleyen tren U donusu yapmayi saglayan bir donemec uzerinden basladigi duraga geri doner Makasli Hatalar Shunting veya US Switching Tren duragi tren deposu veya yukleme yerleri gibi birimleri birbirine baglayan demiryollari ve makaslar butununu iceren tasarimdir Birden fazla tren icin hareket bulmacasi yaratip cozmeye yarar Yaygin secenekler Noktadan noktaya giden tren hatta bagli kapali dongu uzerinde birkac kez donerek seyahat suresini uzatir Tek hat yerine birden fazla hat hazirlanarak birden fazla trenin ayni anda hareketine olanak saglanir Ara tren duraklari yerlestirerek ekspres ve banliyo trenlerinin ayrimi saglanmis olur Kapali donguleri 8 seklinde hazirlayarak ikinci donguyu ister ilk dongunun ustune yukselterek ister yanina ayni duzeye yerlestirerek kisitli yerde uzun hareket alani yaratilabilir Kapali dongulerde orta kisim yan yana konarak cift hat goruntusu elde edilebilir Tavsan yuvasi kapali donguler tuneller ve kopruler yardimiyla bir dagin icine yerlestirilir Trenlerin tunellere giris ve cikisi gorsel solen saglar Demiryollarinin tasariminda en cok karsilasilan sorun dairesel hattin veya donemecin olasi en kucuk capinin belirlenmesidir Ornek olmasi acisindan geri donus turnback donemecinin tasarimini ele alalim Oncelikle birkac geometri tanimini hatirlamakta yarar var Donemeclerin tasariminda en onemli unsur tasarim layout veya Diaroma alaninin genisligidir Guvenlik mesafesi safety margine tasarimin oturacagi calisma yuzeyinin kenari ile demiryolunun arasinda kalan araligi tanimlar Bu aralik herhangi bir nedenle raydan cikan trenin yere dusmesini engelleyecek genislikte secilmelidir Donemec capi diameter donemeci olusturan yarim cemberin tam capidir Yaricap radius donemeci olusturan yarim cemberin yaricapidir Kullanilabilecek en kucuk tasarim yuzeyinin genisligi Donemec capi 2 x demiryolu genisligi 2 x guvenlik mesafesi olmalidir Yaricap Secimi Icin Kurallar Uretici firmalarin kataloglarinda kendi urunleri icin en uygun cap degerleri verilmektedir Teknik ayrintiya girmeden eldeki en uzun aracin orn vagon boyuna L bagli olarak yaricap secimi yapilabilir L boyu vagonun on baglanti coupler noktasindan arka baglanti noktasina olan mesafedir 2xL katarin zorlanarak donecegi yaricaptir 3xL katar zorlanmadan donus yapabilir ancak goruntu gerceklikten uzak olacaktir 4xL katarin donemecteki goruntusu gercege yakin olacaktir 5xL donemecte iken katar icindeki vagonlarin birbirleri ile olan baglantilarinin en kolay yapilacagi yaricaptir HO olcegi icin ornek olculer 15 24 cm 6 yuk vagonunu dusunursek donemec yaricaplari 2XL 30 48 cm 12 3XL 45 72 cm 18 4XL 60 96 cm 24 5XL 76 20 cm 30 45 cm den kisa yaricapli donemeclerde katarin ray uzerindeki hareketi biraz zorlama olacaktir 60 cm ve ustu yaricaplar 15 25 cm veya 6 vagonlar icin uygun olan donemeclerdir Yukarida verilene degerler oneri amaclidir Vagon baglantilarinda yapilacak donmeyi kolaylastiran degisiklikler bu olculeri etkileyecektir En uygun yaricap degeri onerilen degerler baz alinarak Esnek demiryollari flex track ile hazirlanacak donemecler uzerinde yapilacak denemeler ile belirlenmelidir Hazir sabit demiryolu kullanilmasi durumunda dikkat edilecek diger bir ayrinti ise satilan raylarin yay parcasi arc olarak tanimlanmasidir 30 derecelik parcalar yaricaptan bagimsiz olarak 360 dereceyi tamamlayacak sekilde bolunmustur 360 30 12 parca bu aci degerinin tasarimda kullanilan degerle iliskisi yoktur Tasarimin iki altin kurali kirk olcup bir bicin ve yapistiriciyi kullanmak icin acele etmeyin Tren duraklarinin tasarimiTemel olarak uc ayri durak turu ve bunlarin birlesiminden olusan duraklar vardir Son Durak terminal station Butun trenlerin gelip durdugu ve geri dondugu durak turudur Ara duraklar Through station Yolcu trenlerinin kisaca durdugu expres trenlerin hic durmadigi duraklardir Kavsaklar Makas veya Junction demir yollarinin birlestigi veya ayrildigi yerlerdir Durak ve demiryolu tasarimda uzerinde durulan diger ayrintilar Yalniz yolcular icin yuk icin veya hem yolcu hem yuk icin yapilan duraklar Buharli veya dizel elektrikli trenleri icin yapilan hatlar duraklar Her iki tarafinda lokomotif veya onde cift lokomotif olan trenler icin hat ve duraklarin tasarimi Tasarimda elel alinan ayrintilar sayisiz denecek kadar coktur ve kisisel secimle sinirlanabilir Tasarim yazilimlari ve orneklerTasarim icin kullanilabilecek ucretsiz yazilimlara ornek olarak SCARM 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Simple Computer Aided Railway Modeller adli yazilim verilebilir SCARM ile istenilen turde alan tasarimi yapilmasi kullanilan aygit ve parcalarin dokumunun alinmasi ve ayni web sayfasinda paylasilan orneklere ulasilmasi olasidir Turkiye de ise Model Trenciler 2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde toplulugunun forumunda da uyeler kendi olusturduklari tasarimlari paylasmaktadir Kaynakca Adventurous Model Railway Plans A Postlethwaite ISBN 1 85260 613 4 Basic configurations page 9 Basic Model Railroading Getting Started in the Hobby Kent J Johnson ISBN 978 0 89024 334 3 1998 Railway Modeling N Simmons 8th edition ISBN 1 85260 596 0 Planning the layout Chapter 5 Track Plans Publications 2nd edition Layout Design Special Interest Group 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde see subpage Design Primer Introduction to the wide variety of layouts possibleDis Baglantilarhttp www plasticoferroviario it 29 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tasarimcilar icin oneriler http modeltrains about com 29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Minyatur demiryollari icin cesitli bilgiler http www gatewaynmra org project htm 14 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Minyatur demiryolu ornek tasarimlari http carendt com 23 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cesitli olceklerde tasarim ornekleri Minyatur demiryollari icin cesitli bilgiler Tasarimcilar icin oneriler http modeltrenciler com forum index php 2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Forum icerisinde her turlu paylasimi yapilmaktadir http www scarm info index php 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde rayli tasimacilik icin ucretsiz tasarim programi