Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mirza Adıgözal Bey (Azerice: Mirzə Adıgözəl bəy; 1780'ler - 9 Eylül 1848), 19. yüzyıl Azerbaycan tarihçisi, Garabağname'nin yazarıdır. Şuşa'da Maktab'da eğitim görmüştür. XIX. yüzyılın başlarından itibaren Rusya'nın hükûmet ve askeri-idari hizmetinde bulunmuştur. Rus İmparatorluk Ordusu'nda yüzbaşıydı.
Mirza Adigozal bey | |
|---|---|
| Doğum | 1780'ler |
| Ölüm | 9 Eylül 1848 |
| Kariyeri | |
| Dalı | Tarih |
Hizmetinin ilk dönemi
1795 yılında Muhammed Han Kaçar'ın birliklerinin Karabağ'a yaklaşmasıyla Mirza Adıgözel Bey Karabağ'ı terk ederek ailesi ve onlara bağlı olan ilatlarla (göçebeler) Kartli-Kakheti'ye (doğu Gürcistan) yerleşmiş ve görünüşe göre Aras nehri yakınlarında bulunan İyirmidordskiy (Yirmi dördüncü) mahalde yaşamıştır.
Kartli-Kakheti'nin 1801'de Rusya tarafından ilhak edilmesinden sonra bakan Kovalenskiy, Mirza Adigozal Bey'i Tiflis'te yazışmalar yoluyla gizli işleri yürütmek üzere hizmete kabul etti. Adıgözel Bey Kovalenskiy'de gizlice görev yaptı. Hizmet karşılığında maaş alıyordu. Açıkçası, 1799'un sonları ve 1800'ün tamamı boyunca görevde kaldı. Mirza Adıgözel Bey o zamandan itibaren kaderini uzun süre Rus yönetimine ve Güney Kafkasya'daki Rus birliklerine bağladı.
1806-1812 Rus-Türk Savaşı sırasında tümgeneral D. Lisaneviç'in tercüman-kâtipliğini yaptı. Otobiyografisinde şöyle yazmıştır:
| On birinci yıla kadar onun yanında sekreterlik yaptım. O yıl bana asteğmen rütbesi verildi. Nihayet on altıncı yılda Genel Vali A.P.Yermolov'un emriyle Karabağ'ın eski sahibi Tümgeneral Mehdigulu Han'ın yanına gönderildim. |
1816 yılında Mirza Adıgözal Bey, A.P.Yermolov tarafından Karabağ sakini olarak Mehdigulu Han'a gönderildi. Bu olay 1816 yılında, A.P.Yermolov'un Tahran'a elçi olarak gitmesinden önce gerçekleşmiştir. Karabağlı Mehdigulu Han, beylere ailelerine ait olan toprakları ve ayrıca birçok yerleşim alanını bağışladı ve onu İyirmidordskiy mahal naibi olarak atadı. General Yermolov'un emriyle 1823'ten 1826'ya kadar üç yıl boyunca Karabağ sınırlarının korunması hizmetinde bulunmuştur. Knyaz Madatov, Mirza Adıgözal Bey'in görevini sınır karakolları çizelgesinde göstermiştir. Belgede şöyle yazıyor:
| Murov dağının uç yamaçlarında, Bazirgan pınarı yakınlarında, 15 verst mesafede... harap olmuş Zod köyü sivil muhafızlarına bağlı bir mahal naibinde ikinci teğmendi... Mirza Adıgözal Bey'in komutasında 40 kişi vardı, ancak Sotnik Nasledışev'in emrinde sadece 15 kişi (Kazaklar) vardı... Bu çizelgeye göre iki hat vardı: kurmay yüzbaşı Çernoglazov tarafından yönetilen ve yıkık Zod köyünden sıcak sulara kadar uzanan bir yasal kanat ve onun ikinci teğmeni Mirza Adigozal bey tarafından yönetilen halkın kılavuzu. |
1826-1828 Rus-İran Savaşı'na katılımı
Rus-İran Savaşı (1826-1828), Rusların Gülistan Antlaşması'nı ihlal ederek İran'ın Erivan Hanlığı'nın bazı bölgelerini işgal etmesi ve İranlıların buna asker göndererek karşılık vermesiyle başladı. İran birlikleri Şuragel ve Pambak'ın yanı sıra Talış ve Karabağ'a da girdi. Yeterli güce sahip olmayan sınır karakolları savaşarak iç kesimlere doğru geri çekildi. Mirza Adıgözal Bey ve ona bağlı müfrezelerin Şuşa ve Tiflis'le iletişiminin kesilmesi, İran birliklerinin daha önce sınıra yakın Bazirgan kaynağı yakınlarındaki karakola girmesinin bir sonucuydu.
Hanlar döneminde hanın gücüyle yakından ilişkili olan bu tabakaya bağlı olarak yerel nüfusun bazı grupları, düşman birliklerinin istilası sırasında dönekleşip göçebelerin bir kısmını cezbedince koşullar karmaşıklaştı. Han yönetiminin tasfiyesinden sonra, bu önemsiz sayıdaki yuzbaşılar, maaflar, kethudalar ve beylerin bir kısmı, eski tercih edilen konumlarını ve maddi refah kaynaklarını kaybederek eski kurallara geri dönmeye çalıştılar. İran birliklerinin eski hükûmet yapısını yeniden kuracağını ve kaybettikleri refahı kendilerine iade edeceğini umuyorlardı. Karabağ'ın Mehdigulu Han'ının İran tahtının varisi Abbas Mirza'nın birlikleri arasında olduğunu biliyorlardı.
Bundan sonra Mirze Adıgözel Bey, Prens Kraliyet'in teklifi üzerine ortaya çıkmaya karar verdi. Mirze Adıgüzel Bey esir olarak Tebriz'e gönderildi.
Şemkir komutasındaki İran birliklerinin Gence'deki genel savaşta yenilmesinden sonra Abbas Mirza barış görüşmeleri için hazırlık yapmaya başladı. Bu amaçla 1827 yılının başında Prens, Mirza Adıgözal Bey'i serbest bıraktı ve Şuşa'ya geri gönderdi. Tam o yıl Mirza Adıgözal Bey, Prens İvan Abhazov'un komutası altında düşmanın iç cephesine geçti ve Aras nehrinin ötesinde Mehdigulu Han ile karşılaştı ve onu Rusya'ya geçmeye teşvik etti. General Paskeviç, Mehdigulu Han'ın Rus tarafına çekilmesiyle ilgili emrin yerine getirilmesindeki hizmetlerini takdir ederek Mirza Adıgözal Bey'i ödüllendirmiştir. Bunu raporlarından birinde yazmıştır:
| Düşman topraklarında kendilerine verilen görevi etkin ve cesurca yerine getiren Karabağ asteğmenlerine komutanlık tarafından verilen ödülü takdim etmek benim için bir onurdur. Mirza Adigozal Bey'e ve Albay Knyaz Abhazov'un yanında bulunan Knyaz İvan Melikov'a - ikinci teğmen rütbesi ve birinciye maaş ödenmesi... Birinciye, Tiflis'te iken dindaşlarının rahatsızlığına rağmen bize sadık kaldığı ve Tebriz'deki esarete ve işkencelere kararlılıkla dayandığı için. |
Mirza Adıgözal Bey'in savaşın ilerleyen süreçlerine aktif olarak katılmadığı anlaşılıyor.
Askerlik hizmetinden emekliliği
Mirza Adıgözal Bey, 1829'un sonlarında ve 1830'un başlarında, 30 yıl görev yaptıktan sonra emekli oldu.
Mirza Adıgözal Bey, 1830'larda Karabağ vilayet sarayında çalışmış, bu da ona vilayetin farklı bölgelerindeki nüfusun ekonomik faaliyetlerinin tarihsel olarak köklü koşullarını ve karakterini ve buranın geleneklerini tanıma fırsatı vermiştir.
Geçmişin seçkin şahsiyetlerine duyulan derin saygı, Mirza Adıgözal Bey'i büyük Nizami'nin mezarı üzerine, çoktan yıkılmış olan eski türbenin yerine yeni bir türbe inşa etmeye teşvik etti. Mirza Adıgözal Bey "Garabağname" şiirini ileri yaşlarda (yaklaşık 65 yaşında) yazmıştır.
Mirza Adıgözal Bey 9 Eylül 1848'de öldü ve Goranboy'dan çok uzak olmayan Rahimli köyü mezarlığına gömüldü. Mezarının üzerine bir türbe inşa edilmiştir. Ölüm tarihi mezar taşından alınmıştır.
Kaynakça
- ^ "МИРЗА АДИГЕЗАЛЬ-БЕК". 22 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.
- ^ "Мирза Адигезаль-бек. Карабаг-наме. АН АзербССР. 1950". 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2023.
- ^ Рапорт тен-м. кн. Мадатова тен, Ермолову, от 9 июля 1825 г., № 341, сел. Чивахчя (АКАК, т. VI, ч. I, д. № 719, стр. 516).
- ^ Cronin, Stephanie, (Ed.) (2013). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions since 1800. Routledge. s. 63. ISBN .
Perhaps the most important legacy of Yermolov was his intention from early on to prepare the ground for the conquest of the remaining khanates under Iranian rule and to make the River Aras the new border. (...) Another provocative action by Yermolov was the Russian occupation of the northern shore of Lake Gokcha (Sivan) in the Khanate of Iravan in 1825. A clear violation of Golestan, this action was the most significant provocation by the Russian side. The Lake Gokcha occupation clearly showed that it was Russia and not Iran which initiated hostilities and breached Golestan, and that Iran was left with no choice but to come up with a proper response.
- ^ Dowling, Timothy C., (Ed.) (2015). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. s. 729. ISBN .
In May 1826, Russia therefore occupied Mirak, in the Erivan khanate, in violation of the Treaty of Gulistan.
- ^ Записка неизвестного автора о Карабаге. Между 1829 г.... 1831 г. («Колониальная политика российского царизма в Азербайджане в 20—60-х гг. XIX в.», ч. I, М.-Л., 1936)
- ^ Рапорт ген. Паскевича гр. Дибичу, от 12 июня 1827 г., № 62, Эчмиадзин (АКАК, т. VII, д. № 402, стр. 455
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mirza Adigozal Bey Azerice Mirze Adigozel bey 1780 ler 9 Eylul 1848 19 yuzyil Azerbaycan tarihcisi Garabagname nin yazaridir Susa da Maktab da egitim gormustur XIX yuzyilin baslarindan itibaren Rusya nin hukumet ve askeri idari hizmetinde bulunmustur Rus Imparatorluk Ordusu nda yuzbasiydi Mirza Adigozal beyDogum1780 lerOlum9 Eylul 1848KariyeriDaliTarihHizmetinin ilk donemi1795 yilinda Muhammed Han Kacar in birliklerinin Karabag a yaklasmasiyla Mirza Adigozel Bey Karabag i terk ederek ailesi ve onlara bagli olan ilatlarla gocebeler Kartli Kakheti ye dogu Gurcistan yerlesmis ve gorunuse gore Aras nehri yakinlarinda bulunan Iyirmidordskiy Yirmi dorduncu mahalde yasamistir Kartli Kakheti nin 1801 de Rusya tarafindan ilhak edilmesinden sonra bakan Kovalenskiy Mirza Adigozal Bey i Tiflis te yazismalar yoluyla gizli isleri yurutmek uzere hizmete kabul etti Adigozel Bey Kovalenskiy de gizlice gorev yapti Hizmet karsiliginda maas aliyordu Acikcasi 1799 un sonlari ve 1800 un tamami boyunca gorevde kaldi Mirza Adigozel Bey o zamandan itibaren kaderini uzun sure Rus yonetimine ve Guney Kafkasya daki Rus birliklerine bagladi 1806 1812 Rus Turk Savasi sirasinda tumgeneral D Lisanevic in tercuman katipligini yapti Otobiyografisinde soyle yazmistir On birinci yila kadar onun yaninda sekreterlik yaptim O yil bana astegmen rutbesi verildi Nihayet on altinci yilda Genel Vali A P Yermolov un emriyle Karabag in eski sahibi Tumgeneral Mehdigulu Han in yanina gonderildim 1816 yilinda Mirza Adigozal Bey A P Yermolov tarafindan Karabag sakini olarak Mehdigulu Han a gonderildi Bu olay 1816 yilinda A P Yermolov un Tahran a elci olarak gitmesinden once gerceklesmistir Karabagli Mehdigulu Han beylere ailelerine ait olan topraklari ve ayrica bircok yerlesim alanini bagisladi ve onu Iyirmidordskiy mahal naibi olarak atadi General Yermolov un emriyle 1823 ten 1826 ya kadar uc yil boyunca Karabag sinirlarinin korunmasi hizmetinde bulunmustur Knyaz Madatov Mirza Adigozal Bey in gorevini sinir karakollari cizelgesinde gostermistir Belgede soyle yaziyor Murov daginin uc yamaclarinda Bazirgan pinari yakinlarinda 15 verst mesafede harap olmus Zod koyu sivil muhafizlarina bagli bir mahal naibinde ikinci tegmendi Mirza Adigozal Bey in komutasinda 40 kisi vardi ancak Sotnik Nasledisev in emrinde sadece 15 kisi Kazaklar vardi Bu cizelgeye gore iki hat vardi kurmay yuzbasi Cernoglazov tarafindan yonetilen ve yikik Zod koyunden sicak sulara kadar uzanan bir yasal kanat ve onun ikinci tegmeni Mirza Adigozal bey tarafindan yonetilen halkin kilavuzu 1826 1828 Rus Iran Savasi na katilimiRus Iran Savasi 1826 1828 Ruslarin Gulistan Antlasmasi ni ihlal ederek Iran in Erivan Hanligi nin bazi bolgelerini isgal etmesi ve Iranlilarin buna asker gondererek karsilik vermesiyle basladi Iran birlikleri Suragel ve Pambak in yani sira Talis ve Karabag a da girdi Yeterli guce sahip olmayan sinir karakollari savasarak ic kesimlere dogru geri cekildi Mirza Adigozal Bey ve ona bagli mufrezelerin Susa ve Tiflis le iletisiminin kesilmesi Iran birliklerinin daha once sinira yakin Bazirgan kaynagi yakinlarindaki karakola girmesinin bir sonucuydu Hanlar doneminde hanin gucuyle yakindan iliskili olan bu tabakaya bagli olarak yerel nufusun bazi gruplari dusman birliklerinin istilasi sirasinda doneklesip gocebelerin bir kismini cezbedince kosullar karmasiklasti Han yonetiminin tasfiyesinden sonra bu onemsiz sayidaki yuzbasilar maaflar kethudalar ve beylerin bir kismi eski tercih edilen konumlarini ve maddi refah kaynaklarini kaybederek eski kurallara geri donmeye calistilar Iran birliklerinin eski hukumet yapisini yeniden kuracagini ve kaybettikleri refahi kendilerine iade edecegini umuyorlardi Karabag in Mehdigulu Han inin Iran tahtinin varisi Abbas Mirza nin birlikleri arasinda oldugunu biliyorlardi Bundan sonra Mirze Adigozel Bey Prens Kraliyet in teklifi uzerine ortaya cikmaya karar verdi Mirze Adiguzel Bey esir olarak Tebriz e gonderildi Semkir komutasindaki Iran birliklerinin Gence deki genel savasta yenilmesinden sonra Abbas Mirza baris gorusmeleri icin hazirlik yapmaya basladi Bu amacla 1827 yilinin basinda Prens Mirza Adigozal Bey i serbest birakti ve Susa ya geri gonderdi Tam o yil Mirza Adigozal Bey Prens Ivan Abhazov un komutasi altinda dusmanin ic cephesine gecti ve Aras nehrinin otesinde Mehdigulu Han ile karsilasti ve onu Rusya ya gecmeye tesvik etti General Paskevic Mehdigulu Han in Rus tarafina cekilmesiyle ilgili emrin yerine getirilmesindeki hizmetlerini takdir ederek Mirza Adigozal Bey i odullendirmistir Bunu raporlarindan birinde yazmistir Dusman topraklarinda kendilerine verilen gorevi etkin ve cesurca yerine getiren Karabag astegmenlerine komutanlik tarafindan verilen odulu takdim etmek benim icin bir onurdur Mirza Adigozal Bey e ve Albay Knyaz Abhazov un yaninda bulunan Knyaz Ivan Melikov a ikinci tegmen rutbesi ve birinciye maas odenmesi Birinciye Tiflis te iken dindaslarinin rahatsizligina ragmen bize sadik kaldigi ve Tebriz deki esarete ve iskencelere kararlilikla dayandigi icin Mirza Adigozal Bey in savasin ilerleyen sureclerine aktif olarak katilmadigi anlasiliyor Askerlik hizmetinden emekliligiMirza Adigozal Bey 1829 un sonlarinda ve 1830 un baslarinda 30 yil gorev yaptiktan sonra emekli oldu Mirza Adigozal Bey 1830 larda Karabag vilayet sarayinda calismis bu da ona vilayetin farkli bolgelerindeki nufusun ekonomik faaliyetlerinin tarihsel olarak koklu kosullarini ve karakterini ve buranin geleneklerini tanima firsati vermistir Gecmisin seckin sahsiyetlerine duyulan derin saygi Mirza Adigozal Bey i buyuk Nizami nin mezari uzerine coktan yikilmis olan eski turbenin yerine yeni bir turbe insa etmeye tesvik etti Mirza Adigozal Bey Garabagname siirini ileri yaslarda yaklasik 65 yasinda yazmistir Mirza Adigozal Bey 9 Eylul 1848 de oldu ve Goranboy dan cok uzak olmayan Rahimli koyu mezarligina gomuldu Mezarinin uzerine bir turbe insa edilmistir Olum tarihi mezar tasindan alinmistir Kaynakca MIRZA ADIGEZAL BEK 22 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2023 Mirza Adigezal bek Karabag name AN AzerbSSR 1950 24 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2023 Raport ten m kn Madatova ten Ermolovu ot 9 iyulya 1825 g 341 sel Chivahchya AKAK t VI ch I d 719 str 516 Cronin Stephanie Ed 2013 Iranian Russian Encounters Empires and Revolutions since 1800 Routledge s 63 ISBN 978 0415624336 Perhaps the most important legacy of Yermolov was his intention from early on to prepare the ground for the conquest of the remaining khanates under Iranian rule and to make the River Aras the new border Another provocative action by Yermolov was the Russian occupation of the northern shore of Lake Gokcha Sivan in the Khanate of Iravan in 1825 A clear violation of Golestan this action was the most significant provocation by the Russian side The Lake Gokcha occupation clearly showed that it was Russia and not Iran which initiated hostilities and breached Golestan and that Iran was left with no choice but to come up with a proper response Dowling Timothy C Ed 2015 Russia at War From the Mongol Conquest to Afghanistan Chechnya and Beyond ABC CLIO s 729 ISBN 978 1598849486 In May 1826 Russia therefore occupied Mirak in the Erivan khanate in violation of the Treaty of Gulistan Zapiska neizvestnogo avtora o Karabage Mezhdu 1829 g 1831 g Kolonialnaya politika rossijskogo carizma v Azerbajdzhane v 20 60 h gg XIX v ch I M L 1936 Raport gen Paskevicha gr Dibichu ot 12 iyunya 1827 g 62 Echmiadzin AKAK t VII d 402 str 455