Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Molla Hüsrev (Arapça: مُلا خُسْرُو) d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.
Molla Hüsrev | |
|---|---|
| Doğum | Muhammed bin Feramuz Karkın köyü, Yıldızeli, Sivas |
| Ölüm | 1480 İstanbul |
| Defin yeri | Bursa |
| Meslek | Şeyhülislam, kazasker, kadı, müderris |
Osmanlı hukuk tarihinin en önemli simalarından olan Molla Hüsrev, Arap dili ve edebiyatı, şiir ve hat sanatı gibi alanlarda eser vermiştir. Molla Fenârî ve Molla Fahrettin Acemi’den sonra Osmanlı Devleti'nin üçüncü şeyhülislamı kabul edilir.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethinden sonra bu şehirde kendi adıyla anılan caminin etrafına yaptırdığı Sahn-ı Seman Medreselerinin programını hazırlayanlar arasında idi. Fıkıh usulüne dair eserleri Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Ayrıca Dürerü’l-ĥükkâm adlı eseri Osmanlı döneminde şer‘î hukuk sahasında hâkimlerin ihtilâfları çözerken başvurdukları yarı resmî bir hukuk kaynağı işlevi görmüştür. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Zenbilli Ali Efendi, Fenârî Hasan Çelebi, Molla Hasan Samsûnî, Yûsuf b. Cüneyd et-Tokadî ve Molla Muhyiddin gibi âlimler bulunur.
Hayatı
Asıl adı Mehmed bin Ferâmûz'dur. 15. yüzyılın başlarında doğdu. Doğum yerinin Sivas ile Tokat arasındaki Karkın köyü olduğu düşünülür Babası Ferâmurz, Sivas-Tokat bölgesinde bulunan ve bir Türkmen boyu olan Varsak kabilesi beylerindendir.Taşköprülüzade Ahmet'in yazdığı biyografisinde babası “ümerâ-i Ferâsiha”dan "Rûmiyyü’l-asl" Ferâmurz şeklinde kaydetmiş; bu ifade yanlış anlaşılıp "ümerâ-i Françe" şeklinde çevrildiğinden çeşitli kaynaklarda babası Ferâmurz’un Rum veya Frenk asıllı olduğu ifade edilmiştir.
Babasının genç yaşta ölmesi üzerine, kızkardeşi ile eniştesi Hüsrev Beyin yanında kaldı. Bu sebeple önce "Hüsrev kayını"” diye çağrılmıştır. Daha sonra kayını kelimesi kaldırılarak, Molla Hüsrev adıyla meşhur olmuştur.
Bursa'da Molla Fenârî'nin oğlu Bursa Kadısı Yûsuf Bâlî'den icâzet aldı. Ayrıca Edirne'de Burhaneddin Haydar Hirevi ve zamanının diğer alimlerinden dersler aldı. Tahsilini tamamladıktan sonra Edirne'de 'nde ve sonra da kardeşinin ölümüyle boşalan 'nde öğretmenlik yaptı.
Sultan II. Murat devrinde Varna Savaşı'ndan önce, 1429 senesinde kazaskerliğe tayin edildi; II. Murat'ın tahtı oğlu II. Mehmed'e bıraktığı sırada bu göreve devam etti. Biyografisini veren kaynaklarda II. Murad'ın tekrar tahta geçip Sultan Mehmed'i Manisa'ya gönderdiği sırada Molla Hüsrev kazaskerlikten istifa ederek Şehzade ile birlikte Manisa'ya gittiği ve Şehzadenin burada Molla Hüsrev'den dersler aldığı belirtilir. Ancak kimi kaynaklara göre II. Murat'ın tekrar tahta geçişinden sonra Edirne kadısı olmuştur (1447-1450).
Sultan Mehmet'in ikinci defa tahta çıkışından sonra Molla Hüsrev'in durumunun ne olduğu belli değildir. Muhtemelen o sırada kadılık görevinden ayrılmış ve kendisine bir tahsisat bağlanmıştı. Onun İstanbul'n fethi sırasında II. Mehmed'i destekleyen grupta yer aldığı bilinir.
Fethin ardından İstanbul'un ilk kadısı Hızır Bey'in vefatı üzerine (863/1459) İstanbul kadılığına getirilmiş, ayrıca Galata ve Üsküdar kadılıklarına tayin edilmiştir. Bu arada Ayasofya müderrisliğini de yürütmüştür.
Devrin padişahı Fatih'e bir kırgınlığı sonucu 1460-1473 arasında bir tarihte Bursa'ya gitti;Emir Sultan'a yakın Zeyniler semtinde bir arsa satın alarak Hüsrev Medresesi adıyla anılan medresesini yaptı. Rivayete göre Padişahın kendisini sol tarafına, Molla Gürani'yi de sağ tarafına oturtmasına kızarak Bursa'ya gelmişti.Gureru'l-Ahkâm adlı ünlü eserini Bursa'da iken yazdı. Eser, uzun bir dönem Osmanlı medreselerinde şerhleriyle birlikte ders kitabı olarak okutulmuştur. Medresesinde ilim öğretmekle meşgul olduğu sırada, Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbul'a davet edilerek, muhtemelen 1473-1474 İstanbul müftülüğüne getirdi. 1480 yılında ölümüne kadar bu makamda kaldı. Vasiyeti gereği cenazesi Bursa'ya götürülerek Hüsrev Medresesi'nin haziresine defnedildi.
Mezar taşında; "Menbâ-ı İlmühüner, Vâris-i ulûmü Hayr-il-beşer, Fazlı mürşîdi eser, Sâhib-üd-Dürer vel-Gurer Mevlânâ Muhammed Hüsrev" kitabesi bulunmaktadır.[]
Kaynaklarda Fatih Sultan Mehmet'in, Molla Hüsrev için Zamanımızın Ebu Hanife'sidir diyerek sevgisini belirttiği riyavet edilir.
Molla Hüsrev, birçok öğrenci yetiştirmiş bir fıkıh alimi olduğu gibi, bir şair olarak da tanınmıştır. Molla Hüsrev, önceki alimlerin kitaplarından da her gün iki yaprak yazmayı adet haline getirmiştir.[]Öldüğü zaman geriye bıraktıkları kendi el yazılarıyla yazılmış pek çok eserler bulunmuştur.
Bursa'da yaptırdığı medrese, Zeyniler semtinde on hücreli ve kubbeli bir yapı idi. Bu medrese sonradan yıkılmış, yerine ahşap bir medrese yaptırılmıştır; 1906 yılında 30 öğrencisi olduğu kayıtlıdır.[]Günümüze kalmamıştır. Ayrıca İstanbul'da Şehzadebaşı'nda kendi adına bir cami yaptırmıştır.
Eserleri
- Dürer-ül-Hükkâm fî Şerh-i Gurer-il-Ahkâm (Fıkıh ile ilgili olan, sık sık başvurulan bu en önemli eseri, bütün Türk Osmanlı medreselerinde yorumlamaları ile birlikte ders kitabı gibi takib edilmiştir. Molla Hüsrev, bu eserini 1472 (Hicri 877) senesinde yazmağa başlamış, 1478 (Hicri 883) senesinde bitirerek Fatih Sultan Mehmed'e sunmuştur. Kendi el yazısıyla Fatih Sultan Mehmed'e hediye ettiği Dürer nüshası, İstanbul'da Köprülü Kütüphanesindedir.
- Şerh-ul-Miftâh
- Şerhut-Telvîh
- Şerhu Usûl-ül-Pezdevî
- Hâşiyetü Evâili Tefsîri KâdıBeydâvî
- Hâşiyet-ül-Mutavvel lit-Teftâzânî
- Mir'ât-ül-Usûl fî Şerh-ı Mirkât-ül-Vüsûl
- Mirkât-ül-Vüsûl fî İlm-il-Usûl
- Nakîd-ül-Efkâr fî Redd-il-Enzâr
- En'âm sûresi tefsîriyle ilgili risâle
- Şerhu Telhîs-il-Miftâh lil-Kazvînî.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Koca, Ferhat. (PDF). www.islamansiklopedisi.info. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 30, yıl 2005. 24 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2016.
- ^ Ençakar, Orhan. "Molla Hüsrev'in Dürerü'l-Hükkâm'ı Etrafında Oluşan Literatür". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 12, Sayı 23, 2014. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2020.
- ^ a b c d e Hızlı, Mefail. "Molla Hüsrev Medresesi". www.academia.edu/. Uluslararası Molla Hüsrev Sempozyumu (18-20 Kasım 2011) Bildiri Kitapçığı, Bursa Büyükşehir Yayınları, Nisan 2013. 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2016.
Dış bağlantılar
- Uluçam, Müjdat, "Hüsrev (Molla)" (1999), Yaşamlarıyla ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.1 s.596 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş.
- Nicola Melis, Trattato sulla guerra. Il Kitâb al-ğihâd di Molla Hüsrev, Aipsa, Cagliari 2002.
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C. say. [1]
| Önce gelen: Molla Fahrettin Acemi | Osmanlı Şeyhülislamı 1460 - 1480 | Sonra gelen: Molla Gürani |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Molla Husrev Arapca م لا خ س ر و d Karkin o 1480 Istanbul Fikih alimi ve devlet adami Molla HusrevDogumMuhammed bin Feramuz Karkin koyu Yildizeli SivasOlum1480 IstanbulDefin yeriBursaMeslekSeyhulislam kazasker kadi muderris Osmanli hukuk tarihinin en onemli simalarindan olan Molla Husrev Arap dili ve edebiyati siir ve hat sanati gibi alanlarda eser vermistir Molla Fenari ve Molla Fahrettin Acemi den sonra Osmanli Devleti nin ucuncu seyhulislami kabul edilir Fatih Sultan Mehmet in Istanbul u fethinden sonra bu sehirde kendi adiyla anilan caminin etrafina yaptirdigi Sahn i Seman Medreselerinin programini hazirlayanlar arasinda idi Fikih usulune dair eserleri Osmanli medreselerinde ders kitabi olarak okutulmustur Ayrica Dureru l ĥukkam adli eseri Osmanli doneminde ser i hukuk sahasinda hakimlerin ihtilaflari cozerken basvurduklari yari resmi bir hukuk kaynagi islevi gormustur Yetistirdigi ogrenciler arasinda Zenbilli Ali Efendi Fenari Hasan Celebi Molla Hasan Samsuni Yusuf b Cuneyd et Tokadi ve Molla Muhyiddin gibi alimler bulunur HayatiAsil adi Mehmed bin Feramuz dur 15 yuzyilin baslarinda dogdu Dogum yerinin Sivas ile Tokat arasindaki Karkin koyu oldugu dusunulur Babasi Feramurz Sivas Tokat bolgesinde bulunan ve bir Turkmen boyu olan Varsak kabilesi beylerindendir Taskopruluzade Ahmet in yazdigi biyografisinde babasi umera i Ferasiha dan Rumiyyu l asl Feramurz seklinde kaydetmis bu ifade yanlis anlasilip umera i France seklinde cevrildiginden cesitli kaynaklarda babasi Feramurz un Rum veya Frenk asilli oldugu ifade edilmistir Babasinin genc yasta olmesi uzerine kizkardesi ile enistesi Husrev Beyin yaninda kaldi Bu sebeple once Husrev kayini diye cagrilmistir Daha sonra kayini kelimesi kaldirilarak Molla Husrev adiyla meshur olmustur Bursa da Molla Fenari nin oglu Bursa Kadisi Yusuf Bali den icazet aldi Ayrica Edirne de Burhaneddin Haydar Hirevi ve zamaninin diger alimlerinden dersler aldi Tahsilini tamamladiktan sonra Edirne de nde ve sonra da kardesinin olumuyle bosalan nde ogretmenlik yapti Sultan II Murat devrinde Varna Savasi ndan once 1429 senesinde kazaskerlige tayin edildi II Murat in tahti oglu II Mehmed e biraktigi sirada bu goreve devam etti Biyografisini veren kaynaklarda II Murad in tekrar tahta gecip Sultan Mehmed i Manisa ya gonderdigi sirada Molla Husrev kazaskerlikten istifa ederek Sehzade ile birlikte Manisa ya gittigi ve Sehzadenin burada Molla Husrev den dersler aldigi belirtilir Ancak kimi kaynaklara gore II Murat in tekrar tahta gecisinden sonra Edirne kadisi olmustur 1447 1450 Sultan Mehmet in ikinci defa tahta cikisindan sonra Molla Husrev in durumunun ne oldugu belli degildir Muhtemelen o sirada kadilik gorevinden ayrilmis ve kendisine bir tahsisat baglanmisti Onun Istanbul n fethi sirasinda II Mehmed i destekleyen grupta yer aldigi bilinir Fethin ardindan Istanbul un ilk kadisi Hizir Bey in vefati uzerine 863 1459 Istanbul kadiligina getirilmis ayrica Galata ve Uskudar kadiliklarina tayin edilmistir Bu arada Ayasofya muderrisligini de yurutmustur Devrin padisahi Fatih e bir kirginligi sonucu 1460 1473 arasinda bir tarihte Bursa ya gitti Emir Sultan a yakin Zeyniler semtinde bir arsa satin alarak Husrev Medresesi adiyla anilan medresesini yapti Rivayete gore Padisahin kendisini sol tarafina Molla Gurani yi de sag tarafina oturtmasina kizarak Bursa ya gelmisti Gureru l Ahkam adli unlu eserini Bursa da iken yazdi Eser uzun bir donem Osmanli medreselerinde serhleriyle birlikte ders kitabi olarak okutulmustur Medresesinde ilim ogretmekle mesgul oldugu sirada Fatih Sultan Mehmed tarafindan Istanbul a davet edilerek muhtemelen 1473 1474 Istanbul muftulugune getirdi 1480 yilinda olumune kadar bu makamda kaldi Vasiyeti geregi cenazesi Bursa ya goturulerek Husrev Medresesi nin haziresine defnedildi Mezar tasinda Menba i Ilmuhuner Varis i ulumu Hayr il beser Fazli mursidi eser Sahib ud Durer vel Gurer Mevlana Muhammed Husrev kitabesi bulunmaktadir kaynak belirtilmeli Kaynaklarda Fatih Sultan Mehmet in Molla Husrev icin Zamanimizin Ebu Hanife sidir diyerek sevgisini belirttigi riyavet edilir Molla Husrev bircok ogrenci yetistirmis bir fikih alimi oldugu gibi bir sair olarak da taninmistir Molla Husrev onceki alimlerin kitaplarindan da her gun iki yaprak yazmayi adet haline getirmistir kaynak belirtilmeli Oldugu zaman geriye biraktiklari kendi el yazilariyla yazilmis pek cok eserler bulunmustur Bursa da yaptirdigi medrese Zeyniler semtinde on hucreli ve kubbeli bir yapi idi Bu medrese sonradan yikilmis yerine ahsap bir medrese yaptirilmistir 1906 yilinda 30 ogrencisi oldugu kayitlidir kaynak belirtilmeli Gunumuze kalmamistir Ayrica Istanbul da Sehzadebasi nda kendi adina bir cami yaptirmistir Molla Husrev in mezari Zeyniler Haziresi BursaEserleriDurer ul Hukkam fi Serh i Gurer il Ahkam Fikih ile ilgili olan sik sik basvurulan bu en onemli eseri butun Turk Osmanli medreselerinde yorumlamalari ile birlikte ders kitabi gibi takib edilmistir Molla Husrev bu eserini 1472 Hicri 877 senesinde yazmaga baslamis 1478 Hicri 883 senesinde bitirerek Fatih Sultan Mehmed e sunmustur Kendi el yazisiyla Fatih Sultan Mehmed e hediye ettigi Durer nushasi Istanbul da Koprulu Kutuphanesindedir Serh ul Miftah Serhut Telvih Serhu Usul ul Pezdevi Hasiyetu Evaili Tefsiri KadiBeydavi Hasiyet ul Mutavvel lit Teftazani Mir at ul Usul fi Serh i Mirkat ul Vusul Mirkat ul Vusul fi Ilm il Usul Nakid ul Efkar fi Redd il Enzar En am suresi tefsiriyle ilgili risale Serhu Telhis il Miftah lil Kazvini Kaynakca a b c d e f Koca Ferhat PDF www islamansiklopedisi info Turk Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 30 yil 2005 24 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2016 Encakar Orhan Molla Husrev in Dureru l Hukkam i Etrafinda Olusan Literatur Turkiye Arastirmalari Literatur Dergisi Cilt 12 Sayi 23 2014 30 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2020 a b c d e Hizli Mefail Molla Husrev Medresesi www academia edu Uluslararasi Molla Husrev Sempozyumu 18 20 Kasim 2011 Bildiri Kitapcigi Bursa Buyuksehir Yayinlari Nisan 2013 24 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2016 Dis baglantilarUlucam Mujdat Husrev Molla 1999 Yasamlariyla ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 1 s 596 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S ISBN 975 0800710 Nicola Melis Trattato sulla guerra Il Kitab al gihad di Molla Husrev Aipsa Cagliari 2002 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C say 1 Once gelen Molla Fahrettin Acemi Osmanli Seyhulislami 1460 1480 Sonra gelen Molla Gurani