Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vikipedi'nin ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümündeki ansiklopedik olmayan içeriğin temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen belirtiniz. (Nisan 2017) |
Muhammes, beş dizelik bölümler halinde söylenen nazım şeklidir.
Bir muhammesin ilk beşliğindeki son dizenin, aynı beşlikteki diğer dört dize ile kafiyeli olması şart değildir. Beşlik sayısı bir kayda bağlı değildir. Bend sayısı 4-8 arasında değişir. Aruz ölçüsüyle yazılır.
İlk bendin 5 dizesi birbirleriyle, sonraki bendlerin son bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır. Son bir ya da iki dize, her bendin sonunda aynen tekrarlanıyorsa bu muhammese "muhammes-i mütekerrir", bu dizelerin ilk bend ile yalnızca uyak yönünden uyuştuğu muhammeslere ise "muhammes-i müzdeviç" adı verilir. Muhammeslerde çoğunlukla felsefi düşünceler, tasavvuf konuları ele alınır. En çok Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) eser vermiştir.
Muhammes her konuda yazılabilir. Felsefî bir fikir, bir düşünce, bir dünya görüşü, övgü, aşk, sevgiliyi özleyiş muhammeslerin konusu olabilir. Son bendde şairler mahlaslarını söylerler.
Muhammesler de murabbâlar gibi edebiyatımızda çok kullanılan musammatlardandır. Hemen her şair bu nazım şeklini denemiştir. Bu arada Fuzulî (ölm. 1556) ve Taşlıcalı Yahya Bey (ölm. 1582), divanlarında, İbrahim Hakkı (ölm. 1772), Esrar Dede (ölm. 1797), Şeyh Gâlib (ölm. 1797-98), (ölm. 1807-08), Enderunlu Vâsıf (ölm. 1824-25) gibi şairlerin divanında ikisi münâcât ve na’t olan ve Şeref Hanım (ölm. 1861)’da muhammes vardır. Muhibbi(Kanini Sultan Süleyman - ölm. 1566) 18 muhammesle bu nazım şeklini en çok kullanan şairlerdendir.
Muhammeslerde kafiye
Muhammes, “beşli” demektir.5 dizelik bentlerden oluşur. Edebiyatta beş mısralık bendlerden oluşan nazım şekline de Muhammes denilmektedir. Genellikle 4-8 bend arasında yazılmışlardır. Az görülmekle birlikte daha uzun, 12-13 bende kadar uzayan muhammesler de vardır. Muhammeslerde örgüleri şöyledir:
Muhammes-i müzdevic
aaaaa / bbbba / cccca (Örnek 1)
Ten bozuldu eşk-i çeşm-i hûn-feşânumdan menüm
Köydi can gönlümdeki sûz-ı nihânumdan menüm
Tâ eser var cism ü cân-ı nâtüvânumdan menüm
Gâm kem etmez göz ü gönlüm cism ü canumdan menüm
Bu başumdan savulup ol gitse yanumdan menüm.
Meyl-i vasi eğmiş kadümi çeng-i bezm-i yâr tek
Reglerüm sızlar el ursam çeng üzere târ tek
Çeng ne mümkin kim ide zârlıg men zâr tek
Bes ki memlûyem hevâ-yı aşka mûsikâr tek
Min figân her dem çıkar her üstühânumdan menüm.
Ey hayâlün halveti nakd-ı revânum mahzeni
Gözyaşı olur revân her dem hayâl itsem seni
Lutf umup senden ser-i kuyunda tutdum meskeni
Gel gözüm nûru Fuzulî tek çok ağlatma meni
İncimez mi hâtırun munca figânımdan menüm.
(Fuzûlî)
Muhammes-i mütekerrir
aaaaa / bbbba / cccca (Örnek 2)
Şâdmân olsun ki sultan oglı sultândur gelen
Bahr u berrün pâdişâhı Al-i Osmândur gelen
Nâlb-i şer-i Muhammed zıll-ı Yezdândur gelen
Şark u garbı seyr iden hurşîd-i rahşândur gelen
Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
Bir kemîne bendesini Mısra sultân eyleyen
Kerbelâ seyrini her dervişe âsân eyleyen
Sâyeveş düşmenlerin hâk ile yeksan eyleyen
Dembedem bağnn Kızılbaşun kızıl kan eyleyen
Âlemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
Sâhib-i seyf ü kalem şâh-ı ulu’l-elbâb olan
Âlemi feth eylemekde mihr-i âlem-tâb olan
Evliyâullah içinde zübde-i aktâb olan
Rûy-ı ma’nâda bugün ser-leşker-i ashâb olan
Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen
(Yahya Bey)
Tardiyye kafiyeli
aaaaa / bbbaa / cccaa (Örnek 3)
Son iki mısrası nakarat olan muhammeslere edebiyatımızda çok az rastlanmıştır.
Bu kafiye şekilleri dışında, daha çok Tanzimattan sonra görülen değişik kafiye düzenlerinde:
“aaaaa / b b b a a / c c c a “ kafiyeli,
“aaaav / b b b b v / ccccv” tardiyye kafiyeli ya da murabbâlarda da olduğu gibi “aaaaa bbbbb ccccc” şeklinde de her bendi ayrı kafiyeli muhammesler de yazılmıştır.
Örnek 3:
aaaaa / bbbaa / cccaa
Eyler ise sana bu çarh-ı felek gaddarlık
Kuşanup gaddâreni göster ana cebbârlık
Hatm olupdur mushaf-ı hüsnünde meh-ruhsârlık
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.
Kullanın saf saf turup şol dem ki şöhret göstere
Atılup top u tufeng ftl ıcybet göstere
Erlik oldur bekleye yirin şecâ’at göstere
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık.
Bir nefesde cem-i küffârı perîşân eyledün
Ceng-i tâbûrun selâtin içre destân eyledün
Rûhını Sultan Murâdun şâd u handân eyledün
Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık
Gelmedi misliin cihâna feyz olaldan varlık.
(Nev’i)
Kaynakça
Dış kaynaklar
- Pala, İskender (1999 27.bas. 2016), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul:Kapı Yayınları, , Sayfa:390-391
- İpekten, Haluk (1994, 14.bas.2011), Eski Türk Edebiyatı Nazım şekilleri ve Arûz, İstanbul:Dergah Yayınları,
- Dilçin, Cem (1983) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları
- Muallim Nâci, (haz. M. A. Yekta Saraç), (2004) Edebiyat Terimleri: Istılahât-ı Edebiyye, İstanbul:
- Tural, Sadık Kemal (ed.) (2001, 2003, 2004, 2005, 2006), Türk Dünyası Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü 5 Cilt, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, ISBN 3990000025722
Dış bağlantılar
- Kılıç, Filiz ve Pala, İskender (2010) "Musammat", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. c.31 say.233-235 Online: [1]20 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vikipedi nin kalite standartlarina ulasabilmesi icin bu maddenin veya bir bolumundeki ansiklopedik olmayan icerigin temizlenmesi gerekmektedir Goruslerinizi lutfen tartisma sayfasinda belirtiniz Nisan 2017 Muhammes bes dizelik bolumler halinde soylenen nazim seklidir Bir muhammesin ilk besligindeki son dizenin ayni beslikteki diger dort dize ile kafiyeli olmasi sart degildir Beslik sayisi bir kayda bagli degildir Bend sayisi 4 8 arasinda degisir Aruz olcusuyle yazilir Ilk bendin 5 dizesi birbirleriyle sonraki bendlerin son bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklidir Son bir ya da iki dize her bendin sonunda aynen tekrarlaniyorsa bu muhammese muhammes i mutekerrir bu dizelerin ilk bend ile yalnizca uyak yonunden uyustugu muhammeslere ise muhammes i muzdevic adi verilir Muhammeslerde cogunlukla felsefi dusunceler tasavvuf konulari ele alinir En cok Muhibbi Kanuni Sultan Suleyman eser vermistir Muhammes her konuda yazilabilir Felsefi bir fikir bir dusunce bir dunya gorusu ovgu ask sevgiliyi ozleyis muhammeslerin konusu olabilir Son bendde sair ler mahlaslarini soylerler Muhammesler de murabbalar gibi edebiyatimizda cok kullanilan musammatlardandir Hemen her sair bu nazim seklini denemistir Bu arada Fuzuli olm 1556 ve Taslicali Yahya Bey olm 1582 divanlarinda Ibrahim Hakki olm 1772 Esrar Dede olm 1797 Seyh Galib olm 1797 98 olm 1807 08 Enderunlu Vasif olm 1824 25 gibi sairlerin di vaninda ikisi munacat ve na t olan ve Seref Hanim olm 1861 da muhammes vardir Muhibbi Kanini Sultan Suleyman olm 1566 18 muhammesle bu nazim seklini en cok kullanan sairlerdendir Muhammeslerde kafi yeMuhammes besli demektir 5 dizelik bentlerden olusur Edebiyatta bes misralik bendlerden olusan nazim sekline de Muhammes denilmektedir Genellikle 4 8 bend arasinda yazilmislardir Az gorulmekle birlikte daha uzun 12 13 bende kadar uzayan muhammesler de vardir Muhammeslerde orguleri soyledir Muhammes i muzdevic aaaaa bbbba cccca Ornek 1 Ten bozuldu esk i cesm i hun fesanumdan menum Koydi can gonlumdeki suz i nihanumdan menum Ta eser var cism u can i natuvanumdan menum Gam kem etmez goz u gonlum cism u canumdan menum Bu basumdan savulup ol gitse yanumdan menum Meyl i vasi egmis kadumi ceng i bezm i yar tek Reglerum sizlar el ursam ceng uzere tar tek Ceng ne mumkin kim ide zarlig men zar tek Bes ki memluyem heva yi aska musikar tek Min figan her dem cikar her ustuhanumdan menum Ey hayalun halveti nakd i revanum mahzeni Gozyasi olur revan her dem hayal itsem seni Lutf umup senden ser i kuyunda tutdum meskeni Gel gozum nuru Fuzuli tek cok aglatma meni Incimez mi hatirun munca figanimdan menum Fuzuli Muhammes i mutekerrir aaaaa bbbba cccca Ornek 2 Sadman olsun ki sultan ogli sultandur gelen Bahr u berrun padisahi Al i Osmandur gelen Nalb i ser i Muhammed zill i Yezdandur gelen Sark u garbi seyr iden hursid i rahsandur gelen Alemun sahibkirani Han Suleymandur gelen Bir kemine bendesini Misra sultan eyleyen Kerbela seyrini her dervise asan eyleyen Sayeves dusmenlerin hak ile yeksan eyleyen Dembedem bagnn Kizilbasun kizil kan eyleyen Alemun sahibkirani Han Suleymandur gelen Sahib i seyf u kalem sah i ulu l elbab olan Alemi feth eylemekde mihr i alem tab olan Evliyaullah icinde zubde i aktab olan Ruy i ma nada bugun ser lesker i ashab olan Alemun sahibkirani Han Suleymandur gelen Yahya Bey Tardiyye kafiyeli aaaaa bbbaa cccaa Ornek 3 Son iki misrasi nakarat olan muhammeslere edebi yatimizda cok az rastlanmistir Bu kafiye sekilleri disinda daha cok Tanzimattan sonra gorulen degisik kafiye duzenlerinde aaaaa b b b a a c c c a kafiyeli aaaav b b b b v ccccv tardiyye kafiyeli ya da murabbalarda da oldugu gibi aaaaa bbbbb ccccc seklinde de her bendi ayri kafiyeli muhammesler de yazilmistir Ornek 3 aaaaa bbbaa cccaa Eyler ise sana bu carh i felek gaddarlik Kusanup gaddareni goster ana cebbarlik Hatm olupdur mushaf i husnunde meh ruhsarlik Padisehlerde musellemdur sana hunkarlik Gelmedi mislun cihana feyz olaldan varlik Kullanin saf saf turup sol dem ki sohret gostere Atilup top u tufeng ftl icybet gostere Erlik oldur bekleye yirin seca at gostere Padisehlerde musellemdur sana hunkarlik Gelmedi mislun cihana feyz olaldan varlik Bir nefesde cem i kuffari perisan eyledun Ceng i taburun selatin icre destan eyledun Ruhini Sultan Muradun sad u handan eyledun Padisehlerde musellemdur sana hunkarlik Gelmedi misliin cihana feyz olaldan varlik Nev i KaynakcaDis kaynaklarPala Iskender 1999 27 bas 2016 Ansiklopedik Divan Siiri Sozlugu Istanbul Kapi Yayinlari ISBN 9758950218 Sayfa 390 391 Ipekten Haluk 1994 14 bas 2011 Eski Turk Edebiyati Nazim sekilleri ve Aruz Istanbul Dergah Yayinlari ISBN 9759953539 Dilcin Cem 1983 Orneklerle Turk Siir Bilgisi Ankara Turk Dil Kurumu Yayinlari ISBN 9789751604897 Muallim Naci haz M A Yekta Sarac 2004 Edebiyat Terimleri Istilahat i Edebiyye Istanbul Tural Sadik Kemal ed 2001 2003 2004 2005 2006 Turk Dunyasi Edebiyat Terimleri ve Kavramlari Ansiklopedik Sozlugu 5 Cilt Ataturk Kultur Merkezi Yayinlari ISBN 3990000025722Dis baglantilarKilic Filiz ve Pala Iskender 2010 Musammat Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 31 say 233 235 Online 1 20 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde