Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı, 14 Ağustos 1974 tarihinde EOKA-B tarafından Kıbrıs'ın Muratağa, Sandallar ve Atlılar köylerinde Kıbrıs Türklerine karşı gerçekleştirilen katliam. Katliamda en genci 16 günlük, en yaşlısı ise 95 yaşında olmak üzere silahsız 126 Türk öldürülmüştür. 1960 nüfus sayımına göre üç köyün toplam nüfusu 248'di. Fakat halkın bir kısmı çeşitli nedenlerden göç etmişti. Katliamlara ilişkin anma günü tektir ve 14 Ağustos'tur. Bunun sebebi üç köyün birbiri ardına basılmasıdır. Muratağa ve Sandallar köylüleri aynı toplu mezara gömülmüştür ve mezardan toplam 89 kişi çıkarılmıştır. Muratağa ve Sandallar köyleri ile Atlılar köyünde yapılan katliamlar yine de bazen ayrı ayrı ele alınır. Katliamın Türk birlikleri tarafından keşfi ve cesetlerin bulunması 1/2 Eylül 1974 tarihinde gerçekleşmiştir.
Sandallar köyündeki eski ilkokul binası, günümüzde katliamı anmak için bir müze olarak kullanılmaktadır. Fotoğrafta yer alan her boş sandalye, katliamda öldürülen bir çocuğu temsil etmektedir. Duvarlarda öldürülenlerin resimleri yer almaktadır. | |
Bölge | Muratağa, Sandallar ve Atlılar |
---|---|
Tarih | 14 Ağustos 1974 |
Saldırı türü | Katliam |
Ölü | 126 |
İşleyenler | EOKA-B |
Katliamda otomatik tüfekler ve kesici aletler kullanılmıştır.
Muratağa ve Sandallar Katliamı
Muratağa (Maratha), o dönemde bölgedeki Türk köylerinin en büyüğüydü. 1960 yılında 94 nüfuslu bir Türk köyü olan Sandallar'ın (Santalaris) nüfusu ise, 1974 yılının ortalarında 50'ye kadar düşmüş durumdaydı. 13-14 Ağustos tarihinde EOKA-B tarafından Sandallar basılmış, daha sonra bu köylüler Muratağa'ya getirilerek 14 Ağustos günü basılan Muratağa köylüleri ile birlikte öldürülmüştür. Köylülerin tamamı bu olayda öldürülmemiş, Muratağa ve Sandallar köylülerinin birlikte gömüldükleri mezardan 89 kişi çıkarılmıştır.Time dergisi ise Muratağa ve Sandallar köylerinde 84 kişinin öldürüldüğünü belirtir. Köylüler öldürüldükten sonra buldozerler kullanılarak yakınlardaki terk edilmiş bir taşocağının yakınlarındaki bir toplu mezara gömüldüler. Cesetlerin büyük çoğunluğu parçalanmış haldeydi ve bu da katliamda otomatik tüfeklerin yanı sıra kesici silahların da kullanıldığını ortaya çıkardı.
Katliamdan kurtulanlar, katliamı yapanların bazılarının kimliklerini tespit ettiklerini söylemiştir. Muratağa köyünün imamı da kurtulanların arasındaydı. Katliam sırasında köy dışında bulunan köylüler de katliamdan kurtuldu. KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na göre Muratağa köyünde yedi kişi saklanarak kurtuldu.
Tony Angastiniyotis, saldırganlardan birinin Yunanistan anakarası aksanıyla konuştuğunu ve bu nedenle Yunan ordusuna bağlı olmuş olabileceğini iddia etmiştir.
Atlılar Katliamı
Atlılar (Aloda) köyünde 1960 nüfus sayımına göre 41 Türk yaşamaktaydı. 1974'e kadar bu sayı 35 civarlarına düşmüştür. 15 Ağustos günü köy basılarak köylüler köy dışına çıkarıldı. Burada toplu mezarları kazdırıldıktan sonra hepsi kurşuna dizilerek öldürüldü. Saklanarak kurtulabilen üç kişi dışında köy halkı tamamen öldürülmüştür. Atlılar toplu mezarından 37 kişi çıkarılmıştır.
Atlılar'da gerçekleşen katliamla ilgili detaylar uluslararası basına Türk ordusundan Binbaşı Aycan Eriş tarafından verildi; katliamdan saklanarak kurtulan köylüler tarafından da doğrulandı. Aktarılan bilgilere göre, katliam iki EOKA-B militanıyla bölgeden topladıkları otuz adam tarafından gerçekleştirildi. Militanlar adam toplamak için gittikleri ilk köyde kabul görmedi; ancak "Teyi" köyünden adam toplayabildiler. Önce 15 yaş üstü tüm erkekler esir alınıp götürüldü. Bunun ertesi günü köye dönen militanlar, geri kalan köy halkını civardaki "Teyi" köyüne götürdü. Burada dört gün boyunca kadınlara ve kız çocuklarına defalarca tecavüz edildi; sonrasında siviller öldürülüp toplu mezara gömüldü.
Tepkiler ve katliam sonrası
Toplu mezarların bulunuşu
Toplu mezarlar 1/2 Eylül 1974 günü bulundu. Atlılar köyündeki toplu mezar Muratağa köyündekinden daha önce, 20 Ağustos günü bulunmuştur. Muratağa'daki toplu mezarı toprak üzerinde bir el gören bir çoban fark etmiştir. Daha sonra Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 28. Tümeni'nin İstihkâm Taburu'na mensup olan askerler çukuru açmak üzere kazıya başladı. Kazıyı Birleşmiş Milletler Barış Gücü'nde görev yapan İsveçli askerler de izledi. Kazıların ilk günü olan 2 Eylül 1974 gününde toplu mezardan 44 ceset çıkarıldı.
1 Eylül günü saat 20:50'de Lefkoşa'daki Türk basın ataşeliği katliamı doğrulamıştır. Toplu mezarların geriye kalanı yabancı basın mensuplarının önünde açılmıştır.United Press International, mezar açma çalışmalarını "Her saat başı yeni çukurlar ve onlarca ceset bulunuyor, çalışmalara dayanmak çok güç" şeklinde tanımlamıştır.
Tepkiler ve anma
Türk kaynaklarına göre mezarların açılışını izleyen The Sun gazetesinden John Akass, katliamı bir "alçaklık" olarak tanımlamıştır. 20 Ağustos 1974 günü Atlılar'daki toplu mezarın keşfi, Associated Press ve The Guardian gibi kaynaklarda yer aldı; The Guardian olayı ilk sayfasından aktardı. Gazeteciler bölgedeki Türk askeri tarafından toplu mezarlara götürüldü. Ankara'da Turizm ve Tanıtma Bakanı Orhan Birgit tarafından da konuyla ilgili bilgilendirme yapıldı; Türk yetkililerin açıklamalarında toplu mezarda 57 cesedin olduğu ifade edildi.United Press International ve BBC de mezarların açılışına tanıklık etmiş ve ilgili haberlere yer vermiştir.The New York Times, 3 Eylül tarihinden itibaren katliamla ilgili haberlere yer vermiştir.Die Zeit, 30 Temmuz 1974 günü (Atlılar toplu mezarının bulunmasından sonra), "Baf ve Mağusa bölgelerinde Türklerin katledilmesi Türklerin ağustos ayındaki ikinci askeri müdahaleyi gerçekleştirmesinin sebebiydi" dedi.
Kıbrıs Türk yönetimi başkanı Rauf Raif Denktaş, katliam haberini aldığında Rumlarla olan bir görüşmesini iptal etti. Denktaş, katliam hakkında şunları söyledi:
Kıbrıs sorununu Türkleri öldürerek çözmeye çalışmak faydasız bir denemeydi.
Muratağa'dan çıkarılan cesetlerin bir kısmı 3 Eylül 1974 günü dini törenle toprağa verildi. Olay adanın Türk kesiminde büyük bir tepkiye yol açtı. Kıbrıs Türk Yönetimi Kurulu toplu mezarların bulunmasının ardından olağanüstü bir toplantı yaptı. Kıbrıs Türk gazeteleri katliam haberlerine geniş yer verdi.Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili Yılmaz Alpaslan katliamı Paris'ta yapılan Nüfus ve Mülteciler Komisyounu toplantısında dile getirdi.Türk Kızılayı, katliamı Uluslararası Kızılhaç Komitesi'ne bir mektup yazarak protesto etti.
Rumlar, 1974 yılında katliam ortaya çıktığında katliamı kabul etmedi ve resmi radyodan yapılan bir açıklamada, katliamın inkâr edilmemesine rağmen bölgede pek çok Rumun da kayıp olduğu belirtildi ve toplu mezarda bulunan cesetlerin Rumlara ait olabileceği ileri sürüldü. Rauf Denktaş, bu iddialara cevaben, "Rumlar geride bıraktıkları Türklere ait cesetleri ne kadar tanınmaz hâle sokmuş olsalar da onlarda kimliklerini belgeleyecek işaretler kalmıştır. Bunları, suçluların telaşı içinde bulundukları için akıl almaz yalanlar ortaya atan Rumlara göstereceğiz," dedi.Glafkos Klerides, 4 Eylül 1974 günü Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmetinin "son günlerde yasadışı olarak silahlanmış Rumlardan yüzlerce silah topladığını" belirtti. Türk basını, katliamla ilgili haberlerin Yunanistan'da yayınlanmasını Yunan hükûmetinin istemediğini, bu nedenle basına baskı yapıldığını ve bu konuda haberlerin çıkmadığını yazdı.
Türkiye, Birleşmiş Milletlere gönderdiği mektubunda, katliamı "Yunan ve Rum saldırganlar tarafından insanlığa karşı işlenen daha büyük bir suç" olarak niteledi. William Richard Mead, katliamın gerçekleşmesinde Birleşmiş Milletler'in de suçu olduğunu; çünkü BM'nin önlem almadığını iddia etmiştir. Rüstem Haliloğlu, "Atlılar, Sandallar ve Muratağa'daki toplu Türk katliamları"nın Türk ordusunun İkinci Kıbrıs Harekâtı'nı yapma kararını haklı çıkardığını savunur.
İlgili yayınlar ve araştırmalar
İskoçyalı Kıbrıslı Rum yazar Antonis "Tony" Angastiniyotis katliamın hakkında Kan Sesi adlı bir belgesel hazırlamıştır. Belgesel Türklerden olumlu tepkiler görse de Rumlardan çok sert tepkiler almıştır. Belgesel içeriği aynı zamanda kitap olarak da yayınlanmıştır. Muratağa, Sandallar ve Atlılar Şehitlerini Yaşatma Derneği ise katliam hakkında 1955-74 Adım Adım Soykırım - Muratağa, Atlılar, Sandallar adlı bir kitap yayınlamıştır.
Toplu mezarların açılması ve bireysel definler
Muratağa-Sandallar ve Atlılar köylerinde 126 kişinin gömülü olduğu iki toplu mezar, iki toplumlu çalışmaları çerçevesinde 2015 yılında açıldı. Çalışmalar kapsamında katliamda öldürülenlerin DNA ile kimliklendirileceği ve insan haklarına uygun şekilde mezarlara sahip olacakları açıklandı. Dört arkeoloğun yürüttüğü mezarın açılması sürecinde, öncelikle şehitlik çevresi kapatıldı ve toplu mezar üzerine döşenen mermer kırıldı. Bu tarihten önce katliamda öldürülenler resmî olarak kayıp şahıslar listesinde yer almaktaydı.
6 Eylül 2018 tarihinde kimliklendirilmiş 12 kişi için cenaze töreni düzenlendi ve defnedilmeleriyle birlikte toplamda bireysel olarak defnedilmiş kişi sayısı 20'ye ulaştı. 7 Ekim 2019'da devlet töreniyle 21 katliam kurbanının daha definleri gerçekleşti.
26 Aralık 2020 tarihinde, katliamda öldürülen ve kimliği tespit edilen 14 çocuk defnedildi. Defnedilen çocuklardan en küçüğü dört aylık Hayriye Arif, en büyüğü 15 yaşındaki Ayşe Hasan'dı.
Anma
Kıbrıs Türk toplumunda
Katliamın anısına "Muratağa, Atlılar ve Sandallar Şehitlerini Yaşatma Derneği" adlı bir dernek kurulmuştur. Bu dernek, amacının "Muratağa-Atlılar-Sandallar şehitlerinin ölümsüzleşmesi, gelecek nesillere ve dünyaya bu üç köyde yaşanan vahşeti aktarmak ve şehitlerin anılmalarını sağlamak" olduğunu belirtmiştir. Katliamdan kurtulanların katliamın faillerini hatırlaması nedeniyle dernek katliamı yapanlardan 30 kadarının kimliğinin tespit edildiğini iddia etmiştir. 2010 yılında Kıbrıs Cumhuriyeti Polisi, konu hakkında araştırma başlatmıştır. Günümüzde Muratağa, Sandallar ve Atlılar köyleri "Şehitler" olarak da adlandırılmaktadır. Katliamda öldürülenler için iki tane şehitlik yapılmıştır. Cesetler, bu şehitliklere bulunduktan sonra nakledildi ve 1980 yılında çevre duvarlarının da yapılmasıyla şehitlik bugünkü hâline kavuştu. Orada bir de müze bulunmaktadır.
Kıbrıs Rum toplumunda
Niyazi Kızılyürek, üç köyde gerçekleşen katliamı, Taşkent Katliamı ile birlikte Kıbrıs Rum toplumunun "yüzleşmekten kaçındığı", "konuşmak istemediği" bir konu olarak nitelemektedir. Kızılyürek'e göre "Konuyu gündeme getirmeye çalışan az sayıda duyarlı gazeteci ve aydın, şu klişe yanıtla kestirmeden susturulmak isteniyor: 'Cinayetleri birkaç sorumsuz fanatik işledi, bunlar Kıbrıs Rum toplumuna mal edilemez!'" Yine Kızılyürek, katliamın faillerinin kim olduğunun Kıbrıs Rum toplumunda bilindiğini ve bu kişilerden tek bir tanesinin dahi pişmanlık duyduğuna dair bir açıklama yapmadığını aktarmaktadır. Bir Hınç ve Şiddet Tarihi kitabının çalışması bağlamında 2014 yılında ulaşılmış olan M. isimli bir fail, "Benim gözümde onlar insan değil taş idi. en taşlara kurşun sıktım, insanlara değil. Pişman değilim." ifadesini kullanmıştır.
Katliamın kurbanlarına dair bir Rum siyasi partisinden ilk anma, 9 Eylül 2015 tarihinde mezarları ziyaret edip çiçek bırakan AKEL tarafından gerçekleştirildi. AKEL milletvekili konuyla ilgili yazısında her iki toplumun da yalnızca kendilerinin başına gelenleri okullarında çocuklara öğrettiklerini yazdı. AKEL'in ziyaretine dair diğer Rum siyasi partilerinden herhangi bir yorum gelmedi. gazetesinde yazan, milliyetçi görüşe sahip Aristos Mihailidis ise "birkaç fanatik Kıbrıslı Rum" tarafından gerçekleştirilen bu olayların "işgalci Türk ordusunun Kıbrıslı Rumlara karşı giriştiği katliamlarla karşılaştırılamayacağı" görüşünü savundu.
2011-13 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı görevinde bulunan Erato Kozaku-Markullis, 2016 yılında sosyal medya hasabından paylaştığı fotoğraflı bir mesajda, "14 Ağustos 1974 günü EOKA-B aşırılıkçıları tarafından işlenen korkunç cinayetlerin sonucu olarak Atlılar, Muratağa ve Sandallar'da öldürülen 126 kadın ve çocuk ve Taşkent'te öldürülen 85 sivil erkek nedeniyle Kıbrıs Türklerinden özür diliyorum" ifadelerini kullandı.
Kaynakça
- ^ Toplu katliamlarda şehit düşenler bugün anılacak 8 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (KKTC Tanıtma Dairesi) Erişim tarihi: 10 Nisan 2011
- ^ Alasya, Halil Fikret. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti tarihi (1987), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, "14.8.1974 Atlılar, Sandallar ve Muratağa Katliamı"
- ^ a b c Paul Sant Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory, and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, Berghahn Books, 2007, , s. 237. 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ List of Turkish Cypriot Missing Persons 15 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı) Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011
- ^ a b . BRT - Kıbrıs Postası. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2010.
- ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Muratağa ve Sandallar Toplu Mezarlığı". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 265.
- ^ . BRT. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2010.
- ^ a b c d e f g h i "İkinci Katliam". Milliyet. 2 Eylül 1974. s. 10.
- ^ Belleten, 44. cilt (1990), Türk Tarih Kurumu, sf. 846: "Saldırganlar bununla da yetinmeyip, yakındaki Sandalarais (Sandallar) köyü sakinlerini de Maratha'ya (Muratağa) getirip hepsini kurşuna dizdiler. "
- ^ a b Emircan, Mehmet Salih. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri. Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. ss. 120-123.
- ^ "CYPRUS: Ankara's Slow Nibble" (İngilizce). Time. 16 Eylül 1974. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2011.
- ^ a b Israel W. Charny, Chanan Rapaport, How can we commit the unthinkable?: genocide, the human cancer (1982), Westview Press, sf. 165
- ^ a b c "United Press: "Limasol'da 60 Türk kayıp"". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 6.
- ^ "Talat'ın yaveri, 1974'teki Rum katliamından şans eseri kurtulmuş". Zaman. 13 Ağustos 2009. Erişim tarihi: 15 Şubat 2011.[]
- ^ "Muratağa'da katliam gerçeği böyle yaşandı". Güvenlik Kuvvetleri Dergisi. Eylül 2005. Erişim tarihi: 24 Şubat 2011.[]
- ^ Asmussen, Jan. Cyprus at war: diplomacy and conflict during the 1974 crisis (2008), I.B. Tauris, sf. 349: "Angastiniotis relates that at least one of the attackers had spoken with a mainland Greek accent suggesting that he had been a junior mainland officer."
- ^ İsmail. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları. Kastaş A.Ş. Yayınları. s. 175.
- ^ a b "Turks find bodies in mass grave". The Guardian. 21 Ağustos 1974. s. 1.
- ^ 21 Ağustos 1974 tarihli The Guardian gazetesi
- ^ "BBC: "Katliamın kesin delilleri var"". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 6.
- ^ a b TURKISH CYPRIOTE PUTS OFF MEETING; Denktash Charges the Mass Murder of 70 CiviliansBodies Are Unearthed Denktash Charges Murder of 70 And Calls Off Cyprus Meeting American Heads Vatican Study (The New York Times) Tarih: 3 Eylül 1974
- ^ Stephen, Michael. The Cyprus question (1997), The British-Northern Cyprus Parliamentary Group, sf. 26: "The German newspaper Die Zeit wrote on 30 August 1974 "the massacre of Turkish Cypriots in Paphos and Famagusta is the proof of how justified the Turks were to undertake their (August) intervention"
- ^ Turkish Cypriote Puts Off Meeting With Ethnic Greeks; American Heads Vatican Study (The New York Times) Tarih: 3 Eylül 1974
- ^ Human rights in Cyprus (1979), Kıbrıs Türk İnsan Hakları Komitesi, sf. 38
- ^ a b c d "3. Katliam". Milliyet. 4 Eylül 1974. s. 10.
- ^ a b c "Cesetlerin Çıkarılması". Milliyet. 3 Eylül 1974. s. 10.
- ^ Asian recorder, Volume 20 (1974), K. K. Thomas at Recorder Press, sf. 12220
- ^ CYPRIOTE REGIME SEIZING WEAPONS; Clerides Says Confiscation of Illegal Arms Improves Security on Island Makarios Asking Unity More Bodies Are Found (The New York Times) Tarih: 5 Eylül 1974
- ^ UN monthly chronicle, Volume 11 (1974), United Nations, Office of Public Information, sf. 98 21 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ William Richard Mead, The U.N. in Cyprus: Swedish Peace-keeping operations (2003), C. Hurst & Co. Publishers, sf. 167
- ^ Haliloğlu, Rüstem. Atina ile Lefkoşe arasındaki savaşın içyüzü, 1960-1974 (1990), Kök Yayınları, sf. 272
- ^ "Rum yazar Rum vahşetini anlatıyor" 2 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., KKTC Tanıtım Dairesi, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ Rum gazeteci: "Eğitim sistemimizle Türkler'in barbar olduğuna inandım" 25 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Milliyet, Yayımlanma: 21 Aralık 2004, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ ‘Türkleri kestik’ dedi, aforoz ettiler 28 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hürriyet, Yayımlanma: 1 Kasım 2004, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ “Kıbrıs” sizin için ne ifade ediyor?[], Gazeteport.com.tr, Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009.
- ^ “Geçmişten ders alınmalı” (Kıbrıs Gazetesi) Tarih: 14 Mayıs 2011, Erişim tarihi: 31 Temmuz 2011
- ^ "Toplu mezarlar açılıyor". Havadis. 9 Ekim 2015. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Kıbrıs şehitlerine 44 yıl sonra cenaze töreni". Anadolu Ajansı. 6 Eylül 2018. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Katliam çukurundaki 21 şehit daha Muratağa-Sandallar Şehitliği'ne defnedildi". Kıbrıs Postası. 7 Ekim 2019. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ . Yenidüzen. 26 Aralık 2020. 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Muratağa, Sandallar ve Atlılar şehitleri anıldı". Kıbrıs Postası. 14 Ağustos 2010. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- ^ "MURATAĞA-ATLILAR-SANDALLAR ŞEHİTLERİNİ YAŞATMA DERNEĞİ BAŞKANLIĞINA AHMET AŞIR GETİRİLDİ". Türk Ajansı Kıbrıs. 17 Şubat 2011. Erişim tarihi: 24 Şubat 2011.[]
- ^ "1963 - 1974 olaylarına ilişkin Türk ve Rum polisinden araştırma". Politis. Kıbrıs Postası. 24 Aralık 2010. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2010.
- ^ "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Haritası - Yüksek Çözünürlük". Akgünler Turizm. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010.[]
- ^ . KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı. 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2011.
- ^ Talat, katliam şehitliklerini ziyaret etti (Hürriyet) Tarih: 13 Ağustos 2009, Erişim: 4 Nisan 2011
- ^ a b Kızılyürek, Niyazi (2016). Bir Hınç ve Şiddet Tarihi: Kıbrıs'ta Statü Kavgası ve Etnik Çatışma. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. ss. 577-579.
- ^ "Marcoullis, Kıbrıslı Türklerden özür diledi". Kıbrıs Postası. 17 Ağustos 2016. 31 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Murataga Sandallar ve Atlilar Katliami 14 Agustos 1974 tarihinde EOKA B tarafindan Kibris in Murataga Sandallar ve Atlilar koylerinde Kibris Turklerine karsi gerceklestirilen katliam Katliamda en genci 16 gunluk en yaslisi ise 95 yasinda olmak uzere silahsiz 126 Turk oldurulmustur 1960 nufus sayimina gore uc koyun toplam nufusu 248 di Fakat halkin bir kismi cesitli nedenlerden goc etmisti Katliamlara iliskin anma gunu tektir ve 14 Agustos tur Bunun sebebi uc koyun birbiri ardina basilmasidir Murataga ve Sandallar koyluleri ayni toplu mezara gomulmustur ve mezardan toplam 89 kisi cikarilmistir Murataga ve Sandallar koyleri ile Atlilar koyunde yapilan katliamlar yine de bazen ayri ayri ele alinir Katliamin Turk birlikleri tarafindan kesfi ve cesetlerin bulunmasi 1 2 Eylul 1974 tarihinde gerceklesmistir Murataga Sandallar ve Atlilar KatliamiSandallar koyundeki eski ilkokul binasi gunumuzde katliami anmak icin bir muze olarak kullanilmaktadir Fotografta yer alan her bos sandalye katliamda oldurulen bir cocugu temsil etmektedir Duvarlarda oldurulenlerin resimleri yer almaktadir BolgeMurataga Sandallar ve AtlilarTarih14 Agustos 1974Saldiri turuKatliamOlu126IsleyenlerEOKA B Katliamda otomatik tufekler ve kesici aletler kullanilmistir Murataga ve Sandallar KatliamiKoylerin yerini gosteren harita Murataga Maratha o donemde bolgedeki Turk koylerinin en buyuguydu 1960 yilinda 94 nufuslu bir Turk koyu olan Sandallar in Santalaris nufusu ise 1974 yilinin ortalarinda 50 ye kadar dusmus durumdaydi 13 14 Agustos tarihinde EOKA B tarafindan Sandallar basilmis daha sonra bu koyluler Murataga ya getirilerek 14 Agustos gunu basilan Murataga koyluleri ile birlikte oldurulmustur Koylulerin tamami bu olayda oldurulmemis Murataga ve Sandallar koylulerinin birlikte gomuldukleri mezardan 89 kisi cikarilmistir Time dergisi ise Murataga ve Sandallar koylerinde 84 kisinin olduruldugunu belirtir Koyluler olduruldukten sonra buldozerler kullanilarak yakinlardaki terk edilmis bir tasocaginin yakinlarindaki bir toplu mezara gomulduler Cesetlerin buyuk cogunlugu parcalanmis haldeydi ve bu da katliamda otomatik tufeklerin yani sira kesici silahlarin da kullanildigini ortaya cikardi Katliamdan kurtulanlar katliami yapanlarin bazilarinin kimliklerini tespit ettiklerini soylemistir Murataga koyunun imami da kurtulanlarin arasindaydi Katliam sirasinda koy disinda bulunan koyluler de katliamdan kurtuldu KKTC Guvenlik Kuvvetleri Komutanligi na gore Murataga koyunde yedi kisi saklanarak kurtuldu Tony Angastiniyotis saldirganlardan birinin Yunanistan anakarasi aksaniyla konustugunu ve bu nedenle Yunan ordusuna bagli olmus olabilecegini iddia etmistir Atlilar KatliamiAtlilar Aloda koyunde 1960 nufus sayimina gore 41 Turk yasamaktaydi 1974 e kadar bu sayi 35 civarlarina dusmustur 15 Agustos gunu koy basilarak koyluler koy disina cikarildi Burada toplu mezarlari kazdirildiktan sonra hepsi kursuna dizilerek olduruldu Saklanarak kurtulabilen uc kisi disinda koy halki tamamen oldurulmustur Atlilar toplu mezarindan 37 kisi cikarilmistir Atlilar da gerceklesen katliamla ilgili detaylar uluslararasi basina Turk ordusundan Binbasi Aycan Eris tarafindan verildi katliamdan saklanarak kurtulan koyluler tarafindan da dogrulandi Aktarilan bilgilere gore katliam iki EOKA B militaniyla bolgeden topladiklari otuz adam tarafindan gerceklestirildi Militanlar adam toplamak icin gittikleri ilk koyde kabul gormedi ancak Teyi koyunden adam toplayabildiler Once 15 yas ustu tum erkekler esir alinip goturuldu Bunun ertesi gunu koye donen militanlar geri kalan koy halkini civardaki Teyi koyune goturdu Burada dort gun boyunca kadinlara ve kiz cocuklarina defalarca tecavuz edildi sonrasinda siviller oldurulup toplu mezara gomuldu Tepkiler ve katliam sonrasiToplu mezarlarin bulunusu Toplu mezarlarin kesfi sonrasinda yapilan kazilardan bir goruntu Toplu mezarlar 1 2 Eylul 1974 gunu bulundu Atlilar koyundeki toplu mezar Murataga koyundekinden daha once 20 Agustos gunu bulunmustur Murataga daki toplu mezari toprak uzerinde bir el goren bir coban fark etmistir Daha sonra Turk Silahli Kuvvetleri nin 28 Tumeni nin Istihkam Taburu na mensup olan askerler cukuru acmak uzere kaziya basladi Kaziyi Birlesmis Milletler Baris Gucu nde gorev yapan Isvecli askerler de izledi Kazilarin ilk gunu olan 2 Eylul 1974 gununde toplu mezardan 44 ceset cikarildi 1 Eylul gunu saat 20 50 de Lefkosa daki Turk basin ataseligi katliami dogrulamistir Toplu mezarlarin geriye kalani yabanci basin mensuplarinin onunde acilmistir United Press International mezar acma calismalarini Her saat basi yeni cukurlar ve onlarca ceset bulunuyor calismalara dayanmak cok guc seklinde tanimlamistir Tepkiler ve anma Atlilar koyundeki toplu mezar ve anit 2021 Turk kaynaklarina gore mezarlarin acilisini izleyen The Sun gazetesinden John Akass katliami bir alcaklik olarak tanimlamistir 20 Agustos 1974 gunu Atlilar daki toplu mezarin kesfi Associated Press ve The Guardian gibi kaynaklarda yer aldi The Guardian olayi ilk sayfasindan aktardi Gazeteciler bolgedeki Turk askeri tarafindan toplu mezarlara goturuldu Ankara da Turizm ve Tanitma Bakani Orhan Birgit tarafindan da konuyla ilgili bilgilendirme yapildi Turk yetkililerin aciklamalarinda toplu mezarda 57 cesedin oldugu ifade edildi United Press International ve BBC de mezarlarin acilisina taniklik etmis ve ilgili haberlere yer vermistir The New York Times 3 Eylul tarihinden itibaren katliamla ilgili haberlere yer vermistir Die Zeit 30 Temmuz 1974 gunu Atlilar toplu mezarinin bulunmasindan sonra Baf ve Magusa bolgelerinde Turklerin katledilmesi Turklerin agustos ayindaki ikinci askeri mudahaleyi gerceklestirmesinin sebebiydi dedi Kibris Turk yonetimi baskani Rauf Raif Denktas katliam haberini aldiginda Rumlarla olan bir gorusmesini iptal etti Denktas katliam hakkinda sunlari soyledi Kibris sorununu Turkleri oldurerek cozmeye calismak faydasiz bir denemeydi Murataga dan cikarilan cesetlerin bir kismi 3 Eylul 1974 gunu dini torenle topraga verildi Olay adanin Turk kesiminde buyuk bir tepkiye yol acti Kibris Turk Yonetimi Kurulu toplu mezarlarin bulunmasinin ardindan olaganustu bir toplanti yapti Kibris Turk gazeteleri katliam haberlerine genis yer verdi Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili Yilmaz Alpaslan katliami Paris ta yapilan Nufus ve Multeciler Komisyounu toplantisinda dile getirdi Turk Kizilayi katliami Uluslararasi Kizilhac Komitesi ne bir mektup yazarak protesto etti Rumlar 1974 yilinda katliam ortaya ciktiginda katliami kabul etmedi ve resmi radyodan yapilan bir aciklamada katliamin inkar edilmemesine ragmen bolgede pek cok Rumun da kayip oldugu belirtildi ve toplu mezarda bulunan cesetlerin Rumlara ait olabilecegi ileri suruldu Rauf Denktas bu iddialara cevaben Rumlar geride biraktiklari Turklere ait cesetleri ne kadar taninmaz hale sokmus olsalar da onlarda kimliklerini belgeleyecek isaretler kalmistir Bunlari suclularin telasi icinde bulunduklari icin akil almaz yalanlar ortaya atan Rumlara gosterecegiz dedi Glafkos Klerides 4 Eylul 1974 gunu Kibris Cumhuriyeti hukumetinin son gunlerde yasadisi olarak silahlanmis Rumlardan yuzlerce silah topladigini belirtti Turk basini katliamla ilgili haberlerin Yunanistan da yayinlanmasini Yunan hukumetinin istemedigini bu nedenle basina baski yapildigini ve bu konuda haberlerin cikmadigini yazdi Turkiye Birlesmis Milletlere gonderdigi mektubunda katliami Yunan ve Rum saldirganlar tarafindan insanliga karsi islenen daha buyuk bir suc olarak niteledi William Richard Mead katliamin gerceklesmesinde Birlesmis Milletler in de sucu oldugunu cunku BM nin onlem almadigini iddia etmistir Rustem Haliloglu Atlilar Sandallar ve Murataga daki toplu Turk katliamlari nin Turk ordusunun Ikinci Kibris Harekati ni yapma kararini hakli cikardigini savunur Ilgili yayinlar ve arastirmalar Iskocyali Kibrisli Rum yazar Antonis Tony Angastiniyotis katliamin hakkinda Kan Sesi adli bir belgesel hazirlamistir Belgesel Turklerden olumlu tepkiler gorse de Rumlardan cok sert tepkiler almistir Belgesel icerigi ayni zamanda kitap olarak da yayinlanmistir Murataga Sandallar ve Atlilar Sehitlerini Yasatma Dernegi ise katliam hakkinda 1955 74 Adim Adim Soykirim Murataga Atlilar Sandallar adli bir kitap yayinlamistir Toplu mezarlarin acilmasi ve bireysel definler Murataga toplu mezarindan cikarilan naaslarin DNA analizi yoluyla teshisi sonrasinda defnedildigi mezarlik 2021 Murataga Sandallar ve Atlilar koylerinde 126 kisinin gomulu oldugu iki toplu mezar iki toplumlu calismalari cercevesinde 2015 yilinda acildi Calismalar kapsaminda katliamda oldurulenlerin DNA ile kimliklendirilecegi ve insan haklarina uygun sekilde mezarlara sahip olacaklari aciklandi Dort arkeologun yuruttugu mezarin acilmasi surecinde oncelikle sehitlik cevresi kapatildi ve toplu mezar uzerine dosenen mermer kirildi Bu tarihten once katliamda oldurulenler resmi olarak kayip sahislar listesinde yer almaktaydi 6 Eylul 2018 tarihinde kimliklendirilmis 12 kisi icin cenaze toreni duzenlendi ve defnedilmeleriyle birlikte toplamda bireysel olarak defnedilmis kisi sayisi 20 ye ulasti 7 Ekim 2019 da devlet toreniyle 21 katliam kurbaninin daha definleri gerceklesti 26 Aralik 2020 tarihinde katliamda oldurulen ve kimligi tespit edilen 14 cocuk defnedildi Defnedilen cocuklardan en kucugu dort aylik Hayriye Arif en buyugu 15 yasindaki Ayse Hasan di AnmaKibris Turk toplumunda Murataga toplu mezarinin kazilmasi sonrasinda toplu mezar cukuruna yapilan anit 2021 Katliamin anisina Murataga Atlilar ve Sandallar Sehitlerini Yasatma Dernegi adli bir dernek kurulmustur Bu dernek amacinin Murataga Atlilar Sandallar sehitlerinin olumsuzlesmesi gelecek nesillere ve dunyaya bu uc koyde yasanan vahseti aktarmak ve sehitlerin anilmalarini saglamak oldugunu belirtmistir Katliamdan kurtulanlarin katliamin faillerini hatirlamasi nedeniyle dernek katliami yapanlardan 30 kadarinin kimliginin tespit edildigini iddia etmistir 2010 yilinda Kibris Cumhuriyeti Polisi konu hakkinda arastirma baslatmistir Gunumuzde Murataga Sandallar ve Atlilar koyleri Sehitler olarak da adlandirilmaktadir Katliamda oldurulenler icin iki tane sehitlik yapilmistir Cesetler bu sehitliklere bulunduktan sonra nakledildi ve 1980 yilinda cevre duvarlarinin da yapilmasiyla sehitlik bugunku haline kavustu Orada bir de muze bulunmaktadir Kibris Rum toplumunda Niyazi Kizilyurek uc koyde gerceklesen katliami Taskent Katliami ile birlikte Kibris Rum toplumunun yuzlesmekten kacindigi konusmak istemedigi bir konu olarak nitelemektedir Kizilyurek e gore Konuyu gundeme getirmeye calisan az sayida duyarli gazeteci ve aydin su klise yanitla kestirmeden susturulmak isteniyor Cinayetleri birkac sorumsuz fanatik isledi bunlar Kibris Rum toplumuna mal edilemez Yine Kizilyurek katliamin faillerinin kim oldugunun Kibris Rum toplumunda bilindigini ve bu kisilerden tek bir tanesinin dahi pismanlik duyduguna dair bir aciklama yapmadigini aktarmaktadir Bir Hinc ve Siddet Tarihi kitabinin calismasi baglaminda 2014 yilinda ulasilmis olan M isimli bir fail Benim gozumde onlar insan degil tas idi en taslara kursun siktim insanlara degil Pisman degilim ifadesini kullanmistir Katliamin kurbanlarina dair bir Rum siyasi partisinden ilk anma 9 Eylul 2015 tarihinde mezarlari ziyaret edip cicek birakan AKEL tarafindan gerceklestirildi AKEL milletvekili konuyla ilgili yazisinda her iki toplumun da yalnizca kendilerinin basina gelenleri okullarinda cocuklara ogrettiklerini yazdi AKEL in ziyaretine dair diger Rum siyasi partilerinden herhangi bir yorum gelmedi gazetesinde yazan milliyetci goruse sahip Aristos Mihailidis ise birkac fanatik Kibrisli Rum tarafindan gerceklestirilen bu olaylarin isgalci Turk ordusunun Kibrisli Rumlara karsi giristigi katliamlarla karsilastirilamayacagi gorusunu savundu 2011 13 yillari arasinda Kibris Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi gorevinde bulunan Erato Kozaku Markullis 2016 yilinda sosyal medya hasabindan paylastigi fotografli bir mesajda 14 Agustos 1974 gunu EOKA B asirilikcilari tarafindan islenen korkunc cinayetlerin sonucu olarak Atlilar Murataga ve Sandallar da oldurulen 126 kadin ve cocuk ve Taskent te oldurulen 85 sivil erkek nedeniyle Kibris Turklerinden ozur diliyorum ifadelerini kullandi Kaynakca Toplu katliamlarda sehit dusenler bugun anilacak 8 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde KKTC Tanitma Dairesi Erisim tarihi 10 Nisan 2011 Alasya Halil Fikret Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti tarihi 1987 Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu 14 8 1974 Atlilar Sandallar ve Murataga Katliami a b c Paul Sant Cassia Bodies of Evidence Burial Memory and the Recovery of Missing Persons in Cyprus Berghahn Books 2007 ISBN 9781845452285 s 237 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde List of Turkish Cypriot Missing Persons 15 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kibris Cumhuriyeti Disisleri Bakanligi Erisim tarihi 18 Temmuz 2011 a b BRT Kibris Postasi 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2010 a b Hakeri Bener Hakki 1992 Murataga ve Sandallar Toplu Mezarligi Kibris Turk Ansiklopedisi I Kibris Gazetesi Yayinlari s 265 BRT 3 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Subat 2010 a b c d e f g h i Ikinci Katliam Milliyet 2 Eylul 1974 s 10 Belleten 44 cilt 1990 Turk Tarih Kurumu sf 846 Saldirganlar bununla da yetinmeyip yakindaki Sandalarais Sandallar koyu sakinlerini de Maratha ya Murataga getirip hepsini kursuna dizdiler a b Emircan Mehmet Salih Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti nde Toren Bayram ve Anma Gunleri Kibris Turk Mucahitler Dernegi Yayinlari ss 120 123 CYPRUS Ankara s Slow Nibble Ingilizce Time 16 Eylul 1974 13 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2011 a b Israel W Charny Chanan Rapaport How can we commit the unthinkable genocide the human cancer 1982 Westview Press sf 165 a b c United Press Limasol da 60 Turk kayip Milliyet 3 Eylul 1974 s 6 Talat in yaveri 1974 teki Rum katliamindan sans eseri kurtulmus Zaman 13 Agustos 2009 Erisim tarihi 15 Subat 2011 olu kirik baglanti Murataga da katliam gercegi boyle yasandi Guvenlik Kuvvetleri Dergisi Eylul 2005 Erisim tarihi 24 Subat 2011 olu kirik baglanti Asmussen Jan Cyprus at war diplomacy and conflict during the 1974 crisis 2008 I B Tauris sf 349 Angastiniotis relates that at least one of the attackers had spoken with a mainland Greek accent suggesting that he had been a junior mainland officer Ismail 20 Temmuz Baris Harekatinin nedenleri gelisimi sonuclari Kastas A S Yayinlari s 175 a b Turks find bodies in mass grave The Guardian 21 Agustos 1974 s 1 21 Agustos 1974 tarihli The Guardian gazetesi BBC Katliamin kesin delilleri var Milliyet 3 Eylul 1974 s 6 a b TURKISH CYPRIOTE PUTS OFF MEETING Denktash Charges the Mass Murder of 70 CiviliansBodies Are Unearthed Denktash Charges Murder of 70 And Calls Off Cyprus Meeting American Heads Vatican Study The New York Times Tarih 3 Eylul 1974 Stephen Michael The Cyprus question 1997 The British Northern Cyprus Parliamentary Group sf 26 The German newspaper Die Zeit wrote on 30 August 1974 the massacre of Turkish Cypriots in Paphos and Famagusta is the proof of how justified the Turks were to undertake their August intervention Turkish Cypriote Puts Off Meeting With Ethnic Greeks American Heads Vatican Study The New York Times Tarih 3 Eylul 1974 Human rights in Cyprus 1979 Kibris Turk Insan Haklari Komitesi sf 38 a b c d 3 Katliam Milliyet 4 Eylul 1974 s 10 a b c Cesetlerin Cikarilmasi Milliyet 3 Eylul 1974 s 10 Asian recorder Volume 20 1974 K K Thomas at Recorder Press sf 12220 CYPRIOTE REGIME SEIZING WEAPONS Clerides Says Confiscation of Illegal Arms Improves Security on Island Makarios Asking Unity More Bodies Are Found The New York Times Tarih 5 Eylul 1974 UN monthly chronicle Volume 11 1974 United Nations Office of Public Information sf 98 21 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde William Richard Mead The U N in Cyprus Swedish Peace keeping operations 2003 C Hurst amp Co Publishers sf 167 Haliloglu Rustem Atina ile Lefkose arasindaki savasin icyuzu 1960 1974 1990 Kok Yayinlari sf 272 Rum yazar Rum vahsetini anlatiyor 2 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde KKTC Tanitim Dairesi Erisim tarihi 19 Mayis 2009 Rum gazeteci Egitim sistemimizle Turkler in barbar olduguna inandim 25 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milliyet Yayimlanma 21 Aralik 2004 Erisim tarihi 19 Mayis 2009 Turkleri kestik dedi aforoz ettiler 28 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hurriyet Yayimlanma 1 Kasim 2004 Erisim tarihi 19 Mayis 2009 Kibris sizin icin ne ifade ediyor olu kirik baglanti Gazeteport com tr Erisim tarihi 19 Mayis 2009 Gecmisten ders alinmali Kibris Gazetesi Tarih 14 Mayis 2011 Erisim tarihi 31 Temmuz 2011 Toplu mezarlar aciliyor Havadis 9 Ekim 2015 30 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2020 Kibris sehitlerine 44 yil sonra cenaze toreni Anadolu Ajansi 6 Eylul 2018 30 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2020 Katliam cukurundaki 21 sehit daha Murataga Sandallar Sehitligi ne defnedildi Kibris Postasi 7 Ekim 2019 30 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2020 Yeniduzen 26 Aralik 2020 26 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2020 Murataga Sandallar ve Atlilar sehitleri anildi Kibris Postasi 14 Agustos 2010 7 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Aralik 2010 MURATAGA ATLILAR SANDALLAR SEHITLERINI YASATMA DERNEGI BASKANLIGINA AHMET ASIR GETIRILDI Turk Ajansi Kibris 17 Subat 2011 Erisim tarihi 24 Subat 2011 olu kirik baglanti 1963 1974 olaylarina iliskin Turk ve Rum polisinden arastirma Politis Kibris Postasi 24 Aralik 2010 7 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2010 Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti Haritasi Yuksek Cozunurluk Akgunler Turizm Erisim tarihi 29 Aralik 2010 olu kirik baglanti KKTC Guvenlik Kuvvetleri Komutanligi 29 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2011 Talat katliam sehitliklerini ziyaret etti Hurriyet Tarih 13 Agustos 2009 Erisim 4 Nisan 2011 a b Kizilyurek Niyazi 2016 Bir Hinc ve Siddet Tarihi Kibris ta Statu Kavgasi ve Etnik Catisma Istanbul Istanbul Bilgi Universitesi Yayinlari ss 577 579 Marcoullis Kibrisli Turklerden ozur diledi Kibris Postasi 17 Agustos 2016 31 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2021