Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin listelenen bazıları olmayabilir. (Haziran 2016) () |
Muğlalı Olayı veya 33 Kurşun Katliamı, 1943 yılının temmuz ayında Van'ın Özalp ilçesinde, 33 kişinin hayvan kaçakçılığı iddiası ve 3. Ordu komutanı Orgeneral Mustafa Muğlalı'nın emriyle yargısız olarak kurşuna dizilmesi ve 32'sinin ölümü, birinin kaçması ile sonuçlanan olay.
Olay
II. Dünya Savaşı sırasında özellikle İran sınırında kaçakçılık olayları artmıştı. Bölgedeki aşiretlerle güvenlik kuvvetleri arasında çatışmalara yol açan bu olaylardan biri de Van'ın Özalp ilçesinde patlak verdi. Bir bölümü İran topraklarında yaşayan Milan aşiretinin Temmuz 1943'te büyük bir hayvan sürüsünü kaçırdığı yolundaki ihbar üzerine sınıra gönderilen jandarma birlikleri kaçakçıları İran'a kaçtıkları için yakalayamadı. Ardından aşiretin Özalp'ta yaşayan 40 akrabası gözaltına alındı. Mahkemenin yalnızca 5 kişiyi tutuklayarak geri kalanları serbest bırakmasına karşın, Özalp'a gelen Mustafa Muğlalı'nın emriyle 33 kişiyi sorgulamaları yapılmak üzere iki asteğmenin komutasındaki bir askerî birliğe teslim edildi. Kaçakçılar sınıra yakın bir yerde kurşuna dizildi ve daha önce hazırlanan bir tutanağa dayanılarak kaçmaya çalışırken vuruldukları öne sürüldü. Olaydan yaralı olarak kurtulan bir köylü durumu ilgili makamlara duyurmayı başardıysa da yapılan başvurulardan bir sonuç alınamadı.
Demokrat Parti'nin etkili bir muhalefet partisi haline gelmesiyle, örtbas edilmeye çalışılan olay yeniden gündeme getirildi. TBMM Başkanlığına verilen bir soru önergesinin kabul edilmesi üzerine olayla ilgili asker ve sivil yöneticiler hakkında soruşturma açıldı. Bütün sanıkların Genelkurmay Askerî Mahkemesi'nde tutuklu olarak yargılandığı davada kurşuna dizme emrini verdiğini söyleyen Muğlalı, 2 Mart 1950'de ölüm, ardından da ileri yaşı ve hafifletici nedenlerden ötürü 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ama askerî yargıtay kararı bozdu; Muğlalı yeni yargılama başlamadan 11 Aralık 1951'de (71 yaşında) hapiste öldü. CHP'nin 6-7 Eylül Olayları'nda "azınlıklara karşı ayrımcılık yapıldığı" iddiası üzerine, Demokrat Parti tarafından misilleme olarak, olay tekrar TBMM'de gündeme getirilmiştir. Bu kez olayın geçtiği dönemdeki bütün TBMM üyeleri ve CHP'nin sorumluluğu iddiasıyla, bizzat İsmet İnönü için yargılanma istenmiştir. 12 Şubat 1956 ve 25 Şubat 1956 tarihlerinde Mecliste görüşülen konu, 1958 tarihli Meclis Tahkikat Komisyonu raporu ve Meclis görüşmeleriyle zaman aşımı ve çeşitli af yasalarından dolayı tekrar kapatılmıştır.
Olayın siyasi tartışmaları
Demokrat Parti hükûmetine karşı 27 Mayıs darbesini yapan cunta olan Milli Birlik Komitesi'nin üyelerinden Orhan Erkanlı hadiseyi şöyle değerlendirmektedir:
| “ | Demokratlar, bitmez tükenmez müsademelerde (silâhlı çatışma) eşkıya takiplerinde şehit düşen Türk ordusunun evlâtlarının hesabını soracak yerde kendi siyasi çıkarları uğruna, Kâzım Karabekir'den sonra Doğu'da ilk defa nisbi bir sükunet sağlayan büyük kumandan Muğlalı'yı mahkeme huzuruna çıkarmayı tercih ettiler. Elbette bu uygulamadan devrin hükümetlerinin ve İnönü'nün de haberi vardı. Fakat yiğit Muğlalı, askerliğin, kumandanlığın ezeli kuralına uyarak (kumandan yapılan ve yapılmayan her şeyden sorumludur) suçlamaları üzerine aldı ve neticede ölüme mahkûm edildi. | „ |
Mayıs 2004 tarihinde Van'ın Özalp ilçesindeki jandarma sınır taburunun adı Mustafa Muğlalı Kışlası olmuştur. Daha sonra 2011 yılında kışlaya Şehit Astsubay Kıdemli Başçavuş Erkan Durukan’ın adı verildi.
Orgeneral Mustafa Muğlalı, Menemen ayaklanması ardından kurulan ve asteğmen Kubilay'ı kafasını keserek öldürenleri idama mahkûm eden İstiklal Mahkemesinin başkanlığını da yapmıştır.[1]
Tarihe 33 kurşun vakası olarak da geçen[] bu olaydan sonra Ahmed Arif, Hasretinden Prangalar Eskittim adlı şiir kitabında "33 Kurşun" isimli şiirini yayınlamıştır.[2]
Dış bağlantılar
Dipnotlar
- ^ . 25 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009.
- ^ 33 kurşun ve Muğlalı Paşa 6 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^
- ^ Fikret Kızılok Wikipedia(tr) 16 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^
Konu Hakkında Yararlanılabilecek Kaynaklar
- Arif, Ahmed, "Hasretinden Prangalar Eskittim", Cem Yay., İstanbul 2001
- Türkdoğan, O., "Güneydoğu Kimliği", Alfa Yay., 1998
- Esengin, K., " 'Orgeneral Muğlalı Olayı' ve 33 Kişinin Ölümü", Yenilik Basımevi, İstanbul 1974
- Karabekir, K., "Kürt Meselesi", Emre Yay., 1995
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin listelenen kaynaklarindan bazilari guvenilir olmayabilir Lutfen daha iyi daha guvenilir kaynaklar arayarak bu maddeye yardimci olun Guvenilir olmayan kaynaklar sorgulanabilir veya silinebilir Haziran 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Muglali Olayi veya 33 Kursun Katliami 1943 yilinin temmuz ayinda Van in Ozalp ilcesinde 33 kisinin hayvan kacakciligi iddiasi ve 3 Ordu komutani Orgeneral Mustafa Muglali nin emriyle yargisiz olarak kursuna dizilmesi ve 32 sinin olumu birinin kacmasi ile sonuclanan olay Orgeneral Mustafa MuglaliOlayII Dunya Savasi sirasinda ozellikle Iran sinirinda kacakcilik olaylari artmisti Bolgedeki asiretlerle guvenlik kuvvetleri arasinda catismalara yol acan bu olaylardan biri de Van in Ozalp ilcesinde patlak verdi Bir bolumu Iran topraklarinda yasayan Milan asiretinin Temmuz 1943 te buyuk bir hayvan surusunu kacirdigi yolundaki ihbar uzerine sinira gonderilen jandarma birlikleri kacakcilari Iran a kactiklari icin yakalayamadi Ardindan asiretin Ozalp ta yasayan 40 akrabasi gozaltina alindi Mahkemenin yalnizca 5 kisiyi tutuklayarak geri kalanlari serbest birakmasina karsin Ozalp a gelen Mustafa Muglali nin emriyle 33 kisiyi sorgulamalari yapilmak uzere iki astegmenin komutasindaki bir askeri birlige teslim edildi Kacakcilar sinira yakin bir yerde kursuna dizildi ve daha once hazirlanan bir tutanaga dayanilarak kacmaya calisirken vurulduklari one suruldu Olaydan yarali olarak kurtulan bir koylu durumu ilgili makamlara duyurmayi basardiysa da yapilan basvurulardan bir sonuc alinamadi Demokrat Parti nin etkili bir muhalefet partisi haline gelmesiyle ortbas edilmeye calisilan olay yeniden gundeme getirildi TBMM Baskanligina verilen bir soru onergesinin kabul edilmesi uzerine olayla ilgili asker ve sivil yoneticiler hakkinda sorusturma acildi Butun saniklarin Genelkurmay Askeri Mahkemesi nde tutuklu olarak yargilandigi davada kursuna dizme emrini verdigini soyleyen Muglali 2 Mart 1950 de olum ardindan da ileri yasi ve hafifletici nedenlerden oturu 20 yil hapis cezasina carptirildi Ama askeri yargitay karari bozdu Muglali yeni yargilama baslamadan 11 Aralik 1951 de 71 yasinda hapiste oldu CHP nin 6 7 Eylul Olaylari nda azinliklara karsi ayrimcilik yapildigi iddiasi uzerine Demokrat Parti tarafindan misilleme olarak olay tekrar TBMM de gundeme getirilmistir Bu kez olayin gectigi donemdeki butun TBMM uyeleri ve CHP nin sorumlulugu iddiasiyla bizzat Ismet Inonu icin yargilanma istenmistir 12 Subat 1956 ve 25 Subat 1956 tarihlerinde Mecliste gorusulen konu 1958 tarihli Meclis Tahkikat Komisyonu raporu ve Meclis gorusmeleriyle zaman asimi ve cesitli af yasalarindan dolayi tekrar kapatilmistir Olayin siyasi tartismalariDemokrat Parti hukumetine karsi 27 Mayis darbesini yapan cunta olan Milli Birlik Komitesi nin uyelerinden Orhan Erkanli hadiseyi soyle degerlendirmektedir Demokratlar bitmez tukenmez musademelerde silahli catisma eskiya takiplerinde sehit dusen Turk ordusunun evlatlarinin hesabini soracak yerde kendi siyasi cikarlari ugruna Kazim Karabekir den sonra Dogu da ilk defa nisbi bir sukunet saglayan buyuk kumandan Muglali yi mahkeme huzuruna cikarmayi tercih ettiler Elbette bu uygulamadan devrin hukumetlerinin ve Inonu nun de haberi vardi Fakat yigit Muglali askerligin kumandanligin ezeli kuralina uyarak kumandan yapilan ve yapilmayan her seyden sorumludur suclamalari uzerine aldi ve neticede olume mahkum edildi Mayis 2004 tarihinde Van in Ozalp ilcesindeki jandarma sinir taburunun adi Mustafa Muglali Kislasi olmustur Daha sonra 2011 yilinda kislaya Sehit Astsubay Kidemli Bascavus Erkan Durukan in adi verildi Orgeneral Mustafa Muglali Menemen ayaklanmasi ardindan kurulan ve astegmen Kubilay i kafasini keserek oldurenleri idama mahkum eden Istiklal Mahkemesinin baskanligini da yapmistir 1 Tarihe 33 kursun vakasi olarak da gecen kaynak belirtilmeli bu olaydan sonra Ahmed Arif Hasretinden Prangalar Eskittim adli siir kitabinda 33 Kursun isimli siirini yayinlamistir 2 Dis baglantilarDipnotlar 25 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2009 33 kursun ve Muglali Pasa 6 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fikret Kizilok Wikipedia tr 16 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Konu Hakkinda Yararlanilabilecek KaynaklarArif Ahmed Hasretinden Prangalar Eskittim Cem Yay Istanbul 2001 Turkdogan O Guneydogu Kimligi Alfa Yay 1998 Esengin K Orgeneral Muglali Olayi ve 33 Kisinin Olumu Yenilik Basimevi Istanbul 1974 Karabekir K Kurt Meselesi Emre Yay 1995