Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Newtonculuk, doğa filozofu Isaac Newton'un inanç ve yönteminden ilhamla kurulmuş felsefi öğretidir. Newton'un katkı sağladığı alanlar fizik ve matematik olsa da, rasyonel ve anlaşılabilir yasalarla yönetilen evren kavrayışı, Aydınlanma Çağı'nda birçok düşünüre dayanak noktası olmuştur. Böylece Newtonculuk, modern bilimin temelindeki entelektüel ajanda olmuştur. Bunun yanında felsefe, siyasal düşünce ve teoloji alanlarında da çağın paradigmasını oluşturmuştur.
Arka plan
Newton'un Principia Mathematica adlı eseri Royal Society tarafından 1687'de yayımlandı fakat bilimde radikal değişimlere neden olan eserin İngilizce olarak kullanım imkanı bulması ölümünden sonra oldu.
Newton'un diğer eseri Opticks 1704'te yayımlandı vePhilosophical Transactions of the Royal Society'de sunuldu. Kitap güneş ışığının bileşimi ve dağılımını inceliyordu. Ancak eserin yarattığı devrim Newton'un döneminde anlaşılamadı. Eseri yüzyıl sonra Thomas Young, "Henüz rakibi yok." diye tanımladı.
Matematiksel felsefe
Newton'un çalışması ve felsefesi, matematiksel ve fiziksel yasaların deney ve gözlem yoluyla gerçek dünyada ortaya çıkarılabileceğini savunan matematiksel empirisizme dayanır. Newton'un empirisizmi, birçok durumda teorilerini üzerine inşa ettiği "gözlemlenen fenomenler" aslında temsilci olan ancak tanımladıkları doğal fenomenlerle aynı olmayan matematiksel modellere dayanmaktadır.
Newtoncu öğreti Kartezyen felsefe, Leibnizcilik ve Wolffçuluk ile karşılaştırılabilir.
Newton'un diğer görüşleri
Bilimsel ve tarihi görüşlerini bir tarafa bırakırsak, Newton kutsal metinlere gönülden inanan bir dindardı. Newton, Tanrı'nın doğaya ait "mekanik" yasaları zamanın başında yerleştirdiği ancak bu mekanizmaya herhangi bir zamanda girme ve değiştirme gücünü koruduğu fikrini benimseyerek inançlarını uzlaştırdı.
Newton ayrıca doğanın korunmasının başlı başına bir Tanrı eylemi olduğuna inanıyordu. "Güneş'in ve sabit yıldızların yerçekimi yoluyla birbirlerine çarpmasını önlemek için sürekli bir mucizeye ihtiyaç duyulduğunu" da belirtiyordu.
Yaygınlaştırma
Fransız yazar ve filozof Voltaire 1726 ile 1729 arasında İngiltere'ye sürgüne gönderilmişti. Orada birçok İngiliz'den Newtoncu sistemi öğrendi. Daha sonra Fransa'ya döndüğünde Lettres Philosophiques ve Philosophie de Newton adında kitaplarını yayımladı. Voltaire'in bir arkadaşı ve doğa filozofu Émilie du Châtelet, Principia'nın Fransızca çevirisini yayımladı. Bu eser Fransa'da büyük başarı kazandı.
Newton, Tanrı hakkındaki Teslisçi olmayan inançları nedeniyle dini topluluğun bazı üyelerinden tepki toplarken diğerleri bilimin felsefi bir uygulama olduğunu ve doğru yapılırsa daha büyük bir Tanrı bilgisine ve takdirine yönlendireceğini düşünüyordu.
1737'de İtalyan bilim insanı Frencesco Algarotti, Newton'un çalışmalarını kadınlara tanıtmayı amaçlayan Newtonianismo per le dame overro dialoghi sopre la luce e i colori adlı bir kitap yayımladı. Kitap, Newton'un Opticks adlı eserinin ilkelerini açıklıyordu. Kitap daha sonra kadınlara gönderimde bulunmayan bir adla yayımlandı. Bu da bazılarına kitabın ilk başta bu adla yayımlanmasının sansürden kaçmak için yapıldığını düşündürdü.
Öteki alanlara etkisi
İskoç filozof David Hume Newton'un Opticks eserinin analiz ve sentez yönteminden hayli ilham alıp Newtoncu empirisizmi etik çalışmalarına uygulamıştır.
Newton ve onun Newtonculuk felsefesi, Avrupa'da bilimlerin yaygınlaşmasına önayak olmuştur. Özellikle Aydınlanma Çağı'na yaptığı etki gözden kaçmayacak niteliktedir.
Kaynakça
- ^ Sir Isaac Newton (5 Şubat 2016). The Principia: The Authoritative Translation and Guide: Mathematical Principles of Natural Philosophy. University of California Press. ISBN .
- ^ a b c Bernard., Cohen, Ierome (1 Ocak 2002). The Newtonian revolution : with illustrations of the transformation of scientific ideas. . ISBN . OCLC 265462302.
- ^ Young, Thomas (1 Ocak 1802). "The Bakerian Lecture: On the Theory of Light and Colours". Philosophical Transactions of the Royal Society of London (İngilizce). 92: 12-48. doi:10.1098/rstl.1802.0004
. ISSN 0261-0523.
- ^ 1925-2006., Dalitz, R. H. (Richard Henry); Michael., Nauenberg (1 Ocak 2000). The foundations of Newtonian scholarship. World Scientific Pub. ISBN . OCLC 42968133.
- ^ a b c d E., Force, James; 1948-, Hutton, Sarah (1 Ocak 2010). Newton and Newtonianism : new studies. Kluwer Academic. ISBN . OCLC 827177278.
- ^ "A new theory of the earth, from its original to the consummation of all things wherein the creation of the world in six days, the universal deluge, and the general conflagration, as laid down in the Holy Scriptures, are shewn to be perfectly agreeable to reason and philosophy : with a large introductory discourse concerning the genuine nature, stile, and extent of the Mosaick history of the creation / by William Whiston ..." name.umdl.umich.edu. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017.
- ^ Bell, Arthur E. (1961). Newtonian Science. Londra: Edward Arnold.
- ^ R., Rogers, Moira (1 Ocak 2003). Newtonianism for the ladies and other uneducated souls : the popularization of science in Leipzig, 1687-1750. P. Lang. ISBN . OCLC 469855126.
- ^ 1975-, Demeter, Tamás (2016). David Hume and the culture of Scottish Newtonianism : methodology and ideology in Enlightenment inquiry. Brill. ISBN . OCLC 960722703.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Eylul 2022 Newtonculuk doga filozofu Isaac Newton un inanc ve yonteminden ilhamla kurulmus felsefi ogretidir Newton un katki sagladigi alanlar fizik ve matematik olsa da rasyonel ve anlasilabilir yasalarla yonetilen evren kavrayisi Aydinlanma Cagi nda bircok dusunure dayanak noktasi olmustur Boylece Newtonculuk modern bilimin temelindeki entelektuel ajanda olmustur Bunun yaninda felsefe siyasal dusunce ve teoloji alanlarinda da cagin paradigmasini olusturmustur Isaac Newton un Opticks eserinin ilk sayfasiArka planNewton un Principia Mathematica adli eseri Royal Society tarafindan 1687 de yayimlandi fakat bilimde radikal degisimlere neden olan eserin Ingilizce olarak kullanim imkani bulmasi olumunden sonra oldu Newton un diger eseri Opticks 1704 te yayimlandi vePhilosophical Transactions of the Royal Society de sunuldu Kitap gunes isiginin bilesimi ve dagilimini inceliyordu Ancak eserin yarattigi devrim Newton un doneminde anlasilamadi Eseri yuzyil sonra Thomas Young Henuz rakibi yok diye tanimladi Matematiksel felsefeNewton un calismasi ve felsefesi matematiksel ve fiziksel yasalarin deney ve gozlem yoluyla gercek dunyada ortaya cikarilabilecegini savunan matematiksel empirisizme dayanir Newton un empirisizmi bircok durumda teorilerini uzerine insa ettigi gozlemlenen fenomenler aslinda temsilci olan ancak tanimladiklari dogal fenomenlerle ayni olmayan matematiksel modellere dayanmaktadir Newtoncu ogreti Kartezyen felsefe Leibnizcilik ve Wolffculuk ile karsilastirilabilir Newton un diger gorusleriBilimsel ve tarihi goruslerini bir tarafa birakirsak Newton kutsal metinlere gonulden inanan bir dindardi Newton Tanri nin dogaya ait mekanik yasalari zamanin basinda yerlestirdigi ancak bu mekanizmaya herhangi bir zamanda girme ve degistirme gucunu korudugu fikrini benimseyerek inanclarini uzlastirdi Newton ayrica doganin korunmasinin basli basina bir Tanri eylemi olduguna inaniyordu Gunes in ve sabit yildizlarin yercekimi yoluyla birbirlerine carpmasini onlemek icin surekli bir mucizeye ihtiyac duyuldugunu da belirtiyordu YayginlastirmaEmilie du Chatelet nin portresi Fransiz yazar ve filozof Voltaire 1726 ile 1729 arasinda Ingiltere ye surgune gonderilmisti Orada bircok Ingiliz den Newtoncu sistemi ogrendi Daha sonra Fransa ya dondugunde Lettres Philosophiques ve Philosophie de Newton adinda kitaplarini yayimladi Voltaire in bir arkadasi ve doga filozofu Emilie du Chatelet Principia nin Fransizca cevirisini yayimladi Bu eser Fransa da buyuk basari kazandi Newton Tanri hakkindaki Teslisci olmayan inanclari nedeniyle dini toplulugun bazi uyelerinden tepki toplarken digerleri bilimin felsefi bir uygulama oldugunu ve dogru yapilirsa daha buyuk bir Tanri bilgisine ve takdirine yonlendirecegini dusunuyordu 1737 de Italyan bilim insani Frencesco Algarotti Newton un calismalarini kadinlara tanitmayi amaclayan Newtonianismo per le dame overro dialoghi sopre la luce e i colori adli bir kitap yayimladi Kitap Newton un Opticks adli eserinin ilkelerini acikliyordu Kitap daha sonra kadinlara gonderimde bulunmayan bir adla yayimlandi Bu da bazilarina kitabin ilk basta bu adla yayimlanmasinin sansurden kacmak icin yapildigini dusundurdu Oteki alanlara etkisiIskoc filozof David Hume Newton un Opticks eserinin analiz ve sentez yonteminden hayli ilham alip Newtoncu empirisizmi etik calismalarina uygulamistir Newton ve onun Newtonculuk felsefesi Avrupa da bilimlerin yayginlasmasina onayak olmustur Ozellikle Aydinlanma Cagi na yaptigi etki gozden kacmayacak niteliktedir Kaynakca Sir Isaac Newton 5 Subat 2016 The Principia The Authoritative Translation and Guide Mathematical Principles of Natural Philosophy University of California Press ISBN 978 0 520 96481 5 a b c Bernard Cohen Ierome 1 Ocak 2002 The Newtonian revolution with illustrations of the transformation of scientific ideas ISBN 9780521273800 OCLC 265462302 Young Thomas 1 Ocak 1802 The Bakerian Lecture On the Theory of Light and Colours Philosophical Transactions of the Royal Society of London Ingilizce 92 12 48 doi 10 1098 rstl 1802 0004 ISSN 0261 0523 1925 2006 Dalitz R H Richard Henry Michael Nauenberg 1 Ocak 2000 The foundations of Newtonian scholarship World Scientific Pub ISBN 9789810239206 OCLC 42968133 a b c d E Force James 1948 Hutton Sarah 1 Ocak 2010 Newton and Newtonianism new studies Kluwer Academic ISBN 9781402022388 OCLC 827177278 A new theory of the earth from its original to the consummation of all things wherein the creation of the world in six days the universal deluge and the general conflagration as laid down in the Holy Scriptures are shewn to be perfectly agreeable to reason and philosophy with a large introductory discourse concerning the genuine nature stile and extent of the Mosaick history of the creation by William Whiston name umdl umich edu 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2017 Bell Arthur E 1961 Newtonian Science Londra Edward Arnold R Rogers Moira 1 Ocak 2003 Newtonianism for the ladies and other uneducated souls the popularization of science in Leipzig 1687 1750 P Lang ISBN 978 0820450292 OCLC 469855126 1975 Demeter Tamas 2016 David Hume and the culture of Scottish Newtonianism methodology and ideology in Enlightenment inquiry Brill ISBN 9789004327313 OCLC 960722703