Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fay ya da kırık, iki kıta sahanlığının birbirlerine sürtünerek zıt yönlerde hareketleri sonucu oluşan yapıya verilen isimdir. Kırıkların uzunlukları boyunca jeolojik tabakalar iki ayrı blok halinde yer değiştirir. Buradaki "kırık" terimi çatlaklarla karıştırılmamalıdır. Zira çatlaklarda kırılma yüzeyleri boyunca bir yer değiştirme, bir kayma söz konusu değildir. Bir çatlağın fay olabilmesi için fay aynası, tavan ve taban blokları ve atıma gerek vardır.
Fayların ortak özellikleri
Faylarda kayma hareketi bir düzlem boyunca oluşmaktadır. Bu düzleme fay düzlemi (= kırık aynası) adı verilir. Bu düzlem üzerinde sürtünme sebebiyle kayma çizikleri (kırık çizikleri) bulunur. Bu kırık çizikleri bize kaymanın doğrultusunu bulmamıza yardımcı olur.
Faylar da tabakalar gibi birer düzlemsel yapı elemanıdırlar. Dolayısıyla fayların da doğrultuları ve eğimleri vardır. Fay düzlemleri iki bloğu birbirinden ayırır. Bu iki blok, fay düzlemi üzerinde birbirine nazaran hareket ederler. Bu bloklardan fay düzleminin üzerinde bulunan bloğa tavan bloğu, fay düzleminin altında bulunan bloğa ise taban bloğu adı verilir.
Fay tipleri
Fay terimi kayaçlarda gözle görülecek kadar kayma hareketi gösteren kırıklara verilen genel bir isimdir. Kayaçlar bu kırıklar boyunca koparak birbirinden ayrılırlar. Genel bir tanımlama ile kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek derecede kayma göstermesi olayına , bu olay sonucu meydana gelen şekle Fay denir. olayı sonucu çoğunlukla birbirine paralel bir veya birkaç kayma düzlemi meydana gelebilir veya fay zonlarındaki kayaçlar kırılıp parçalanabilir. Faylar ve çatlaklar mekanik bakımdan birbirlerine benzeseler de, çatlaklarda genellikle kırılma düzlemleri boyunca yanlara doğru bir açılma olmasına karşılık Faylarda ise kırılma düzlemine paralel olarak ve değişik yönlere doğru bir kayma hareketi söz konusu olmaktadır.
Eğim atımlı faylar
Eğim atımlı faylarda hareket fay düzleminin eğimi boyunca aşağıya ve yukarıya doğru meydana gelir.
Normal faylar
Bu faylarda tavan bloğu fay düzlemi üzerinde aşağıya doğru hareket eder, bu suretle iki blok birbirlerinden uzaklaşır. Blokların fay düzlemi üzerinde yapmış olduğu bu hareketler oransal hareketlerdir. Blokların hangisinin hareket ettiğini saptamak imkânsızdır. Bu nedenle bu tür faylarda sadece blokların birbirine nazaran yaptığı kaymalar göz önüne alınır. Bu faylar çok kısa olabildiği gibi kilometrelerce uzunluğa da erişebilir. Fay düzleminin eğimi değişken olup 0 ile 90 derece arasında herhangi değerde olabilir. Çoğunlukla 45 dereceden büyüktür.
Ters faylar
Bu tür faylarda, tavan bloğu fay düzlemi üzerinde yukarıya doğru veya taban bloğu fay düzlemi üzerinde aşağıya doğru hareket etmiştir. Bu suretle iki blok birbirine yaklaşır veya biri diğerinin üzerine abanır. Eğim atımlı ters faylar çok kısa olabildiği gibi kilometrelerce uzunluğa da erişebilir. Tıpkı normal faylarda olduğu gibi, fay düzleminin eğimi 0 ile 90 derece arasında herhangi bir değerde olabilir, ancak genellikle 35 ile 75 derece arasında değişir. Bazı hallerde eğim 0 ile 35 derece arasında olabilir ve bu takdirde bindirme fayları veya söz konusu olmaktadır. Şaryaj veya bindirme fayları, gerek saha çalışmalarında ve gerekse jeolojik harita yapımlarında sıklıkla karşılaşılan büyük jeolojik yapı çeşitleridir. Büyük kayaç kütleleri uzun mesafeler boyunca yer değiştirir. Bu tür faylardan eğim dereceleri 0 ile 10 derece arasında olan bindirme faylarına Nap fayı veya Örtü fayı adı verilmektedir.
Doğrultu atımlı faylar
Bu tür faylar, fay düzleminin her iki yanında bulunan blokların fay düzleminin doğrultusu boyunca kaymaları sonucu meydana gelir. Doğrultu atımlı faylar kayma hareketinin yönüne göre ikiye ayrılır; sağ yönlü atımlı faylar ve sol yönlü atımlı faylar.
Doğrultu atımlı faylarda her iki blok yatay istikamette birbirinden uzaklaşır. Bunların sağ yönlü mü yoksa sola yönlü mü olduğunu anlamak için blokların hareket yönlerine bakmamız gerekir. Doğrultu atımlı faylar, sıkışmalı, kıvrılmalı ve bindirmeli bölgelerin tipik yapılarındandır. Çoğunlukla büyük basınç kuvvetlerine uğrayan bölgelerin son dönemlerinde ortaya çıkar; dolayısıyla büyük dağ oluşum olayları ile yakın ilişkilidir.
Oblik atımlı faylar
Doğada gerilmelerin yönü, kayaçlarda oluşan kırılmaların doğrultusu ile aynı olmadığından, gerilme sonucu oluşan faylar da genellikle tek bir yöne atım göstermez. Bu durum, fayların hemen tamamında değişik miktarlarda gözlenen ikincil nitelikli ve farklı yönlerde gelişen atımların oluşmasını sağlar. Ana hareket yönüne ek olarak ikincil harekete sahip olan bu tür faylara oblik atımlı faylar denir.
Resimler
-
![image]()
İngiltere’ye yakın Jura Blue Anchor formasyonu çökelleri. Alt Triyas yaşlı büyük bir normal fay. -
![image]()
Montana yakınlarındaki Bozemon formasyonu içerisinde normal faylanma. -
![image]()
Kayaç üzerinde fay düzlemi ve hareket çizgileri. -
![image]()
Kayaç içerisinde bir mikro fay. -
![image]()
Fransa’da görülen bir fay. Sağ tarafı yukarı doğru hareket ederken sol tarafı aşağı doğru hareket etmiştir. -
![image]()
Sağ yanal doğrultu atımlı San Andreas fayı. -
![image]()
A) Eğim atımlı ters kırık B) Eğim atımlı normal kırık C) Doğrultu atımlı kırık
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ [Prf.Dr. M. Erkan Karaman Yapısal Jeoloji ve Uygulamaları kitabı].
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fay ya da kirik iki kita sahanliginin birbirlerine surtunerek zit yonlerde hareketleri sonucu olusan yapiya verilen isimdir Kiriklarin uzunluklari boyunca jeolojik tabakalar iki ayri blok halinde yer degistirir Buradaki kirik terimi catlaklarla karistirilmamalidir Zira catlaklarda kirilma yuzeyleri boyunca bir yer degistirme bir kayma soz konusu degildir Bir catlagin fay olabilmesi icin fay aynasi tavan ve taban bloklari ve atima gerek vardir Faylarin ortak ozellikleriFaylarda kayma hareketi bir duzlem boyunca olusmaktadir Bu duzleme fay duzlemi kirik aynasi adi verilir Bu duzlem uzerinde surtunme sebebiyle kayma cizikleri kirik cizikleri bulunur Bu kirik cizikleri bize kaymanin dogrultusunu bulmamiza yardimci olur Faylar da tabakalar gibi birer duzlemsel yapi elemanidirlar Dolayisiyla faylarin da dogrultulari ve egimleri vardir Fay duzlemleri iki blogu birbirinden ayirir Bu iki blok fay duzlemi uzerinde birbirine nazaran hareket ederler Bu bloklardan fay duzleminin uzerinde bulunan bloga tavan blogu fay duzleminin altinda bulunan bloga ise taban blogu adi verilir Fay tipleriFay terimi kayaclarda gozle gorulecek kadar kayma hareketi gosteren kiriklara verilen genel bir isimdir Kayaclar bu kiriklar boyunca koparak birbirinden ayrilirlar Genel bir tanimlama ile kayaclarin bir duzlem boyunca gozle gorulecek derecede kayma gostermesi olayina bu olay sonucu meydana gelen sekle Fay denir olayi sonucu cogunlukla birbirine paralel bir veya birkac kayma duzlemi meydana gelebilir veya fay zonlarindaki kayaclar kirilip parcalanabilir Faylar ve catlaklar mekanik bakimdan birbirlerine benzeseler de catlaklarda genellikle kirilma duzlemleri boyunca yanlara dogru bir acilma olmasina karsilik Faylarda ise kirilma duzlemine paralel olarak ve degisik yonlere dogru bir kayma hareketi soz konusu olmaktadir Egim atimli faylarEgim atimli faylarda hareket fay duzleminin egimi boyunca asagiya ve yukariya dogru meydana gelir Normal faylar Bu faylarda tavan blogu fay duzlemi uzerinde asagiya dogru hareket eder bu suretle iki blok birbirlerinden uzaklasir Bloklarin fay duzlemi uzerinde yapmis oldugu bu hareketler oransal hareketlerdir Bloklarin hangisinin hareket ettigini saptamak imkansizdir Bu nedenle bu tur faylarda sadece bloklarin birbirine nazaran yaptigi kaymalar goz onune alinir Bu faylar cok kisa olabildigi gibi kilometrelerce uzunluga da erisebilir Fay duzleminin egimi degisken olup 0 ile 90 derece arasinda herhangi degerde olabilir Cogunlukla 45 dereceden buyuktur Egim atimli normal ve ters faylar Ters faylar Bu tur faylarda tavan blogu fay duzlemi uzerinde yukariya dogru veya taban blogu fay duzlemi uzerinde asagiya dogru hareket etmistir Bu suretle iki blok birbirine yaklasir veya biri digerinin uzerine abanir Egim atimli ters faylar cok kisa olabildigi gibi kilometrelerce uzunluga da erisebilir Tipki normal faylarda oldugu gibi fay duzleminin egimi 0 ile 90 derece arasinda herhangi bir degerde olabilir ancak genellikle 35 ile 75 derece arasinda degisir Bazi hallerde egim 0 ile 35 derece arasinda olabilir ve bu takdirde bindirme faylari veya soz konusu olmaktadir Saryaj veya bindirme faylari gerek saha calismalarinda ve gerekse jeolojik harita yapimlarinda siklikla karsilasilan buyuk jeolojik yapi cesitleridir Buyuk kayac kutleleri uzun mesafeler boyunca yer degistirir Bu tur faylardan egim dereceleri 0 ile 10 derece arasinda olan bindirme faylarina Nap fayi veya Ortu fayi adi verilmektedir Dogrultu atimli faylarBu tur faylar fay duzleminin her iki yaninda bulunan bloklarin fay duzleminin dogrultusu boyunca kaymalari sonucu meydana gelir Dogrultu atimli faylar kayma hareketinin yonune gore ikiye ayrilir sag yonlu atimli faylar ve sol yonlu atimli faylar Dogrultu atimli faylar Dogrultu atimli faylarda her iki blok yatay istikamette birbirinden uzaklasir Bunlarin sag yonlu mu yoksa sola yonlu mu oldugunu anlamak icin bloklarin hareket yonlerine bakmamiz gerekir Dogrultu atimli faylar sikismali kivrilmali ve bindirmeli bolgelerin tipik yapilarindandir Cogunlukla buyuk basinc kuvvetlerine ugrayan bolgelerin son donemlerinde ortaya cikar dolayisiyla buyuk dag olusum olaylari ile yakin iliskilidir Oblik atimli faylarDogada gerilmelerin yonu kayaclarda olusan kirilmalarin dogrultusu ile ayni olmadigindan gerilme sonucu olusan faylar da genellikle tek bir yone atim gostermez Bu durum faylarin hemen tamaminda degisik miktarlarda gozlenen ikincil nitelikli ve farkli yonlerde gelisen atimlarin olusmasini saglar Ana hareket yonune ek olarak ikincil harekete sahip olan bu tur faylara oblik atimli faylar denir Oblik atimli fayResimlerIngiltere ye yakin Jura Blue Anchor formasyonu cokelleri Alt Triyas yasli buyuk bir normal fay Montana yakinlarindaki Bozemon formasyonu icerisinde normal faylanma Kayac uzerinde fay duzlemi ve hareket cizgileri Kayac icerisinde bir mikro fay Fransa da gorulen bir fay Sag tarafi yukari dogru hareket ederken sol tarafi asagi dogru hareket etmistir Sag yanal dogrultu atimli San Andreas fayi A Egim atimli ters kirik B Egim atimli normal kirik C Dogrultu atimli kirikAyrica bakinizFay bloguKaynakca Prf Dr M Erkan Karaman Yapisal Jeoloji ve Uygulamalari kitabi