Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. () |
Okyanus ortası sırtı; levha tektoniği tarafından oluşturulan omurgası boyunca uzanan tipik bir vadi olarak bilinen ve çeşitli sıra dağları içeren su altı dağ sistemi için kullanılan genel bir terimdir. Bu tip okyanussal sırtlar deniz tabanı yayılmasına neden olan okyanussal yayılma merkezi olarak bilinen bir karakteristiktir. Okyanussal kabuk, lav olarak yükselme, soğutma üzerine yeni bir kabuk oluşturma, okyanus kabuğundaki lineer bir zayıflıkta magma olarak mantoda yükselmesine neden olan konveksiyonel akımlardan dolayı deniz tabanı yükselmesi ile oluşur. Bu okyanus ortası sırtı sonuç olarak farklı iki tektonik plakayı birbirinden ayırır.
Dünyadaki okyanus ortası sırtları birbirleriyle bağlantılıdır ve dünyadaki en uzun sıradağ sistemlerini oluştururlar. Okyanus ortası sırtları, sistemlerini oluşturan ve her okyanusun bir parçası olan tek bir küresel okyanus ortası sırtı sisteminden oluşur. Devam eden dağ sıraları 65.000 km uzunluğundadır. Okyanus ortası sistemlerinin toplam uzunluğu 80.000 km’dir.
Açıklama
Okyanus ortası sırtları jeolojik olarak sırt eksenleri boyunca uzanan ve okyanus tabanlarında yükselen yeni magma ile aktiftir. Kristalleşmiş magma ve bazalttan oluşur. Deniz tabanı altında yeni bir kabuk oluşturan taşlar sırtın eksenlerinde en yeni olanlarıdır ve bu eksenlerden yükselerek yıpranmıştır. Bu bazalt bileşimlerin yeni magması,kıtasal kabuğun altında uzanan dekompresyon erimesi yüzünden eksenlerin etrafında oluşur.
Okyanuslardaki birçok okyanussal kabuk 200 milyon yıldan daha yaşlıdır. Bu kabuklar okyanus sırtlarındaki yenilenmenin sürekli halidir. Bu okyanus ortası sırtlarından uzaklaştıkça okyanus derinliği sürekli olarak artar ve en fazla derinlik bu okyanus siperlerindedir. Okyanussal kabuk sırt eksenlerinden uzaklaştıkça mantonun altında uzanan peridotit taşı giderek sertleşir. Bu kabuk ve bununla bağlantılı olarak sertleşen peridotit taşı okyanussal kabuğu oluşturur. Yavaş yavaş yayılan orta Atlantik sırtı gibi sırtlar genel olarak büyük geniş vadilere sahip olurlar. Bazen de 10 ile 20 km genişliğinde ve 1000 metreye kadar yükselebilen sırt kabuğundaki engebeli arazilere sahiptir. Buna karşılık, doğu pasifik yükselmesi gibi hızlı yayılan sırtlar dar ve keskin yarıklar oluştururlar. Bu sırtlardan yüzlerce mil uzağında genelde düz topoğrafyalar yer alır.
Oluşum süreçleri
Okyanus ortası sırtlarının yayılmasına neden olduğu düşünülen, sırt itme ve levha çekme diye iki aşama vardır. Hangisinin baskın olduğu konusunda bir belirsizlik vardır. Sırt itme, sırtın büyüyen yığını sırttan beride kalan tektonik levhayı genellikle dalma bölgesine doğru ittirdiği zaman meydana gelir. Bu dalma bölgesinde levha çekme etkilidir. Bu sadece levhanın arkasında levhayı sürükleyen tektonik levhanın ağırlığıdır. Okyanus ortası sırtında yeni okyanussal kabuğun oluşumuna katkıda bulunan diğer işlem ise işte bu manto taşıyıcısıdır. Ama yine de bu mantonun üstünde görünen bazı çalışmalar olmakla birlikte bunlar tektonik levhayı boylu boyunca çekmek için yeterli sürtünmeyi üretebilecek kadar esnektir. Bununla beraber yukarıdaki resmin aksine yaklaşık 400 km sismik süreksizliklerden oluşan ve sismik tomografiden türetildiği kadar 400 km’den daha fazlasını içermesi için okyanus sırtlarının altındaki magmaların oluşmasına manto yükselmesi neden olur. Nispeten sırtların altında yükselen mantolardan oluşan sığ derinlikler levha çekmesi işlemiyle yakından ilişkilidir. Diğer taraftan Kuzey Amerika levhası gibi dünyanın en büyük tektonik levhalarından bazıları hareket halindedir ve henüz hiçbir yere dalmamıştırlar.
Tarihçe
Keşif
Okyanus ortası sırtları genellikle okyanus derinliklerinde batıktır. Okyanus tabanlarının detaylı bir şekilde incelenmesi ve onların geniş kapsamlı halinin bilinmesi 1950’leri bulmadı. Kolombiya üniversitesinden Lamont-Doherty yeryüzü inceleme gemisi ile çalışmalar yapmış ve okyanus yüzeyinden okyanus tabanlarına kadar veriler toplamıştırlar. tarafından yönetilen bir takım ve Bruce Heezen bu veriyi analiz etmiş ve atlantiğin tabanının ortası boyunca uzanan büyük dağ zincirlerinin olduğu sonuncuna varmışlardır. Bilim adamları bu deniz altı dağ dizisine yarı Atlantik sırtı demişlerdir. Alfred Wegener 1912 de kıtaların kayması teorisini öne sürdü. Wegener'in teorisine göre Orta Atlantik sırtı yayılmaya devam ettikçe derinlerden gelen sıcak ve akışkan sıvı daha çok boşluk oluşturmaya ve yer kabuğunu birbirinden ayırmaya sebep olmaktadır. Bu yüzden levhalar hareket etmektedir. Ama Wegener sonraki işlerinde bu gözlemi sürdürmedi ve teorisi onaylanmadı. Çünkü kıtaların okyanus kabuğunu nasıl yardığını açıklayacak bir mekanizma yoktu ve teori zamanla unutuldu.
-
![image]()
Oceanic ridge and deep sea vent chemistry -
![image]()
Okyanusal yerkabuğunun yaşları ve okyanus ortası sırtları: Kırmızı en genç, mavi en yaşlı (170 milyon yıl) alanları temsil eder. - Levha tektoniği kuramına göre yerkabuğunu oluşturan Levhalar.
-
![image]()
Seafloor -
![image]()
A demonstration of magnetic striping
Okyanus ortası sırtlarının listesi
- Gakkel Sırtı (Arktik Ortası Sırtı)
-
- Atlantik Ortası Sırtı
- Kolbeinsey Sırtı (İzlanda'nın kuzeyi)
- Mohns Sırtı
- Sırtı (Grönland ve Spitsbergen arasında)
- (İzlanda'nın güneyi)
Antik Okyanus Sırtları Listesi
Ayrıca bakınız
- Famous locations on a Mid-ocean ridge
Kaynakça
Dış bağlantılar
- An explanation of relevant tectonic forces 12 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mid-Ocenic ridge, like baseball seam (The Dynamic Earth, USGS) 18 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Okyanus ortasi sirti haber gazete kitap akademik JSTOR Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Okyanus ortasi sirti levha tektonigi tarafindan olusturulan omurgasi boyunca uzanan tipik bir vadi olarak bilinen ve cesitli sira daglari iceren su alti dag sistemi icin kullanilan genel bir terimdir Bu tip okyanussal sirtlar deniz tabani yayilmasina neden olan okyanussal yayilma merkezi olarak bilinen bir karakteristiktir Okyanussal kabuk lav olarak yukselme sogutma uzerine yeni bir kabuk olusturma okyanus kabugundaki lineer bir zayiflikta magma olarak mantoda yukselmesine neden olan konveksiyonel akimlardan dolayi deniz tabani yukselmesi ile olusur Bu okyanus ortasi sirti sonuc olarak farkli iki tektonik plakayi birbirinden ayirir Okyanus ortasi sirti Dunyadaki okyanus ortasi sirtlari birbirleriyle baglantilidir ve dunyadaki en uzun siradag sistemlerini olustururlar Okyanus ortasi sirtlari sistemlerini olusturan ve her okyanusun bir parcasi olan tek bir kuresel okyanus ortasi sirti sisteminden olusur Devam eden dag siralari 65 000 km uzunlugundadir Okyanus ortasi sistemlerinin toplam uzunlugu 80 000 km dir AciklamaOkyanus ortasi sirtlari jeolojik olarak sirt eksenleri boyunca uzanan ve okyanus tabanlarinda yukselen yeni magma ile aktiftir Kristallesmis magma ve bazalttan olusur Deniz tabani altinda yeni bir kabuk olusturan taslar sirtin eksenlerinde en yeni olanlaridir ve bu eksenlerden yukselerek yipranmistir Bu bazalt bilesimlerin yeni magmasi kitasal kabugun altinda uzanan dekompresyon erimesi yuzunden eksenlerin etrafinda olusur Okyanuslardaki bircok okyanussal kabuk 200 milyon yildan daha yaslidir Bu kabuklar okyanus sirtlarindaki yenilenmenin surekli halidir Bu okyanus ortasi sirtlarindan uzaklastikca okyanus derinligi surekli olarak artar ve en fazla derinlik bu okyanus siperlerindedir Okyanussal kabuk sirt eksenlerinden uzaklastikca mantonun altinda uzanan peridotit tasi giderek sertlesir Bu kabuk ve bununla baglantili olarak sertlesen peridotit tasi okyanussal kabugu olusturur Yavas yavas yayilan orta Atlantik sirti gibi sirtlar genel olarak buyuk genis vadilere sahip olurlar Bazen de 10 ile 20 km genisliginde ve 1000 metreye kadar yukselebilen sirt kabugundaki engebeli arazilere sahiptir Buna karsilik dogu pasifik yukselmesi gibi hizli yayilan sirtlar dar ve keskin yariklar olustururlar Bu sirtlardan yuzlerce mil uzaginda genelde duz topografyalar yer alir Olusum surecleriLevhalarin magmaya dogru tekrar batmasi ve Sirtlarin olusumunu gostermektedir Okyanus ortasi sirtlarinin yayilmasina neden oldugu dusunulen sirt itme ve levha cekme diye iki asama vardir Hangisinin baskin oldugu konusunda bir belirsizlik vardir Sirt itme sirtin buyuyen yigini sirttan beride kalan tektonik levhayi genellikle dalma bolgesine dogru ittirdigi zaman meydana gelir Bu dalma bolgesinde levha cekme etkilidir Bu sadece levhanin arkasinda levhayi surukleyen tektonik levhanin agirligidir Okyanus ortasi sirtinda yeni okyanussal kabugun olusumuna katkida bulunan diger islem ise iste bu manto tasiyicisidir Ama yine de bu mantonun ustunde gorunen bazi calismalar olmakla birlikte bunlar tektonik levhayi boylu boyunca cekmek icin yeterli surtunmeyi uretebilecek kadar esnektir Bununla beraber yukaridaki resmin aksine yaklasik 400 km sismik sureksizliklerden olusan ve sismik tomografiden turetildigi kadar 400 km den daha fazlasini icermesi icin okyanus sirtlarinin altindaki magmalarin olusmasina manto yukselmesi neden olur Nispeten sirtlarin altinda yukselen mantolardan olusan sig derinlikler levha cekmesi islemiyle yakindan iliskilidir Diger taraftan Kuzey Amerika levhasi gibi dunyanin en buyuk tektonik levhalarindan bazilari hareket halindedir ve henuz hicbir yere dalmamistirlar TarihceDunyada bulunan okyanus ortasi sirtlari USGSKesif Okyanus ortasi sirtlari genellikle okyanus derinliklerinde batiktir Okyanus tabanlarinin detayli bir sekilde incelenmesi ve onlarin genis kapsamli halinin bilinmesi 1950 leri bulmadi Kolombiya universitesinden Lamont Doherty yeryuzu inceleme gemisi ile calismalar yapmis ve okyanus yuzeyinden okyanus tabanlarina kadar veriler toplamistirlar tarafindan yonetilen bir takim ve Bruce Heezen bu veriyi analiz etmis ve atlantigin tabaninin ortasi boyunca uzanan buyuk dag zincirlerinin oldugu sonuncuna varmislardir Bilim adamlari bu deniz alti dag dizisine yari Atlantik sirti demislerdir Alfred Wegener 1912 de kitalarin kaymasi teorisini one surdu Wegener in teorisine gore Orta Atlantik sirti yayilmaya devam ettikce derinlerden gelen sicak ve akiskan sivi daha cok bosluk olusturmaya ve yer kabugunu birbirinden ayirmaya sebep olmaktadir Bu yuzden levhalar hareket etmektedir Ama Wegener sonraki islerinde bu gozlemi surdurmedi ve teorisi onaylanmadi Cunku kitalarin okyanus kabugunu nasil yardigini aciklayacak bir mekanizma yoktu ve teori zamanla unutuldu Oceanic ridge and deep sea vent chemistry Okyanusal yerkabugunun yaslari ve okyanus ortasi sirtlari Kirmizi en genc mavi en yasli 170 milyon yil alanlari temsil eder Levha tektonigi kuramina gore yerkabugunu olusturan Levhalar Seafloor A demonstration of magnetic stripingOkyanus ortasi sirtlarinin listesiGakkel Sirti Arktik Ortasi Sirti Atlantik Ortasi Sirti Kolbeinsey Sirti Izlanda nin kuzeyi Mohns Sirti Sirti Gronland ve Spitsbergen arasinda Izlanda nin guneyi Antik Okyanus Sirtlari ListesiAyrica bakinizFamous locations on a Mid ocean ridgeKaynakca Cambridge Encyclopedia 2005 Oceanic ridges Marjorie Wilson 1993 Igneous petrogenesis Londra Chapman amp Hall ISBN 978 0 412 53310 5 Dis baglantilarAn explanation of relevant tectonic forces 12 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mid Ocenic ridge like baseball seam The Dynamic Earth USGS 18 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde