Orta gelir tuzağı (İngilizce: Middle income trap), bir ekonominin belirli bir kişi başına gelir seviyesine ulaştıktan sonra ileri gidemeyip aynı seviyede sıkışıp kalması hâlidir. Bu kavram ilk kez 2007 yılında, Dünya Bankasının bir raporu olan “Doğu Asya’nın Rönensansı: Ekonomik Büyüme İçin Fikirler” (An East Asian Renaissance Ideas for Economic Growth) isimli çalışmada ele alınmıştır. Söz konusu olan raporda, orta gelir seviyesine ulaşan ülkelerin, düşük gelir grubundaki ülkeler ile ücret bakımından rekabet edemedikleri, yüksek gelir grubundaki ülkeler karşısında da inovasyonlarının yetersiz kalması sonucunda düşük büyüme performansı sergilemeleri, orta gelir tuzağına yakalandıkları ifade edilmiştir.
Orta Gelir Tuzağının Belirlenme Çeşitleri
Kavramın ortaya çıkmasından sonra tanımlanması için bazı çalışmalar yapılmıştır bunlardan Biri Tho (2013)'dur. Tho, orta gelir tuzağının teorik kısmını açıklamaya çalışmıştır. Bir diğer çalışma ise Dünya Bankası tarafından yapılan gelir sınıflandırmasına göre ekonomilerin sınıflandırılmasıdır.
Orta Gelir Tuzağı ve Tho Modeli
Tho, ekonominin gelişme aşamaları üç kısımda ele alınmaktadır. Söz konusu olan aşamalar grafik üzerinde gösterilmiştir. Şekilde A ile B noktaları arası, yoksulluk tuzağında olan az gelişmiş ülkeleri gösterirken, B ile C arası, yoksulluk tuzağından kurtulan ve kalkınmanın ilk aşamasını gerçekleştiren tarımdan sanayiye geçiş ortamındaki, orta gelirli ülkeler gösterilmektedir. C ve D noktaları arasındaki ülkeler ise, sürdürülebilir büyüme performansı gerçekleştiren gelişmiş ülkeleri göstermektedir. Bu aşamalara göre B ile C arasında bulunan tarıma dayalı ülkelerin sanayiye geçişi yaşanırken ivme C noktasına geldikçe azalmıştır. C noktasına gelen bu ülkeler eski büyüme hızlarını yakalayamamaktadır. Düşük büyüme dönemine giren ülkeler C ve E noktaları arasında sıkışarak orta gelir tuzağına yakalanmışlardır.
Gelir Düzeyine Göre Ülke Ekonomileri Sınıflandırılması
Orta gelir tuzağındaki ülkeleri belirlerken en yaygın araç Dünya Bankası'nın kişi başına düşen gelir üzerinden sınıflandırmasıdır. Dünya Bankası literatürü ilk kez ortaya attığında atlas method yöntemi ile ABD'de kişi başına düşen gelirin yüzde 20'sini diğer ülkeler açısından orta gelir düzeyi olarak belirlemiştir. Günümüzdeki sınıflandırma ise enflasyonu göz önünde bulundurarak her yıl temmuz ayında yayımlamaktadır. Dolar cinsinden yayımlanan gelir gruplarında düşük gelirli, orta gelirli ve yüksek gelirli olarak üç başlıkta ele alınır. Orta gelirli ekonomileri ise kendi içinde ikiye ayırarak alt-orta ve üst-orta gelirli olarak ikiye ayrılır.
Ülke Sınıflandırılması | Kişi Başına Gelir (Dolar) |
1. Düşük Gelirli | < 1,046 |
2. Orta Gelirli | 1,046 – 12,695 |
2.1. Alt Orta Gelirli | 1,046 – 4,095 |
2.2. Üst Orta Gelirli | 4,096 – 12,695 |
3. Yüksek Gelirli | > 12,695 |
Deneyimleyen Ülke Örnekleri
Farklı ülkelerin ele alınarak incelenmesi bakımından Felipe vd. (2012) tarafından yapılan çalışma oldukça anlamlıdır. Yazarlar, orta gelirli ülkeleri kendi arasında ikiye ayırmış, 1950 ve 2010 yılları arasında 37 ülkenin alt orta gelirli gruba dahil olduğunu ortaya koymuştur. Söz konusu ülkelerin büyük çoğunluğu Sahra altı Afrika ülkeleridir. Diğer yandan, Karayipler bölgesinden Haiti ve Asya’dan Afganistan, Bangladeş ve Nepal’in de dahil olduğu beş ülke de ilgili sınıflandırmada yer almaktadır. İlgili yazarlara göre 1950 yılından sonra Türkiye’nin de aralarında bulunduğu dokuz ülke alt gelir grubundan üst gelir grubuna sıçramıştır. Belirlenen ülkelerin alt gelir grubundan üst gelir gurubuna geçtikleri yılı ve o yıllar arasındaki ortalama büyüme oranları da Tablo 2.1'de gözlemlenebilmektedir. Seçilen ülkelerin alt-orta gelir grubundan üst-orta gelir grubuna geçiş yaptığı yıllar arasında belirgin farklılaşmalar dikkat çekmektedir. Bu süreci en kısa sürede Çin tamamlarken, Türkiye, Bulgaristan ve Kosta Rika gibi ülkeler oldukça uzun sürede tamamlamışlardır.
Tablo 2.1: 1950 Yılından Sonra Alt-Orta Gelirli Ülke Haline Gelen ve Üst-Orta Gelirli Ülke Düzeyine Erişebilen Ekonomiler
Ülke | Bölge | Alt-Orta Gelirli Ülke Olunan Yıl | Üst-Orta Gelirli Ülke Olunan Yıl | Alt ve Üst Orta Gelirli Ülke Statüsünde Geçirdiği Yıl | Yıllık Ortalama Büyüme Hızı |
Çin | Asya | 1967 | 1986 | 19 | 7,0 |
Malezya | Asya | 1969 | 1996 | 27 | 5,1 |
Kore Cum. | Asya | 1969 | 1988 | 19 | 7,2 |
Tayland | Asya | 1976 | 2004 | 28 | 4,7 |
Bulgaristan | Avrupa | 1953 | 2006 | 53 | 2,5 |
Türkiye | Avrupa | 1955 | 2005 | 50 | 2,6 |
Kosta Rika | Latin Amerika | 1952 | 2006 | 54 | 2,4 |
Umman | Orta Doğu | 1968 | 2001 | 33 | 2,7 |
Tablo 2.2'de ise üst orta gelirden, yüksek orta gelire ulaştığı yılları ve arasındaki farkı gözlemleyebiliriz. Çin ve Kore 7 yıllık bir sürede üst orta gelirli ülke statüsüne geçtikten sonra sırasıyla 1993 ve 1995 yıllarında yüksek gelirli ülkeler statüsüne erişmişlerdir. Almanya, Fransa, Norveç, Belçika, Hollanda, Avusturya gibi birçok Avrupa ülkesi 12-15 yıl arasında orta gelirli ülkelere geldikten sonra 1970’li yıllarda yüksek gelirli gruba yükselen ülkelerden olmuşlardır. Diğer yandan, Danimarka ve İsveç 1960’lı yılların sonlarında ilgili statüye erişmeyi başarmıştır (Felipe vd., 2012: 24).
Tablo 2.2. 1950’den Sonra Üst Orta Gelirden Yüksek Gelir Grubuna Geçen Ülkeler
Ülkeler | Üst Orta Gelire Ulaştığı Yıl | Yüksek Gelire Ulaştığı Yıl | Üst Orta Gelirde Kalış Süresi/Yıl | Gelir Geçişinde Ortalama Büyüme Oranı (%) |
Hong Kong | 1976 | 1983 | 7 | 5.9 |
Japonya | 1968 | 1977 | 9 | 4.7 |
Güney Kore | 1988 | 1995 | 7 | 6.5 |
Singapur | 1978 | 1988 | 10 | 5.1 |
Taipei | 1986 | 1993 | 7 | 6.9 |
Avusturya | 1964 | 1976 | 12 | 4.1 |
Belçika | 1961 | 1973 | 12 | 4.4 |
Danimarka | 1953 | 1968 | 15 | 3.3 |
Finlandiya | 1964 | 1979 | 15 | 3.6 |
Fransa | 1960 | 1971 | 11 | 4.4 |
Almanya | 1960 | 1973 | 13 | 3.4 |
Yunanistan | 1972 | 2000 | 28 | 1.8 |
İrlanda | 1975 | 1990 | 15 | 3.2 |
İtalya | 1963 | 1978 | 15 | 3.4 |
Hollanda | 1955 | 1970 | 15 | 3.3 |
Norveç | 1961 | 1975 | 14 | 3.5 |
Portekiz | 1978 | 1996 | 18 | 2.8 |
İspanya | 1973 | 1990 | 17 | 2.7 |
İsveç | 1954 | 1968 | 14 | 3.6 |
Arjantin | 1970 | 2010 | 40 | 1.2 |
Şili | 1992 | 2005 | 13 | 3.7 |
İsrail | 1969 | 1986 | 17 | 2.6 |
Mauritius | 1991 | 2003 | 12 | 4.0 |
Değerlendirme
Farklı birçok ülkeyi analiz ettiğimizde, orta gelir düzeyindeki ülkelerin karşılaştıkları en önemli sorunlardan biri büyümede yavaşlama problemidir. Çünkü büyümeyi belirli bir hızda tutmak ekonomiler açısından kolay bir iş değildir. Konuya ilişkin Eichengreen vd. (2014) risk ülkeleri, yaş ortalamasının yüksek olduğu, gelecekte düşük sermaye getirisi beklenen yatırımların yoğun olduğu ve reel döviz kurunun yetersiz değerlendiği ülkeler olduğuna dikkat çekmiştir. Öte yandan orta ve yüksek eğitim seviyesinin yüksek olduğu, ileri teknoloji gerektiren katma değerli ürünlerin ihracattaki paylarının fazla olduğu ülkelerin büyümede yavaşlama riskinin oldukça az olduğuna değinmiştir (Eichengreen vd., 2014: 82). Özetle, ülkelerin büyümeyi belirli bir hedefte tutmaya çalışmasından çok, bunun ileride büyümenin yavaşlama ihtimaline karşı doğru yapılanmaya gidilmelidir. Çünkü kısa süreli hızlı büyüme sonucunda, yanlış kalkınmanın hedeflenmesi ülkeleri orta gelir seviyesinde normalden çok daha uzun süre tutabilmektedir. Bunlara istinaden yüksek gelir grubuna geçen ülkelerin kurumsal işleyişi, yapısal reformları ve iktisadi politikaları etkisi oldukça büyüktür.
Kaynakça
- ^ Graphic detail Charts, maps and infographics (22 Aralık 2011). "Asias Middle Income Trap". Economist.com. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
- ^ (PDF). An East Asian renaissance: ideas for economic growth. The World Bank. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2007.
- ^ a b "Gelir düzeyine göre yeni Dünya Bankası ülke sınıflandırmaları: 2021-2022". New World Bank country classifications by income level: 2021-2022. The World Bank. 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021.
- ^ a b (PDF). Orta Gelir Tuzağı: Türkiye ve Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Araştırma. T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.
Dış bağlantılar
- Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye Örneği 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Orta Gelir Tuzağı: Türkiye ve Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Araştırma 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Orta Gelir Tuzağının Türkiye Açısından İncelenmesi ve Tuzaktan Çıkış Stratejileri 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Orta Gelir Tuzağının Belirlenmesi: Ekonometrik Analiz 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta gelir tuzagi Ingilizce Middle income trap bir ekonominin belirli bir kisi basina gelir seviyesine ulastiktan sonra ileri gidemeyip ayni seviyede sikisip kalmasi halidir Bu kavram ilk kez 2007 yilinda Dunya Bankasinin bir raporu olan Dogu Asya nin Ronensansi Ekonomik Buyume Icin Fikirler An East Asian Renaissance Ideas for Economic Growth isimli calismada ele alinmistir Soz konusu olan raporda orta gelir seviyesine ulasan ulkelerin dusuk gelir grubundaki ulkeler ile ucret bakimindan rekabet edemedikleri yuksek gelir grubundaki ulkeler karsisinda da inovasyonlarinin yetersiz kalmasi sonucunda dusuk buyume performansi sergilemeleri orta gelir tuzagina yakalandiklari ifade edilmistir Orta Gelir Tuzaginin Belirlenme CesitleriKavramin ortaya cikmasindan sonra tanimlanmasi icin bazi calismalar yapilmistir bunlardan Biri Tho 2013 dur Tho orta gelir tuzaginin teorik kismini aciklamaya calismistir Bir diger calisma ise Dunya Bankasi tarafindan yapilan gelir siniflandirmasina gore ekonomilerin siniflandirilmasidir Orta Gelir Tuzagi ve Tho Modeli Ekonominin Gelisme Asamalari ve Orta Gelir Tuzagi Grafigi Tho 2013 4 5 Tho ekonominin gelisme asamalari uc kisimda ele alinmaktadir Soz konusu olan asamalar grafik uzerinde gosterilmistir Sekilde A ile B noktalari arasi yoksulluk tuzaginda olan az gelismis ulkeleri gosterirken B ile C arasi yoksulluk tuzagindan kurtulan ve kalkinmanin ilk asamasini gerceklestiren tarimdan sanayiye gecis ortamindaki orta gelirli ulkeler gosterilmektedir C ve D noktalari arasindaki ulkeler ise surdurulebilir buyume performansi gerceklestiren gelismis ulkeleri gostermektedir Bu asamalara gore B ile C arasinda bulunan tarima dayali ulkelerin sanayiye gecisi yasanirken ivme C noktasina geldikce azalmistir C noktasina gelen bu ulkeler eski buyume hizlarini yakalayamamaktadir Dusuk buyume donemine giren ulkeler C ve E noktalari arasinda sikisarak orta gelir tuzagina yakalanmislardir Gelir Duzeyine Gore Ulke Ekonomileri Siniflandirilmasi Orta gelir tuzagindaki ulkeleri belirlerken en yaygin arac Dunya Bankasi nin kisi basina dusen gelir uzerinden siniflandirmasidir Dunya Bankasi literaturu ilk kez ortaya attiginda atlas method yontemi ile ABD de kisi basina dusen gelirin yuzde 20 sini diger ulkeler acisindan orta gelir duzeyi olarak belirlemistir Gunumuzdeki siniflandirma ise enflasyonu goz onunde bulundurarak her yil temmuz ayinda yayimlamaktadir Dolar cinsinden yayimlanan gelir gruplarinda dusuk gelirli orta gelirli ve yuksek gelirli olarak uc baslikta ele alinir Orta gelirli ekonomileri ise kendi icinde ikiye ayirarak alt orta ve ust orta gelirli olarak ikiye ayrilir Ulke Siniflandirilmasi Kisi Basina Gelir Dolar 1 Dusuk Gelirli lt 1 0462 Orta Gelirli 1 046 12 6952 1 Alt Orta Gelirli 1 046 4 0952 2 Ust Orta Gelirli 4 096 12 6953 Yuksek Gelirli gt 12 695Deneyimleyen Ulke Ornekleri Farkli ulkelerin ele alinarak incelenmesi bakimindan Felipe vd 2012 tarafindan yapilan calisma oldukca anlamlidir Yazarlar orta gelirli ulkeleri kendi arasinda ikiye ayirmis 1950 ve 2010 yillari arasinda 37 ulkenin alt orta gelirli gruba dahil oldugunu ortaya koymustur Soz konusu ulkelerin buyuk cogunlugu Sahra alti Afrika ulkeleridir Diger yandan Karayipler bolgesinden Haiti ve Asya dan Afganistan Banglades ve Nepal in de dahil oldugu bes ulke de ilgili siniflandirmada yer almaktadir Ilgili yazarlara gore 1950 yilindan sonra Turkiye nin de aralarinda bulundugu dokuz ulke alt gelir grubundan ust gelir grubuna sicramistir Belirlenen ulkelerin alt gelir grubundan ust gelir gurubuna gectikleri yili ve o yillar arasindaki ortalama buyume oranlari da Tablo 2 1 de gozlemlenebilmektedir Secilen ulkelerin alt orta gelir grubundan ust orta gelir grubuna gecis yaptigi yillar arasinda belirgin farklilasmalar dikkat cekmektedir Bu sureci en kisa surede Cin tamamlarken Turkiye Bulgaristan ve Kosta Rika gibi ulkeler oldukca uzun surede tamamlamislardir Tablo 2 1 1950 Yilindan Sonra Alt Orta Gelirli Ulke Haline Gelen ve Ust Orta Gelirli Ulke Duzeyine Erisebilen Ekonomiler Ulke Bolge Alt Orta Gelirli Ulke Olunan Yil Ust Orta Gelirli Ulke Olunan Yil Alt ve Ust Orta Gelirli Ulke Statusunde Gecirdigi Yil Yillik Ortalama Buyume HiziCin Asya 1967 1986 19 7 0Malezya Asya 1969 1996 27 5 1Kore Cum Asya 1969 1988 19 7 2Tayland Asya 1976 2004 28 4 7Bulgaristan Avrupa 1953 2006 53 2 5Turkiye Avrupa 1955 2005 50 2 6Kosta Rika Latin Amerika 1952 2006 54 2 4Umman Orta Dogu 1968 2001 33 2 7 Tablo 2 2 de ise ust orta gelirden yuksek orta gelire ulastigi yillari ve arasindaki farki gozlemleyebiliriz Cin ve Kore 7 yillik bir surede ust orta gelirli ulke statusune gectikten sonra sirasiyla 1993 ve 1995 yillarinda yuksek gelirli ulkeler statusune erismislerdir Almanya Fransa Norvec Belcika Hollanda Avusturya gibi bircok Avrupa ulkesi 12 15 yil arasinda orta gelirli ulkelere geldikten sonra 1970 li yillarda yuksek gelirli gruba yukselen ulkelerden olmuslardir Diger yandan Danimarka ve Isvec 1960 li yillarin sonlarinda ilgili statuye erismeyi basarmistir Felipe vd 2012 24 Tablo 2 2 1950 den Sonra Ust Orta Gelirden Yuksek Gelir Grubuna Gecen Ulkeler Ulkeler Ust Orta Gelire Ulastigi Yil Yuksek Gelire Ulastigi Yil Ust Orta Gelirde Kalis Suresi Yil Gelir Gecisinde Ortalama Buyume Orani Hong Kong 1976 1983 7 5 9Japonya 1968 1977 9 4 7Guney Kore 1988 1995 7 6 5Singapur 1978 1988 10 5 1Taipei 1986 1993 7 6 9Avusturya 1964 1976 12 4 1Belcika 1961 1973 12 4 4Danimarka 1953 1968 15 3 3Finlandiya 1964 1979 15 3 6Fransa 1960 1971 11 4 4Almanya 1960 1973 13 3 4Yunanistan 1972 2000 28 1 8Irlanda 1975 1990 15 3 2Italya 1963 1978 15 3 4Hollanda 1955 1970 15 3 3Norvec 1961 1975 14 3 5Portekiz 1978 1996 18 2 8Ispanya 1973 1990 17 2 7Isvec 1954 1968 14 3 6Arjantin 1970 2010 40 1 2Sili 1992 2005 13 3 7Israil 1969 1986 17 2 6Mauritius 1991 2003 12 4 0DegerlendirmeFarkli bircok ulkeyi analiz ettigimizde orta gelir duzeyindeki ulkelerin karsilastiklari en onemli sorunlardan biri buyumede yavaslama problemidir Cunku buyumeyi belirli bir hizda tutmak ekonomiler acisindan kolay bir is degildir Konuya iliskin Eichengreen vd 2014 risk ulkeleri yas ortalamasinin yuksek oldugu gelecekte dusuk sermaye getirisi beklenen yatirimlarin yogun oldugu ve reel doviz kurunun yetersiz degerlendigi ulkeler olduguna dikkat cekmistir Ote yandan orta ve yuksek egitim seviyesinin yuksek oldugu ileri teknoloji gerektiren katma degerli urunlerin ihracattaki paylarinin fazla oldugu ulkelerin buyumede yavaslama riskinin oldukca az olduguna deginmistir Eichengreen vd 2014 82 Ozetle ulkelerin buyumeyi belirli bir hedefte tutmaya calismasindan cok bunun ileride buyumenin yavaslama ihtimaline karsi dogru yapilanmaya gidilmelidir Cunku kisa sureli hizli buyume sonucunda yanlis kalkinmanin hedeflenmesi ulkeleri orta gelir seviyesinde normalden cok daha uzun sure tutabilmektedir Bunlara istinaden yuksek gelir grubuna gecen ulkelerin kurumsal isleyisi yapisal reformlari ve iktisadi politikalari etkisi oldukca buyuktur Kaynakca Graphic detail Charts maps and infographics 22 Aralik 2011 Asias Middle Income Trap Economist com 28 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2014 PDF An East Asian renaissance ideas for economic growth The World Bank 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2007 a b Gelir duzeyine gore yeni Dunya Bankasi ulke siniflandirmalari 2021 2022 New World Bank country classifications by income level 2021 2022 The World Bank 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Temmuz 2021 a b PDF Orta Gelir Tuzagi Turkiye ve Secilmis Gelismekte Olan Ulkeler Uzerine Bir Arastirma T C Ataturk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2021 Dis baglantilarOrta Gelir Tuzagi ve Turkiye Ornegi 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orta Gelir Tuzagi Turkiye ve Secilmis Gelismekte Olan Ulkeler Uzerine Bir Arastirma 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orta Gelir Tuzaginin Turkiye Acisindan Incelenmesi ve Tuzaktan Cikis Stratejileri 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Orta Gelir Tuzaginin Belirlenmesi Ekonometrik Analiz 16 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz