Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Eylül 2021) |
Paşalar Fosil Lokalitesi, Bursa'da bir Fosil lokalitesi.
Gönen havzasının güneyinde ince bir şerit halinde uzanmakta olan havza Miyosen dönemi kalıntıları içerir. Havza akarsular tarafından doldurulmuş oluşmuştur. Lokalite'nin fosilli katmanları vadi benzeri depresyonun en derin yerinde bulunmaktadır. Bölgenin jeomorfolojik haritası Prof.Dr. O.Erol tarafından hazırlanmıştır. Fosil içeren bu sedimanlar bir erozyon yüzeyi görünümünde olup, yer yer Kuvaterner depozitleri ile de örtülmüştür.
Paşalar kazı ve araştırmaları
Birinci kazı ve araştırmaları Paşalar fosil lokalitesi ilk olarak keşif çalışmaları, Bavyera Bilimler Akademisi'nin ilgili üyesi Alman akademisyen tarafından 1960'larda kazılmıştır. Lokalite, 1968 yılında orman yolu açılırken Alman-Türk jeolog ekibinin yürüttüğü linyit yüzey araştırması sırasında tesadüfen bulunmuştur. O dönemde yapılan arkeolojik çalışmalarda bulunan 82 kadar omurgalı lokalitesinden Paşalar lokalitesi en zenginlerinden biri olduğu ve primat fosilleri içerdiği için, ilk olarak kayıtlara geçen 1969 ve 1970 yıllarında Alman paleontolog Heinz Tobien tarafından kazılmıştır. Lokaliteden ele geçen primat fosilleri üzerinde arkeolojik inceleme, ilk çalışmalar 1977 yılında P. Andrews ve H.Tobien tarafından yapılmıştır. Başlıca iki tür tanımı yapılıp, ufak yapıda olanları Sivapithecus darwini olarak gruplandırılmıştır.
Karakteristik türler
Afrika'dan ele geçen yaklaşık aynı döneme ait fosil, hominoid örnekler Asya ve Avrupa'dan ele geçen örneklerden ayrılınca Paşalar'ın iri yapıdaki örnekleri Sivapithecusdarwini ve ufak yapıda olanları ise, Çandır'da bulunan mandibula göz önüne alınarak Sivapithecusalpani olarak adlandınlmıştır.1983 senesinde Prof.Dr.Berna Alpagut başkanlığında başlayan ikinci kazı sezonundan sonra(Alpagut,1990),Paşalar hominoidleri oldukça seksüel dimorfik bir tür Sivapithecus alpani ve ikinci tür ise aynı genus içerisinde intermediyet bir tür olarak tanımlanmıştır. (Alpagut, Andrews ve Martin,1990).Alpagut,·Andrews ve Martin'e göre(1990), Paşalar fosil lokalitesinde ikinci bir tür hominoid olma olasılığı bulunmaktadır.
Türkiye Hominoid Fosil Yatakları
Türkiye'de şimdiye kadar bilinen hominoid fosillerinden biri, 1974 yılında MTA paleontologları tarafından İbrahim Tekkaya başkanlığında gerçekleştirilen Ankara ili Kalecik ilçesi Çandır omurgalı fosil yatağı kazılarında bulunmuştur. Griphopithecus alpani olarak isimlendirilen bu fosil Orta Miyosen döneme tarihlendirilmiştir (15 milyon yıl öncesi). Bu alandaki kazı çalışmaları daha sonraki yıllarda A.Ü. DTCF öğretim üyelerinden Prof.Dr. E.Güleç tarafından 1989-1998 yılları arasında sürdürülmüştür. İkinci hominoid (insanımsı) fosili Bursa ili Mustafakemalpaşa ilçesi Paşalar lokalitesinden 1977 yılında Adrews ve Tobien tarafından bulunmuştur. Çandır fosili ile aynı genus (cins) ve tür içerisinde sınıflandırılan bu fosil (Griphopithecus alpani) de Orta Miyosen döneme (15 milyon yıl öncesine) tarihlendirilmiştir. Paşalar’da 1984 yılında Prof.Dr.B. Alpagut başkanlığında yeniden başlayan kazı çalışmaları halen devam etmektedir.
İkinci sezon
İkinci kazı sezonu, 1983 yılında başladı ve temel amaçlardan biri lokalitenin tafonomik tarihini ortaya koymaktı. Temelde bu amaçla, 1984 kazı sezonunda Pl lokalitesinden, üç farklı kum ünitesinden eleme yöntemiyle fosil materyal toplandığı kayıtlarda yer almaktadır. Bu materyal üzerinde sırasıyla şu analizler yapılmıştır. İlk analiz çalışması olarak, makroskobik beş tafonomik kriter altında incelendiği ve ikinci olarak, her bir kriterdeki kemikler ölçülerek, 0–5mm'den başlayıp 25-X'e kadar olan, 6 milimetrik boyut kategorilerine ayrılmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, Paşalar orta Miyosen dönem sedimanları bulundukları yere tek hızlı bir akıntı ile taşınarak depolandığı sanılmaktadır. Taşınmadan önce fosiller hava şartlarından etkilendiği ve taşınma sırasında yuvarlaklaşma ve kırılmalar meydana geldiği ve taşınmadan sonra fosillerde aşınma ve bozulmalar meydana geldiği, bitkilerin kök izlerini bıraktığı görülmektedir. Fosiller bölgeye sedimanın bir parçası olarak taşındığı görülmektedir. Üç ana kum ünitesinin tafonomik tarihinde farklılık olmadığı için, Paşalar faunası karışık bir fauna değil ve fosil topluluk hemen hemen yaşayan topluluğu yansıtmakta olduğu görülmektedir.
Kazı ekibi
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve A.Ü. Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi tarafından finanse edilen Bursa ili-Mustafakemalpaşa ilçesi-Paşalar Köyü Paleoantropolojik kazının n. sezonu, 1/7/1986-12/8/1986 tarihleri arasında yapılmıştır'. Bakanlık temsilcisi Mersin Müzesi elemanlarından sayın Tanses Baydak'ın gözcülüğünde yürütülerı kazı ekibinde; Dr. Andrews, Dr. Martin, öğrencilerimizden; Ayhan Ersoy, Ahmet Demirörs, Levent Yeşilkaya. Levent Sevik, İpek Arınan ve Lisansüstü öğrencimiz M.T.A. Doğa Tarihi Müzesi paleontologlarından Songül Alparslan yer almışlardır. Ayrıca; Prof. Dr. Oğuz Erol ve Doç. Dr. İlhan Kayan tarafından Paşalar lokalitesinin jeomorfolojik yapısını saptamak üzere bir çevre araştırması yapılmıştır.
Akademik çalışmalar, bu yatak ilk kez 1965- 1969 yılları arasında MTA. Enstitüsü ve bir gurup Alman Jeolog- Paleontolog işbirliğiyle gerçekleştirilen linyit araştırmaları sırasında keşfedildiğini göstermektedir. Kazı başkanı Berna Alpagut, Paşalar köyündeki Orta Miyosen dönem fosil yatağı kazıları olduğu bilinmektedir. Anadolu yarımadasının Jeolojik zaman içerisinde Miyosen ve Pliyoseni kapsayan dilimindeki önemini belirleme amacını taşımakta ve arkeolojik araştırmalarda elde edilen sonuçlara göre Anadolu orta-üst Miyosen, Pliyosen ve alt Pleistosen’i kapsayan zaman dilimi içinde 12 fauna topluluğu ile temsil edilmektedir. Paşalar lokalitesi de Anadolu neojeninde tanıtılan bu fauna gurubuna göre kronolojik olarak en eskisi olduğu bilinmektedir. Fosil primat dişlerini içeren fauna, günümüzden 14 milyon yıl eskiye orta- üst Miyosen döneme tarihlenmekte olduğu görülmektedir. 1983 yılından itibaren bu lokalite AÜ. DTCF. Paleoantropoloji öğretim üyesi Prof. Dr. Berna Alpagut başkanlığındaki bir ekip tarafından yeniden incelenmeye başlanmış, 1984’te kazıya dönüşen araştırmalar Antropoloji, Jeoloji, Fizik vb. çeşitli bilim dallarından uzmanların katkıları günümüze kadar devam etmiştir. 1983’te yapılan yüzey araştırmaların ilk sonucu Paşalar Köyü’nün güney batısında köy yolunun kenarında dar bir şerit halinde uzanan neojen sedimanlarının, etrafını çeviren ana kayalardan sağladığı ve zengin kalsiyum karbonat sayesinde fosilleşerek iyi derecede korunduğu anlaşılmasıdır. Fosil sedimanı vadi benzeri çöküntüde yaklaşık en dar yerinde olduğu gözlenirken, yola paralel olarak bugün ölçülen uzunluğu 42.60 m. yüksekliği ise 4 m. civarında olduğu saptanmıştır. Ancak yol yapımı sırasında kuzey sınırının tahrip edilmesi ile birlikte sedimanın ana kaya ile bağlantısı tam olarak görülememekte. Yüzey araştırmasından çıkan diğer sonuç, sedimanın fluvialite olmadığı aksine Miyosen dönemin akarsuları tarafından taşınarak havzaya birikmesi sonucu oluştuğu gözlemlenmiştir. Yakın çevredeki kalkerli alanlardan akıntıların sürüklemesiyle dişler ve kemik parçaları, kum ve çakıl taneleri tarafından taşınarak burada biriktiği gözükmektedir. Ele geçen kemik parçaları ve dişlerde görülen kırıklar, kemik uçlarının yuvarlak olması, çakıllı ünitenin kırık fosil parçacıkları içermesi gibi deliller bunun kanıtlarıdır. Daha sonraki kazılarda elde edilen küçük memeli fosilleri üzerinde taramalı elektron mikroskobu ile yapılan incelemelerde Paşalar fosil topluluğunun bulunduğu yere taşınarak geldiği, taşınmadan önce bir süre açık havada kaldığı güneş ışınları, rüzgâr gibi hava koşullarından etkilendiğini gözlenmektedir.
1996 yılı 13. kazı sezonu çalışmaları 10.07.1996 tarihinde başlamış 15.08.1996 tarihinde sona ermiştir. Gözlemci olarak Bursa Müzesi'nden Arkeolog Koncagül Hançer ve Asuman Güngör'ün katılımı ile 9 öğrenci ve 6 işçiden oluşan kazı ekibinin işbirliği ile kazı çalışmaları başlamıştır.
Kazıların kronolojik tarihleri
- MTA 1965-1969
- Alpagut 1985a
- Alpagut 1985b; Alpagut 1986
- Alpagut 1986
- Alpagut 1987
- Alpagut 1986; 1988
- Alpagut 1990
- Bulur&Özer&Göksu 1991
- Alpagut 1991
- Alpagut 1994
- Alpagut& Demirel 2003
Paşalar faunası
Anadolu’da miyosen dönemin paleo-ekolojik ortamı hakkında vereceği bilgiler açısından da son derece önemlidir. Günümüzden 15 milyon yıl öncesinin ekolojik ortamını aydınlatan verilerin sağlanması, Bursa- Gönen havzasında doğal yaşamın tablosunu ortaya çıkaracaktır. Jeolojik verilere göre günümüzden 18 milyon yıl önce başlayan kıta çarpışmaları sonucunda Afrika ile Avrupa arasında oluşan birkaç kara köprüsü kıtalar arasında hayvan topluluklarının geçişini sağlamıştır. Afrikalı primatlardan maymunlar, kemirgenler, et yiyiciler vb. hayvan gurupları da Avrasya’ya bu sırada geçmişlerdir. Bunların günümüzden 24 milyon yıl ile 5 milyon yıl arasını kapsayan Miyosen dönemde gerçekleşmiş olması ve Paşalar fosillerinin de aynı döneme ait olması merkezin önemini arttırmaktadır. Miyosen’in paleo-ekolojik ortamını primatlar ile paylaşan ot ve et yiyiciler, kemirgenler, filler, gergedanlar gibi memeli hayvanlar Miyosen dönemin yaşam tablosunu oluşturmakta ve bize ortam hakkında ip uçları sunmaktadır (Alpagut 1987).Bu ip uçlarından insan oğlunun evrimini hazırlayan ekolojik ortamların nasıl olabileceği yönünde teorilerde elde edilebilir. Ancak doğaldır ki bu bilgilerin edinilmesi, fosillerin çeşitli bilimsel yöntemlerle incelenmesiyle mümkündür. Bunlardan biri de fosil kalıntılarının ölümünden yeniden bulununcaya kadar başına gelenleri inceleyen Paleontoloji’nin alt disiplini Tafonomi bilimi kapsamındadır. Genellikle fosiller bütün olmayan parçalardan oluştukları ve geçmiş faunayı tam olarak temsil etmediklerinden tafonomik analizler fosillerin değişmesine neden olan süreçlerin belirlenmesi yolu ile geçmiş ortamlar hakkında bilgi edinmemizi sağlamaktadır. Paşalar tabakalarında hiçbir polen, ağaç ya da omurgasız canlı kalıntısına rastlanmaması paleo- ekolojik değerlendirmelerin sadece omurgalı fosil kalıntılarına bakılarak yapılmak zorunda bırakmaktadır. Özellikle küçük memeli kemikleri ortamdaki değişikliklerden kolaylıkla etkilenmeleri nedeniyle bu konuda önemli bir veri kaynağıdır. Bu doğrultuda küçük memeli hayvan fosillerini içeren örnekler Güney Metodist Ünv. Jeoloji Bölümü’nde tafonomik analizler (fosillerin gömülme kuralları) yöntemiyle incelenmiştir. Sonuçların bilimsel bir şekilde değerlendirilmesiyle çevrede yaşamış en küçük memeli hayvandan fillere kadar zengin bir hayvan topluluğu tanınmış olacaktır. Fosillerin çökelmesine ilişkin bilgilerin bir araya gelebilmesi ve sağlıklı bir yoruma gidilebilmesi için Jeokimyasal analizlerin sonuçlarına da ihtiyaç vardır. Ancak kazıdan ele geçen diş minesi parçalarının ESR (Elektron Spin Rezonans) yöntemiyle yaş tayininin yapılabilmesi olasılığını araştırmak için yapılan ön çalışma gelecek için umut verse de şimdilik element yoğunluğundan kaynaklanan sorunlar nedeniyle kesin bir sonuç vermemiştir. Ancak bu yönde yapılan Jeolojik ve Arkeometrik çalışmalar havzanın paleocoğrafya'sı konusunda bazı ipuçları vermektedir. Buna göre; genel olarak Paşalar faunası günümüzdeki tropikal koru faunasına benzemektedir. Koruluk tropikal- subtropikal bir iklim ve sürekli yeşil bir orman örtüsünden ziyade geçici koruluk hâkimdir. Yazları yağışlı, yarı geçici orman örtüsü ile Hindistan ve Afrika’nın ortamına benzemektedir. Toprakta yaşayan büyük, küçük otçul hayvanlar; meyve ve mevsimsel gıdalarla beslenen bir grup hayvan ve etçilleri, kemirgenleri, primata takımı üyelerini de içerdiği anlaşılan fosil kalıntıları, 10 takım, 29 aile ve 56 türden oluşmaktadır.
Materyaller
Çalışmanın materyalini Paşalar lokalitesinden 1983'ten 1992 sezonuna kadar yapılan kazılarda ele geçen postcranial malzemeden proximal ve media parmak kemikleri oluşturmaktadır. Toplam dokuz adet proximal ve yedi adet media parmak kemiği bu çalışmada tanımlanmıştır.
Fosil materyal sırası ile şunlardır
| 1- | C.249 | Yaşayan primat karşılaştırma malzemesi Amerika Doğa Tarihi Müzesi ve SUNY Stony Brook Anatomi Bilimleri Bölümü'nden elde edilmiştir. |
| 2- | G.992 | |
| 3- | G.1487 | |
| 4- | G.1967 | |
| 5- | H.1890 | |
| 6- | K.1420 | |
| 7- | K.1421 | |
| 8- | K.1459 | |
| 9- | L.1663 |
| 1- | C.97 | Bir kısım veri ise Dr.Randal Susman'mn(l976) kişisel çalışmalarından elde edilmiştir. |
| 2- | B.49 | |
| 3- | D.706 | |
| 4- | E.312 | |
| 5- | G.1004 | |
| 6- | K.1419 | |
| 7- | L.1659 | |
| 8- |
Her harf, 1983 yılından başlamak üzere, fosilin bulunduğu yılı, takip eden numara ise bulunduğu yılki katalog numarasını temsil etmektedir. Örneğin C.249 1985 kazı sezonunda bulunmuştur. Fosil malzeme Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Paleoantropoloji Anabilim Dalı Laboratuvarında. çalışılmıştır. Karşılaştırma malzemesi yaşayan primatlardan seçilmiştir.
| 1- | Gorilla gorilla | lOfm | |
| 2- | Pan troglodytes | lOfm | |
| 3- | Pongo pygmaeus | lOfm | |
| 4- | Hylobates hoolock | lOfm | |
| 5- | Hylobates syndactylus | lOfm | |
| 6- | Ateles geoffroyi | 4m | Karşılaştırma malzemesinde yer alan primatlar (Ateles ve Papio hariç) dişilerden seçilerek, fosillerin vücut ölçüsüne daha yakın bir örneklem belirlenmeye çalışılmıştır. |
| 7- | Papio hamadryas | 4m |
Paşalar fosil hominoidlerinin parmak kemiklerinin ele ya da ayağa mı ait olduklarını tespit etmek genelde zordur. Çünkü, Paşalar primatlarının el ve ayak parmak kemiği morfolojileri birbirlerine oldukça benzerlik göstermektedir. Bunun dışında, fosiller izole olarak bulunmuştur ve Paşalar primatlarında bireysel varyasyonlar vardır.
Ayrıca bakınız
- Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Bursa Mustafakemalpaşa Belediyesi/ Paşalar Kazısı 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Paşalar Memeli Hayvan Fosil Yatağı/ BBG 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h ALPAGUT, Berna (1986). Bursa Paşalar köyü kazısı (PDF). T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. s. 1. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f g h i ERSOY, Ayhan (1998). Orta Miyosen Dönem Paşalar Fosil Hominoidlerinin Proximal ve Media Parmak Kemikleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 38 Sayı 1,2. ss. 351,352,353,354. ISSN 2459-0150. 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
- ^ a b c GÜN, Tekin (2 Kasım 2020). DİRENEN TARİH (2)-Mysia Bölgesi Pre-Protohistorik Yerleşmeler, Paşalar Kazıları. Türk Bilimi. ss. 24,25. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2022.
- ^ a b c d BAŞOĞLU, Okşan (2018). Miyosen'de Anadolu ve Omurgalı Fosil Lokaliteleri (PDF). Social Scıences Studıes Journal. s. 4474. ISSN 2587-1587. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Eylül 2021.
- ^ a b SEVİM, Ayla. Geç Miyosen'e ait bir omurgalı fosil yatağı, çorakyerler (PDF). AÛ DTCF Fizik ve Paleoantroploji Bölümü. s. 70. 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
- ^ ERSOY, Ayhan (2000). Fosillerde Tafonomik Analizler: Paşalar Kazısı Örneği (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt 40 Sayı 3,4. ss. 81,. ISSN 2459-0150. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f g TÜRK, Mustafa (2008). Mysia Arkeolojisi Tezi/Paşalar Kazıları (PDF). T.C. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilimdalı. ss. 32,33,34. 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
- ^ a b ALPAGUT, Berna (1998). XIX Kazı sonçları toplantısı.I, 1996 Paşalar kazısı (PDF). Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi-Ankara. s. 1. ISSN 1017-7655. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
Dış bağlantılar
- Bursa Arkeoloji Müzesi 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Eylul 2021 Pasalar Fosil Lokalitesi Bursa da bir Fosil lokalitesi Gonen havzasinin guneyinde ince bir serit halinde uzanmakta olan havza Miyosen donemi kalintilari icerir Havza akarsular tarafindan doldurulmus olusmustur Lokalite nin fosilli katmanlari vadi benzeri depresyonun en derin yerinde bulunmaktadir Bolgenin jeomorfolojik haritasi Prof Dr O Erol tarafindan hazirlanmistir Fosil iceren bu sedimanlar bir erozyon yuzeyi gorunumunde olup yer yer Kuvaterner depozitleri ile de ortulmustur Pasalar kazi ve arastirmalariBirinci kazi ve arastirmalari Pasalar fosil lokalitesi ilk olarak kesif calismalari Bavyera Bilimler Akademisi nin ilgili uyesi Alman akademisyen tarafindan 1960 larda kazilmistir Lokalite 1968 yilinda orman yolu acilirken Alman Turk jeolog ekibinin yuruttugu linyit yuzey arastirmasi sirasinda tesadufen bulunmustur O donemde yapilan arkeolojik calismalarda bulunan 82 kadar omurgali lokalitesinden Pasalar lokalitesi en zenginlerinden biri oldugu ve primat fosilleri icerdigi icin ilk olarak kayitlara gecen 1969 ve 1970 yillarinda Alman paleontolog Heinz Tobien tarafindan kazilmistir Lokaliteden ele gecen primat fosilleri uzerinde arkeolojik inceleme ilk calismalar 1977 yilinda P Andrews ve H Tobien tarafindan yapilmistir Baslica iki tur tanimi yapilip ufak yapida olanlari Sivapithecus darwini olarak gruplandirilmistir Karakteristik turler Afrika dan ele gecen yaklasik ayni doneme ait fosil hominoid ornekler Asya ve Avrupa dan ele gecen orneklerden ayrilinca Pasalar in iri yapidaki ornekleri Sivapithecusdarwini ve ufak yapida olanlari ise Candir da bulunan mandibula goz onune alinarak Sivapithecusalpani olarak adlandinlmistir 1983 senesinde Prof Dr Berna Alpagut baskanliginda baslayan ikinci kazi sezonundan sonra Alpagut 1990 Pasalar hominoidleri oldukca seksuel dimorfik bir tur Sivapithecus alpani ve ikinci tur ise ayni genus icerisinde intermediyet bir tur olarak tanimlanmistir Alpagut Andrews ve Martin 1990 Alpagut Andrews ve Martin e gore 1990 Pasalar fosil lokalitesinde ikinci bir tur hominoid olma olasiligi bulunmaktadir Turkiye Hominoid Fosil Yataklari Turkiye de simdiye kadar bilinen hominoid fosillerinden biri 1974 yilinda MTA paleontologlari tarafindan Ibrahim Tekkaya baskanliginda gerceklestirilen Ankara ili Kalecik ilcesi Candir omurgali fosil yatagi kazilarinda bulunmustur Griphopithecus alpani olarak isimlendirilen bu fosil Orta Miyosen doneme tarihlendirilmistir 15 milyon yil oncesi Bu alandaki kazi calismalari daha sonraki yillarda A U DTCF ogretim uyelerinden Prof Dr E Gulec tarafindan 1989 1998 yillari arasinda surdurulmustur Ikinci hominoid insanimsi fosili Bursa ili Mustafakemalpasa ilcesi Pasalar lokalitesinden 1977 yilinda Adrews ve Tobien tarafindan bulunmustur Candir fosili ile ayni genus cins ve tur icerisinde siniflandirilan bu fosil Griphopithecus alpani de Orta Miyosen doneme 15 milyon yil oncesine tarihlendirilmistir Pasalar da 1984 yilinda Prof Dr B Alpagut baskanliginda yeniden baslayan kazi calismalari halen devam etmektedir Ikinci sezon Ikinci kazi sezonu 1983 yilinda basladi ve temel amaclardan biri lokalitenin tafonomik tarihini ortaya koymakti Temelde bu amacla 1984 kazi sezonunda Pl lokalitesinden uc farkli kum unitesinden eleme yontemiyle fosil materyal toplandigi kayitlarda yer almaktadir Bu materyal uzerinde sirasiyla su analizler yapilmistir Ilk analiz calismasi olarak makroskobik bes tafonomik kriter altinda incelendigi ve ikinci olarak her bir kriterdeki kemikler olculerek 0 5mm den baslayip 25 X e kadar olan 6 milimetrik boyut kategorilerine ayrilmistir Bu calismanin sonuclarina gore Pasalar orta Miyosen donem sedimanlari bulunduklari yere tek hizli bir akinti ile tasinarak depolandigi sanilmaktadir Tasinmadan once fosiller hava sartlarindan etkilendigi ve tasinma sirasinda yuvarlaklasma ve kirilmalar meydana geldigi ve tasinmadan sonra fosillerde asinma ve bozulmalar meydana geldigi bitkilerin kok izlerini biraktigi gorulmektedir Fosiller bolgeye sedimanin bir parcasi olarak tasindigi gorulmektedir Uc ana kum unitesinin tafonomik tarihinde farklilik olmadigi icin Pasalar faunasi karisik bir fauna degil ve fosil topluluk hemen hemen yasayan toplulugu yansitmakta oldugu gorulmektedir Kazi ekibi Kultur ve Turizm Bakanligi Eski Eserler ve Muzeler Genel Mudurlugu ve A U Dil ve Tarih Cografya Fakultesi tarafindan finanse edilen Bursa ili Mustafakemalpasa ilcesi Pasalar Koyu Paleoantropolojik kazinin n sezonu 1 7 1986 12 8 1986 tarihleri arasinda yapilmistir Bakanlik temsilcisi Mersin Muzesi elemanlarindan sayin Tanses Baydak in gozculugunde yurutuleri kazi ekibinde Dr Andrews Dr Martin ogrencilerimizden Ayhan Ersoy Ahmet Demirors Levent Yesilkaya Levent Sevik Ipek Arinan ve Lisansustu ogrencimiz M T A Doga Tarihi Muzesi paleontologlarindan Songul Alparslan yer almislardir Ayrica Prof Dr Oguz Erol ve Doc Dr Ilhan Kayan tarafindan Pasalar lokalitesinin jeomorfolojik yapisini saptamak uzere bir cevre arastirmasi yapilmistir Akademik calismalar bu yatak ilk kez 1965 1969 yillari arasinda MTA Enstitusu ve bir gurup Alman Jeolog Paleontolog isbirligiyle gerceklestirilen linyit arastirmalari sirasinda kesfedildigini gostermektedir Kazi baskani Berna Alpagut Pasalar koyundeki Orta Miyosen donem fosil yatagi kazilari oldugu bilinmektedir Anadolu yarimadasinin Jeolojik zaman icerisinde Miyosen ve Pliyoseni kapsayan dilimindeki onemini belirleme amacini tasimakta ve arkeolojik arastirmalarda elde edilen sonuclara gore Anadolu orta ust Miyosen Pliyosen ve alt Pleistosen i kapsayan zaman dilimi icinde 12 fauna toplulugu ile temsil edilmektedir Pasalar lokalitesi de Anadolu neojeninde tanitilan bu fauna gurubuna gore kronolojik olarak en eskisi oldugu bilinmektedir Fosil primat dislerini iceren fauna gunumuzden 14 milyon yil eskiye orta ust Miyosen doneme tarihlenmekte oldugu gorulmektedir 1983 yilindan itibaren bu lokalite AU DTCF Paleoantropoloji ogretim uyesi Prof Dr Berna Alpagut baskanligindaki bir ekip tarafindan yeniden incelenmeye baslanmis 1984 te kaziya donusen arastirmalar Antropoloji Jeoloji Fizik vb cesitli bilim dallarindan uzmanlarin katkilari gunumuze kadar devam etmistir 1983 te yapilan yuzey arastirmalarin ilk sonucu Pasalar Koyu nun guney batisinda koy yolunun kenarinda dar bir serit halinde uzanan neojen sedimanlarinin etrafini ceviren ana kayalardan sagladigi ve zengin kalsiyum karbonat sayesinde fosilleserek iyi derecede korundugu anlasilmasidir Fosil sedimani vadi benzeri cokuntude yaklasik en dar yerinde oldugu gozlenirken yola paralel olarak bugun olculen uzunlugu 42 60 m yuksekligi ise 4 m civarinda oldugu saptanmistir Ancak yol yapimi sirasinda kuzey sinirinin tahrip edilmesi ile birlikte sedimanin ana kaya ile baglantisi tam olarak gorulememekte Yuzey arastirmasindan cikan diger sonuc sedimanin fluvialite olmadigi aksine Miyosen donemin akarsulari tarafindan tasinarak havzaya birikmesi sonucu olustugu gozlemlenmistir Yakin cevredeki kalkerli alanlardan akintilarin suruklemesiyle disler ve kemik parcalari kum ve cakil taneleri tarafindan tasinarak burada biriktigi gozukmektedir Ele gecen kemik parcalari ve dislerde gorulen kiriklar kemik uclarinin yuvarlak olmasi cakilli unitenin kirik fosil parcaciklari icermesi gibi deliller bunun kanitlaridir Daha sonraki kazilarda elde edilen kucuk memeli fosilleri uzerinde taramali elektron mikroskobu ile yapilan incelemelerde Pasalar fosil toplulugunun bulundugu yere tasinarak geldigi tasinmadan once bir sure acik havada kaldigi gunes isinlari ruzgar gibi hava kosullarindan etkilendigini gozlenmektedir 1996 yili 13 kazi sezonu calismalari 10 07 1996 tarihinde baslamis 15 08 1996 tarihinde sona ermistir Gozlemci olarak Bursa Muzesi nden Arkeolog Koncagul Hancer ve Asuman Gungor un katilimi ile 9 ogrenci ve 6 isciden olusan kazi ekibinin isbirligi ile kazi calismalari baslamistir Kazilarin kronolojik tarihleri MTA 1965 1969 Alpagut 1985a Alpagut 1985b Alpagut 1986 Alpagut 1986 Alpagut 1987 Alpagut 1986 1988 Alpagut 1990 Bulur amp Ozer amp Goksu 1991 Alpagut 1991 Alpagut 1994 Alpagut amp Demirel 2003Pasalar faunasi Anadolu da miyosen donemin paleo ekolojik ortami hakkinda verecegi bilgiler acisindan da son derece onemlidir Gunumuzden 15 milyon yil oncesinin ekolojik ortamini aydinlatan verilerin saglanmasi Bursa Gonen havzasinda dogal yasamin tablosunu ortaya cikaracaktir Jeolojik verilere gore gunumuzden 18 milyon yil once baslayan kita carpismalari sonucunda Afrika ile Avrupa arasinda olusan birkac kara koprusu kitalar arasinda hayvan topluluklarinin gecisini saglamistir Afrikali primatlardan maymunlar kemirgenler et yiyiciler vb hayvan guruplari da Avrasya ya bu sirada gecmislerdir Bunlarin gunumuzden 24 milyon yil ile 5 milyon yil arasini kapsayan Miyosen donemde gerceklesmis olmasi ve Pasalar fosillerinin de ayni doneme ait olmasi merkezin onemini arttirmaktadir Miyosen in paleo ekolojik ortamini primatlar ile paylasan ot ve et yiyiciler kemirgenler filler gergedanlar gibi memeli hayvanlar Miyosen donemin yasam tablosunu olusturmakta ve bize ortam hakkinda ip uclari sunmaktadir Alpagut 1987 Bu ip uclarindan insan oglunun evrimini hazirlayan ekolojik ortamlarin nasil olabilecegi yonunde teorilerde elde edilebilir Ancak dogaldir ki bu bilgilerin edinilmesi fosillerin cesitli bilimsel yontemlerle incelenmesiyle mumkundur Bunlardan biri de fosil kalintilarinin olumunden yeniden bulununcaya kadar basina gelenleri inceleyen Paleontoloji nin alt disiplini Tafonomi bilimi kapsamindadir Genellikle fosiller butun olmayan parcalardan olustuklari ve gecmis faunayi tam olarak temsil etmediklerinden tafonomik analizler fosillerin degismesine neden olan sureclerin belirlenmesi yolu ile gecmis ortamlar hakkinda bilgi edinmemizi saglamaktadir Pasalar tabakalarinda hicbir polen agac ya da omurgasiz canli kalintisina rastlanmamasi paleo ekolojik degerlendirmelerin sadece omurgali fosil kalintilarina bakilarak yapilmak zorunda birakmaktadir Ozellikle kucuk memeli kemikleri ortamdaki degisikliklerden kolaylikla etkilenmeleri nedeniyle bu konuda onemli bir veri kaynagidir Bu dogrultuda kucuk memeli hayvan fosillerini iceren ornekler Guney Metodist Unv Jeoloji Bolumu nde tafonomik analizler fosillerin gomulme kurallari yontemiyle incelenmistir Sonuclarin bilimsel bir sekilde degerlendirilmesiyle cevrede yasamis en kucuk memeli hayvandan fillere kadar zengin bir hayvan toplulugu taninmis olacaktir Fosillerin cokelmesine iliskin bilgilerin bir araya gelebilmesi ve saglikli bir yoruma gidilebilmesi icin Jeokimyasal analizlerin sonuclarina da ihtiyac vardir Ancak kazidan ele gecen dis minesi parcalarinin ESR Elektron Spin Rezonans yontemiyle yas tayininin yapilabilmesi olasiligini arastirmak icin yapilan on calisma gelecek icin umut verse de simdilik element yogunlugundan kaynaklanan sorunlar nedeniyle kesin bir sonuc vermemistir Ancak bu yonde yapilan Jeolojik ve Arkeometrik calismalar havzanin paleocografya si konusunda bazi ipuclari vermektedir Buna gore genel olarak Pasalar faunasi gunumuzdeki tropikal koru faunasina benzemektedir Koruluk tropikal subtropikal bir iklim ve surekli yesil bir orman ortusunden ziyade gecici koruluk hakimdir Yazlari yagisli yari gecici orman ortusu ile Hindistan ve Afrika nin ortamina benzemektedir Toprakta yasayan buyuk kucuk otcul hayvanlar meyve ve mevsimsel gidalarla beslenen bir grup hayvan ve etcilleri kemirgenleri primata takimi uyelerini de icerdigi anlasilan fosil kalintilari 10 takim 29 aile ve 56 turden olusmaktadir Materyaller Calismanin materyalini Pasalar lokalitesinden 1983 ten 1992 sezonuna kadar yapilan kazilarda ele gecen postcranial malzemeden proximal ve media parmak kemikleri olusturmaktadir Toplam dokuz adet proximal ve yedi adet media parmak kemigi bu calismada tanimlanmistir Fosil materyal sirasi ile sunlardir Proximal Parmak Kemikleri 1 C 249 Yasayan primat karsilastirma malzemesi Amerika Doga Tarihi Muzesi ve SUNY Stony Brook Anatomi Bilimleri Bolumu nden elde edilmistir 2 G 9923 G 14874 G 19675 H 18906 K 14207 K 14218 K 14599 L 1663Media Parmak Kemikleri 1 C 97 Bir kisim veri ise Dr Randal Susman mn l976 kisisel calismalarindan elde edilmistir 2 B 493 D 7064 E 3125 G 10046 K 14197 L 16598 Her harf 1983 yilindan baslamak uzere fosilin bulundugu yili takip eden numara ise bulundugu yilki katalog numarasini temsil etmektedir Ornegin C 249 1985 kazi sezonunda bulunmustur Fosil malzeme Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Paleoantropoloji Anabilim Dali Laboratuvarinda calisilmistir Karsilastirma malzemesi yasayan primatlardan secilmistir Bunlarda asagida siralandigi gibidir 1 Gorilla gorilla lOfm2 Pan troglodytes lOfm3 Pongo pygmaeus lOfm4 Hylobates hoolock lOfm5 Hylobates syndactylus lOfm6 Ateles geoffroyi 4m Karsilastirma malzemesinde yer alan primatlar Ateles ve Papio haric disilerden secilerek fosillerin vucut olcusune daha yakin bir orneklem belirlenmeye calisilmistir 7 Papio hamadryas 4m Pasalar fosil hominoidlerinin parmak kemiklerinin ele ya da ayaga mi ait olduklarini tespit etmek genelde zordur Cunku Pasalar primatlarinin el ve ayak parmak kemigi morfolojileri birbirlerine oldukca benzerlik gostermektedir Bunun disinda fosiller izole olarak bulunmustur ve Pasalar primatlarinda bireysel varyasyonlar vardir Ayrica bakinizMehmet Akif Ersoy Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi 17 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bursa Mustafakemalpasa Belediyesi Pasalar Kazisi 17 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pasalar Memeli Hayvan Fosil Yatagi BBG 17 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca a b c d e f g h ALPAGUT Berna 1986 Bursa Pasalar koyu kazisi PDF T C Kultur ve Turizm Bakanligi Eski Eserler ve Muzeler Genel Mudurlugu s 1 1 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b c d e f g h i ERSOY Ayhan 1998 Orta Miyosen Donem Pasalar Fosil Hominoidlerinin Proximal ve Media Parmak Kemikleri Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Dergisi Cilt 38 Sayi 1 2 ss 351 352 353 354 ISSN 2459 0150 13 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2021 a b c GUN Tekin 2 Kasim 2020 DIRENEN TARIH 2 Mysia Bolgesi Pre Protohistorik Yerlesmeler Pasalar Kazilari Turk Bilimi ss 24 25 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2022 a b c d BASOGLU Oksan 2018 Miyosen de Anadolu ve Omurgali Fosil Lokaliteleri PDF Social Sciences Studies Journal s 4474 ISSN 2587 1587 17 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Eylul 2021 a b SEVIM Ayla Gec Miyosen e ait bir omurgali fosil yatagi corakyerler PDF AU DTCF Fizik ve Paleoantroploji Bolumu s 70 16 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Eylul 2021 ERSOY Ayhan 2000 Fosillerde Tafonomik Analizler Pasalar Kazisi Ornegi PDF Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Dergisi Cilt 40 Sayi 3 4 ss 81 ISSN 2459 0150 1 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b c d e f g TURK Mustafa 2008 Mysia Arkeolojisi Tezi Pasalar Kazilari PDF T C Balikesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Tarih Anabilimdali ss 32 33 34 12 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 12 Eylul 2021 a b ALPAGUT Berna 1998 XIX Kazi sonclari toplantisi I 1996 Pasalar kazisi PDF Kultur Bakanligi Milli Kutuphane Basimevi Ankara s 1 ISSN 1017 7655 1 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 13 Eylul 2021 Dis baglantilarBursa Arkeoloji Muzesi 17 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde