Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Mart 2021) |
Piaget Teorisi; bilme, anlama, yorumlama ve öğrenme eylemlerini gerçekleştirmeyi sağlayan zihinsel etkinliklerin genel adıdır.
Biliş (cognition) insanın, kendini ve çevresini anlama/yorumlama ve öğrenme eylemlerini gerçekleştirmesini sağlayan zihinsel etkinlikleri gösteren bir kavramdır. İnsan böylesi zihinsel etkinlikleri gerçekleştirebilen bir organizma olduğu için “düşünen” bir varlıktır. Doğumundan ölümüne insanın geçirdiği fiziksel gelişimin benzeri bir biçimde, biliş de gelişim gösterir. Kısaca, bilişsel gelişim doğumundan başlayarak insanın anlama/yorumlama ve öğrenme biçiminde hem nitelik hem de içerik açısından giderek yetkinleştiği bir sürece işaret etmektedir.
İnsanın zihinsel etkinlikleri bilişsel gelişim evrelerinin elverdiği ölçüde gelişir. Bilişsel gelişim, evrelere ayrılabilir ve insanın zihinsel etkinlikleri normal koşullar altında söz konusu evrelerin elverdiği ölçüde gelişir. Bu evreler Piaget (bkz. 1965,1976) Bruner (bkz. 1956, 2002), Vygotsky (1986) başta olmak üzere çeşitli araştırmacılar tarafından farklı açılardan yaklaşılarak, ancak açık benzerlikler taşır biçimde ele alınmış ve karakteristikleri tanımlanmıştır.
Anlama/yorumlama ve öğrenme eylemlerinin insan için nesnenin kendisinden bağımsızlaşması, yani kavramlaştırmanın başlaması gelişimdeki en büyük adımlardan biridir. Tanımların ortak yanını şöyle belirginleştirilebilir;
- İnsanın kendisini ve çevresini anlama/yorumlama ve öğrenme eylemlerinde, başlangıçta yalnızca duyuşsal olarak algıladığı nesnelerle kurduğu ilişki varlık gösterir.
- Anlama/yorumlama ve öğrenme eylemlerinin insan için nesnenin kendisinden bağımsızlaşması, yani kavramlaştırmanın başlaması gelişimdeki en büyük adımlardan biridir.
- Önce somut kavramlar yoluyla ve giderek imgeler ve semboller bir diğer deyişle soyut kavramlar soyutlamalar yoluyla anlama/yorumlama ve öğrenme eylemlerinin gerçekleştirilmesi bilişsel gelişimin bütün araştırıcılar tarafından ortaya konmaya çalışılan içeriğinin en yalın sunumudur.
- Böyle bir çerçeve çizdikten sonra, artık bilişsel gelişimin evrelerini temel ayrıntıları vererek açıklayıp dilin bu evrelerdeki rolünü vurgulayabiliriz.
Bilişsel gelişim teorisinin evreleri
Jean Piaget, bilişsel gelişimi 4 ana evrede incelemiştir.
- Duyusal Motor Dönemi (0-2 Yaş)
- İşlem Öncesi Dönem (3-6 yaş)
- Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş aralığı)
- Soyut İşlem Dönemi (12-16 Yaş)
Duyusal Motor Dönemi
Bilişsel gelişim sürecinin 0-2 yaş aralığına denk düşen ilk evresinde insan, önce kendini diğer nesnelerden ayırt eder. Bu evrede henüz diğer nesneleri ancak kendi eylemleri aracılığıyla duyuşsal olarak algılayabilmektedir. 2 yaşının sonuna doğru nesne kalıcılığı kavramını edinir ve basit zihinsel etkinlikler göstermeye başlar. İnsanın bilişsel gelişimi kendini bir nesne olarak ayırt etmesiyle başlar, diğer nesnelerin varlığını kendi eylemleriyle tanımasıyla devam eder. Bu aşamada nesneleri yalnızca duyuşsal olarak algılamaktadır. Yani, örneğin nesneler başlangıçta onun için yalnızca onları gördüğü ya da elinde tutup dokunduğu zaman vardır. Bu nedenle, bir bebeğin oyuncak topunu saklarsanız henüz nerede olduğunu aranmaz. Nesneyi duyuşsal olarak algılayamadığı için onun varlığını kaybetmiştir. Bu evre insanın 0-2 yaş aralığına denk düşmektedir. Bu evrede dış dünya bebek için duyuşsal olarak algılanabildiği ölçüde varlık bulur.
İşlem Öncesi Dönemi
İkinci yaşının sonuna doğru nesnelerin varlığını, duyuşsal algılamalarından bağımsız olarak da fark etmeye başlar. Bir başka deyişle, nesneler onun için zihinsel kalıcılık kazanır. Çünkü bebek artık nesne kalıcılığı kavramını edinmiştir. Daha önce sakladığınızda unutup aranmadığı topunu aranmaya başlaması, nesne kalıcılığını edindiğinin bir göstergesidir. 0-2 yaş döneminin sonuna doğru basit zihinsel etkinlikler göstermeye başlar. Örneğin, basit sorunlarla karşı karşıya kaldığında ya da karşı karşıya bırakıldığında önceki deneyimlerinden yararlanarak, yahut başkalarından yardım isteyerek onları çözmeye çalışır. Deliği tıkandığı için süt akıtmayan biberonunu sallayarak sütün yeniden akmasını sağlamaya uğraşır. Başaramadığında da ağlayarak annesine beden dilinin eşliğinde çıkarabildiği birkaç ses dizisini de ekleyerek derdini aktarır. O artık düşünmeye başlamıştır.
İnsan dili de yavaş yavaş kullanmaya başladığı 2 yaş sonrasında, eylemler yoluyla öğrenmeden kavramlar yoluyla öğrenme evresine geçer. Çocuğun dili kullanmaya başlaması onun kavramlaştırarak düşünme, yani sembolik düşünme becerilerini geliştirir. 7 yaşa kadar uzanan 2 yaş sonrası evre, yaparak yaşayarak eylemler yoluyla öğrenmeden, kavramlar yoluyla öğrenmeye geçilen evredir. İşte anadilinin bireyin bilişsel gelişimi açısından önemi de tam bu noktadan itibaren belirginleşmeye başlar. Bilişsel olarak kavramlar yoluyla öğrenmeye geçiş evresi, dilin de yavaş yavaş kullanılmaya başladığı evredir.
Bu bağlamda, bu evrede, kavramların zihinde bütünüyle yapılandırıldığı söylenemez. Kavramların zihinde bütünüyle yapılandırılabilmesi bilişsel gelişimin sonraki evlerinde gerçekleşebilecektir. Bu durumun temel nedeni, bilişsel gelişimin bu aşamasında daha henüz somut nesneler ve olaylar arasındaki mantıksal ilişkilerin kavranamaması, soyut biçimde mantık yürütme, soyut önermeler arasında mantıksal ilişki kurma ve bu ilişkileri test etme eylemlerinin gerçekleştirilememesidir.
Somut İşlemler Dönemi
Somut nesneler ve olaylar arasındaki mantıksal ilişkiler, Piaget'nin somut işlemler evresi olarak adlandırdığı, bilişsel gelişimin 7-12 yaş aralığını kapsayan evresinde anlaşılır hale gelir.
Soyut İşlem Dönemi
Soyut biçimde mantık yürütme, soyut önermeler arasında mantıksal ilişki kurma ve bu ilişkileri test etme eylemleriyse normal olarak 12 yaş ve sonrasında ulaşılması beklenen ve yine Piaget’nin biçimsel/işlemsel evre olarak adlandırdığı evrenin karakteristik eylemleridir.
Piaget'in Dil Gelişimi
Bilişsel gelişim sürecinde anadilinin yüklendiği temel rol eylemsel öğrenmeden, kavramsal öğrenmeye geçiş açısından belirginleşir. Bilişsel gelişimi, yukarıda ana hatlarıyla betimlenen evreler açısından ele aldığımızda, anadilinin bu süreçteki rolü nedir ve hangi nedenle bu rolü yüklenebilmektedir soruları aklımıza gelecektir. Bilişsel gelişim açısından anadilinin yüklendiği temel rol, eylemsel öğrenmeden, kavramsal öğrenmeye geçiş olgusu üzerinde yoğunlaşmamıza neden olmaktadır. Kavramlarla öğrenme, doğal olarak kavram öğrenme eyleminin gerçekleştirilmesini gerektirir. Dil kavramların sembolik taşıyıcısıdır. Yani, kavramların adlandırılmasını ve dolayısıyla sembolleştirilerek zihinde depolanmasını sağlar. Bu özelliği nedeniyle, bireyin etkileşimde bulunduğu toplumsal çevrenin kendi ürettiği kültürel değerleri, düşünce, inanç ve duyuş özelliklerini kavramlaştırarak ona sunmasında temel araçtır. Bu durumda, dil ve elbette insanın daha ana karnında etkileşime girdiği anadili, kavramlarla öğrenme evresinde doğal bir bilişsel uyaran durumundadır.
Kısaca, kavramsal öğrenme bilişsel gelişimin bir göstergesidir ve anadili doğası gereği insanın normal koşullar altında bilişsel olarak bu gelişimi gösterebilmesini sağlayan temel araçlardan biridir. Anadili öğretimi ortamları yalnızca dil becerilerinin geliştirildiği ortamlar değildir. Bu ortamlar bireyin bilişsel gelişimi ile uyumlu olarak bu gelişimi destekleyici, güdüleyici donanımları dil malzemesi aracılığıyla ona sunan/sunması gereken planlı öğretim ortamlarıdır.
O halde, kavramlarla öğrenme, kavram öğrenme ve sonrasında kavramlaştırma eylemleri anadili öğretimi ortamlarının hedef davranışlarının çerçevesini çizen niteliktedir. Böyle yaklaşıldığında, anadili öğretimi ortamlarında temel hedef olarak kavram öğretimi hedefi belirginleşmektedir. Bu saptama bizi, anadili öğretimi ortamları için aşağıdaki düzlemlere yönlendirmektedir.
Kaynakça
- ^ . search.credoreference.com. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Franzoi, Stephen. Essentials of Psychology. s. 119. ISBN .
- ^ Piaget, Jean (1952), Boring, Edwin G.; Werner, Heinz; Langfeld, Herbert S.; Yerkes, Robert M. (Ed.), "Jean Piaget.", A History of Psychology in Autobiography, Vol IV. (İngilizce), Worcester: Clark University Press, ss. 237-256, doi:10.1037/11154-011, erişim tarihi: 28 Şubat 2021
- ^ . search.credoreference.com. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Eğitim Sözlüğü. 9 Mayıs 2020. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mart 2021 Piaget Teorisi bilme anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerini gerceklestirmeyi saglayan zihinsel etkinliklerin genel adidir Bilis cognition insanin kendini ve cevresini anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerini gerceklestirmesini saglayan zihinsel etkinlikleri gosteren bir kavramdir Insan boylesi zihinsel etkinlikleri gerceklestirebilen bir organizma oldugu icin dusunen bir varliktir Dogumundan olumune insanin gecirdigi fiziksel gelisimin benzeri bir bicimde bilis de gelisim gosterir Kisaca bilissel gelisim dogumundan baslayarak insanin anlama yorumlama ve ogrenme biciminde hem nitelik hem de icerik acisindan giderek yetkinlestigi bir surece isaret etmektedir Insanin zihinsel etkinlikleri bilissel gelisim evrelerinin elverdigi olcude gelisir Bilissel gelisim evrelere ayrilabilir ve insanin zihinsel etkinlikleri normal kosullar altinda soz konusu evrelerin elverdigi olcude gelisir Bu evreler Piaget bkz 1965 1976 Bruner bkz 1956 2002 Vygotsky 1986 basta olmak uzere cesitli arastirmacilar tarafindan farkli acilardan yaklasilarak ancak acik benzerlikler tasir bicimde ele alinmis ve karakteristikleri tanimlanmistir Anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerinin insan icin nesnenin kendisinden bagimsizlasmasi yani kavramlastirmanin baslamasi gelisimdeki en buyuk adimlardan biridir Tanimlarin ortak yanini soyle belirginlestirilebilir Insanin kendisini ve cevresini anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerinde baslangicta yalnizca duyussal olarak algiladigi nesnelerle kurdugu iliski varlik gosterir Anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerinin insan icin nesnenin kendisinden bagimsizlasmasi yani kavramlastirmanin baslamasi gelisimdeki en buyuk adimlardan biridir Once somut kavramlar yoluyla ve giderek imgeler ve semboller bir diger deyisle soyut kavramlar soyutlamalar yoluyla anlama yorumlama ve ogrenme eylemlerinin gerceklestirilmesi bilissel gelisimin butun arastiricilar tarafindan ortaya konmaya calisilan iceriginin en yalin sunumudur Boyle bir cerceve cizdikten sonra artik bilissel gelisimin evrelerini temel ayrintilari vererek aciklayip dilin bu evrelerdeki rolunu vurgulayabiliriz Bilissel gelisim teorisinin evreleriJean Piaget bilissel gelisimi 4 ana evrede incelemistir Duyusal Motor Donemi 0 2 Yas Islem Oncesi Donem 3 6 yas Somut Islemler Donemi 7 11 Yas araligi Soyut Islem Donemi 12 16 Yas Duyusal Motor Donemi Bilissel gelisim surecinin 0 2 yas araligina denk dusen ilk evresinde insan once kendini diger nesnelerden ayirt eder Bu evrede henuz diger nesneleri ancak kendi eylemleri araciligiyla duyussal olarak algilayabilmektedir 2 yasinin sonuna dogru nesne kaliciligi kavramini edinir ve basit zihinsel etkinlikler gostermeye baslar Insanin bilissel gelisimi kendini bir nesne olarak ayirt etmesiyle baslar diger nesnelerin varligini kendi eylemleriyle tanimasiyla devam eder Bu asamada nesneleri yalnizca duyussal olarak algilamaktadir Yani ornegin nesneler baslangicta onun icin yalnizca onlari gordugu ya da elinde tutup dokundugu zaman vardir Bu nedenle bir bebegin oyuncak topunu saklarsaniz henuz nerede oldugunu aranmaz Nesneyi duyussal olarak algilayamadigi icin onun varligini kaybetmistir Bu evre insanin 0 2 yas araligina denk dusmektedir Bu evrede dis dunya bebek icin duyussal olarak algilanabildigi olcude varlik bulur Islem Oncesi Donemi Ikinci yasinin sonuna dogru nesnelerin varligini duyussal algilamalarindan bagimsiz olarak da fark etmeye baslar Bir baska deyisle nesneler onun icin zihinsel kalicilik kazanir Cunku bebek artik nesne kaliciligi kavramini edinmistir Daha once sakladiginizda unutup aranmadigi topunu aranmaya baslamasi nesne kaliciligini edindiginin bir gostergesidir 0 2 yas doneminin sonuna dogru basit zihinsel etkinlikler gostermeye baslar Ornegin basit sorunlarla karsi karsiya kaldiginda ya da karsi karsiya birakildiginda onceki deneyimlerinden yararlanarak yahut baskalarindan yardim isteyerek onlari cozmeye calisir Deligi tikandigi icin sut akitmayan biberonunu sallayarak sutun yeniden akmasini saglamaya ugrasir Basaramadiginda da aglayarak annesine beden dilinin esliginde cikarabildigi birkac ses dizisini de ekleyerek derdini aktarir O artik dusunmeye baslamistir Insan dili de yavas yavas kullanmaya basladigi 2 yas sonrasinda eylemler yoluyla ogrenmeden kavramlar yoluyla ogrenme evresine gecer Cocugun dili kullanmaya baslamasi onun kavramlastirarak dusunme yani sembolik dusunme becerilerini gelistirir 7 yasa kadar uzanan 2 yas sonrasi evre yaparak yasayarak eylemler yoluyla ogrenmeden kavramlar yoluyla ogrenmeye gecilen evredir Iste anadilinin bireyin bilissel gelisimi acisindan onemi de tam bu noktadan itibaren belirginlesmeye baslar Bilissel olarak kavramlar yoluyla ogrenmeye gecis evresi dilin de yavas yavas kullanilmaya basladigi evredir Bu baglamda bu evrede kavramlarin zihinde butunuyle yapilandirildigi soylenemez Kavramlarin zihinde butunuyle yapilandirilabilmesi bilissel gelisimin sonraki evlerinde gerceklesebilecektir Bu durumun temel nedeni bilissel gelisimin bu asamasinda daha henuz somut nesneler ve olaylar arasindaki mantiksal iliskilerin kavranamamasi soyut bicimde mantik yurutme soyut onermeler arasinda mantiksal iliski kurma ve bu iliskileri test etme eylemlerinin gerceklestirilememesidir Somut Islemler Donemi Somut nesneler ve olaylar arasindaki mantiksal iliskiler Piaget nin somut islemler evresi olarak adlandirdigi bilissel gelisimin 7 12 yas araligini kapsayan evresinde anlasilir hale gelir Soyut Islem Donemi Soyut bicimde mantik yurutme soyut onermeler arasinda mantiksal iliski kurma ve bu iliskileri test etme eylemleriyse normal olarak 12 yas ve sonrasinda ulasilmasi beklenen ve yine Piaget nin bicimsel islemsel evre olarak adlandirdigi evrenin karakteristik eylemleridir Piaget in Dil GelisimiBilissel gelisim surecinde anadilinin yuklendigi temel rol eylemsel ogrenmeden kavramsal ogrenmeye gecis acisindan belirginlesir Bilissel gelisimi yukarida ana hatlariyla betimlenen evreler acisindan ele aldigimizda anadilinin bu surecteki rolu nedir ve hangi nedenle bu rolu yuklenebilmektedir sorulari aklimiza gelecektir Bilissel gelisim acisindan anadilinin yuklendigi temel rol eylemsel ogrenmeden kavramsal ogrenmeye gecis olgusu uzerinde yogunlasmamiza neden olmaktadir Kavramlarla ogrenme dogal olarak kavram ogrenme eyleminin gerceklestirilmesini gerektirir Dil kavramlarin sembolik tasiyicisidir Yani kavramlarin adlandirilmasini ve dolayisiyla sembollestirilerek zihinde depolanmasini saglar Bu ozelligi nedeniyle bireyin etkilesimde bulundugu toplumsal cevrenin kendi urettigi kulturel degerleri dusunce inanc ve duyus ozelliklerini kavramlastirarak ona sunmasinda temel aractir Bu durumda dil ve elbette insanin daha ana karninda etkilesime girdigi anadili kavramlarla ogrenme evresinde dogal bir bilissel uyaran durumundadir Kisaca kavramsal ogrenme bilissel gelisimin bir gostergesidir ve anadili dogasi geregi insanin normal kosullar altinda bilissel olarak bu gelisimi gosterebilmesini saglayan temel araclardan biridir Anadili ogretimi ortamlari yalnizca dil becerilerinin gelistirildigi ortamlar degildir Bu ortamlar bireyin bilissel gelisimi ile uyumlu olarak bu gelisimi destekleyici guduleyici donanimlari dil malzemesi araciligiyla ona sunan sunmasi gereken planli ogretim ortamlaridir O halde kavramlarla ogrenme kavram ogrenme ve sonrasinda kavramlastirma eylemleri anadili ogretimi ortamlarinin hedef davranislarinin cercevesini cizen niteliktedir Boyle yaklasildiginda anadili ogretimi ortamlarinda temel hedef olarak kavram ogretimi hedefi belirginlesmektedir Bu saptama bizi anadili ogretimi ortamlari icin asagidaki duzlemlere yonlendirmektedir Kaynakca search credoreference com 14 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Franzoi Stephen Essentials of Psychology s 119 ISBN 978 1 5178014 2 7 Piaget Jean 1952 Boring Edwin G Werner Heinz Langfeld Herbert S Yerkes Robert M Ed Jean Piaget A History of Psychology in Autobiography Vol IV Ingilizce Worcester Clark University Press ss 237 256 doi 10 1037 11154 011 erisim tarihi 28 Subat 2021 search credoreference com 14 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Egitim Sozlugu 9 Mayis 2020 2 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2021 Ayrica bakinizJean Piaget