Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ponza taşı (ya da pomza taşı), volkanik bir kayaç türüdür.
Türkçede pomza taşı, sünger taşı, köpüktaşı, topuk taşı, hışırtaşı, nasırtaşı, küvek gibi adlarla bilinir. İngilizcede iri taneli olanlara “pumice”, ince taneli olanlara da “pumicite” denir.
Özellikleri
Ponza volkanik kökenli silikat esaslı camsı bir özelliğe ve gözenekli bir yapıya sahip olan hafif yapı elemandır. Genelde açık renkli olup beyazdan, kreme, mavi, griye kadar değişen renklerde olur, ancak yeşil, kahverengi ve siyah da olabilir.
Suyu emen bir özelliği olan ponza taşı, oldukça hafiftir. Yeryüzünde en yaygın olarak bulunan ve kullanılan türü asidik ponzadır. Bu tür beyaz, kirli renkte olanıdır. Oluşum esnasında ani soğuma ve gazların bünyeyi ani olarak terk etmesi sonucu oldukça gözenekli bir yapı kazanmıştır. Gözenekler birbirleri ile bağlantılı değildir.
Ponza; asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler sonucu oluşur, gözenekli bünyesinde kristal suyu yoktur, genellikle riyolit kompozisyonu içerir. Asidik ponza; beyaz, kirli beyaz renkte olup, daha yaygın olarak bulunur ve yoğunluğu 0,5-1 gr/cm³ arasında değişir. Bazik ponza ise yabancıların “Scoria” dedikleri, Türkçede ise bazaltik ponza olarak bilinen kahverengi, siyahımsı renkte ponza türü olup, özgül ağırlığı 1-2 gr/cm³ dür.
- Renklilik: İyi kalite ponza beyaz olmalıdır.
- Kırılganlık: İyi bir ponza, sert bir yüzeye vurulduğunda ezilip toz olmalı fakat kırılmamalıdır.
- Kimyasal birleşim: Tekstil sanayiinde ponzanın kullanılabilmesi için, kimyevi birleşimindeki demir oksit, sodyum oksit ve potasyum oksit miktarlarının, kumaş boyası ve yıkamada kullanılan diğer kimyevi maddelerle reaksiyona girebileceği ve kumaşta renk değişikliği oluşturabileceği hususu dikkate alınmalıdır.
- Sertlik: Kırılmadan ezilme özelliği göstermelidir.
- Özgül ağırlığı: Sıfır nemde özgül ağırlığının 0.5-0.55 g/cm³ olması istenir.
- Su emme özelliği: Tekstil kalitesi için %50’den fazla olan su emme özelliği ideal kullanımı sağlar.
- İşlenme durumu: Tekstil kalitesi ponzanın keskin yüzeylerinin yuvarlatılmış olması istenir ki, temas ettiği kumaş yırtılmasın. Cam eşyaların işlenmesi, özel boyalarda dolgu maddesi olarak, tarım ilaçlarında kimyasal taşıyıcı olarak, sabun ve deterjan üretiminde pozzolana olarak kullanılması diğer kullanım alanlarından bazılarıdır. Son yıllardaki bir kullanım alanı da “barbekü” tabir edilen mangallarda, kömürün yerini almasıdır. Burada mangalın alttan fazla ısıtılması sonucunda akkor hale gelen ponza, kömür ateşi işlevini görür.
Tarihçe
Ponza madeninin ilk olarak Antik Yunan zamanında kullanıldığı tahmin ediliyor. MÖ 1. yüzyılda Vitruvio’ya ait mimari özette ponza taşından bahsedilmektedir. Vitruvio; yığınları sudan hafif, bu nedenle de yüzücü olarak tanımlar. Ayrıca suyu emmediğini ve hijyenik olduğunu da belirtir. Eski Romalılar zamanında ponza taşı çoğunlukla termal banyoların ve tapınakların yapımında kullanılmıştır. Bu eserlerin bazıları halen görülebilir. Bu dönemlere ait en belirgin örnekler Roma Pantheonu ve İstanbul’daki Ayasofya Kilisesi’dir. Almanya’da ise 1800'lü yıllarda Renanya bölgesinde kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa genelinde ise ponza taşına ilgi gösterilmemiştir. ABD'de ise ponza taşının yapı malzemesi olarak kullanılması 18. yüzyılın ortalarında Kaliforniya’da başlamıştır. Son 30 yıl içerisinde ise teknolojinin gelişmesi ve çevre bilincinin artması ponza taşının kullanımını yaygınlaştırmıştır. Türkiye’de üretimine ilk olarak 1988 yılında başlandı.
Oluşumu
Dünya kabuğunun derinliklerinde, kısmi erimesiyle oluşan magma cepleri bulunmaktadır. Çok yüksek basınçta bu magma normal koşullarda sıvı ya da gaz olabilecek tüm maddeleri emer. (H2O, CO2, F) Zaman içerisinde, bu magma cepleri üzerindeki basınç, yer hareketlerinin etkisiyle azalır. Yer hareketleri meydana geldiğinde, volkanik bir patlama başlar ve bu gazlar magmanın içinden püskürür. Gazların serbest kalmasıyla magmanın yapışkanlığı çok hızlı şekilde artar ve katılaştırma ısısı yükselir. Böylece magma köpürür, parçalara ayrılır ve ponza taşı diye bildigimiz maddeyi oluşturur. Bu madde kraterden havaya çok büyük bir gaz patlamasıyla atılır ve çevreye dağılır. Ponza, çok ani soğumasından dolayı kristalize olmaya zaman bulamaz. Katılaştığında içinde çözünen buhar aniden salınır ve püskürerek gözenekli yapıyı oluşturur. Bu şartlar oluştuğunda her tür lav, ponza haline gelebilir.
Bulunduğu yerler ve üretimi
Ponza belirli koşullar altında volkanların patlamasıyla meydana gelir, bu nedenle volkanik olarak aktif olan her bölgede bulunur. 2011 yılında İtalya ve Türkiye sırasıyla 4 ve 3 milyon ton ponza madeni üretimine öncülük etmiştir. Bir milyonu aşan diğer üreticiler: Yunanistan, İran, Şili ve Suriye. Ponza üretimi 2011 yılında 17 milyon ton olarak tahmin edilmiştir. Ponza madeninin Türkiye’de üretimine ilk olarak 1988 yılında başlamıştır. Ponza taşı, Türkiye’de çoğunlukla Kayseri, Bitlis, Nevşehir, Van, Kars, Ağrı, Ankara ve Sivas dolaylarında bulunuyor.
Asya
Afganistan, Endonezya, Japonya, Suriye, İran ve Doğu Rusya dahil olmak üzere Asya ülkelerinde büyük ponza rezervleri bulunur. Rusya'nın doğusunda yer alan Kamçatka yarımadasında önemli miktarda ponza bulunmaktadır. Krakatoa yanardağında 1883’teki patlama sonucu çok fazla ponza taşı meydana gelmiştir.
Avrupa
İtalya, Türkiye, Yunanistan, İzlanda ve Almanya Avrupa’nın en büyük ponza üreticisidir. İtalya’nın Aeolian adalarında ponza taşının büyük kısmı bulunur.
Kuzey Amerika
Ponza Kuzey Amerika’nın Karayip Adaları'nda, ABD’de Nevada, Oregon, Idaho, Arizona, Kalifornia ve New Mexico bölgelerinde bulunur. 2011 yılında ABD’de ponza üretimi 380 bin ton olarak tahmin edildi.
Güney Amerika
Şili, dünyanın önde gelen ponza üreticilerinden biridir. Şili'de yer alan Puyehue-Cordon Caulle yanardağının 2011'de patlaması, yüzeyleri ve gölleri kül ve ponza taşıyla kaplayarak bölgede hasara yol açmıştır.
Afrika
Afrika’nın Kenya, Etiyopya ve Tanzanya bölgelerinde ponza yatakları bulunur.
Yeni Zelanda
Havre Seamount yanardağının Temmuz 2012’de patlaması sonucu ponza taşları meydana gelmiştir. Bu ponza taşları Yeni Zelanda’nın kuzeybatı kıyısında ve Polinezya adalarında birikmiştir.
Kullanım yerleri
Ponza, başta Almanya, İtalya, İsveç, ABD, Japonya gibi ülkeler olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde, daha çok ses ve ısı izolasyonu sağlamak amacıyla kullanılır. Ponzanın fazla gözenekliliği, ısı ve ses geçirgenliğini düşürür ve bu özelliği inşaat sektöründe kullanımını sağlar. Türkiye’de üretilen ponzanın %90 kadarı inşaat sektöründe tüketilir. Ponzanın ikinci büyük kullanım alanı abrazif (aşındırıcı) sanayiidir. Oldukça hafif aşındırıcı olarak sınıflandırılan ponza gerek doğal, gerek yapay madeni eşyaları ve yumuşak metalleri (gümüş gibi) cilalamakta kullanılır. Tekstil sanayiinde kullanılan ponzanın kimyevi ve fiziki özellikleri büyük önem taşır ve bu özellikler ancak derinlik ponzalarında bulunur.
Tıp
Ponza 2 bin yılı aşkın süredir tıbbı endüstride kullanılmaktadır. Eski Çin tıbbı, öğütülmüş ponza taşını kullanmıştır. Batı tıbbı, 18. yüzyıldan başlayarak, ponza tozunu diğer maddeler ile karıştırarak deri tedavisinde kullanmışlar. 1680 yılı yakınlarında bir İngiliz doğa bilimcisi ponza tozunu kullandığını belirtmiştir.
Kişisel bakım
Ponza, binlerce yıldır kişisel bakımda bir malzeme olarak kullanılmaktadır. Cilt temizliğinde de kullanılır. Antik Roma’da dişleri beyazlatmak için toz halinde ponza kullanılmıştır. Antik Çin’de tırnak bakımı için kullanılmıştır. Günümüzde ponza taşları pedikür işlemi sırasında güzellik salonlarında, ayağın altındaki kuru cildi çıkarmakta sıkça kullanılır. İnce öğütülmüş ponza taşı bazı diş macunlarında dişin beyaz görünüm kazanması için kullanılır. Bahçelik bitkilerin kökleri, karbondioksit ve oksijenin yüzeye sürekli taşınmasını gerektirir. Ponza, gözenekli özellikleri nedeniyle toprak kalitesini artırır, su ve gazlar gözeneklerden kolayca taşınabilir ve besinler deliklerde saklanabilir. Ponza kaya parçaları inorganiktir, bu nedenle ayrışma meydana gelmez. Bu inorganik kayaların bir başka avantajı, mantarları ve böcekleri çekmemesi ve barındırmamasıdır. Drenaj, bahçecilik gibi toprak işlerinde önemlidir. Ponza kullanımı aynı zamanda kaktüsler ve sulu meyveler gibi bitkilerin yetiştirilmesi için ideal koşullar yaratır, çünkü kumlu topraklarda su tutulmasını arttırır, gazların ve suyun daha fazla taşınmasını sağlamak için killi toprakların yoğunluğunu azaltır. 2011 yılında, ABD’de ponzanın %16’sı bahçecilik amaçlı kullanılmıştır.
İnşaat
Ponza beton yapımında yaygın olarak kullanılır. Pozzolan adlı ponzanın ince taneli bir versiyonu çimento ile karıştırılarak kullanılır. Pürüzsüz bir beton oluşturmak için kireç ile karıştırılır. Bu beton formu Roma zamanlarına kadar kullanılmıştır. Ponza, betonda çimentolu bir malzeme olabilir. Araştırmacılar %50’ye kadar ponza tozu ile yapılan betonun dayanıklılığı önemli ölçüde artırabileceğini, sera gazı emisyonlarını ve fosil yakıt tüketimini azaltabileceğini göstermiştir.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ponza tasi ya da pomza tasi volkanik bir kayac turudur Tenerife den Kanarya Adalari ponza tasi ornegi Ornegin yogunlugu 0 25 g cm tur Cetvel cm seviyesindedir Turkcede pomza tasi sunger tasi kopuktasi topuk tasi hisirtasi nasirtasi kuvek gibi adlarla bilinir Ingilizcede iri taneli olanlara pumice ince taneli olanlara da pumicite denir OzellikleriPonza volkanik kokenli silikat esasli camsi bir ozellige ve gozenekli bir yapiya sahip olan hafif yapi elemandir Genelde acik renkli olup beyazdan kreme mavi griye kadar degisen renklerde olur ancak yesil kahverengi ve siyah da olabilir Suyu emen bir ozelligi olan ponza tasi oldukca hafiftir Yeryuzunde en yaygin olarak bulunan ve kullanilan turu asidik ponzadir Bu tur beyaz kirli renkte olanidir Olusum esnasinda ani soguma ve gazlarin bunyeyi ani olarak terk etmesi sonucu oldukca gozenekli bir yapi kazanmistir Gozenekler birbirleri ile baglantili degildir Ponza asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler sonucu olusur gozenekli bunyesinde kristal suyu yoktur genellikle riyolit kompozisyonu icerir Asidik ponza beyaz kirli beyaz renkte olup daha yaygin olarak bulunur ve yogunlugu 0 5 1 gr cm arasinda degisir Bazik ponza ise yabancilarin Scoria dedikleri Turkcede ise bazaltik ponza olarak bilinen kahverengi siyahimsi renkte ponza turu olup ozgul agirligi 1 2 gr cm dur Renklilik Iyi kalite ponza beyaz olmalidir Kirilganlik Iyi bir ponza sert bir yuzeye vuruldugunda ezilip toz olmali fakat kirilmamalidir Kimyasal birlesim Tekstil sanayiinde ponzanin kullanilabilmesi icin kimyevi birlesimindeki demir oksit sodyum oksit ve potasyum oksit miktarlarinin kumas boyasi ve yikamada kullanilan diger kimyevi maddelerle reaksiyona girebilecegi ve kumasta renk degisikligi olusturabilecegi hususu dikkate alinmalidir Sertlik Kirilmadan ezilme ozelligi gostermelidir Ozgul agirligi Sifir nemde ozgul agirliginin 0 5 0 55 g cm olmasi istenir Su emme ozelligi Tekstil kalitesi icin 50 den fazla olan su emme ozelligi ideal kullanimi saglar Islenme durumu Tekstil kalitesi ponzanin keskin yuzeylerinin yuvarlatilmis olmasi istenir ki temas ettigi kumas yirtilmasin Cam esyalarin islenmesi ozel boyalarda dolgu maddesi olarak tarim ilaclarinda kimyasal tasiyici olarak sabun ve deterjan uretiminde pozzolana olarak kullanilmasi diger kullanim alanlarindan bazilaridir Son yillardaki bir kullanim alani da barbeku tabir edilen mangallarda komurun yerini almasidir Burada mangalin alttan fazla isitilmasi sonucunda akkor hale gelen ponza komur atesi islevini gorur TarihcePonza madeninin ilk olarak Antik Yunan zamaninda kullanildigi tahmin ediliyor MO 1 yuzyilda Vitruvio ya ait mimari ozette ponza tasindan bahsedilmektedir Vitruvio yiginlari sudan hafif bu nedenle de yuzucu olarak tanimlar Ayrica suyu emmedigini ve hijyenik oldugunu da belirtir Eski Romalilar zamaninda ponza tasi cogunlukla termal banyolarin ve tapinaklarin yapiminda kullanilmistir Bu eserlerin bazilari halen gorulebilir Bu donemlere ait en belirgin ornekler Roma Pantheonu ve Istanbul daki Ayasofya Kilisesi dir Almanya da ise 1800 lu yillarda Renanya bolgesinde kullanilmaya baslanmistir Avrupa genelinde ise ponza tasina ilgi gosterilmemistir ABD de ise ponza tasinin yapi malzemesi olarak kullanilmasi 18 yuzyilin ortalarinda Kaliforniya da baslamistir Son 30 yil icerisinde ise teknolojinin gelismesi ve cevre bilincinin artmasi ponza tasinin kullanimini yayginlastirmistir Turkiye de uretimine ilk olarak 1988 yilinda baslandi OlusumuDunya kabugunun derinliklerinde kismi erimesiyle olusan magma cepleri bulunmaktadir Cok yuksek basincta bu magma normal kosullarda sivi ya da gaz olabilecek tum maddeleri emer H2O CO2 F Zaman icerisinde bu magma cepleri uzerindeki basinc yer hareketlerinin etkisiyle azalir Yer hareketleri meydana geldiginde volkanik bir patlama baslar ve bu gazlar magmanin icinden puskurur Gazlarin serbest kalmasiyla magmanin yapiskanligi cok hizli sekilde artar ve katilastirma isisi yukselir Boylece magma kopurur parcalara ayrilir ve ponza tasi diye bildigimiz maddeyi olusturur Bu madde kraterden havaya cok buyuk bir gaz patlamasiyla atilir ve cevreye dagilir Ponza cok ani sogumasindan dolayi kristalize olmaya zaman bulamaz Katilastiginda icinde cozunen buhar aniden salinir ve puskurerek gozenekli yapiyi olusturur Bu sartlar olustugunda her tur lav ponza haline gelebilir Bulundugu yerler ve uretimiPonza belirli kosullar altinda volkanlarin patlamasiyla meydana gelir bu nedenle volkanik olarak aktif olan her bolgede bulunur 2011 yilinda Italya ve Turkiye sirasiyla 4 ve 3 milyon ton ponza madeni uretimine onculuk etmistir Bir milyonu asan diger ureticiler Yunanistan Iran Sili ve Suriye Ponza uretimi 2011 yilinda 17 milyon ton olarak tahmin edilmistir Ponza madeninin Turkiye de uretimine ilk olarak 1988 yilinda baslamistir Ponza tasi Turkiye de cogunlukla Kayseri Bitlis Nevsehir Van Kars Agri Ankara ve Sivas dolaylarinda bulunuyor Asya Afganistan Endonezya Japonya Suriye Iran ve Dogu Rusya dahil olmak uzere Asya ulkelerinde buyuk ponza rezervleri bulunur Rusya nin dogusunda yer alan Kamcatka yarimadasinda onemli miktarda ponza bulunmaktadir Krakatoa yanardaginda 1883 teki patlama sonucu cok fazla ponza tasi meydana gelmistir Avrupa Italya Turkiye Yunanistan Izlanda ve Almanya Avrupa nin en buyuk ponza ureticisidir Italya nin Aeolian adalarinda ponza tasinin buyuk kismi bulunur Kuzey Amerika Ponza Kuzey Amerika nin Karayip Adalari nda ABD de Nevada Oregon Idaho Arizona Kalifornia ve New Mexico bolgelerinde bulunur 2011 yilinda ABD de ponza uretimi 380 bin ton olarak tahmin edildi Guney Amerika Sili dunyanin onde gelen ponza ureticilerinden biridir Sili de yer alan Puyehue Cordon Caulle yanardaginin 2011 de patlamasi yuzeyleri ve golleri kul ve ponza tasiyla kaplayarak bolgede hasara yol acmistir Afrika Afrika nin Kenya Etiyopya ve Tanzanya bolgelerinde ponza yataklari bulunur Yeni Zelanda Havre Seamount yanardaginin Temmuz 2012 de patlamasi sonucu ponza taslari meydana gelmistir Bu ponza taslari Yeni Zelanda nin kuzeybati kiyisinda ve Polinezya adalarinda birikmistir Kullanim yerleriPonza basta Almanya Italya Isvec ABD Japonya gibi ulkeler olmak uzere dunyanin pek cok ulkesinde daha cok ses ve isi izolasyonu saglamak amaciyla kullanilir Ponzanin fazla gozenekliligi isi ve ses gecirgenligini dusurur ve bu ozelligi insaat sektorunde kullanimini saglar Turkiye de uretilen ponzanin 90 kadari insaat sektorunde tuketilir Ponzanin ikinci buyuk kullanim alani abrazif asindirici sanayiidir Oldukca hafif asindirici olarak siniflandirilan ponza gerek dogal gerek yapay madeni esyalari ve yumusak metalleri gumus gibi cilalamakta kullanilir Tekstil sanayiinde kullanilan ponzanin kimyevi ve fiziki ozellikleri buyuk onem tasir ve bu ozellikler ancak derinlik ponzalarinda bulunur Tip Ponza 2 bin yili askin suredir tibbi endustride kullanilmaktadir Eski Cin tibbi ogutulmus ponza tasini kullanmistir Bati tibbi 18 yuzyildan baslayarak ponza tozunu diger maddeler ile karistirarak deri tedavisinde kullanmislar 1680 yili yakinlarinda bir Ingiliz doga bilimcisi ponza tozunu kullandigini belirtmistir Kisisel bakim Ponza binlerce yildir kisisel bakimda bir malzeme olarak kullanilmaktadir Cilt temizliginde de kullanilir Antik Roma da disleri beyazlatmak icin toz halinde ponza kullanilmistir Antik Cin de tirnak bakimi icin kullanilmistir Gunumuzde ponza taslari pedikur islemi sirasinda guzellik salonlarinda ayagin altindaki kuru cildi cikarmakta sikca kullanilir Ince ogutulmus ponza tasi bazi dis macunlarinda disin beyaz gorunum kazanmasi icin kullanilir Bahcelik bitkilerin kokleri karbondioksit ve oksijenin yuzeye surekli tasinmasini gerektirir Ponza gozenekli ozellikleri nedeniyle toprak kalitesini artirir su ve gazlar gozeneklerden kolayca tasinabilir ve besinler deliklerde saklanabilir Ponza kaya parcalari inorganiktir bu nedenle ayrisma meydana gelmez Bu inorganik kayalarin bir baska avantaji mantarlari ve bocekleri cekmemesi ve barindirmamasidir Drenaj bahcecilik gibi toprak islerinde onemlidir Ponza kullanimi ayni zamanda kaktusler ve sulu meyveler gibi bitkilerin yetistirilmesi icin ideal kosullar yaratir cunku kumlu topraklarda su tutulmasini arttirir gazlarin ve suyun daha fazla tasinmasini saglamak icin killi topraklarin yogunlugunu azaltir 2011 yilinda ABD de ponzanin 16 si bahcecilik amacli kullanilmistir Insaat Ponza beton yapiminda yaygin olarak kullanilir Pozzolan adli ponzanin ince taneli bir versiyonu cimento ile karistirilarak kullanilir Puruzsuz bir beton olusturmak icin kirec ile karistirilir Bu beton formu Roma zamanlarina kadar kullanilmistir Ponza betonda cimentolu bir malzeme olabilir Arastirmacilar 50 ye kadar ponza tozu ile yapilan betonun dayanikliligi onemli olcude artirabilecegini sera gazi emisyonlarini ve fosil yakit tuketimini azaltabilecegini gostermistir Kaynakca Pomza Nedir Pomza Madeni Nedir Genclik Haber Sitesi On5yirmi5 Com 31 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2021 Pomza tasi dunya rezervinin yuzde 45 i Turkiye de 6 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2010