Proteus (uydu)

Proteus (/ˈproʊtiːəs/; rum: Πρωτεύς) ya da Neptün VIII, ikinci büyük Neptün ay’ı ya da  Neptün'ün en büyük iç uydusu olarak da bilinir. 1989'da Voyager 2 uzay aracı tarafından keşfedilen Proteus, adını Yunan mitolojisindeki şekil değiştiren deniz tanrısından almıştır.

Proteus’un çapı 400 km olmasına rağmen çeşitli içbükey yönleriyle yüksek düzensiz bir şekil halini almıştır. Yüzeyi koyu renkli ve yoğun kraterlerlidir. En büyük krater çapı 200 km'den fazladır. Ayrıca yüzeyinde, oluklar ve büyük vadiler vardır.

Keşfi ve yörüngesi

Proteus ağustos 1989 görüntüleri ile birlikte Voyager 2 uzay sondası tarafından çekilen görüntüler ile araştırma yapan bilim adamları ile keşfedildi. S/N 1989 1.[7] Stephen P. Synnott ve Bradford A. Smith temmuz'da kendi keşfini açıkladı ve geçici atama aldı. 16 eylül 1991 S/N 1989 1 Proteus ismini aldı, yunan mitolojisinde deniz tanrısı.[9] Proteus gezegenin yarıçapının yaklaşık  olarak Neptün yörüngeleri ile eşit olduğu hesaplandı. Gezegenin yörüngesinde ekvator ile 0.5 derece eğiklik payı vardır.[1] Proteus Neptün’ün uydularının en büyük ikinci ayı dır.

Fiziksel özellikleri

Proteus Neptün'ün ikinci büyük uydusudur. Çapı yaklaşık 420 kilometredir,. Yansıyan güneş ışığının kayıp olduğu gezegene çok yakın olduğu için Toprak tabanlı teleskoplar tarafından keşfedildi.[7] Proteus yüzeyi koyu-geometrik albedo 10%. Yüzey rengi yeşil mor dalga boyu ile yansıtılması ile kesinlikle değişmez.[7] yüzeyi 2 mikron hidrokarbonlar gibi karmaşık organik bileşiklerden oluşur . Bu bileşiklerden iç Neptün uyduları ve düşük albedo sorumlu olabilir. Proteus genellikle su  ve buz içerir diye inanılırken, yüzeyde başka ne olduğu spectrum ölçerle tespit edilmiştir.[10] Proteus’un şekline gelecek olursak merkezinde yarıçaplı bir küre bulunur 210 km, ancak sapmalarıda hesaba katarsak küresel şekli, +-20 km olarak değişebilir, bilim adamları’nın düşüncelerine göre merkezinde büyük bir çekirdek yoğunluğu olabilir, olmaması mükemmel bir küresel şekle sahip olduğunu gösterir [4] Satürn'ün uydusu Mimas Proteus göre biraz daha büyüktür, Satürn yüksek sıcaklık ve gelgit nedeniyle ya da ısıtma olmasına rağmen daha elips bir şekle sahiptir.[4] Proteus genel şeklini üç eksenli bir elipsoid olarak almıştır, yakın olmasına rağmen biraz daha Neptün yönünde uzamıştır. Proteus yüzeyi düz veya hafif içbükey şeklindedir. Çapı 150–200 km ölçülmüştür. Muhtemelen bozulmuş kraterler vardır.[2] Proteus yoğun kraterlerle, herhangi bir jeolojik değişiklik belirtisi gösterir.[7] en büyük krater,, 230–260 km çapındadır. Pharos.[4] derinliği 10–15 km.[2] krater kubbe birkaç kilometre yüksekte bulunur.[2] 50–100 km çapında birçok krater daha vardır ve daha bir çoğu küçük yarıçaplarda yüzeyde bulunmaktadır[2] İkinci geometrik anlamı: Proteus üzerinde bulunan şevleri, vadi ve oluklar gibi doğrusal özellikleri vardır. Bu özellikler, olası deprem sonucunda Pharos ve diğer büyük kraterler deoluşan dev etkilerin bir sonucu olarak vurgulanır.[2][4]

Köken

Proteus, Neptün’ü diğer iç uydularla, oluşturduğu gibi özgün bir şekli olması pek mümkün değildir, hatta belki de daha fazla Triton bulunduktan sonra kalan molozlar hâlâ var olabilir. Triton'un yörüngesini bulmak son derece tuhaf olurdu. Buna ek olarak Neptün’ün iç uyduları yörüngelerindeki kaotik düzensizlikleri ve onları yerle bir eden disk ile çarpışır ve etkisini azaltmasına neden olur. Triton'un yörüngesi çemberleştikten sonra moloz diskin bazıları tekrar eklenir ve bugünkü uydular oluşur.

Kaynakça