Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sığır vebası (Rinderpest, Malkıran ya da Çor), viral bir sığır hastalığı. Son derece ölümcül ve bulaşıcı bir hastalıktır. Hayvanlarda sindirim kanalı mukozasında şiddetli ülseratif ve hemorajik lezyonlarla karakterizedir.
| Sığır vebası | |
|---|---|
 | |
| Uzmanlık | Veteriner tıp  |
Hastalık genel durgunluk, bitkinlik, halsizlik, iştahsızlık, yüksek ateş, gözyaşı, burun akıntısı ve salya akıntısı gibi belirtilerle birden ortaya çıkar. 3 gün içinde bütün sindirim kanalında şiddetli nekrotik ve ülserli yangı şekillenir. 4. günde başlayan çok şiddetli ishal sonucu hayvan birkaç gün içinde ölüme sürüklenir. Ahırdaki hayvanların tümü hastalanır ve hemen hemen hepsi öldüğü için sığırların en öldürücü ve en bulaşıcı hastalığıdır.
8 Ağustos 2011'de Birleşmiş Milletler'de yapılan törende insanlardaki çiçek hastalığından sonra bu hastalığın dünyadan silinen ikinci hastalık olduğu ilan edilmiştir.
Etiyoloji
Hastalık etkeni Paramyxoviridae familyasına ait Morbillivirus suşlarıdır. (-)ssRNA'ya sahip, zarsız virustur. Etken, küçük ruminant vebası, köpek gençlik hastalığı ve insanların kızamık virusu ile yakından antijenik ve morfolojik özellik gösterir. Dış çevre şartlarına dayanıksızdır.
Epizootiyoloji
Sığır vebası yaklaşık 4. yüzyıldan beri bilinen en eski vebalardan biridir. Bununla birlikte hastalık, 18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa’da yayılmış ve 1762 yılında da Fransa’da ve daha sonra diğer Avrupa ülkelerinde ilk Veteriner okullarının kurulmasına sebep olmuştur. Türkiye’de I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında yaygın seyreden sığır vebası'nın eradikasyonundan yaklaşık 37 yıl sonra 1969’da Van ilinde görülmüş ve son olarak da 1991 yılında tespit edilerek kısa sürede kontrol altına alınmıştır. Etken her yaşta sığırı etkiler ve akut seyreder. Oldukça yüksek bir mortaliteye sahiptir. Yaklaşık %95-100 oranında ölümcüldür. Sığır ve mandalar hastalığa en duyarlı türler olarak bilinir.
Sığır vebası insan sağlığı ile doğrudan ilgili bir hastalık değildir. İnsan, diğer çiftlik hayvanları ve ev hayvanlarına bulaşmaz. Hastalık Türkiye'de eradike edilmiştir.
Patogenez
Etkenlerin solunum yoluyla alındığı kabul edilmektedir. Bulaşık yiyecek, içecek yoluyla bulaştığı kesindir. Alınan etkenler yumuşak damaktaki lenf foliküllerine yerleşir. 10-15 günlük inkubasyon süresi vardır. Bunu 2-3 günlük viremi takip eder. Viremi döneminde klinik olarak ateş belirgindir. Ateşi izleyen süreçte bağırsaklardaki aşırı villus yıkımına bağlı şiddetli bir diyare (ishal) şekillenir. Virus daha sonra vücuttaki tüm dağılır. Kemik iliği, üst solunum yolları ve sindirim mukozasında hızla üremeye başlar. Etkenin ürediği bölgelerdeki lezyonlar nekrotik tiptedir.
Klinik-Patolojik bulgular
Hayvanlarda ağız mukozasında özellikle üst ve alt damak ile diş etlerinde ülseratif/nekrotik karakterde lezyonlar vardır. İştah ciddi derecede kaybolmuştur. Yaygın bir stomatitis ve buna bağlı salya artışı görülür. Lezyonlar ağız mukozasında sınırlı kalmayarak özofagus ve midelere sirayet eder. Diğer belirgin bulgular hemorajik abomazitis, hemorajik enteritis ve kalın bağırsak mukozasında yangısal hücre infiltrasyonlarına bağlı bağırsak kıvrımlarında kalınlaşma (Zebroid görünüm) ve nekrotik tonsillitis vardır.
İmmunoloji
Sığır vebasının sadece bir immunojenik tipi vardır ve bir türle temas diğer bilinen tüm türlere karşı bağışıklık oluşturur. Bu sayede, bir aşı tüm suşlarda etkili olur. Canlı bir aşıyla aşılamadan yaklaşık bir hafta sonra birçok sığır, yeterli bir bağışıklık geliştirir.
Buzağılar bağışık analarından kolostrumu alarak pasif bağışıklık sağlarlar ve alınan antikorlar, aşı virüsünün bir bağışıklık oluşturmasını önleyerek yaklaşık dokuz aya kadar bağışıklık sağlayabilirler.
Klasik sığır vebası türlerinde, serum antikorları enfeksiyonun ilk haftası içinde ilk kez belirlenebilir. Bununla birlikte, düşük profilli türlerle enfekte ve Sığır Vebası Doku Kültürü Aşısı (TCRV) ile aşılanmış hayvanların serumundaki değişim 10 gün veya daha fazla sürebilir.
Koruma-Kontrol ve tedavi
Sığır vebası son derece ölümcül bir hastalıktır ve eğer bir bölgede baş gösterirse ciddi derecede yayılır. Viral bir hastalık olduğu için antibiyotik tedavisi işe yaramaz, zira sığır vebası teşhisi konulan hayvanlarda tedavi uygulanmaz. Hastalık tespit edilen hayvanlar uyutulur. Korumada en önemli husus yasadışı hayvan giriş-çıkışlarının engellenmesi ve düzenli aşılamalardır. Alt simge metni
Kaynakça
- ^ Veteriner Patoloji Ders Notları Sindirim Sistemi. Prof. Dr. N. Metin
- ^ http://www.kkgm.gov.tr/birim/hay_sagl/Hastaliklar/sigir_vebasi.html[]
- Barrett, T. (1994) Rinderpest and Distemper Viruses. In. Encyclopedia of Virology. Academic Press, London.
| Sınıflandırma | D
|
|---|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sigir vebasi Rinderpest Malkiran ya da Cor viral bir sigir hastaligi Son derece olumcul ve bulasici bir hastaliktir Hayvanlarda sindirim kanali mukozasinda siddetli ulseratif ve hemorajik lezyonlarla karakterizedir Sigir vebasiUzmanlikVeteriner tip Hastalik genel durgunluk bitkinlik halsizlik istahsizlik yuksek ates gozyasi burun akintisi ve salya akintisi gibi belirtilerle birden ortaya cikar 3 gun icinde butun sindirim kanalinda siddetli nekrotik ve ulserli yangi sekillenir 4 gunde baslayan cok siddetli ishal sonucu hayvan birkac gun icinde olume suruklenir Ahirdaki hayvanlarin tumu hastalanir ve hemen hemen hepsi oldugu icin sigirlarin en oldurucu ve en bulasici hastaligidir 8 Agustos 2011 de Birlesmis Milletler de yapilan torende insanlardaki cicek hastaligindan sonra bu hastaligin dunyadan silinen ikinci hastalik oldugu ilan edilmistir EtiyolojiHastalik etkeni Paramyxoviridae familyasina ait Morbillivirus suslaridir ssRNA ya sahip zarsiz virustur Etken kucuk ruminant vebasi kopek genclik hastaligi ve insanlarin kizamik virusu ile yakindan antijenik ve morfolojik ozellik gosterir Dis cevre sartlarina dayaniksizdir Sigir vebasi Hollanda da ciddi salginlara neden olmustur EpizootiyolojiSigir vebasi yaklasik 4 yuzyildan beri bilinen en eski vebalardan biridir Bununla birlikte hastalik 18 ve 19 yuzyillarda Avrupa da yayilmis ve 1762 yilinda da Fransa da ve daha sonra diger Avrupa ulkelerinde ilk Veteriner okullarinin kurulmasina sebep olmustur Turkiye de I Dunya Savasi ve Kurtulus Savasi yillarinda yaygin seyreden sigir vebasi nin eradikasyonundan yaklasik 37 yil sonra 1969 da Van ilinde gorulmus ve son olarak da 1991 yilinda tespit edilerek kisa surede kontrol altina alinmistir Etken her yasta sigiri etkiler ve akut seyreder Oldukca yuksek bir mortaliteye sahiptir Yaklasik 95 100 oraninda olumculdur Sigir ve mandalar hastaliga en duyarli turler olarak bilinir Sigir vebasi insan sagligi ile dogrudan ilgili bir hastalik degildir Insan diger ciftlik hayvanlari ve ev hayvanlarina bulasmaz Hastalik Turkiye de eradike edilmistir PatogenezEtkenlerin solunum yoluyla alindigi kabul edilmektedir Bulasik yiyecek icecek yoluyla bulastigi kesindir Alinan etkenler yumusak damaktaki lenf folikullerine yerlesir 10 15 gunluk inkubasyon suresi vardir Bunu 2 3 gunluk viremi takip eder Viremi doneminde klinik olarak ates belirgindir Atesi izleyen surecte bagirsaklardaki asiri villus yikimina bagli siddetli bir diyare ishal sekillenir Virus daha sonra vucuttaki tum dagilir Kemik iligi ust solunum yollari ve sindirim mukozasinda hizla uremeye baslar Etkenin uredigi bolgelerdeki lezyonlar nekrotik tiptedir Klinik Patolojik bulgularHayvanlarda agiz mukozasinda ozellikle ust ve alt damak ile dis etlerinde ulseratif nekrotik karakterde lezyonlar vardir Istah ciddi derecede kaybolmustur Yaygin bir stomatitis ve buna bagli salya artisi gorulur Lezyonlar agiz mukozasinda sinirli kalmayarak ozofagus ve midelere sirayet eder Diger belirgin bulgular hemorajik abomazitis hemorajik enteritis ve kalin bagirsak mukozasinda yangisal hucre infiltrasyonlarina bagli bagirsak kivrimlarinda kalinlasma Zebroid gorunum ve nekrotik tonsillitis vardir ImmunolojiSigir vebasinin sadece bir immunojenik tipi vardir ve bir turle temas diger bilinen tum turlere karsi bagisiklik olusturur Bu sayede bir asi tum suslarda etkili olur Canli bir asiyla asilamadan yaklasik bir hafta sonra bircok sigir yeterli bir bagisiklik gelistirir Buzagilar bagisik analarindan kolostrumu alarak pasif bagisiklik saglarlar ve alinan antikorlar asi virusunun bir bagisiklik olusturmasini onleyerek yaklasik dokuz aya kadar bagisiklik saglayabilirler Klasik sigir vebasi turlerinde serum antikorlari enfeksiyonun ilk haftasi icinde ilk kez belirlenebilir Bununla birlikte dusuk profilli turlerle enfekte ve Sigir Vebasi Doku Kulturu Asisi TCRV ile asilanmis hayvanlarin serumundaki degisim 10 gun veya daha fazla surebilir Koruma Kontrol ve tedaviSigir vebasi son derece olumcul bir hastaliktir ve eger bir bolgede bas gosterirse ciddi derecede yayilir Viral bir hastalik oldugu icin antibiyotik tedavisi ise yaramaz zira sigir vebasi teshisi konulan hayvanlarda tedavi uygulanmaz Hastalik tespit edilen hayvanlar uyutulur Korumada en onemli husus yasadisi hayvan giris cikislarinin engellenmesi ve duzenli asilamalardir Alt simge metniKaynakca Veteriner Patoloji Ders Notlari Sindirim Sistemi Prof Dr N Metin http www kkgm gov tr birim hay sagl Hastaliklar sigir vebasi html olu kirik baglanti Barrett T 1994 Rinderpest and Distemper Viruses In Encyclopedia of Virology Academic Press London SiniflandirmaDMeSH D012301