Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Roma rakamları veya Romen rakamları sayısal sistemi, antik Roma kaynaklıdır. Orta Çağ'ın son dönemlerine dek, Avrupa'da yaygın olarak kullanılmıştır.
Rakamlar
Rakamlar aşağıda gösterildiği şekilde, Latin alfabesi'ndeki bazı harflerle temsil edilir.
| Sembol | Değer |
|---|---|
| S | 0.5 () (Latince: Semis) |
| I | 1 (bir) (Latince: mono) |
| V | 5 (beş) (Latince: penta) |
| X | 10 (on) (Latince: deka) |
| L | 50 (elli) (Latince: quinquaginta) |
| C | 100 (yüz) (Latince: Centum) |
| D | 500 () (Latince: quingenti) |
| M | 1000 (bin) (Latince: Mille) |
Sırasıyla ilk yirmi sayı
- I
- II
- III
- IV
- V
- VI
- VII
- VIII
- IX
- X
- XI
- XII
- XIII
- XIV
- XV
- XVI
- XVII
- XVIII
- XIX
- XX
Bazı sayılar
- XIV = 14
- XXIV = 24
- XXVII = 27
- XXXII = 32
- XLVIII = 48
- LX = 60
- LXVIII = 68
- XCVI = 96
- CLIX = 159
- CCXVII = 217
- DCCXCIII = 793
- MMMCDXXXII = 3432
Kullanım Biçimi
Eksiltme yöntemi
Roma rakamları yazılırken aynı harf üç kezden daha fazla tekrar edilmez. Bunun sonucunda da 4, 9, 40, 90, 400 ve 900 sayılarının modern zamanlarda daha sık kullanılan, küçük değerli sembollerin büyük değerli sembollerin soluna yazıldığında değerlerinin çıkarılmasına dayanan, farklı yazılış şekilleri vardır:
| Roma rakamları ile | IV | IX | XL | XC | CD | CM |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Batı Arap rakamları ile | 4 | 9 | 40 | 90 | 400 | 900 |
Yine bu kuralla Roma rakamları ile yazılabilecek karakter sayısı açısından en uzun sayının 3888 (MMMDCCCLXXXVIII) olduğu görülür. Ancak Roma rakamlarında M'den büyük bir rakam olmadığından 1000'den sonraki sayılarda bu kural bozulabilmektedir. Örneğin 4000, MMMM şeklinde yazılır. Soldaki rakamı sağdakinden çıkarıp yeni bir sayı elde etme yöntemi, sayıların okunuşunda ve dört işlemin uygulamalarında çeşitli karışıklıklara yol açmaktadır. Örneğin 1999'u gösteren MCMXCIX sayısının okunabilmesi için M CM XC IX biçiminde ayrılması gerekir. Burada M 1000'i, CM 900'ü (1000-100), XC 90'ı (100-10), IX ise 9'u (10-1) gösterir.
Çıkarmadaki hatalar
Roma rakamlarıyla çıkarma işlemi yapılırken, büyük sayıdaki sembollerden küçük sayıdakiler çıkarılır. Ancak 4 ve 9 sayılarını kullanırken yapılan işlemlerde, eksiltme yönteminden kaynaklanan bazı hatalar oluşmaktadır. Örneğin, 49'dan (XLIX) 24 (XXIV) çıkarılığında geriye L-V'den 45 kalmaktadır. Bu sorun eldeli çıkarma işleminde de göze çarpmaktadır. Örneğin 13'ten (XIII) 9'u (IX) çıkarırken geriye 2 (II) kalır.
Sıfır ve basamak kavramı
Romen rakamlarında sıfır sayısı ve basamak kavramı yoktur. Rakam, ifade ettiği sembol kadardır; yani X rakamı, hangi basamakta olursa olsun 10 'dur. Halbuki günümüzde kullandığımız Arap rakamlarında 1 tek başınayken 1 'dir, ancak bir soldaki haneye geçtiğinde 10 değerini, iki soldaki haneye geçtiğinde de 100 değerini alır.
Büyük sayıların gösterimi
Roma rakamlarında, bir sayının bin katını göstermek için sembolün üzerine bir yatay çizgi, milyon katını göstermek için de ilgili sembolün üzerine iki yatay çizgi ile ifade edilir.
V = 5.000
X = 10.000
L = 50.000
C = 100.000
D = 500.000
M = 1.000.000
Kullanım Alanları
Tüm bu nedenlerle günümüzün karmaşık işlemlerinde Roma rakamlarının kullanılması ideal değildir ve dört işlem yapma zorluğundan dolayı günümüzde fazla kullanılmamaktadırlar. Sıfır sayısının modern aritmetik sisteme katılmasıyla yeterlilikleri azalmıştır. Bazı usuller geliştirilse de, çok büyük sayılar söz konusu olduğunda, yetersiz kalmaktadırlar. Ancak yine de kitap sayfalarını numaralandırma, madde işaretleri, saatler gibi dekoratif amaçlı bazı kullanım alanları vardır. Roma rakamlarının kullanışsızlığına örnek olarak şu anekdot verilebilir: Şöyle ki, Roma Forum Meydanı’ndaki süslü hitabet kürsüsünün “Columna Restrata” sütünunda 2.200.000 sayısını belirtmek için yirmi iki adet “yüz bin” i gösteren sembol (C) koyulmuştur.
Roma rakamları, Türkçe yazım kuralları gereğince de aşağıda bazıları yazılmış olan birçok yerde kullanılırlar:
- Kitapların başlangıçlarındaki sunuş ve önsöz gibi bölümlerde.
- Aynı adlı padişah ve kralların ayrılmasında: II. Ahmet, XVI. Louis gibi.
- Yüzyıl adlarında: XIX. yüzyıl gibi.
- Tarihi olaylarda: II. Viyana Kuşatması, I. Dünya Savaşı gibi.
Notlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Roma rakamlari veya Romen rakamlari sayisal sistemi antik Roma kaynaklidir Orta Cag in son donemlerine dek Avrupa da yaygin olarak kullanilmistir RakamlarRakamlar asagida gosterildigi sekilde Latin alfabesi ndeki bazi harflerle temsil edilir Sembol DegerS 0 5 Latince Semis I 1 bir Latince mono V 5 bes Latince penta X 10 on Latince deka L 50 elli Latince quinquaginta C 100 yuz Latince Centum D 500 Latince quingenti M 1000 bin Latince Mille Sirasiyla ilk yirmi sayiI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XXBazi sayilarXIV 14 XXIV 24 XXVII 27 XXXII 32 XLVIII 48 LX 60 LXVIII 68 XCVI 96 CLIX 159 CCXVII 217 DCCXCIII 793 MMMCDXXXII 3432Kullanim BicimiEksiltme yontemi Roma rakamlari yazilirken ayni harf uc kezden daha fazla tekrar edilmez Bunun sonucunda da 4 9 40 90 400 ve 900 sayilarinin modern zamanlarda daha sik kullanilan kucuk degerli sembollerin buyuk degerli sembollerin soluna yazildiginda degerlerinin cikarilmasina dayanan farkli yazilis sekilleri vardir Roma rakamlari ile IV IX XL XC CD CMBati Arap rakamlari ile 4 9 40 90 400 900 Yine bu kuralla Roma rakamlari ile yazilabilecek karakter sayisi acisindan en uzun sayinin 3888 MMMDCCCLXXXVIII oldugu gorulur Ancak Roma rakamlarinda M den buyuk bir rakam olmadigindan 1000 den sonraki sayilarda bu kural bozulabilmektedir Ornegin 4000 MMMM seklinde yazilir Soldaki rakami sagdakinden cikarip yeni bir sayi elde etme yontemi sayilarin okunusunda ve dort islemin uygulamalarinda cesitli karisikliklara yol acmaktadir Ornegin 1999 u gosteren MCMXCIX sayisinin okunabilmesi icin M CM XC IX biciminde ayrilmasi gerekir Burada M 1000 i CM 900 u 1000 100 XC 90 i 100 10 IX ise 9 u 10 1 gosterir Cikarmadaki hatalar Roma rakamlariyla cikarma islemi yapilirken buyuk sayidaki sembollerden kucuk sayidakiler cikarilir Ancak 4 ve 9 sayilarini kullanirken yapilan islemlerde eksiltme yonteminden kaynaklanan bazi hatalar olusmaktadir Ornegin 49 dan XLIX 24 XXIV cikariliginda geriye L V den 45 kalmaktadir Bu sorun eldeli cikarma isleminde de goze carpmaktadir Ornegin 13 ten XIII 9 u IX cikarirken geriye 2 II kalir Sifir ve basamak kavrami Romen rakamlarinda sifir sayisi ve basamak kavrami yoktur Rakam ifade ettigi sembol kadardir yani X rakami hangi basamakta olursa olsun 10 dur Halbuki gunumuzde kullandigimiz Arap rakamlarinda 1 tek basinayken 1 dir ancak bir soldaki haneye gectiginde 10 degerini iki soldaki haneye gectiginde de 100 degerini alir Buyuk sayilarin gosterimi Roma rakamlarinda bir sayinin bin katini gostermek icin sembolun uzerine bir yatay cizgi milyon katini gostermek icin de ilgili sembolun uzerine iki yatay cizgi ile ifade edilir V 5 000 X 10 000 L 50 000 C 100 000 D 500 000 M 1 000 000Kullanim AlanlariTum bu nedenlerle gunumuzun karmasik islemlerinde Roma rakamlarinin kullanilmasi ideal degildir ve dort islem yapma zorlugundan dolayi gunumuzde fazla kullanilmamaktadirlar Sifir sayisinin modern aritmetik sisteme katilmasiyla yeterlilikleri azalmistir Bazi usuller gelistirilse de cok buyuk sayilar soz konusu oldugunda yetersiz kalmaktadirlar Ancak yine de kitap sayfalarini numaralandirma madde isaretleri saatler gibi dekoratif amacli bazi kullanim alanlari vardir Roma rakamlarinin kullanissizligina ornek olarak su anekdot verilebilir Soyle ki Roma Forum Meydani ndaki suslu hitabet kursusunun Columna Restrata sutununda 2 200 000 sayisini belirtmek icin yirmi iki adet yuz bin i gosteren sembol C koyulmustur Roma rakamlari Turkce yazim kurallari geregince de asagida bazilari yazilmis olan bircok yerde kullanilirlar Kitaplarin baslangiclarindaki sunus ve onsoz gibi bolumlerde Ayni adli padisah ve krallarin ayrilmasinda II Ahmet XVI Louis gibi Yuzyil adlarinda XIX yuzyil gibi Tarihi olaylarda II Viyana Kusatmasi I Dunya Savasi gibi Notlar 1982 Illustrated Introduction to Latin Epigraphy Ingilizce Berkeley University of California Press ISBN 0520050797 Erisim tarihi 31 Ekim 2016