Sabaholdu Ardahan ilinin çıldır ilçesine bağlı bir köydür SabaholduKöyArdahan ın konumuSabaholduSabaholdu nun

Sabaholdu, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.

Sabaholdu
Köy

Ardahan'ın konumu
Sabaholdu Sabaholdu'nun Ardahan'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Ardahan
İlçe	Çıldır
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım	2044 m
Nüfus (2022)
• Toplam	219
Zaman dilimi	(TSİ)
İl alan kodu	0478
İl plaka kodu	75
Posta kodu	75110

Tarihçe

Sabaholdu köyünün eski adı kaynaklarda Kotasi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Kotasi (კოტასი), Gürcüce bir kelime olup mısır koçanı, ahşap mil, ahşap kabza gibi değişik anlamlar taşıyan Kota (კოტა) kelimesinden türemiş olmalıdır. Bu yer adı Türkçeye "Kodas" şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kodas (كوداس/ قوداس) olarak geçer.

Kotasi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Cavaheti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün kilisesi olan Kotasi Kilisesi bu dönemden kalmıştır.

Kotasi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre köy, Gürcistan Vilayeti içinde Ahalkalak livasının Niyaliskur nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde sadece 2 Hristiyan hane yaşıyordu. Köyün nüfusu 1870 yılında 4 hane olarak kaydedilmiştir.

Kotasi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 yılındaki nüfus tespitinde Kotas (Котас) adıyla kaydedittiği köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 43'ü erkek ve 38'i kadın olmak üzere, 8 hanede yaşayan 81 kişiden oluşuyordu. Kotas köyünün nüfusu "Karapapak" olarak kaydedilmiştir. Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 94, 1906'da 107 kişiye ulaşmıştır.

Kotasi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Kotasi köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.

Kotasi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Kodas" (قوداس) biçiminde yazılmıştır. Bu sırada köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında "Kodas" olarak kaydedilmiş olan köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 121 kişiden oluşuyordu. Kotasi veya Kodas Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Sabaholdu olarak değiştirilmiştir. 1965 genel nüfus sayımında Sabaholdu köyünün nüfusu 269 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 10 kişi okuma yazma biliyordu.

Sabaholdu köyünde Kotasi Kilisesi olarak bilinen bir Gürcü kilisesi bulunuyordu. Gürü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili kiliseye ait Gürcüce yazıt tespit etmiştir. Sabaholdu köyünün bugünkü sınırları içinde Samtzubi (სამწუბი) adında bir köy bulunuyordu ve bu Gürcü köyünün kilisesi olan Samtzubi Kilisesi de günümüze ulaşmıştır.

Coğrafya

Köy, Ardahan il merkezine 90 km, Çıldır ilçe merkezine ise 48 km uzaklıktadır.

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022	219
2021	229
2020	235
2019	233
2018	244
2017	232
2016	236
2015	243
2014	243
2013	250
2012	248
2011	250
2010	253
2009	274
2008	265
2007	285
2000	267
1990	327
1985	361

Kaynakça

^ (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Ardahan Çıldır Sabaholdu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
^ "კოტა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 28 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 0-9535878-3-5
^ ^a ^b ^c "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 375". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.
^ ^a ^b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.
^ ^a ^b Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 63.
^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 435". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 115, .
^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.
^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 705". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce: ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 66. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ ^a ^b . YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar

Sabaholdu, Çıldır için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[FALL-1] (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.

[NN-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Ardahan Çıldır Sabaholdu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.

[3] "კოტა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 28 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 0-9535878-3-5

[dspace.nplg.gov.ge-4] "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 375". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.

[hdl.handle.net-5] Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.

[Ekvtime_Takaişvili_1909-6] Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. 63.

[7] "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 435". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.

[8] Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 115, .

[9] ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.

[10] "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.

[11] 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.

[12] "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 705". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.

[13] 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.

[14] 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce: ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 66. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[YER-15] . YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.

[TÜİK1990-16] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.

[TÜİK1985-17] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.