Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sayan Dağları (Tuvaca: Саян даглар; Rusça: Саяны; Moğolca:Соёоны нуруу - Sayanı/Soyony nuruu), Göktürk Kağanlığı devrindeki adı : Kögmen Dağları) Moğolistanın kuzeybatısında, Sibiryanın güneyindeki sıra dağlardır.
| Sayan dağları | |
|---|---|
 Mönk Sarıdağ | |
 | |
| En yüksek noktası | |
| Yükseklik | 3492 m |
| Koordinatlar | 51°43′08″N 100°36′53″E |
| Coğrafya | |
| Konum | Rusya-Moğolistan |
Batı Sayan, Ergaki dağları
Coğrafya ve ekoloji
Rusya-Moğolistan sınır hattında yer alan sıra dağlardır. Tuva'nın kuzeyi, Buryatiya'nın batısı ve Krasnoyarsk ile İrkutsk'un ise güneyini oluşturur. Sayan dağları kabaca bir yay oluşturur kuzeye konveks olarak ve batıda Altay dağlarından doğuda Baykal gölü'ne uzanır. Güneyde Khamar-Daban adlı Transbaykalya dağ sırasıyla buluşur. Sayan dağları kabaca iki parçadan oluşur: Doğu sayanlar, Batı sayanlar olarak tanımlanan bu parçalar farklı jeolojik tarihe sahip olup merkezde bir araya gelirler. Doğu dağ sırası daha yüksektir ve Mönk Sarıdağ zirvesi 3492 metreye ulaşır. Altay-Sayan dağ sistemi coğrafi anlamda çok önemli bir bölgeyi oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda ekolojik ve biyolojik anlamda da bir dünya hazinesidir. İklim ve yer şekillerinin çeşitliliğini gösteren bu bölge orman, dağ ormanı, orman-bozkır, bozkır, çöl-bozkır, tatlı su-nemli topraklar gibi pek bitkisel ortamdan oluşur ve coğrafi olarak Sibirya taygası ve Orta Asya steplerini ayırır. Dünyanın el değmemiş sayılı ekolojik bölgelerinden biri olan sayan dağları çam, karaçam ve köknar ağaçlarından oluşan balta girmemiş orman varlığına sahiptir, bölgenin yüzde 39'u vejetatif olarak zengin bir kısım oluşturur. Dünyanın en büyük 10 nehri'nden ikisine hayat veren de Altay-Sayan dağ sırasıdır: Bb ve Yenisey nehirleri. Kabaca 5.5 milyon km'lik su boşaltma havzasına sahip iki büyük nehirler örtüşen bir bölgededir. Bu nehirlerin asıl kaynağı 49 km^3 hacmindeki kalıcı buzullarıdır. Bölge sadece nehirlerce değil göllerce de zengindir, zira 27 bin üzerinde irili ufaklı göle sahiptir. başlıca göller; Khuvsgul, Uvs ve Teletskoe'dir. Liken, yosun ve 3500'ü bulan damarlı bitki varlığı bölgenin iklimsel toleransı hakkında fikir verebilmektedir. Flora olarak zengin bölge aynı zamanda 680 omurgalı canlıya ev sahipliği yapmaktadır. 77 balık, 143 memeli, 425 kuş ve 25 sürüngen türü bu eko bölgede yaşamaktadır ve bunların 39'u endemiktir.
Jeolojik geçmiş
Altay-Sayan dağ sistemi ilk olarak prekambriyen dönemin sonuyla paleozoik dönem içinde kıvrım mekanizmasıyla oluştu ve yaklaşık 300 milyon yıl önce deformasyona uğrayarak yok oldu. 250 milyon sene evvel Mezozoyik başında yeniden kıvrım etkisiyle oluşan dağ sistemi, yaklaşık 80 milyon yıl önce yok oldu. son oluşum senozoyik dönem içinde etkin konverjan (yaklaşan) levha hareketleri sayesinde başlamış ve dağ sistemi son kez oluşmuştur. Günümüzdeki şeklini almasıysa erozyon, buzul aşındırması ve çeşitli deformasyonlarla oluşmuştur. Özellikle buzullar jeomorfolojik pek çok etki bırakmıştır. Geç Pleyistosen dönemi içinde buzul etkisi, vadiler aşındırmış ve morenler, kaba taneli çökeller ve buzul gölleri bırakmıştır.
Kaynakça
- ^ Bartold, V. V. (1935) 12 Vorlesungen uber die Geschichte der Turken Mittelasiens Deutsche Gesellschaft für Islamkunde, Berlin, p.46, OCLC 3673071 7 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Sayan Mountains". Encyclopædia Britannica, inc. Encyclopædia Britannica, inc. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Editors of WWF, Editors of WWF. "Golden Mountains in the centre of Eurasia". www.wwf.com. WWF. 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Editors of Ergaki, Editors of Ergaki. . www.ergaki-park.ru/en/. Ergaki Naturel Park. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
Daha da bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Sayan Dağları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Sayan dağları fotoğraflar1 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sayan Daglari Tuvaca Sayan daglar Rusca Sayany Mogolca Soyoony nuruu Sayani Soyony nuruu Gokturk Kaganligi devrindeki adi Kogmen Daglari Mogolistanin kuzeybatisinda Sibiryanin guneyindeki sira daglardir Sayan daglariMonk SaridagEn yuksek noktasiYukseklik3492 mKoordinatlar51 43 08 N 100 36 53 E CografyaKonumRusya MogolistanRusya Mogolistan Kazakistan ve Cin arasindaki Sayan daglariAsili kaya Bati Sayan Ergaki daglariDag golu Bati Sayan Ergaki daglariCografya ve ekolojiRusya Mogolistan sinir hattinda yer alan sira daglardir Tuva nin kuzeyi Buryatiya nin batisi ve Krasnoyarsk ile Irkutsk un ise guneyini olusturur Sayan daglari kabaca bir yay olusturur kuzeye konveks olarak ve batida Altay daglarindan doguda Baykal golu ne uzanir Guneyde Khamar Daban adli Transbaykalya dag sirasiyla bulusur Sayan daglari kabaca iki parcadan olusur Dogu sayanlar Bati sayanlar olarak tanimlanan bu parcalar farkli jeolojik tarihe sahip olup merkezde bir araya gelirler Dogu dag sirasi daha yuksektir ve Monk Saridag zirvesi 3492 metreye ulasir Altay Sayan dag sistemi cografi anlamda cok onemli bir bolgeyi olusturmakla kalmaz ayni zamanda ekolojik ve biyolojik anlamda da bir dunya hazinesidir Iklim ve yer sekillerinin cesitliligini gosteren bu bolge orman dag ormani orman bozkir bozkir col bozkir tatli su nemli topraklar gibi pek bitkisel ortamdan olusur ve cografi olarak Sibirya taygasi ve Orta Asya steplerini ayirir Dunyanin el degmemis sayili ekolojik bolgelerinden biri olan sayan daglari cam karacam ve koknar agaclarindan olusan balta girmemis orman varligina sahiptir bolgenin yuzde 39 u vejetatif olarak zengin bir kisim olusturur Dunyanin en buyuk 10 nehri nden ikisine hayat veren de Altay Sayan dag sirasidir Bb ve Yenisey nehirleri Kabaca 5 5 milyon km lik su bosaltma havzasina sahip iki buyuk nehirler ortusen bir bolgededir Bu nehirlerin asil kaynagi 49 km 3 hacmindeki kalici buzullaridir Bolge sadece nehirlerce degil gollerce de zengindir zira 27 bin uzerinde irili ufakli gole sahiptir baslica goller Khuvsgul Uvs ve Teletskoe dir Liken yosun ve 3500 u bulan damarli bitki varligi bolgenin iklimsel toleransi hakkinda fikir verebilmektedir Flora olarak zengin bolge ayni zamanda 680 omurgali canliya ev sahipligi yapmaktadir 77 balik 143 memeli 425 kus ve 25 surungen turu bu eko bolgede yasamaktadir ve bunlarin 39 u endemiktir Jeolojik gecmisAltay Sayan dag sistemi ilk olarak prekambriyen donemin sonuyla paleozoik donem icinde kivrim mekanizmasiyla olustu ve yaklasik 300 milyon yil once deformasyona ugrayarak yok oldu 250 milyon sene evvel Mezozoyik basinda yeniden kivrim etkisiyle olusan dag sistemi yaklasik 80 milyon yil once yok oldu son olusum senozoyik donem icinde etkin konverjan yaklasan levha hareketleri sayesinde baslamis ve dag sistemi son kez olusmustur Gunumuzdeki seklini almasiysa erozyon buzul asindirmasi ve cesitli deformasyonlarla olusmustur Ozellikle buzullar jeomorfolojik pek cok etki birakmistir Gec Pleyistosen donemi icinde buzul etkisi vadiler asindirmis ve morenler kaba taneli cokeller ve buzul golleri birakmistir Kaynakca Bartold V V 1935 12 Vorlesungen uber die Geschichte der Turken Mittelasiens Deutsche Gesellschaft fur Islamkunde Berlin p 46 OCLC 3673071 7 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Editors of Encyclopaedia Britannica The Editors of Encyclopaedia Britannica Sayan Mountains Encyclopaedia Britannica inc Encyclopaedia Britannica inc 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2020 Editors of WWF Editors of WWF Golden Mountains in the centre of Eurasia www wwf com WWF 8 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2020 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Editors of Ergaki Editors of Ergaki www ergaki park ru en Ergaki Naturel Park 16 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Haziran 2020 KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link Daha da bakinizAgustos ayinda Sayan DaglariAltay Sayan bolgesiDis baglantilarWikimedia Commons ta Sayan Daglari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Sayan daglari fotograflar1 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde