Sien (Van Gogh serisi)

Sien, Vincent van Gogh'un Hollanda'da yaşarken aynı adlı metresinin çizimlerinden oluşan seridir. Sanatçının bu serisindeki adlı çalışması çizim yapmayı öğrenirken geçirdiği döneminin en önemli eserlerinden biridir.

, tebeşir ile çizilmiştir, 'a ait, 'da bulunmaktadır (F929a)

Bilinen adıyla Sien Hoornik, Clasina Maria Hoornik (1850–1904) van Gogh'un Lahey'de yaşadığı 1881'den 1883'e kadar olan dönemin büyük çoğunluğunda sanatçıyla birlikteydi. Van Gogh Sien'i, hamile bir fahişeydi, model olarak kullanmış ve sonrasında onu kızıyla birlikte evine aldı. Sanatçı Sien ve kızını yoksul çalışanların zorlu yaşamını anlatan çizimleri ve resimlerinde dönem dönem kullandı. Bu ilişki sanatçının ailesi ve destekçileri tarafından hoş görülmedi ancak van Gogh'un kardeşi Theo kendisine olan desteğini yine de çekmedi. Sien ile ilişkisi van Gogh'un kendisini hem resim yapmada hem de ekonomik olarak destekleyen, hayran olduğu kuzeni ve 'nün tanın bir ressamı Anton Mauve'in de ona olan desteğini durdurdu. Kardeşi Theo'nun ısrarlarıyla, van Gogh 1883'te Drenthe'e gidip orada resim yapmak için hayatı boyunca birlikte yaşadığı tek kadın olan Sien ile ilişkisini sonlandırdı.

Sien 1901'de evlenene kadar terzilik, temizlikçilik ve fahişelik yaptığı hayatına devam etti. 12 Kasım 1904'te 54 yaşındayken kendini Schelde nehrine atıp boğularak öldü. İntiharı van Gogh'a 1883'te söylemiş olduğu şu cümleyle ilişkilendirilmektedir: "bu kötü ruh halleri hala oldukça umutsuzluk verici durumda ... bu [durum] kendimi suya attığım bir sonla bitecek.

Ailesinden uzaklaşması

ve oğlu Jan, 1879/1880 aralığında

Van Gogh 1881 yazında o dönemde yeni dul kalmış kuzeni 'a âşık oldu. Kendisine evlenme teklif etti ancak net bir dille reddedildi. Buna rağmen ilgisini devam ettirdi ve bu durum ailesinin kendisine karşı tutumlarını olumsuz etkiledi. Bu durum üzerine ailesinin evini bir süreliğine terk edip Anton Mauve yanında çizim dersleri almaya gitti.

Mauve Hague Ekolü'nün başarılı ve bilinen bir ressamıydı, eserleri hem bölgede hem de uzak şehirlerde satılıyordu. Van Gogh'un kuzeni Ariëtte (Jet) Carbentus ile 1874'te evlenmişti. Van Gogh yanına gittiği dönemde o yıl sergilenecek olan ünlü Fishing Boat on the Beach adlı eseri üzerine çalışıyordu ancak yine de ona çizimleri üzerine tavsiyelerde bulundu ve birkaç ay sonra gelişimini değerlendirmek üzere dönmesi için yanına davet etti.

Kee'yi elde etmek için denemelerinin hepsinin olumsuz sonuçlanması ve aşağılanması van Gogh'un dini inancının ağır biçimde sarsılmasına sebep oldu. 1881'in sonlarında ailesinin evine 'e döndü. O yıl Noel'de kiliseye gitmeyi reddetti ve papaz olan babasını kışkırtan sert bir tartışmaya girdi. Bu olay aynı gün evi terk etmesiyle sonuçlandı.

Van Gogh Lahey'e döndü ve Mauve'in yanında eğitim aldı. Mauve van Gogh'un şehrin dışında Schenkweg'te bir stüdyoya yerleşmesine yardım etti, ona eşyalar aldı. Van Gogh'u kendisinin de etkili bir üyesi olduğu, şehrin en önemli sanat topluluğu 'suna tanıttı. Ayrıca van Gogh'u yağlı boya ve sulu boya resimler yapmaya başlattı.

Sien

The Great Lady, 215 numaralı mektuptaki bir çizim, Van Gogh Müzesi (F-, JH128)

Van Gogh 1882'de ocak ayının sonlarında Clasina (Sien) Maria Hoornik adlı taşıdığı çocuğun babası tarafından terk edilip ortada bırakılmış, evsiz, hamile bir fahişeyle tanıştı. Bu tanışmanın net tarihi tam olarak bilinmemektedir, van Gogh kardeşi Theo'na mayıs ayında yazdığı mektupta durumdan bahsetmiştir. Ancak ocak ayının ortalarında yazdığı bir mektupta "küçük çocuğu olan bir annenin" kendisine model olmasıyla ilgili düşüncelerden bahsetmektedir ve bu kadının Sien olduğu düşünülmektedir. Ayrıca yine Theo'na önceki yıl 23 Aralık'ta kuzeni Kee Vos tarafından aşağılanıp reddedilişi ve Noel'de ailesinin yanında ayrılışı üzerine yazdığı mektupta bir kadın bulduğundan bahsetmektedir, açık bir kanıt olmasa da tahminler bahsedilen kadının Sien olduğu yönündedir. Tarihler göz önüne alındığında van Gogh'un çocuğun babası olamayacağı görülmektedir.

Sien bir hamal olan Pieter Hoornik ve karısının on çocuğunun en büyüğü olarak 1850'de doğdu. Pieter 1875'te ölmesiyle ailenin geçimini sağlamak için Sien ve annesini terzilik yapmaya ve evlere temizliğe gitmeye başladı. Aile sıklıkla kamu yardımlarına muhtaçtı. Sien ve kardeşleri bir dönem Katolik kilisesinin yetimhanesinde kaldı ve kiliseye yapılan yardımlarla geçindi. Daha iyi bir kazanç elde etmek için fahişelik yapmaya başladı. Sien 32 yaşına geldiğinde evlilikdışı dört çocuk doğurmuş ve bunlardan iki tanesini yaşamıştı. Bunlar 1877'de doğan Maria Wilhelmina ve 1882 Temmuz'da doğan Willem'di. Sien'nin sağlığı doğumları sırasındaki cerrahi müdahaler ve hastalıklar nedeniyle iyi değildi. Zührevi hastalıkları vardı ve bunları van Gogh'a da bulaştırdığı görülmektedir.

Sien van Gogh'a kış boyunca model oldu. Bun karşılığında ressam da Sien ve kızına yatacak yer ve yemek verdi. Sien itanıştıklarında hastaydı ve van Gogh'a onun iyileşmesi için elinden geleni yaptı. Van Gogh Sien'i sokaklardan uzaklaştırmak ve ilgilenmek için onunla evlenmeyi düşündü. Sien'in onun sanatçı kariyerinde yardımcı ve destekçisi olacağını hayal ediyordu. Hatta Sien de fakir olmasına rağmen onunla evlenmek istemişti. Van Gogh'un ailesi bu ilişkiye karşıydı, özellikle kardeşi ve en destekçisi Theo'nun da bu görüşte olması bu ilişkiyi devam ettirmeye yönelik şüpheler duymasına sebep oldu.

Haziran 1882'de van Gogh belsoğukluğu nedeniyle hastaneye yattı. Doktorunun tavsiyelerine karşı çıkıp 1 Temmuz'da hastaneden ayrıldı. Sien'in doğum yaptığı Leiden'a onu ziyaret etmeye gitti. Van Gogh, Sien ve iki çocuğunun yaşadığı yerin hemen yanındaki daha büyük bir stüdyoya taşındı. Sien zorlu bir hamilelik ve doğum geçirmişti, sağlığına kavuşması zaman aldı. Ancak yine de bebeğin doğumu van Gogh'u mutlu etmiş görünmektedir. Kendisi bir sanatçı olmak için yoğun çaba harcarken onun da bir erkek olmak için aynı çabayı harcadığını ifade etmektedir.

Sien ile ilişkisine tepkiler

Anton Mauve'in Ariëtte (Jet) Carbentus, Sanatçının Karısı Kumulda adlı çalışması. Jet Carbentus Van Gogh'un anne tarafından kuzenidir.

Van Gogh Sien ile olan ilişkisi nedeniyle ailesinin ve arkadaşlarının maddi ve manevi desteğini kaybetti, ailesiyle olan ilişkisi bitme noktasına geldi. Öğretmeni ve kuzeni Anton Mauve van Gogh'un Sien ile tanışmasından sonraki birkaç hafta içinde aniden tüm desteğini kesti ancak buna sebep olan başka faktörler de vardı. Hulsker bu durumu van Gogh için bir trajedi olarak yorumlamaktadır. Van Gogh ressam olmaya karar verdiğinde ona ilk malzemelerini alan aile dostları, sanat simsarı Hermanus Tersteeg de aynı dönemde desteğini çekti.

Anton Mauve – Sahildeki Balıkçı Teknesi, 115 x 172 cm. Mauve'in Van Gogh onunla çalışmaya geldiğinde üzerinde çalıştığı resim. Mayısta . Gemeentemuseum, Lahey'de gösterildi.

Van Gogh Mauve ile yaklaşık bir ay kadar beraberdi. Henüz ocak ayının sonlarında kardeşine yazdığı mektuplarda Mauve ile geçinmenin kolay olmadığını yazıyordu. Bundan kısa bir süre sonra alçı heykellerden model alıp çizme üzerine anlaşmazlığa düştüler. Mauve van Gogh'un tekniğini mükemelleştirmesi için bu heykelleri çizmesinde ısrar ediyordu. Ancak van Gogh gerçek modellerden çizim yapmakta ısrar ediyordu, öfkeyle Mauve üzerine çalışması için kendisine verdiği alçıları parçaladı. Bu olayın ardından Mauve kendisiyle iki ay boyunca (yani tüm kış) daha fazla hiçbir şey yapmayacağını söyledi. Aslında Mauve van Gogh'la ilişkisini tümden kesmek istiyordu. Van Gogh ilk başlarda Mauve'in fikirlerinin değişmesinin sebebini Tersteeg ile alakalı olduğunu düşündü ancak mayıs ayında Mauve ile görüşme fırsatı oldu ve Mauve'in kendisinden tamamen uzaklaştığı anladı. Theo'na yazdığı mektupta ve bu görüşmeyi ve Sien ile ilişkisini ilk kez dile getirmiş ve savunmuştur:

İnsanlar bir şeylerden şüpheleniyor... Havada kokusu var.. Bir şey saklıyor olmalıyım... Vincent ortaya çıkmaması gereken bir şey saklıyor... Pekala beyler, sizlere söyleyeceğim -siz, gerekli davranışları ve medeniyeti pazarlayan ve sanki bunlar gerçek şeylermiş gibi davrananlar- daha medenice, daha duyarlı, daha erkekçe olan şey bir kadını terk edip ortada bırakmak mıdır yoksa o terk edilmiş kadına sahip çıkmak mı?

Van Gogh 1883 sonbaharında Sien ile ayrıldı ve Drenthe'e resim yapmaya gitti. Sien terzilik, temizlikçilik ve muhtemelen fahişelik yapmaya döndü. Çocukları Maria ve Willem Sien'in annesi ve erkek kardeşi Pieter ile yaşadı. Sien 1901'de bir denizci olan Anton van Wijk. ile evlendi. Van Gogh'un ölümünden 14 yıl sonra 1904'te 54 yaşındayken Rotterdam limanında intihar etti.

Ailelerin tasvirleri

Resim bir kadının istemeyerek alyansını rehin verirken rehinci ve yardımcısının ona acıyarak bakışını tasvir eder. 1876'da tarafından çizilmiştir. Van Gogh çağdaşı ve akıl hocalarından Anthon van Rappard'da yazdığı bir mektupta Sien ile ilişkisini savunurken bu resme gönderme yapmıştır: "Hayatta kalabilmek için tek şansı... düzenli, normal bir ev yaşamı... Geçmişine gelirsek, inanıyorum ki siz de benim gibi düşmüş kadınları kınamıyorsunuzdur."

Hubert von Herkomer – Çocuğuyla birlikte Çingene Kadın, 1870 (Herkomer'ınThe Graphic gazetesindeki ilk çalışması)

Van Gogh kariyeri boyunca yakın arkadaşları ve aile üyelerinin portrelerini pek fazla yapmadı. Bilhassa ailesinde ona yakın olan kişi kardeşi Theo'nun hiçbir portresinin olmadığı düşünülüyordu. Ancak 2011'de Van Gogh Müzesi'in uzman araştırmacılarından Louis van Tilborgh, Vincent van Gogh'un otoportrelerinin birçoğunun aslında kardeşi Theo olduğunu keşfettiklerini açıkladı. Bu sonuca varmalarının temelinde kardeşlerin yüz figürleri arasındaki farklılıklar vardı. Theo'nun 1887'de yapılan portesinde sakalsız bir adam resmedilmiştir. Theo'nun sakalı Vincent'ınki gibi kızıl değil daha koyu sarı tonlarındaydı. Bunların dışında resimdeki adamın kulağında bir eksiklik yoktu, bu da Vincent ve Theo'nun arasındaki en büyük farktı.

Vincent özellikle işçi sınıfından ailelerin resimlerini yapmaya ilgiliydi, bu Patates Yiyenler ve Roulin Ailesi serisi gibi çalışmalarında görülmektedir. Özellikle de haftalık İngiliz gazetesi The Graphic'te yer alan toplumcu gerçekçilik akımı çizerleri Hubert von Herkomer, ve 'dan etkilendi. Van Gogh mektuplarında bu sanatçılardan sıkça söz etmektedir, gazetenin 1870 ve 1880 arasındaki baskılarındaki favori çizimleriyle stüdyosunu dekora etmişti.

Ağustos 1882'de yağlı boya resimler üzerine çalıştı, umut veren bir başlangıç yapsa da aniden fikrini değiştirdi ve ertesi yıl yaza kadar yağlı boya yapmadı. Bu fikir değişikliğinin sebepleri arasında yağlı boyanın masraflı olduğu düşünülse de Naifeh ve Smith esas sebebin sanatçının çizim yapmaya olan yoğun ilgisi olduğunu ifade etmektedir. 16 Mayıs 1882 tarihli mektubundan Kee Vos'un ailesi tarafından nasıl aşağılandığını, Sien ile nasıl tanıştığını ve onunla ilişkisini anlatmıştı, şöyle yazmıştır:

Domestik yaşamın getirdiği mutluluklarını ve üzüntülerini yaşamak istiyorum böylece kendi deneyimlerimden çizim yapabilirim. Amsterdam'ı terk ettikten sonra, hissettiğim bu güçlü, tamamıyla içten ve dürüst aşk beni diriltip diriltip tekrar öldürecek gibi geliyordu. Ama sonra Christien'i buldum...

Eylül ayında Sien sağlığına kavuştu ve tekrar sanatçı için poz vermeye başladı. Van Gogh aynı dönemde, ilerleyen zamanlarda en sabırlı ve en sevdiği modeli olacak olan, kimsesiz adam ile çalışmaya başladı. Kışın gelmesiyle birlikte dışarıda çizim yapmak zorlaştığı için van Gogh stüdyosuna çekildi ve figürler çizmeye geri döndü. Stüdyoda modellerini çizerken ışığı ayarlamak için eski yağlı boya tuvallerini pencerelerde perde olarak kullandı.

Eserler

Sien

Sien'in, 32 yaşındaki bir fahişe ve terzinin, yer aldığı çalışmalarda figür sıklıkla geleneksel domestik kadınsı rolleriyle çizildi, bunlar bir anne, terzi ve evdeki halleriydi. Sien (F929, F929a) ve sonrasındaki bir litografide (F1655) bir kadının yaşadığı kederi ve kırılganlığı temsil etmektedir.Oturan Kadın (F935, JH143) ve Anne ve Çocuk çizimleri modelin yer aldığı ikonik çalışmalardır. Van Gogh'un, Sien'i dikiş yaparken çizdikleri kadının kendi işleri gibi oldukça basittir. Eğer figür daha iyi bir ruh halindeyse bu dikişlerine ve çizimlere de yansımaktaydı. Dikiş dikmek Sien için zevk aldığı bir aktiviteden ziyade bir angaryaydı.

Oturan Kadın çiziminde van Gogh'un Sien'in poz vermesi için seçtiği kıyafetin Kee Vos Stricker'ın Van Gogh Müzesi, Amsterdam'daki koleksiyonda oğluyla olan fotoğrafında (üstte sağda) giydiği kıyafetle olan benzerliği dikkat çekmektedir.

Van Gogh yazdığı bir mektupta Sien'in sanatçı kariyerinde kendisinin yardımcı ve partneri olarak gördüğünü anlatmıştır. Theo'ya Sien ile ilişkiis hakkında yazarken aralarındaki şeyin aşktan ziyade karşılıklı bir anlayış olduğunu ifade etmektedir. Sanatçı Sien'i sokaklardan kurtarmış ve onu ve çocuklarının koruyup kollamıştır bunun karşlığında da Sien kendisi için poz vermiştir.

• Sien ve sigarası, şöminenin yanında yerde oturmakta, kurşun kalem, siyah tebeşir, kalem ve fırça, sepya, Nisan 1882, , Otterlo, Hollanda (F898, JH141)
• Beyaz Başlıkla Sien, kurşun kalem, siyah litografi tebeşiri, Aralık 1882, Van Gogh Museum, Amsterdam, Hollanda (F931, JH291)
• Oturan Kadın, kurşun kalem, siyah mürekkep, Nisan 1882, , Otterlo, Hollanda (F935, JH143)
• İki kadın geziniyor (hamile Sien ve annesi), kurşun kalem, 1882'nin ilk yarısı, , Hollanda (F988a, JH148)
• Sien, Dikiş, Yarı figür, kurşun kalem, siyah tebeşir 1883, , Rotterdam, Hollanda (F1025, JH346)
• Sien, Dikiş, Yarı figür, kurşun kalem 1883, , Otterlo, Hollanda (F1026, JH347)
• Şemsiye ve Dua kitabıyla Sien, kurşun kalem, siyah tebeşir, 1882, Özel koleksiyon, (F1052, JH101). Sol alttaki imza sahtedir. Hulsker bunun Sien çizimlerinin en eskilerinden biri olduğunu düşünmektedir.
• Sien Patates Soyuyor, siyah tebeşir, 1883, Gemeentemuseum Den Haag, Lahey, Hollanda (F1053a, JH358)

Sien ve bebeği Willem

• Sien Bebeği Emziriyor, Yarı figür, çizim, 1882, , Otterlo, Hollanda (F1062)
• Sien Bebeği Emziriyor, çizim, 1882, , Otterlo, Hollanda (F1063)
• Sien Bebeği Emziriyor, çizim, 1882, Özel koleksiyon (F1064)
• Sien Bebeği Emziriyor, Yarı figür, çizim, 1882, Özel koleksiyon, (F1065)
• Sien Bebeği Emziriyor, sulu boya, 1882, Özel koleksiyon (F1068)
• Kucağında Çocukla Sien, çizim, 1882, , Otterlo, Hollanda (F1071)
• Kucağında Çocukla Kadın (Sien), Yarı figür, Eylül 1882 (F1061)

Sien'in kızı Maria

• Atkısıyla Sien'in kızı, Ocak 1883, , Otterlo, Hollanda (F1007)
• Sien Bir Sepetin Üzerinde Oturuyor, Bir Kızla, 1883, Doağl siyah, tebeşir, kahverengi-siyah mürekkep, siyah sulu boya, opak gri sulu boya, Van Gogh Museum, Amsterdam (F1072, JH341)
• Beşiğe Eğilmiş Kız, (Maria ve Willem), Mart 1883, çizim (kurşun kalem, kömür), Van Gogh Museum, Amsterdam (F1024)

Sien'in annesi

• Siyah Başlıklı Kadın (Sien'in Annesi), 1882 (F1057)
• Sien'in Annesinin Evi, çizim, 1882, Özel koleksiyon, (F941)
• Sien'in Annesinin Evi, Yakından Görünüm, çizim, 1882, , Pasadena, Kaliforniya (F942)

Aşevi

Sien'in ailesi oldukça fakirdi, bu nedenle sık sık aşevine giderlerdi.

Hulsker Halka Açık Aşevi çalışmasının (F1020a) önemli ve dikkat çekici olarak değerlendirmektedir. Van Gogh ve çağdaşı Geest bölgesinde bir aşevinin çizimlerini yapmıştır. (Hangisi olduğu bilinmemektedir.) Stüdyosunun penceresindeki kepenkleri kaldırıp ışığı ayarlama şansı elde etmeye başladığında, van Gogh kendi modelleri üzerinde çalışma imkânı buldu. Böylece çizimlerinde daha çok chiaroscuro kullanabildi. Sien'in ailesindeki tüm modeller (resimdeki): (solda) annesi ve bebeği, arkası dönük kız kardeşi ve onun kızı (ortada), Sien (sağda). The watercolor F1020b (aşağıda) kodlu sulu boya çalışması buna oranla van Gogh'un kendisi tarafından da daha başarız bulunmuştur, bunun sebebini kağıdın kötü olması olarak göstermiştir.

• Halka Açık Aşevi, mektuba çizilmiş, 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam (F271)
• Halka Açık Aşevi, mektuba çizilmiş, 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam (F272)
• Halka Açık Aşevi, çizim, 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam (F1020)
• Halka Açık Aşevinde Çorba Dağıtımı, çizim, 1883, Van Gogh Museum, Amsterdam (F1020a)
• Halka Açık Aşevi, sulu boya, 1883, Özel koleksiyon (F1020b)

Kaynakça

1. ^ ^{a b} Hulsker (1980) p. 42
2. ^ Hughes, Robert (27 Ekim 2005). "The genius of Crazy Vinnie". The Guardian. 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
3. ^ Hulsker (1980) p. 36
4. ^ Pomerans (2003) p. 149
5. ^ ^{a b} "Letter 224: To Theo van Gogh. The Hague, on or about Sunday, 7 May 1882". Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Today I met Mauve and had a very regrettable conversation with him which made it clear to me that Mauve and I have parted ways for ever. 
6. ^ Naifeh and Smith (2011) pp. 281-285 ff.
7. ^ ^{a b} Brooks, D. "Woman Sewing, with a Girl". The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2011. 
8. ^ Naifeh and Smith (2011) p. 867
9. ^ "Letter 379: To Theo van Gogh. The Hague, between about Thursday, 23 and about Wednesday, 29 August 1883". Note 5: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Now those are the good moods and what the bad moods are is still more desperate 
10. ^ ^{a b} Pomerans (2003) p. 98 ff., p. 112
11. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Note 1: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. ..."no, nay, never"... 
12. ^ ^{a b} Naifeh and Smith (2011) p. 240, p. 253 ff.
13. ^ Brooks, D. "The Van Gogh Family Tree". The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). 15 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . 
14. ^ ^{a b c} . Vincent van Gogh: The Letters. Note 7: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. "O God, there is no God!"... at the end of January I met Christien. 
15. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Note 2: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. At Christmas I had a rather violent argument with Pa ... 
16. ^ "Letter 196: To Theo van Gogh. The Hague, on or about Tuesday, 3 January 1882". Vincent van Gogh: The Letters. Paragraph 3: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Mauve lent me some money, 100 guilders, to rent it, furnish it and get the window and light fixed up. 
17. ^ ^{a b} . Vincent van Gogh: The Letters. Paragraph 2 and Note 6: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Mauve has now shown me a new way to make something, namely watercolours ... Now, for instance, I’m negotiating with a mother with a little child ... 
18. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
19. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Note 16: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. I found a woman, by no means young, by no means pretty, with nothing special about her, if you will. 
20. ^ ^{a b c} . Vincent van Gogh: The Letters. Note 7: Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. I met Christien, as you know, when she was pregnant, ill, in the cold — I was alone — I had just had that experience in Amsterdam I wrote to you about. 
21. ^ ^{a b} Sweetman (1990) p. 151
22. ^ Zemel, 18-19.
23. ^ Harrison, R, (Ed.) (2011). . Van Gogh Letters. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2011. 
24. ^ ^{a b} Harrison, R, (Ed.) (2011). . Van Gogh Letters. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2011. 
25. ^ . RKD databases. Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD). 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
26. ^ Pomerans (2003) p. 138
27. ^ ^{a b} . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. It's not exactly easy for me to get along with Mauve all the time, any more than is the reverse, because I think we’re a match for each other as regards nervous energy ... 
28. ^ Hulsker (1980) p. 32>
29. ^ . Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
30. ^ Pomerans (2003) pp. 139, 143, 149
31. ^ "Fishing boat on the beach". RKD databases. Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie (RKD). 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . 
32. ^ Naifeh and Smith (2011) p. 254 ff.
33. ^ Hulsker (1980) p. 34
34. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. I then said to Mauve, old chap, don’t speak to me of plaster casts any more, because I can’t stand it. 
35. ^ Sweetman (1990) pp. 147-54
36. ^ Zemel, 52.
37. ^ Zemel (1997) p. 22
38. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
39. ^ "Research shows one of Vincent van Gogh's self-portraits is in fact Theo". 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ekim 2011. 
40. ^ ^{a b} Zemel, 17.
41. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
42. ^ Naifeh and Smith pp. 306-13
43. ^ Zemel, 15.
44. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
45. ^ Zemel, 20-22.
46. ^ "Kee Vos met zoon Jan (photo)". Geheugen van Nederland. Erişim tarihi: 26 Şubat 2012. 
47. ^ ^{a b} . Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. I have a female figure in a black merino frock in front of me ... 
48. ^ Zemel, 16.
49. ^ "Woman ('Sien') seated near the stove". . Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. ^[]
50. ^ . Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. I believe I wrote to you recently that at present I’m occupied with large heads ... 
51. ^ "Woman Seated". . Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. ^[]
52. ^ Brooks, D. "Bent Figure of a Woman (Sien?)". The Vincent van Gogh Gallery, endorsed by Van Gogh Museum, Amsterdam. David Brooks (self-published). 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Şubat 2011. 
53. ^ . Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. I’ve already written that I’ve drawn with the natural chalk – yesterday I began a second drawing with it, a woman sewing. Particularly with an eye to chiaroscuro. 
54. ^ Zemel, 19.
55. ^ Hulsker (1980) pp.76-8
56. ^ Naifeh and Smith pp. 328-9
57. ^ . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
58. ^ ^{a b} . Vincent van Gogh: The Letters. Van Gogh Museum. 7 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
59. ^ Zemel (1997), p. 46

Bibliyografi

• . The Complete Van Gogh. Oxford: , 1980.
• ; . Van Gogh: The Life. Profile Books, 2011.
• . The Letters of Vincent van Gogh. Penguin Classics, 2003.
• . The Love of Many Things: A Life of Vincent van Gogh. Hodder & Stoughton Ltd., 1990.
• Zemel, C (1997). Van Gogh's Progress: Utopia, Modernity, and Late-Nineteenth-Century Art. Berkeley: University of California Press. .