Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aristarkus (Grekçe: Ἀρίσταρχος, Arístarchos; MÖ 310 – y. MÖ 230), Yunan gökbilimci ve matematikçi. Sisam adasında doğdu. Evrenin merkezine dünyayı değil de güneşi koyan günmerkezlilik inanışının bilinen ilk savunucularındandı. Pisagor'dan ve Filolaos'dan etkilendi. Her ikisi de güneşi merkeze koymalarına rağmen, gezegenlerin diziliş sırası açısından Filolaos'dan farklı görüşlerde oldu. Onun astronomik fikirleri 1800 yıl boyunca geçerliliğini sürdüren Aristo ve Batlamyus'un yermerkezli teorileri karşısında rağbet görmedi, ta ki Kopernik, Kepler ve Newton'un buluşlarına kadar. Ay'daki Aristarkus Krateri'ne onun adı verilmiştir.
Sisamlı Aristarkus | |
|---|---|
 Aristarkus MÖ 310 - MÖ 230 | |
| Doğum | MÖ 310 Sisam |
| Ölüm | MÖ 230 |
| Milliyet | Yunan |
| Kariyeri | |
| Dalı | Gökbilim, matematik |
Günmerkezlilik
Günümüze kadar ulaşabilen Ay ve Güneş'in Büyüklükleri ve Uzaklıkları isimli güneş merkezli evren modeline dayanan eser Aristarkus'a atfedilir. Bu çalışması, geometri bilgisi ile astronomi problemlerini çözme girişimidir. Gök bilimi hakkında burada yaptığı çalışmalar daha sonra Kopernik modeline temel oluşturmuştur. Kitabın orijinali kayıp olmasına rağmen Arşimet'in Kum Hesaplamaları kitabında Aristarkus'un başka bir çalışmasıyla ilgili Arşimet şunları yazmıştır:
| “ | Sen (Kral Gelon) senin de bildiğin gibi ‘’evren’’ birçok gökbilimcinin dünyanın da merkezi olan alana verdiği isimdir ve yarıçapı dünyanın merkezi ile güneşin merkezi arasındaki doğrunun uzunluğuna eşittir. Bu hesaplama şu ana kadar gökbilimcilerin ortak görüşüdür. Fakat Aristarkus’un hipotezler içeren kitabındaki varsayımların bir sonucu olarak aslında evrenin sanılandan çok daha büyük olduğu iddia ediliyor. Hipoteze göre sabit yıldızlar ve güneş hareket etmezken dünya belirli bir yörüngede güneşin etrafında dönüyor, güneş merkezde yer alıyor ve sabit yıldızlar güneş ile aynı merkezin etrafında duruyor. | „ |
—Kum Hesaplamaları | ||
Aristarchus'a göre yıldızlar çok uzakta olmalıydı çünkü o dönemlerde gezegenlerin, yerküreye olan uzaklığını hesaplamada kullanılan bir yöntem olan ıraklık açısı yöntemine göre yıldızlar için görünen bir ıraklık açısı yoktu. Aslında yıldızlar o dönemde düşünülenden çok daha fazla uzaktaydılar çünkü yıldızsal ıraklık açısı sadece teleskop ile belırlenebilirdi.
Yermezkezci model gezegensel ıraklık açısına uygun olarak yıldızsal açının neden gözlenemez olduğunu açıklıyordu. Yermerkezci yaklaşıma göre eğer dünya dönüyor olsa idi çok hızlı hareket etmeliydi ve üzerinde yaşayan canlılar bunu hissetmeleri gerekiyordu. Hatta 'e (Aynı çağda yaşayan Stoacıların lideri) göre Aristakrus'u suçlamak her Yunanın bir görevi olmadıydı çünkü güneşin merkezde olduğu fikrini savunmak dinsizlik sayılırdı.
Antik çağlarda onun günmerkezci evren modelini kabul eden ondan bir yüzyıl sonra yaşayacak olan Babilli gök bilimci olacaktı.
Ay ve Güneş'in Büyüklükleri ve Uzaklıkları
Aristarkus “Ay ve Güneş'in Büyüklükleri ve Uzaklıkları” isimli çalışmasında o dönemlerde daha hiçbir gök cisminin boyutu bilinmediğinden uzaklık ve yarıçapları, yer yarıçapı cinsinden vermiştir. Ay’ın evrelerini takip etmiş buradaki gözlemlerinden Ay ve Güneş uzaklıkları oranını bulmuştur.
Aristarkus, Ay’ın uzanım açısını 87° 08' ölçtü. Gerçekte Ay’ın uzanım açısı; 89° 50' 30"dir. O tarihte sadece göz yardımıyla bu açıyı hesaplaması şaşırtıcıydı.
Aristarkus’un yanılgısı, Yer atmosferinin kırılmasını göz önüne almamış olmasıydı. Aldığı bu açıya göre güneşin ayda 18-20 kere daha uzak olduğunu tahmin etti gerçekte güneş-dünya uzaklığı ay-dünya uzaklığının 400 katıdır.
Aristarkus güneş ve ayın dünyadan hemen hemen aynı boyuttaymış gibi göründüklerini hesaba katarak çaplarının da dünyaya uzaklıkları oranında artacağını tahmin etti. Bu yüzden güneşin çapının ayın çapından 18-20 kat uzun olduğunu iddia etti. Ayrıca güneşin çapının dünyanın çapına oranını 7 de 1 olarak hesapladıysa da buran yaklaşık 109 da 1 birdir.
Sonuç olarak Aristarkus doğru bir yöntem takip etmiş ancak yanlış gözlem ve hesaplamalar yapmıştır. Böyle olsa bile güneşin boyut olarak dünyadan büyük olduğu sonucuna varmış bununla beraber de mantık olarak dünyanın güneşin etrafında dönmesi gerektiği tezine ulaşmıştır
Kaynakça
- ^ Aristarchus Krateri
- ^ Heath (1913, p.302).
- ^ . 24 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2010.
- ^ Heath, Thomas L., The Copernicus of Antiquity: Aristarchus of Samos, (1920), s. 41
- ^ a b . 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Oktay Yılmaz & Çılga Misli (2016). . Fizik Dünyası Dergisi. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Aristarkus Grekce Ἀristarxos Aristarchos MO 310 y MO 230 Yunan gokbilimci ve matematikci Sisam adasinda dogdu Evrenin merkezine dunyayi degil de gunesi koyan gunmerkezlilik inanisinin bilinen ilk savunucularindandi Pisagor dan ve Filolaos dan etkilendi Her ikisi de gunesi merkeze koymalarina ragmen gezegenlerin dizilis sirasi acisindan Filolaos dan farkli goruslerde oldu Onun astronomik fikirleri 1800 yil boyunca gecerliligini surduren Aristo ve Batlamyus un yermerkezli teorileri karsisinda ragbet gormedi ta ki Kopernik Kepler ve Newton un buluslarina kadar Ay daki Aristarkus Krateri ne onun adi verilmistir Sisamli AristarkusAristarkus MO 310 MO 230DogumMO 310 SisamOlumMO 230MilliyetYunanKariyeriDaliGokbilim matematikGunmerkezlilikGunumuze kadar ulasabilen Ay ve Gunes in Buyuklukleri ve Uzakliklari isimli gunes merkezli evren modeline dayanan eser Aristarkus a atfedilir Bu calismasi geometri bilgisi ile astronomi problemlerini cozme girisimidir Gok bilimi hakkinda burada yaptigi calismalar daha sonra Kopernik modeline temel olusturmustur Kitabin orijinali kayip olmasina ragmen Arsimet in Kum Hesaplamalari kitabinda Aristarkus un baska bir calismasiyla ilgili Arsimet sunlari yazmistir Sen Kral Gelon senin de bildigin gibi evren bircok gokbilimcinin dunyanin da merkezi olan alana verdigi isimdir ve yaricapi dunyanin merkezi ile gunesin merkezi arasindaki dogrunun uzunluguna esittir Bu hesaplama su ana kadar gokbilimcilerin ortak gorusudur Fakat Aristarkus un hipotezler iceren kitabindaki varsayimlarin bir sonucu olarak aslinda evrenin sanilandan cok daha buyuk oldugu iddia ediliyor Hipoteze gore sabit yildizlar ve gunes hareket etmezken dunya belirli bir yorungede gunesin etrafinda donuyor gunes merkezde yer aliyor ve sabit yildizlar gunes ile ayni merkezin etrafinda duruyor Kum Hesaplamalari Aristarchus a gore yildizlar cok uzakta olmaliydi cunku o donemlerde gezegenlerin yerkureye olan uzakligini hesaplamada kullanilan bir yontem olan iraklik acisi yontemine gore yildizlar icin gorunen bir iraklik acisi yoktu Aslinda yildizlar o donemde dusunulenden cok daha fazla uzaktaydilar cunku yildizsal iraklik acisi sadece teleskop ile belirlenebilirdi Yermezkezci model gezegensel iraklik acisina uygun olarak yildizsal acinin neden gozlenemez oldugunu acikliyordu Yermerkezci yaklasima gore eger dunya donuyor olsa idi cok hizli hareket etmeliydi ve uzerinde yasayan canlilar bunu hissetmeleri gerekiyordu Hatta e Ayni cagda yasayan Stoacilarin lideri gore Aristakrus u suclamak her Yunanin bir gorevi olmadiydi cunku gunesin merkezde oldugu fikrini savunmak dinsizlik sayilirdi Antik caglarda onun gunmerkezci evren modelini kabul eden ondan bir yuzyil sonra yasayacak olan Babilli gok bilimci olacakti Ay ve Gunes in Buyuklukleri ve UzakliklariAy ve Gunes in Buyuklukleri ve Uzakliklari kitabindan Aristarkus Ay ve Gunes in Buyuklukleri ve Uzakliklari isimli calismasinda o donemlerde daha hicbir gok cisminin boyutu bilinmediginden uzaklik ve yaricaplari yer yaricapi cinsinden vermistir Ay in evrelerini takip etmis buradaki gozlemlerinden Ay ve Gunes uzakliklari oranini bulmustur Aristarkus Ay in uzanim acisini 87 08 olctu Gercekte Ay in uzanim acisi 89 50 30 dir O tarihte sadece goz yardimiyla bu aciyi hesaplamasi sasirticiydi Aristarkus un yanilgisi Yer atmosferinin kirilmasini goz onune almamis olmasiydi Aldigi bu aciya gore gunesin ayda 18 20 kere daha uzak oldugunu tahmin etti gercekte gunes dunya uzakligi ay dunya uzakliginin 400 katidir Aristarkus gunes ve ayin dunyadan hemen hemen ayni boyuttaymis gibi gorunduklerini hesaba katarak caplarinin da dunyaya uzakliklari oraninda artacagini tahmin etti Bu yuzden gunesin capinin ayin capindan 18 20 kat uzun oldugunu iddia etti Ayrica gunesin capinin dunyanin capina oranini 7 de 1 olarak hesapladiysa da buran yaklasik 109 da 1 birdir Sonuc olarak Aristarkus dogru bir yontem takip etmis ancak yanlis gozlem ve hesaplamalar yapmistir Boyle olsa bile gunesin boyut olarak dunyadan buyuk oldugu sonucuna varmis bununla beraber de mantik olarak dunyanin gunesin etrafinda donmesi gerektigi tezine ulasmistirKaynakca Aristarchus Krateri Heath 1913 p 302 24 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Haziran 2010 Heath Thomas L The Copernicus of Antiquity Aristarchus of Samos 1920 s 41 a b 2 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Oktay Yilmaz amp Cilga Misli 2016 Fizik Dunyasi Dergisi 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi