Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sosyal karşılaştırma teorisi, 1954 yılında sosyal psikolog Leon Festinger tarafından geliştirilmiş bir sosyal psikoloji kuramı.
Kişilerde çeşitli açılardan (beceriler, yetenekler, vb.) yeterliliklerinin düzeyine ve çeşitli konulardaki görüşlerinin doğruluğuna dair bilgiye sahip olarak kendilerini değerlendirme güdüsünün var olduğu ve bu değerlendirmeyi yapmanın bir yolu olarak sahip oldukları özellikleri (becerilerini, yeteneklerini, vb.) başkalarınınkilerle karşılaştırdıkları iddialarının öne sürüldüğü kuramdır. Kuramın temelinde, kişilerin kendilerine dair doğru değerlendirmelerde bulunabilmelerine yönelik bir güdü olduğu varsayımı yatmaktadır. Kuram, kişilerin yetenekleri ve görüşleri hakkındaki belirsizlikleri giderebilmek ve doğru bir benlik tanımı elde edebilmek üzere kendilerini diğer insanlarla nasıl karşılaştırdıklarını açıklamaktadır. Festinger'in sonrasında kurama katkıda bulunan bazı araştırmacılar tarafından, benlik yüceltme motivasyonu doğrultusunda gerçekleştirilen sosyal karşılaştırma süreçlerine odaklanılmıştır. Ayrıca, yukarı ve aşağı yöndeki sosyal karşılaştırmalara neden olabilecek diğer bazı motivasyonlar da kuramsal çerçeve kapsamında geliştirilmiştir.
Başlangıçtaki kuramsal çerçeve
Festinger tarafından, sosyal karşılaştırma süreçleriyle ilgili dokuz temel hipotez önerilmiştir.
Hipotez I: Bireyler kendi yetenek ve görüşlerini doğru biçimde değerlendirmek üzere temel bir güdüye sahiptir ve bu değerlendirmeleri nesnel (sosyal olmayan) standartlar doğrultusunda gerçekleştirmek isterler. Örneğin, bir öğrenci bir sınavdan kaç puan aldığı bilgisini, bir sporcu 100 metreyi kaç saniyede koştuğu bilgisini başarı ölçütü olarak kullanır.
Hipotez II: Eğer nesnel standartlar mevcut değilse, kişiler yetenek ve görüşlerini değerlendirirken diğer kişilerle kıyaslamalara başvuracaktır. Örneğin, bir öğrenci başka hangi öğrencilerden daha başarılı, hangilerinden daha az başarılı olduğu bilgisini ya da bir sporcu diğer sporculara kıyasla ne kadar başarılı ya da başarısız olduğu bilgisini başarı ölçütü olarak kullanır.
Hipotez III: Diğer kişiyle karşılaştırmada bulunma eğilimi, o kişiyle yetenek ya da görüş açısından farklılaşma düzeyi arttıkça düşecektir. Örneğin, bir öğrenci bir sınavdaki başarısını başka sınıflarda okuyan öğrencilerden ziyade kendi sınıfındakilerle karşılaştırır; bir koşucu kendi performansını kendinden çok daha genç ya da çok daha yaşlı olanlarla değil, kendi yaşıtlarıyla karşılaştırır.
Hipotez IV: Yetenekler konusunda bireylerin kendilerinden biraz daha iyi konumda olan diğerleriyle karşılaştırmalarda bulunmaya yönelik tek yönlü güdülenmeleri söz konusudur.Bu güdü, kişilerin şu andaki durumlarından daha da iyi olabilme arzularıyla açıklanmaktadır.
Hipotez V: Kişilerin yeteneklerini geliştirmelerini sınırlandıran bazı unsurlar söz konusu olabilir (Örneğin, matematik sınavlarından bugüne kadar en fazla 40 puan alan bir öğrenci, bir sonraki sınavda 50 almayı hedefleyebilir; kendisine hedef olarak 100 puan almayı belirlemez). Ancak bu sınırlandırıcı unsurlar, görüşler için söz konusu değildir. Başka bir deyişle, kişilerin görüşlerini istedikleri zaman değiştirebilmeleri mümkündür.
Hipotez VI: Diğeriyle gerçekleştirilen karşılaştırmanın hoşa gitmeyen sonuçlara neden olma düzeyiyle doğru orantılı biçimde, karşıdakini küçümseme ve karşıdakine düşmanlık hissetme duyguları da eşlik eder.
Hipotez VII: Yetenek ve görüşler açısından gruplar arasında gerçekleştirilen karşılaştırmalar mevzubahis ise, karşılaştırmalarda bulunulan grubun önemini artırıcı herhangi bir faktör, karşılaştırma yapılan yeteneğe ya da görüşe ulaşabilmek için karşılaştırmayı yapan grup içindeki üniformite (tek-biçimlilik) arzusunu da artıracaktır. Karşılaştırma grubunun görüşünün ya da yetenek düzeyinin kişinin içinde bulunduğu grup için önemi, çekiciliği ya da grupla ilgililik düzeyi arttıkça, karşılaştırmaların yapıldığı görüş ya da yetenek konusundaki üniformite baskısı grup içinde artar (Hipotez VII).
Hipotez VIII: Karşılaştırma yapılan konu dışındaki diğer özellikler açısından karşılaştırma hedefiyle kişinin arasındaki farklılık düzeyi arttıkça, o kişiyle karşılaştırmada bulunma eğilimini sınırlandırma düzeyi de güçlenecektir.
Hipotez IX: Bir grubun içerisinde sahip olunan görüş ya da yetenek düzeyi açısından birbirinden çok farklı üyeler varsa, grubun moduna (standardına) yakın olanlar ile olmayanlar arasında üniformite baskısını diğerlerine uygulama düzeyi açısından farklılaşma olacaktır. Grubun moduna yakın olanlar daha uzak olanlara kıyasla, kendilerinden farklı olan diğerlerinin durumlarını değiştirmeye yönelik daha güçlü bir eğilim göstereceklerdir. Ayrıca grubun moduna yakın olan bu kişiler, diğer gruplarla karşılaştırma yapmayı sınırlandırmaya ve kendi bireysel durumlarını değiştirmeye yönelik daha zayıf bir eğilime sahip olacaklardır.
Teorik gelişmeler
Kuramın geliştirildiği günden bu yana, farklı pek çok araştırmacı tarafından kurama katkıda bulunulmuştur. Bu katkıların en önemlilerinden bir tanesi, sosyal karşılaştırma motivasyonlarının anlaşılmasına yöneliktir. Araştırmacılar tarafından geliştirilen en temel sosyal karşılaştırma motivasyonları şunlardır: öz-genişletim, olumlu öz-değerlendirmenin sürdürülmesi, kendini doğrulama ile ilişkili bileşenler ve hata yapmaktan kaçınma. Festinger'in orijinal kuramı pek çok açıdan değişse de, sosyal karşılaştırmanın genel süreçlerine dair temel bazı öneriler geçerliliğini sürdürmüştür.
Öz-değerlendirme
Thorton ve Arrowood'a göre, bireylerin sosyal karşılaştırmalarda bulunmaya yönelik motivasyonları birbirlerinden farklı olabilir. Söz konusu motivasyonlardan bir tanesi de öz-değerlendirme motivasyonudur. Bu motivasyona sahip olan kişiler, karşılaştırma hedefi olarak kendileriyle benzer olan diğerlerini seçeceklerdir. Özellikle, karşılaştırma hedeflerinin seçiminde ayırıcı bazı ortak özellikler gözetilecektir. Araştırmacılar kişilerin kendilerini doğru değerlendirme motivasyonuyla sosyal karşılaştırmalarda bulunduklarını önerse de, sosyal karşılaştırmaların amacı her zaman kendini doğru biçimde değerlendirme olmayabilir. Kişiler bazen kendilerini yanlı biçimde değerlendirme eğilimi de gösterebilmektedirler.
Öz-genişletim
Karşılaştırmalarda bulunan bireylerin öz-genişletim, yani özgüvenini artırma motivasyonuna sahip olmaları da olasıdır. Öz-genişletim motivasyonuna sahip olan bireylerin kendilerini olumlu yönde görme ihtiyaçlarından dolayı, sosyal karşılaştırma enformasyonunu çarpıtmaları ya da göz ardı etmeleri söz konusu olabilir. Ayrıca bu kişilerin öz-genişletim amaçlarına en iyi biçimde hizmet edecek yukarı yöndeki (kendilerinden daha iyi durumda olanlar) ya da aşağı yöndeki (kendilerinden daha kötü durumda olanlar) karşılaştırma hedeflerini seçmeleri mümkündür. Özellikle, belirli bir alanda sahip oldukları yeteneğin düşük düzeyde olduğuna inanıyorlarsa, yukarı yöndeki sosyal karşılaştırmalardan kaçınacaklardır. Öz-değerlendirme motivasyonuna sahip olan kişilerin aksine, öz-genişletim motivasyonuna sahip kişilerin kendileriyle benzer diğerlerini karşılaştırma hedefi olarak seçmeleri olasıdır. Eğer karşılaştırma hedefinin kişiden daha iyi performansı nedeniyle kişinin benliği için bir tehdit söz konusu ise, hedefle paylaşılan ortak özellikler göz ardı edilebilir.
Yukarı ve aşağı yönde sosyal karşılaştırmalar
Wills, 1981 yılında aşağı yönde sosyal karşılaştırma kuramını geliştirmiştir. Aşağı yönde sosyal karşılaştırmalar, öz-değerlendirme motivasyonuna karşıt bir görüş olarak kavramsallaştırılmıştır. Kişiler, benliklerini olumlu görmek ya da kişisel durumlarıyla ilgili kendilerini iyi hissetmek istediklerinde, sosyal karşılaştırma gerçekleştirecekleri konuda kendilerinden daha kötü durumdaki aşağı doğru karşılaştırma hedeflerini tercih edeceklerdir. Yukarı yöndeki sosyal karşılaştırmaların kişilerin benlik değerini düşürdüğüne, aşağı yöndeki karşılaştırmaların ise benlik değerini artırdığına yönelik çalışma bulguları mevcuttur. Aşağı doğru karşılaştırma teorisi, aşağı yöndeki sosyal karşılaştırmaların kişilerin öznel iyi olma hallerini artıracağını savunmaktadır. Örneğin bir çalışmada, göğüs kanseri hastalarının çoğunlukla kendilerinden daha kötü hastalık seyrine sahip hastalarla sosyal karşılaştırma gerçekleştirmeyi tercih ettikleri bulunmuştur.
Ancak Collins, yukarı yöndeki sosyal karşılaştırmaların her zaman benlik değerini düşürücü bir işlevi olmadığını iddia etmiştir. Kişi farkında olarak ya da farkında olmaksızın, kendisini doğru biçimde değerlendirme ya da kendisini geliştirme motivasyonu ile yukarı doğru karşılaştırmalara başvurabilir. Kendini değerlendirme ya da kendini geliştirme motivasyonuyla yukarı yönde karşılaştırma gerçekleştiren kişi, öz-genişletimin mümkün olduğu bilincine sahiptir. Karşılaştırma hedefleriyle benzerliklerin göz ardı edildiği aşağı yöndeki karşılaştırmaların tersine yukarı yöndeki karşılaştırmalarda, kişinin karşılaştırma hedefiyle benzerliklerini ön plana çıkararak, kendisini üstün bir konumda hissetmesi mümkün olabilecektir.
Aynı zamanda yukarı yöndeki sosyal karşılaştırmaların, ilerlemeye yönelik bir ilham sağladığı önerilmiştir. Bir çalışmada, göğüs kanseri hastalarının yukarı yöndeki karşılaştırmalara kıyasla aşağı yöndeki karşılaştırmaları daha fazla tercih ettikleri, ancak hastalıkla ilgili bilgi alma konusunda ise yukarı yöndeki karşılaştırma hedefleriyle iletişim kurdukları gösterilmiştir. Başka bir çalışmada ise diyet yapan kişilerin buzdolaplarına zayıf hemcinslerinin fotoğraflarını yapıştırarak, yukarı yönde karşılaştırmalarda bulundukları gösterilmiştir. Zayıf hemcinslerinin fotoğrafları bu kişiler için şimdiki kilolarını hatırlatıcı olmaktan ziyade, erişilebilir bir standart sağlamak suretiyle ilham verici bir nitelik taşımaktadır.
Sosyal karşılaştırmalarda düzenleyici değişkenler
Aspinwall ve Taylor bireylerin aşağı ve yukarı yönde sosyal karşılaştırmalarda bulunmalarını artırabilecek değişkenler olarak; duygulanım, özgüven ve benlik tehdidi değişkenlerini incelemiştir. Benlik tehdidi yaşayan kişilerin, yukarı yöndeki karşılaştırmalara kıyasla aşağı yöndeki karşılaştırmaların ardından benliklerini daha olumlu değerlendirdikleri bulunmuştur.
Yüksek özgüven ve sosyal karşılaştırma
Aspinwall ve Taylor'un çalışmasında, özgüveni yüksek kişilerin aşağı yöndeki karşılaştırmalara kıyasla yukarı yöndeki karşılaştırmaların ardından daha olumlu duygulanım yaşadıkları bulunmuştur. Araştırmacılara göre bu durumun nedeni, yukarı yöndeki karşılaştırmaların özgüveni yüksek kişileri motive etmesidir. Ancak özgüveni yüksek kişilerin benlik tehdidi ile karşılaşmaları durumunda, aşağı yöndeki karşılaştırmalara kıyasla yukarı yöndeki karşılaştırmaların ardından daha olumsuz duygulanım yaşadıkları görülmüştür.
Düşük özgüven ve sosyal karşılaştırma
Büyük olasılıkla yaşamlarında benliklerini sürekli tehdit eden bir faktöre (akademik başarısızlık, hastalık vb.) sahip olan özgüveni düşük kişiler ise yukarı yöndeki karşılaştırmalara kıyasla aşağı yöndeki karşılaştırmaların ardından daha olumlu duygular hissetmektedirler. Özgüveni düşük olan ve olumsuz duygulanım yaşayan kişilerin olumsuz duyguları, aşağı yönde karşılaştırmalarda bulunmalarına bağlı olarak azalmaktadır. Ancak aşağı yöndeki karşılaştırmalar, özgüveni düşük kişilere kıyasla özgüveni yüksek kişilerde olumlu duyguların daha fazla hissedilmesine neden olmaktadır.
Duygu/duygulanım ve sosyal karşılaştırma
Özgüvenden bağımsız olarak, olumsuz duygulanım yaşayan kişilerin hissettikleri olumsuz duygu düzeylerinin, yukarı yönde karşılaştırmalarda bulunmalarına bağlı olarak azaldığı görülmüştür. Ayrıca yine özgüvenden bağımsız biçimde, olumlu duygulanım yaşayan kişilerde, yukarı yöndeki karşılaştırmaların ardından hissedilen olumlu duyguların düzeyinde artış olmuştur. Ancak, benliğine yönelik bir tehdit yaşayan bireylerde aşağı doğru karşılaştırmalara kıyasla yukarı doğru karşılaştırmaların ardından daha yüksek düzeyde olumsuz duygular hissedildiği bulunmuştur.
Sonuç olarak; aşağı ve yukarı yöndeki sosyal karşılaştırmalar ile bu karşılaştırmaların ardından hissedilen duygular arasındaki ilişkide, özgüven düzeyi ve benliğe yönelik bir tehdit yaşanması durumu düzenleyici değişkenler olmaktadır.
Rekabetçilik
Özellikle yeteneklerin karşılaştırıldığı durumlarda, yukarı yönde karşılaştırmaları gerçekleştirmeye yönelik eğilimin baskın olabileceği bilgisinden hareketle, akranlar arasında bir rekabetin açığa çıkması olasıdır. Bu nedenle, sosyal karşılaştırmalarda bulunan kişi için karşılaştırılan konunun önem düzeyi, karşılaştırmayı gerçekleştiren kişinin statüsüne ve yeteneklerin değerlendirildiği sosyal bağlama bağlı olacaktır.
Sosyal statü
Sosyal karşılaştırmalardan kaynaklanan rekabetçilik düzeyi, karşılaştırmayı gerçekleştiren kişinin statüsünün yükselmesine bağlı olarak artabilir. Çünkü yüksek statüdeki kişilerin düşük statüdeki kişilere kıyasla kaybedecek daha fazla şeyleri olacaktır. Amerika'daki üniversite öğrencileriyle gerçekleştirilen bir çalışmada katılımcılara, sahip oldukları akademik ortalamalarını tamamen şansa bağlı bir kura programı yoluyla artırabilecekleri ya da ortalamalarının aynı kalabileceği söylenmiştir. Çalışmadaki katılımcılar, kendileriyle benzer ortalamaya sahip ya da kendilerinden daha düşük ortalamaya sahip sınıf arkadaşlarıyla eşleştirilerek, çiftler halinde program uygulamasına tabi tutulmuşlardır. Arkadaşının ortalamasının arttığı ve kendisinin ortalamasının değişmediği koşuldaki katılımcılardan; başlangıçta diğerinden daha yüksek statüye sahip olanların diğeriyle eşit statüye sahip olanlara kıyasla, kura programının verdiği sonuçlara ilişkin daha fazla ayrımcılık algıladıkları saptanmıştır. Araştırmacılara göre bu durumun nedeni, yüksek statünün kaybedilme korkusudur.
Standarda yakınlık
Bir üniversite sınıfındaki öğrenciler gibi farklı örneklemelerle gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda; kişilerin başarı düzeyleri arttıkça, rekabetçilik düzeylerinde de artış olduğu bulunmuştur. Ulaşılabilecek en yüksek standart belirli ise ve karşıdaki rakibin statüsü bilinmiyorsa; en yüksek statüye sahip kişilerin, orta ve düşük statüdeki kişilere kıyasla daha rekabetçi oldukları görülmüştür. Ancak kişilerin birbirlerinin statülerinden haberdar oldukları koşulda yüksek ve düşük statüdeki kişilerin, orta statüdekilere kıyasla daha rekabetçi oldukları tespit edilmiştir.
Sosyal karşılaştırma modelleri
Sosyal karşılaştırma süreçlerini açıklamak üzere önerilen bazı modeller şunlardır: Öz-Değerlendirmeyi Sürdürme Modeli, Temsilci Modeli, Üçlü Model ve Üçlü Benlik Modeli.
Öz-Değerlendirmeyi Sürdürme Modeli
Öz-Değerlendirmeyi Sürdürme Modelinde, kişilerin kendilerine dair olumlu öz-değerlendirmelerini sürdürmek ya da artırmak amacıyla sosyal karşılaştırmalarda bulundukları iddia edilmektedir. Yukarı yöndeki karşılaştırma hedefi, "yansıtma" süreçlerini tetikleyebilir ve karşıdakinin kendisinden daha iyi durumda olması, kişinin benliğinde olumlu yönde bir etki yaratabilir. Ya da tersine, yukarı yöndeki bir karşılaştırma hedefi "sosyal karşılaştırma" sürecini tetiklemek suretiyle, kişinin sahip olduğu olumlu benlik değerini düşürebilir. Yukarı yöndeki karşılaştırma hedefine maruz kalınması durumunda hangi sürecin tetikleneceği, karşılaştırmada bulunan kişinin sahip olduğu bir takım bireysel özelliklere bağlı olarak değişebilmektedir.
Temsilci Modeli
Temsilci Modeli, aşina olunmayan bir konuda başarılı olabilme ihtimaline dair çıkarımların sosyal karşılaştırmalar yoluyla nasıl gerçekleştiği üzerine temellenmiştir. Karşılaştırmayı yapan kişinin sorduğu en temel soru şöyledir: "Ben bunu başarabilir miyim?". Karşılaştırma hedefinin statüsü ve o konuma ulaşmak için gösterdiği çaba, karşılaştırmayı yapan kişinin kendi başarısına dair çıkarımda bulunmasını sağlayan iki temel bileşendir.
Üçlü Model
Üçlü Model, kişinin kendi inanç ve tercihlerini karşılaştırmak için hedef seçimini nasıl gerçekleşiyor olabileceği üzerine kurulmuştur. Sahip olunan inanç ve tercihlerin doğruluğunu değerlendirmek üzere kişiler bir takım sorulara yanıt aramaktadır. Modelde önerilen bu sorular şunlardır: "Ben X'i seviyor muyum?" (şimdiki tercihin değerlendirilmesi), "X doğru mu?" (inançların değerlendirilmesi), "X'ten gelecekte hoşlanacak mıyım?" (gelecekteki tercihlerin değerlendirilmesi). Tüm bu sorulara aranan yanıtları sosyal karşılaştırmalara başvurarak değerlendirecek olan kişi, kendisiyle çeşitli özellikleri açısından (cinsiyet, yaş, ırk, dini inanç gibi) en fazla benzerlik gösteren kişiyi karşılaştırma hedefi olarak seçecektir.
Üçlü Benlik Modeli
Üçlü Benlik Modeline göre, sosyal karşılaştırma kuramı iki varsayıma dayalıdır. Modele göre kuramın ilk varsayımı; kişilerin sahip oldukları sosyal karşılaştırma motivasyonlarına bağlı olarak, karşılaştırma hedefi tercihleri değişebilmektedir. Modelin ikinci varsayımına göre, sosyal karşılaştırmaların kişiler üzerindeki etkileri bazı faktörlere (örneğin, grup kimliğinin tehdidi gibi) bağlı olarak değişebilmektedir. Sosyal karşılaştırma hedefi olarak kimin seçileceği ve bu hedeflerle karşılaştırmaların kişinin benliği üzerinde olumlu yönde mi yoksa olumsuz yönde mi etkileri olacağı, kişilerin karşılaştırma sürecinde aktif olan benliği aracılığıyla belirlenecektir. Sosyal karşılaştırmalar sırasından aktif olabileceği önerilen üç farklı benlik tipi ise şöyledir: Bireysel benlik, olası benlik ve kolektif benlik.
Medyanın etkisi
Medyanın, sosyal karşılaştırma süreçlerini tetiklediği çalışmalarda gösterilmiştir. Ergenlik dönemindeki kızlarla ve erkeklerle gerçekleştirilen bir çalışmada, hemcinsleri olan akranlarıyla ve medyadan tanınan ünlü kişilerle (modellerle) vücut ağırlığı açısından gerçekleştirilen sosyal karşılaştırmaların sıklığı arttıkça, vücuttan duyulan tatmin düzeyinin azaldığı bulunmuştur. Kadınların erkeklere kıyasla kendilerini gerçekçi olmayan medya hedefleri (modeller/ünlüler) ile daha fazla karşılaştırdıkları (yukarı yönde karşılaştırmalar) bulunmuştur. Medyada kadının; güçlü, başarılı ve zayıf bir bedene sahip olarak sunulması, kadınların çekici olmalarına yönelik oluşturulan sosyal normun kadınlar tarafından bir "ideal" olarak benimsenmesine neden oluyor gibi gözükmektedir.
Eleştiriler
Bazı araştırmacılar, Festinger'in benzerlik hipotezini eleştirmişlerdir. Deutsch ve Krauss, benzer olunmayan kişilerle de sosyal karşılaştırmalar gerçekleştirilebileceğini iddia etmiştir ve bu iddia, bazı çalışmalarda desteklenmiştir. Goethals ve Darley'e göre ise sosyal karşılaştırmaların gerçekleştirildiği konu dışındaki çeşitli özellikler açısından benzer olunan diğerleri karşılaştırma hedefi olarak seçilebilir. Ancak araştırmacılara göre görüşlerin karşılaştırılması durumunda, çeşitli özellikler açısından benzer olunmayan diğerleriyle aynı görüşün paylaşılması, karşılaştırmayı gerçekleştiren kişinin sahip olduğu görüşlerini güçlü bir biçimde doğrulayabilmesini sağlayacaktır.
Kaynakça
- ^ a b c Festinger L (1954). "A theory of social comparison processes". Human relations. 7 (2). ss. 117-140. doi:10.1177/001872675400700202.
- ^ a b Gruder C. L. (1971). "Determinants of social comparison choices". Journal of Experimental Social Psychology. 7 (5). ss. 473-489. doi:10.1016/0022-1031(71)90010-2.
- ^ a b c d Wills T. A. (1981). "Downward comparison principles in social psychology". Psychological Bulletin. 90 (2). ss. 245-271. doi:10.1037/0033-2909.90.2.245. Bireylerin değişen motivasyonları doğrultusunda farklı özelliklere sahip kişileri sosyal karşılaştırma hedefi olarak seçebilecekleri görüşü üzerinde temellenen aşağı ve yukarı yönde sosyal karşılaştırma kavramlarının geliştirilmesi ile pek çok farklı sosyal karşılaştırma motivasyonu tanımlanmıştır.
- ^ Schachter, S. (1959). The psychology of affiliation: Experimental studies of the sources of gregariousness (Vol. 1). Stanford University Press.
- ^ Suls, J., Miller, R. (1977). "Social Comparison Processes: Theoretical and Empirical Perspectives". Hemisphere Publishing Corp., Washington D.C.
- ^ Tesser, A.; Campbell, J. (1982). "Self-evaluation maintenance and the perception of friends and strangers". Journal of Personality. 50 (3). ss. 261-279. doi:10.1111/j.1467-6494.1982.tb00750.x. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ a b Goethals, G. R.; Darley, J. (1977). "Social comparison theory: An attributional approach". Social comparison processes: Theoretical and empirical perspectives. ss. 86-109.
- ^ a b c d Suls, J.; Martin, R.; Wheeler, L. (2002). "Social comparison: Why, with whom, and with what effect?". Current Directions in Psychological Science. 11 (5). ss. 159-163. doi:10.1111/1467-8721.00191.
- ^ Kruglanski, A. W.; Mayseless, O. (1990). "Classic and current social comparison research: Expanding the perspective". Psychological Bulletin. 108 (2). ss. 195-208. doi:10.1037/0033-2909.108.2.195. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ Thorton, D.; Arrowood, A. J. (1966). "Self-evaluation, self-enhancement, and the locus of social comparison". Journal of Experimental Social Psychology. Cilt 2. ss. 591-605. doi:10.1016/0022-1031(69)90049-3.
- ^ a b Wood, J. V. (1989). "Theory and research concerning social comparisons of personal attributes". Psychological Bulletin. 106 (2). ss. 231-248. doi:10.1037/0033-2909.106.2.231. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ a b c Tesser, A.; Millar, M.; Moore, J. (1988). "Some affective consequences of social comparison and reflection processes: the pain and pleasure of being close". Journal of Personality and Social Psychology. 54 (1). ss. 49-61. doi:10.1037/0022-3514.54.1.49. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ Gibbons, F. X. (1986). "Social comparison and depression: Company's effect on misery". Journal of Personality and Social Psychology. 51 (1). ss. 140-148. doi:10.1037/0022-3514.51.1.140. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ Wood, J. V.; Taylor, S. E.; Lichtman, R. R. (1985). "Social comparison in adjustment to breast cancer". Journal of Personality and Social Psychology. 49 (5). ss. 1169-1183. doi:10.1037/0022-3514.49.5.1169. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ a b Collins, R. L. (1995). "For better or worse: The impact of upward social comparison on self-evaluations". Psychological Bulletin. 119 (1). ss. 51-69. doi:10.1037/0033-2909.119.1.51.
- ^ Taylor, S. E.; Lobel, M. (1989). "Social comparison activity under threat: Downward evaluation and upward contacts". Psychological Review. 96 (4). ss. 569-575. doi:10.1037/0033-295X.96.4.569. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ a b c d Aspinwall, L. G.; Taylor, S. E. (1993). "Effects of social comparison direction, threat, and self-esteem on affect, self-evaluation, and expected success". Journal of Personality and Social Psychology. 64 (5). ss. 708-722. doi:10.1037/0022-3514.64.5.708. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2014.
- ^ Chen, P. & Garcia, S. M. (manuscript) "Yin and Yang Theory of Competition: Social Comparison and Evaluation Apprehension Reciprocally Drive Competitive Motivation". link 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Burleigh T. J., Meegan D. V. (2013). "Keeping up with the Joneses affects perceptions of distributive justice" (PDF). Social Justice Research. Cilt 26. ss. 120-131. doi:10.1007/s11211-013-0181-3. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ Garcia S. M., Tor A. (2007). "Rankings, standards, and competition: Task vs. scale comparisons". Organizational Behavior and Human Decision Processes. 102 (1). ss. 95-108. doi:10.1016/j.obhdp.2006.10.004.
- ^ Garcia S. M., Tor A., Gonzalez R. (2006). "Ranks and rivals: a theory of competition". Personality & Social Psychology Bulletin. 32 (7). ss. 970-82. doi:10.1177/0146167206287640.
- ^ Wheeler L., Martin R., Suls J. (1997). "The proxy model of social comparison for self-assessment of ability". Personality and Social Psychology Review. 1 (1). ss. 54-61. doi:10.1207/s15327957pspr0101_4.
- ^ a b Blanton, H. (2001). Evaluating the self in the context of another: The three-selves model of social comparison assimilation and contrast. In Cognitive social psychology: The Princeton symposium on the legacy and future of social cognition (pp. 75-87). Mahwah, NJ: Erlbaum.
- ^ Tesser, A., Social Psychology Network; http://tesser.socialpsychology.org/ 1 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Markus H., Wurf E. (1987). "The dynamic self-concept: A social psychological perspective". Annual Review of Psychology. 38 (1). ss. 299-337. doi:10.1146/annurev.psych.38.1.299.
- ^ Jones D C (2001). "Social Comparison and Body Image: Attractiveness Comparisons to Models and Peers Among Adolescent Girls and Boys". Sex roles. 45 (9). ss. 645-664. doi:10.1023/A:1014815725852.
- ^ Strahan E. J., Wilson A. E., Cressman K. E., Buote V. M. (2006). "Comparing to perfection: How cultural norms for appearance affect social comparisons and self-image". Body Image. 3 (3). ss. 211-227. doi:10.1016/j.bodyim.2006.07.004.
- ^ Deutsch, M., & Krauss, R. M. (1965). Theories in social psychology (Vol. 2). New York: Basic Books.
- ^ Goethals G. R., Nelson R. E. (1973). "Similarity in the influence process: The belief-value distinction". Journal of Personality and Social Psychology. 25 (1). ss. 117-122. doi:10.1037/h0034266.
- ^ Mettee, D. R., & Smith, G. (1977). Social comparison and interpersonal attraction: The case for dissimilarity. Social comparison processes: Theoretical and empirical perspectives, 69, 101.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sosyal karsilastirma teorisi 1954 yilinda sosyal psikolog Leon Festinger tarafindan gelistirilmis bir sosyal psikoloji kurami Kisilerde cesitli acilardan beceriler yetenekler vb yeterliliklerinin duzeyine ve cesitli konulardaki goruslerinin dogruluguna dair bilgiye sahip olarak kendilerini degerlendirme gudusunun var oldugu ve bu degerlendirmeyi yapmanin bir yolu olarak sahip olduklari ozellikleri becerilerini yeteneklerini vb baskalarininkilerle karsilastirdiklari iddialarinin one suruldugu kuramdir Kuramin temelinde kisilerin kendilerine dair dogru degerlendirmelerde bulunabilmelerine yonelik bir gudu oldugu varsayimi yatmaktadir Kuram kisilerin yetenekleri ve gorusleri hakkindaki belirsizlikleri giderebilmek ve dogru bir benlik tanimi elde edebilmek uzere kendilerini diger insanlarla nasil karsilastirdiklarini aciklamaktadir Festinger in sonrasinda kurama katkida bulunan bazi arastirmacilar tarafindan benlik yuceltme motivasyonu dogrultusunda gerceklestirilen sosyal karsilastirma sureclerine odaklanilmistir Ayrica yukari ve asagi yondeki sosyal karsilastirmalara neden olabilecek diger bazi motivasyonlar da kuramsal cerceve kapsaminda gelistirilmistir Baslangictaki kuramsal cerceveFestinger tarafindan sosyal karsilastirma surecleriyle ilgili dokuz temel hipotez onerilmistir Hipotez I Bireyler kendi yetenek ve goruslerini dogru bicimde degerlendirmek uzere temel bir guduye sahiptir ve bu degerlendirmeleri nesnel sosyal olmayan standartlar dogrultusunda gerceklestirmek isterler Ornegin bir ogrenci bir sinavdan kac puan aldigi bilgisini bir sporcu 100 metreyi kac saniyede kostugu bilgisini basari olcutu olarak kullanir Hipotez II Eger nesnel standartlar mevcut degilse kisiler yetenek ve goruslerini degerlendirirken diger kisilerle kiyaslamalara basvuracaktir Ornegin bir ogrenci baska hangi ogrencilerden daha basarili hangilerinden daha az basarili oldugu bilgisini ya da bir sporcu diger sporculara kiyasla ne kadar basarili ya da basarisiz oldugu bilgisini basari olcutu olarak kullanir Hipotez III Diger kisiyle karsilastirmada bulunma egilimi o kisiyle yetenek ya da gorus acisindan farklilasma duzeyi arttikca dusecektir Ornegin bir ogrenci bir sinavdaki basarisini baska siniflarda okuyan ogrencilerden ziyade kendi sinifindakilerle karsilastirir bir kosucu kendi performansini kendinden cok daha genc ya da cok daha yasli olanlarla degil kendi yasitlariyla karsilastirir Hipotez IV Yetenekler konusunda bireylerin kendilerinden biraz daha iyi konumda olan digerleriyle karsilastirmalarda bulunmaya yonelik tek yonlu gudulenmeleri soz konusudur Bu gudu kisilerin su andaki durumlarindan daha da iyi olabilme arzulariyla aciklanmaktadir Hipotez V Kisilerin yeteneklerini gelistirmelerini sinirlandiran bazi unsurlar soz konusu olabilir Ornegin matematik sinavlarindan bugune kadar en fazla 40 puan alan bir ogrenci bir sonraki sinavda 50 almayi hedefleyebilir kendisine hedef olarak 100 puan almayi belirlemez Ancak bu sinirlandirici unsurlar gorusler icin soz konusu degildir Baska bir deyisle kisilerin goruslerini istedikleri zaman degistirebilmeleri mumkundur Hipotez VI Digeriyle gerceklestirilen karsilastirmanin hosa gitmeyen sonuclara neden olma duzeyiyle dogru orantili bicimde karsidakini kucumseme ve karsidakine dusmanlik hissetme duygulari da eslik eder Hipotez VII Yetenek ve gorusler acisindan gruplar arasinda gerceklestirilen karsilastirmalar mevzubahis ise karsilastirmalarda bulunulan grubun onemini artirici herhangi bir faktor karsilastirma yapilan yetenege ya da goruse ulasabilmek icin karsilastirmayi yapan grup icindeki uniformite tek bicimlilik arzusunu da artiracaktir Karsilastirma grubunun gorusunun ya da yetenek duzeyinin kisinin icinde bulundugu grup icin onemi cekiciligi ya da grupla ilgililik duzeyi arttikca karsilastirmalarin yapildigi gorus ya da yetenek konusundaki uniformite baskisi grup icinde artar Hipotez VII Hipotez VIII Karsilastirma yapilan konu disindaki diger ozellikler acisindan karsilastirma hedefiyle kisinin arasindaki farklilik duzeyi arttikca o kisiyle karsilastirmada bulunma egilimini sinirlandirma duzeyi de guclenecektir Hipotez IX Bir grubun icerisinde sahip olunan gorus ya da yetenek duzeyi acisindan birbirinden cok farkli uyeler varsa grubun moduna standardina yakin olanlar ile olmayanlar arasinda uniformite baskisini digerlerine uygulama duzeyi acisindan farklilasma olacaktir Grubun moduna yakin olanlar daha uzak olanlara kiyasla kendilerinden farkli olan digerlerinin durumlarini degistirmeye yonelik daha guclu bir egilim gostereceklerdir Ayrica grubun moduna yakin olan bu kisiler diger gruplarla karsilastirma yapmayi sinirlandirmaya ve kendi bireysel durumlarini degistirmeye yonelik daha zayif bir egilime sahip olacaklardir Teorik gelismelerKuramin gelistirildigi gunden bu yana farkli pek cok arastirmaci tarafindan kurama katkida bulunulmustur Bu katkilarin en onemlilerinden bir tanesi sosyal karsilastirma motivasyonlarinin anlasilmasina yoneliktir Arastirmacilar tarafindan gelistirilen en temel sosyal karsilastirma motivasyonlari sunlardir oz genisletim olumlu oz degerlendirmenin surdurulmesi kendini dogrulama ile iliskili bilesenler ve hata yapmaktan kacinma Festinger in orijinal kurami pek cok acidan degisse de sosyal karsilastirmanin genel sureclerine dair temel bazi oneriler gecerliligini surdurmustur Oz degerlendirme Thorton ve Arrowood a gore bireylerin sosyal karsilastirmalarda bulunmaya yonelik motivasyonlari birbirlerinden farkli olabilir Soz konusu motivasyonlardan bir tanesi de oz degerlendirme motivasyonudur Bu motivasyona sahip olan kisiler karsilastirma hedefi olarak kendileriyle benzer olan digerlerini sececeklerdir Ozellikle karsilastirma hedeflerinin seciminde ayirici bazi ortak ozellikler gozetilecektir Arastirmacilar kisilerin kendilerini dogru degerlendirme motivasyonuyla sosyal karsilastirmalarda bulunduklarini onerse de sosyal karsilastirmalarin amaci her zaman kendini dogru bicimde degerlendirme olmayabilir Kisiler bazen kendilerini yanli bicimde degerlendirme egilimi de gosterebilmektedirler Oz genisletim Karsilastirmalarda bulunan bireylerin oz genisletim yani ozguvenini artirma motivasyonuna sahip olmalari da olasidir Oz genisletim motivasyonuna sahip olan bireylerin kendilerini olumlu yonde gorme ihtiyaclarindan dolayi sosyal karsilastirma enformasyonunu carpitmalari ya da goz ardi etmeleri soz konusu olabilir Ayrica bu kisilerin oz genisletim amaclarina en iyi bicimde hizmet edecek yukari yondeki kendilerinden daha iyi durumda olanlar ya da asagi yondeki kendilerinden daha kotu durumda olanlar karsilastirma hedeflerini secmeleri mumkundur Ozellikle belirli bir alanda sahip olduklari yetenegin dusuk duzeyde olduguna inaniyorlarsa yukari yondeki sosyal karsilastirmalardan kacinacaklardir Oz degerlendirme motivasyonuna sahip olan kisilerin aksine oz genisletim motivasyonuna sahip kisilerin kendileriyle benzer digerlerini karsilastirma hedefi olarak secmeleri olasidir Eger karsilastirma hedefinin kisiden daha iyi performansi nedeniyle kisinin benligi icin bir tehdit soz konusu ise hedefle paylasilan ortak ozellikler goz ardi edilebilir Yukari ve asagi yonde sosyal karsilastirmalar Wills 1981 yilinda asagi yonde sosyal karsilastirma kuramini gelistirmistir Asagi yonde sosyal karsilastirmalar oz degerlendirme motivasyonuna karsit bir gorus olarak kavramsallastirilmistir Kisiler benliklerini olumlu gormek ya da kisisel durumlariyla ilgili kendilerini iyi hissetmek istediklerinde sosyal karsilastirma gerceklestirecekleri konuda kendilerinden daha kotu durumdaki asagi dogru karsilastirma hedeflerini tercih edeceklerdir Yukari yondeki sosyal karsilastirmalarin kisilerin benlik degerini dusurdugune asagi yondeki karsilastirmalarin ise benlik degerini artirdigina yonelik calisma bulgulari mevcuttur Asagi dogru karsilastirma teorisi asagi yondeki sosyal karsilastirmalarin kisilerin oznel iyi olma hallerini artiracagini savunmaktadir Ornegin bir calismada gogus kanseri hastalarinin cogunlukla kendilerinden daha kotu hastalik seyrine sahip hastalarla sosyal karsilastirma gerceklestirmeyi tercih ettikleri bulunmustur Ancak Collins yukari yondeki sosyal karsilastirmalarin her zaman benlik degerini dusurucu bir islevi olmadigini iddia etmistir Kisi farkinda olarak ya da farkinda olmaksizin kendisini dogru bicimde degerlendirme ya da kendisini gelistirme motivasyonu ile yukari dogru karsilastirmalara basvurabilir Kendini degerlendirme ya da kendini gelistirme motivasyonuyla yukari yonde karsilastirma gerceklestiren kisi oz genisletimin mumkun oldugu bilincine sahiptir Karsilastirma hedefleriyle benzerliklerin goz ardi edildigi asagi yondeki karsilastirmalarin tersine yukari yondeki karsilastirmalarda kisinin karsilastirma hedefiyle benzerliklerini on plana cikararak kendisini ustun bir konumda hissetmesi mumkun olabilecektir Ayni zamanda yukari yondeki sosyal karsilastirmalarin ilerlemeye yonelik bir ilham sagladigi onerilmistir Bir calismada gogus kanseri hastalarinin yukari yondeki karsilastirmalara kiyasla asagi yondeki karsilastirmalari daha fazla tercih ettikleri ancak hastalikla ilgili bilgi alma konusunda ise yukari yondeki karsilastirma hedefleriyle iletisim kurduklari gosterilmistir Baska bir calismada ise diyet yapan kisilerin buzdolaplarina zayif hemcinslerinin fotograflarini yapistirarak yukari yonde karsilastirmalarda bulunduklari gosterilmistir Zayif hemcinslerinin fotograflari bu kisiler icin simdiki kilolarini hatirlatici olmaktan ziyade erisilebilir bir standart saglamak suretiyle ilham verici bir nitelik tasimaktadir Sosyal karsilastirmalarda duzenleyici degiskenler Aspinwall ve Taylor bireylerin asagi ve yukari yonde sosyal karsilastirmalarda bulunmalarini artirabilecek degiskenler olarak duygulanim ozguven ve benlik tehdidi degiskenlerini incelemistir Benlik tehdidi yasayan kisilerin yukari yondeki karsilastirmalara kiyasla asagi yondeki karsilastirmalarin ardindan benliklerini daha olumlu degerlendirdikleri bulunmustur Yuksek ozguven ve sosyal karsilastirma Aspinwall ve Taylor un calismasinda ozguveni yuksek kisilerin asagi yondeki karsilastirmalara kiyasla yukari yondeki karsilastirmalarin ardindan daha olumlu duygulanim yasadiklari bulunmustur Arastirmacilara gore bu durumun nedeni yukari yondeki karsilastirmalarin ozguveni yuksek kisileri motive etmesidir Ancak ozguveni yuksek kisilerin benlik tehdidi ile karsilasmalari durumunda asagi yondeki karsilastirmalara kiyasla yukari yondeki karsilastirmalarin ardindan daha olumsuz duygulanim yasadiklari gorulmustur Dusuk ozguven ve sosyal karsilastirma Buyuk olasilikla yasamlarinda benliklerini surekli tehdit eden bir faktore akademik basarisizlik hastalik vb sahip olan ozguveni dusuk kisiler ise yukari yondeki karsilastirmalara kiyasla asagi yondeki karsilastirmalarin ardindan daha olumlu duygular hissetmektedirler Ozguveni dusuk olan ve olumsuz duygulanim yasayan kisilerin olumsuz duygulari asagi yonde karsilastirmalarda bulunmalarina bagli olarak azalmaktadir Ancak asagi yondeki karsilastirmalar ozguveni dusuk kisilere kiyasla ozguveni yuksek kisilerde olumlu duygularin daha fazla hissedilmesine neden olmaktadir Duygu duygulanim ve sosyal karsilastirma Ozguvenden bagimsiz olarak olumsuz duygulanim yasayan kisilerin hissettikleri olumsuz duygu duzeylerinin yukari yonde karsilastirmalarda bulunmalarina bagli olarak azaldigi gorulmustur Ayrica yine ozguvenden bagimsiz bicimde olumlu duygulanim yasayan kisilerde yukari yondeki karsilastirmalarin ardindan hissedilen olumlu duygularin duzeyinde artis olmustur Ancak benligine yonelik bir tehdit yasayan bireylerde asagi dogru karsilastirmalara kiyasla yukari dogru karsilastirmalarin ardindan daha yuksek duzeyde olumsuz duygular hissedildigi bulunmustur Sonuc olarak asagi ve yukari yondeki sosyal karsilastirmalar ile bu karsilastirmalarin ardindan hissedilen duygular arasindaki iliskide ozguven duzeyi ve benlige yonelik bir tehdit yasanmasi durumu duzenleyici degiskenler olmaktadir Rekabetcilik Ozellikle yeteneklerin karsilastirildigi durumlarda yukari yonde karsilastirmalari gerceklestirmeye yonelik egilimin baskin olabilecegi bilgisinden hareketle akranlar arasinda bir rekabetin aciga cikmasi olasidir Bu nedenle sosyal karsilastirmalarda bulunan kisi icin karsilastirilan konunun onem duzeyi karsilastirmayi gerceklestiren kisinin statusune ve yeteneklerin degerlendirildigi sosyal baglama bagli olacaktir Sosyal statu Sosyal karsilastirmalardan kaynaklanan rekabetcilik duzeyi karsilastirmayi gerceklestiren kisinin statusunun yukselmesine bagli olarak artabilir Cunku yuksek statudeki kisilerin dusuk statudeki kisilere kiyasla kaybedecek daha fazla seyleri olacaktir Amerika daki universite ogrencileriyle gerceklestirilen bir calismada katilimcilara sahip olduklari akademik ortalamalarini tamamen sansa bagli bir kura programi yoluyla artirabilecekleri ya da ortalamalarinin ayni kalabilecegi soylenmistir Calismadaki katilimcilar kendileriyle benzer ortalamaya sahip ya da kendilerinden daha dusuk ortalamaya sahip sinif arkadaslariyla eslestirilerek ciftler halinde program uygulamasina tabi tutulmuslardir Arkadasinin ortalamasinin arttigi ve kendisinin ortalamasinin degismedigi kosuldaki katilimcilardan baslangicta digerinden daha yuksek statuye sahip olanlarin digeriyle esit statuye sahip olanlara kiyasla kura programinin verdigi sonuclara iliskin daha fazla ayrimcilik algiladiklari saptanmistir Arastirmacilara gore bu durumun nedeni yuksek statunun kaybedilme korkusudur Standarda yakinlik Bir universite sinifindaki ogrenciler gibi farkli orneklemelerle gerceklestirilen calismalarin sonucunda kisilerin basari duzeyleri arttikca rekabetcilik duzeylerinde de artis oldugu bulunmustur Ulasilabilecek en yuksek standart belirli ise ve karsidaki rakibin statusu bilinmiyorsa en yuksek statuye sahip kisilerin orta ve dusuk statudeki kisilere kiyasla daha rekabetci olduklari gorulmustur Ancak kisilerin birbirlerinin statulerinden haberdar olduklari kosulda yuksek ve dusuk statudeki kisilerin orta statudekilere kiyasla daha rekabetci olduklari tespit edilmistir Sosyal karsilastirma modelleri Sosyal karsilastirma sureclerini aciklamak uzere onerilen bazi modeller sunlardir Oz Degerlendirmeyi Surdurme Modeli Temsilci Modeli Uclu Model ve Uclu Benlik Modeli Oz Degerlendirmeyi Surdurme Modeli Oz Degerlendirmeyi Surdurme Modelinde kisilerin kendilerine dair olumlu oz degerlendirmelerini surdurmek ya da artirmak amaciyla sosyal karsilastirmalarda bulunduklari iddia edilmektedir Yukari yondeki karsilastirma hedefi yansitma sureclerini tetikleyebilir ve karsidakinin kendisinden daha iyi durumda olmasi kisinin benliginde olumlu yonde bir etki yaratabilir Ya da tersine yukari yondeki bir karsilastirma hedefi sosyal karsilastirma surecini tetiklemek suretiyle kisinin sahip oldugu olumlu benlik degerini dusurebilir Yukari yondeki karsilastirma hedefine maruz kalinmasi durumunda hangi surecin tetiklenecegi karsilastirmada bulunan kisinin sahip oldugu bir takim bireysel ozelliklere bagli olarak degisebilmektedir Temsilci Modeli Temsilci Modeli asina olunmayan bir konuda basarili olabilme ihtimaline dair cikarimlarin sosyal karsilastirmalar yoluyla nasil gerceklestigi uzerine temellenmistir Karsilastirmayi yapan kisinin sordugu en temel soru soyledir Ben bunu basarabilir miyim Karsilastirma hedefinin statusu ve o konuma ulasmak icin gosterdigi caba karsilastirmayi yapan kisinin kendi basarisina dair cikarimda bulunmasini saglayan iki temel bilesendir Uclu Model Uclu Model kisinin kendi inanc ve tercihlerini karsilastirmak icin hedef secimini nasil gerceklesiyor olabilecegi uzerine kurulmustur Sahip olunan inanc ve tercihlerin dogrulugunu degerlendirmek uzere kisiler bir takim sorulara yanit aramaktadir Modelde onerilen bu sorular sunlardir Ben X i seviyor muyum simdiki tercihin degerlendirilmesi X dogru mu inanclarin degerlendirilmesi X ten gelecekte hoslanacak miyim gelecekteki tercihlerin degerlendirilmesi Tum bu sorulara aranan yanitlari sosyal karsilastirmalara basvurarak degerlendirecek olan kisi kendisiyle cesitli ozellikleri acisindan cinsiyet yas irk dini inanc gibi en fazla benzerlik gosteren kisiyi karsilastirma hedefi olarak sececektir Uclu Benlik Modeli Uclu Benlik Modeline gore sosyal karsilastirma kurami iki varsayima dayalidir Modele gore kuramin ilk varsayimi kisilerin sahip olduklari sosyal karsilastirma motivasyonlarina bagli olarak karsilastirma hedefi tercihleri degisebilmektedir Modelin ikinci varsayimina gore sosyal karsilastirmalarin kisiler uzerindeki etkileri bazi faktorlere ornegin grup kimliginin tehdidi gibi bagli olarak degisebilmektedir Sosyal karsilastirma hedefi olarak kimin secilecegi ve bu hedeflerle karsilastirmalarin kisinin benligi uzerinde olumlu yonde mi yoksa olumsuz yonde mi etkileri olacagi kisilerin karsilastirma surecinde aktif olan benligi araciligiyla belirlenecektir Sosyal karsilastirmalar sirasindan aktif olabilecegi onerilen uc farkli benlik tipi ise soyledir Bireysel benlik olasi benlik ve kolektif benlik Medyanin etkisiMedyanin sosyal karsilastirma sureclerini tetikledigi calismalarda gosterilmistir Ergenlik donemindeki kizlarla ve erkeklerle gerceklestirilen bir calismada hemcinsleri olan akranlariyla ve medyadan taninan unlu kisilerle modellerle vucut agirligi acisindan gerceklestirilen sosyal karsilastirmalarin sikligi arttikca vucuttan duyulan tatmin duzeyinin azaldigi bulunmustur Kadinlarin erkeklere kiyasla kendilerini gercekci olmayan medya hedefleri modeller unluler ile daha fazla karsilastirdiklari yukari yonde karsilastirmalar bulunmustur Medyada kadinin guclu basarili ve zayif bir bedene sahip olarak sunulmasi kadinlarin cekici olmalarina yonelik olusturulan sosyal normun kadinlar tarafindan bir ideal olarak benimsenmesine neden oluyor gibi gozukmektedir ElestirilerBazi arastirmacilar Festinger in benzerlik hipotezini elestirmislerdir Deutsch ve Krauss benzer olunmayan kisilerle de sosyal karsilastirmalar gerceklestirilebilecegini iddia etmistir ve bu iddia bazi calismalarda desteklenmistir Goethals ve Darley e gore ise sosyal karsilastirmalarin gerceklestirildigi konu disindaki cesitli ozellikler acisindan benzer olunan digerleri karsilastirma hedefi olarak secilebilir Ancak arastirmacilara gore goruslerin karsilastirilmasi durumunda cesitli ozellikler acisindan benzer olunmayan digerleriyle ayni gorusun paylasilmasi karsilastirmayi gerceklestiren kisinin sahip oldugu goruslerini guclu bir bicimde dogrulayabilmesini saglayacaktir Kaynakca a b c Festinger L 1954 A theory of social comparison processes Human relations 7 2 ss 117 140 doi 10 1177 001872675400700202 a b Gruder C L 1971 Determinants of social comparison choices Journal of Experimental Social Psychology 7 5 ss 473 489 doi 10 1016 0022 1031 71 90010 2 a b c d Wills T A 1981 Downward comparison principles in social psychology Psychological Bulletin 90 2 ss 245 271 doi 10 1037 0033 2909 90 2 245 Bireylerin degisen motivasyonlari dogrultusunda farkli ozelliklere sahip kisileri sosyal karsilastirma hedefi olarak secebilecekleri gorusu uzerinde temellenen asagi ve yukari yonde sosyal karsilastirma kavramlarinin gelistirilmesi ile pek cok farkli sosyal karsilastirma motivasyonu tanimlanmistir Schachter S 1959 The psychology of affiliation Experimental studies of the sources of gregariousness Vol 1 Stanford University Press Suls J Miller R 1977 Social Comparison Processes Theoretical and Empirical Perspectives Hemisphere Publishing Corp Washington D C ISBN 0 470 99174 7 Tesser A Campbell J 1982 Self evaluation maintenance and the perception of friends and strangers Journal of Personality 50 3 ss 261 279 doi 10 1111 j 1467 6494 1982 tb00750 x Erisim tarihi 7 Mayis 2014 a b Goethals G R Darley J 1977 Social comparison theory An attributional approach Social comparison processes Theoretical and empirical perspectives ss 86 109 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b c d Suls J Martin R Wheeler L 2002 Social comparison Why with whom and with what effect Current Directions in Psychological Science 11 5 ss 159 163 doi 10 1111 1467 8721 00191 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Kruglanski A W Mayseless O 1990 Classic and current social comparison research Expanding the perspective Psychological Bulletin 108 2 ss 195 208 doi 10 1037 0033 2909 108 2 195 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 Thorton D Arrowood A J 1966 Self evaluation self enhancement and the locus of social comparison Journal of Experimental Social Psychology Cilt 2 ss 591 605 doi 10 1016 0022 1031 69 90049 3 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b Wood J V 1989 Theory and research concerning social comparisons of personal attributes Psychological Bulletin 106 2 ss 231 248 doi 10 1037 0033 2909 106 2 231 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 a b c Tesser A Millar M Moore J 1988 Some affective consequences of social comparison and reflection processes the pain and pleasure of being close Journal of Personality and Social Psychology 54 1 ss 49 61 doi 10 1037 0022 3514 54 1 49 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 Gibbons F X 1986 Social comparison and depression Company s effect on misery Journal of Personality and Social Psychology 51 1 ss 140 148 doi 10 1037 0022 3514 51 1 140 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 Wood J V Taylor S E Lichtman R R 1985 Social comparison in adjustment to breast cancer Journal of Personality and Social Psychology 49 5 ss 1169 1183 doi 10 1037 0022 3514 49 5 1169 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 a b Collins R L 1995 For better or worse The impact of upward social comparison on self evaluations Psychological Bulletin 119 1 ss 51 69 doi 10 1037 0033 2909 119 1 51 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Taylor S E Lobel M 1989 Social comparison activity under threat Downward evaluation and upward contacts Psychological Review 96 4 ss 569 575 doi 10 1037 0033 295X 96 4 569 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 a b c d Aspinwall L G Taylor S E 1993 Effects of social comparison direction threat and self esteem on affect self evaluation and expected success Journal of Personality and Social Psychology 64 5 ss 708 722 doi 10 1037 0022 3514 64 5 708 Erisim tarihi 7 Mayis 2014 Chen P amp Garcia S M manuscript Yin and Yang Theory of Competition Social Comparison and Evaluation Apprehension Reciprocally Drive Competitive Motivation link 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Burleigh T J Meegan D V 2013 Keeping up with the Joneses affects perceptions of distributive justice PDF Social Justice Research Cilt 26 ss 120 131 doi 10 1007 s11211 013 0181 3 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Mayis 2016 Garcia S M Tor A 2007 Rankings standards and competition Task vs scale comparisons Organizational Behavior and Human Decision Processes 102 1 ss 95 108 doi 10 1016 j obhdp 2006 10 004 Garcia S M Tor A Gonzalez R 2006 Ranks and rivals a theory of competition Personality amp Social Psychology Bulletin 32 7 ss 970 82 doi 10 1177 0146167206287640 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Wheeler L Martin R Suls J 1997 The proxy model of social comparison for self assessment of ability Personality and Social Psychology Review 1 1 ss 54 61 doi 10 1207 s15327957pspr0101 4 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Blanton H 2001 Evaluating the self in the context of another The three selves model of social comparison assimilation and contrast In Cognitive social psychology The Princeton symposium on the legacy and future of social cognition pp 75 87 Mahwah NJ Erlbaum Tesser A Social Psychology Network http tesser socialpsychology org 1 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Markus H Wurf E 1987 The dynamic self concept A social psychological perspective Annual Review of Psychology 38 1 ss 299 337 doi 10 1146 annurev psych 38 1 299 Jones D C 2001 Social Comparison and Body Image Attractiveness Comparisons to Models and Peers Among Adolescent Girls and Boys Sex roles 45 9 ss 645 664 doi 10 1023 A 1014815725852 Strahan E J Wilson A E Cressman K E Buote V M 2006 Comparing to perfection How cultural norms for appearance affect social comparisons and self image Body Image 3 3 ss 211 227 doi 10 1016 j bodyim 2006 07 004 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Deutsch M amp Krauss R M 1965 Theories in social psychology Vol 2 New York Basic Books Goethals G R Nelson R E 1973 Similarity in the influence process The belief value distinction Journal of Personality and Social Psychology 25 1 ss 117 122 doi 10 1037 h0034266 Mettee D R amp Smith G 1977 Social comparison and interpersonal attraction The case for dissimilarity Social comparison processes Theoretical and empirical perspectives 69 101