Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Standart Model ötesi fizik, ile Standart modeldeki kütlenin kökeni, güçlü CP problemi, nötrino salınımı, baryon asimetrisi ve karanlık madde ve karanlık enerjinin doğası gibi kuramsal olarak geliştirilmiş olayların açıklanmaya çalışılması kastedilir.Standart model’in matematiksel taslağında bulunan başka problem de genel görelilik ile olan tutarsızlığı ve iki kuramında kesin koşullarda geçerli çökmesidir. (örneğin, Büyük Patlama ve Kara delik olay ufku gibi boşluk-zaman tuhaflığının olduğu durumlar). Standart model’in ötesinde süper simetri sayesinde en düşük süper simetrik standart model (MSSM) ve hemen hemen en düşük süper simetrik standart model (NMSSM), yapılan değişik açıklamalar sayesinde de sicim kuramı, M-kuramı ve fazladan boyutlar gibi çeşitli uzantılar bulunur. Kuramların hepsi güncel olayın bütünlüğünü tekrar üretmeye yatkın olduğundan, Her şeyin Kuramı’na adım atmaya ya da bunu bulmaya en yakın kuram sadece deneyler vasıtayla bulunabileceğinden kuramsal ve deneysel fizikteki en aktif konulardan biri standart modelin ötesindeki fiziktir.
Standart Modelle ilgili sorunlar
Parçacık fiziğinin, şu ana kadarki en başarılı kuramı olmasına rağmen, Standart Model kusursuz değildir. Standart Model’in Ötesinin çeşitli biçimleri için kuramsal fizikçilerin yayınladığı birçok çıktıda farklı önerilerde bulunulmuş, Standart Modeli değiştirebilmek için daha incelikli bilgileri olan yeni fizik önergeleri sunulmuştur, ancak yeni deneylerde Standart Modele uymayan sonuçlar da üretilmiştir.
Açıklanmamış olay
Standart Model doğası gereği tamamlanmamış bir kuramdır.Standart Model’in tam olarak açıklayamadığı birçok önemli fiziksel olay vardır:
- Kütleçekimi. Standart Model kütleçekimini açıklamaz. Graviton'u (Eğer varsa, özellikleri fizikçiler arasındaki bir oy birliğinin konusudur.) Standart modele eklemek, şimdiye dek Standart Model’de keşfedilmemiş değişiklikler olmaksızın deneysel olarak gözlemlenmiş olanı tekrar yaratmaz. Dahası, Standart Model’in şu ana kadarki kütleçekimi ile ilgili en başarılı teori olarak görülen genel görelilik ile karşılaştırılamayacağı düşünülür.
- Karanlık Madde ve karanlık enerji. Evrenbilimsel gözlemler bize Standart Model’in evrende bulunan enerjinin sadece %4’ünü açıklayabildiğini söyler. Bilinmeyen %96’nın yaklaşık olarak %27’si diğer maddeler gibi davranan ancak Standart Model’in alanlarıyla zayıf etkileşimde bulunan karanlık madde olmalıdır. Yine de, Standart Model iyi bir karanlık madde örneği olacak önemli parçacıklar sağlayamaz. Kalanı, boşluğun yoğunluğu olan karanlık enerji olmalıdır. Standart Modelin karanlık enerjiyi boşluk enerjisi olarak açıklama girişimleri, büyüklüğün 120 düzenine ters düşmektedir.
- Nötrino. Kütleleri. Standart modele göre, nötrinolar kütlesiz parçacıklardır. Ancak, nötrino salınımı deneyleri, nötrinoların kütlelerini olduğunu göstermiştir. Kütle kavramı nötrinolara eklenebilir ancak bu durum bazı yeni kuramsal sonuçlara neden olur. Örneğin, kütle olağan dışı şekilde küçük olmalıdır ve nötrino kütlelerinin standart modeldeki diğer önemli parçacıklar gibi yükselip yükselmeyeceği kesin değildir.
- . Evren çoğunlukla maddeden yapılmıştır. Ancak, Standart Model, eğer evrenin başlangıçtaki koşulları madde ve karşıt madde arasında bir orantısızlık içermiyorsa, madde ve anti maddenin neredeyse eşit miktarda yaratıldığını öngörür. Yine de Standart Modeldeki bu asitmetriyi açıklayacak bir işleyiş bulunamamıştır.
Açıklanmamış deneysel bulgular
Standart Model’de deneysel bulgular parçacık fiziği için buluş eşiği olarak kabul edilen “beş sigma” (beş standart sapma) düzeyi ile çelişmediği sürece yanlış kabul edilmez. Ancak, tüm deneyler bir düzeye kadar istatistiksel ve sistematik tereddüt içerdiği için, kuramsal öngörüler neredeyse hiçbir zaman tam olarak hesaplanamadığı için, Standart Model’in önemli sabitlerinin ölçümlerinde de, çoğu küçük ve bir kısmı önemli düzeydeki, tereddütler olduğu için, matematiksel olarak yüzlercesi bulunan deneysel kriterlerin eğer Standart Model’in ötesinde bir “yeni fizik” keşfedilmezse, Standart Model için bu sapmalar oldukça ileri düzeyde olacaktır. Her an, deneysel bulguların birçoğu istatistiksel rastlantı ve hatalarla toplanmış veriler olsalar da, Standart Model’in öngörülerinden oldukça farklı olarak bulunmaktadırlar. Ancak, Fiziğin ötesindeki standart model, öncelikle deneysel bulgular ile Standart Modeldeki öngörülerin farklılığını açıkça belirtebilmek zorundadır. Her durumda, fizikçiler bir yandan sonuçların istatistiksel rastlantı ya da deneysel hata mı olup olmadığını bulmaya çalışırlarken, bir yandan da yeni bir fiziğin işaretlerini mi bulduklarını düşünmektedirler. Daha sayısal olan önemli sonuçlar sadece istatistiksel rastlantılardan ibaret olamaz ancak, deneysel hassasiyetin doğru olmayan yaklaşımları ya da deneysel hataları da barındırabilir. Sıklıkla, deneyler, kuramsal alternatifleri standart modelden ayırt etmek için daha hassas olarak ayarlanmaya çalışılır. En kayda değer örneklerden bazıları:
- Standart model kuramsal olarak sıradan bir hidrojenin (proton-elektron sistemi) ve müyonik hidrojenin (proton-müyon sistemi (müyon elektronun daha ağır olan değişkenidir.))Ancak, müyonik hidrojenin ölçülen atomik yarıçapı Standart Model tarafından kullanılan öngörülen yarıçaptan oldukça farklıdır. Önceki deneylerdeki hata değerlendirmelerinin doğruluğu hakkındaki şüpheler her bir ölçüm için %4 içerisindedir ve bu çelişkiyi açıklayabilecek kuram eksikliği de bulunmakta ve bu fizikçilerin Standart Model’in aksine sonuçlar bulmasına, tanımlamaları kuşku ile yapmalarına neden ve, ortadaki istatistiksel sonuçlar ve sonuçlardaki deneysel hataların kaynağını tam anlamıyla açıklamada sorunlara neden olmaktadır.
- BaBar deneyindeki sonuçlar Standart Model’in üstünde B’den D’ye-yıldız-tau-nu tipinde parçacık bozunmasının öngörülerinde bulunur. Bu deneyde, bir elektron ve pozitif elektron çarpışır, B mesonu ve onun karşıt maddesi B-bar mesonu ile sonuçlanır, daha sonra D mesonu ve tau leptonuna bozunarak karşıt nötrino kadar küçülür. Ölçüsüzlüğün kesinliğinin düzeyi Standart Model’den kopmayı iddia etmek için yeterli değildir, sonuçlar potansiyel olarak hatalı bir şeyin işareti ve Higgs Bozonu’nun özelliklerini açıklamaya çalışan kuramlar da dahil olmak üzere hali hazırdaki kuramlara bir darbe niteliğindedir.
Gözlemlenmemiş kuramsal öngörüler
Standart model tarafından öngörülen parçacık çarpıştırıcılardaki tüm önemli parçacıkların gözlemleri onaylanmıştır. Higgs Bozonu Standart Modeldeki’ Higgs Mekanızması’nın açıklamasına dayanılarak öngörülmüş, zayıf SU(2) ölçüm simetrisinin nasıl bozulduğu ve önemli parçacıkların kütlelerini saptama konusundaki gözlemlenen son parçacık olmuştur.4 Temmuz 2012’de CERN bilim adamları, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nı kullanarak Standart Model tarafından varlığı çoktan öngörülmüş olan, Higgs Bozonu ile uyuşan ve kütlesi 126 (GeV/c2) olan bir parçacık keşfedildiğini duyurmuştur. Standart Model tarafından varlığı öngörülen ve çok yüksek enerjilerde ve çok düşük frekanslarda üretilebilen bazı hadronlar (yani kuark parçacıklarının birleşimi) ve daha tam olarak gözlemlenmemiş olan “glueballs” (gluonlardan oluşan parçacıklar) henüz keşfedilememiştir. Bazı düşük frekans parçacıklarının bozunacağı da Standart Model tarafından öngörülse de veri eksikliklerinden kaynaklanan sorunlar nedeniyle tam olarak gözlemlenmemiştir.
Kuramsal sorunlar
Standart modelin bazı özellikleri özel amaçlı tarife eklenmiştir. Bunlar kendiliğinden olan sorunlar değildir, ancak anlaşılması oldukça zordur. Bu özel amaçlı özellikler kuramsal fizikçileri daha az değişkenli daha önemli kuramları bulmaya itmiştir.
- -standart model Higgs alanı yüzünden doğal simetri kırılmaları vasıtasıyla oluşan parçacık kütlelerinin olduğunu ileri sürer. Standart Model içerisinde, Higgs kütlesi sanal kütlerinin varlığından dolayı çok büyük kuantum düzeltmelerine girer. Bu düzeltmeler Higgs’in kütlesinden çok daha büyüktür. Bu durum, standart modeldeki Higgs’in yalın kütle değişkenini neredeyse tüm kuantum düzeltmelerini hükümsüz kılacak şekilde ayarlanması gerektiği anlamına gelir. Bu ince ayarlar birçok kuramsal fizikçi tarafından anormal görülmüştür.
- -Kuramsal olarak, güçlü etkileşim bölgesindeki madde- karşıt madde ilişkisine dayanarak standart modelin CP simetrisi içermesi gerektiği iddia edilmiştir. Ancak, deneysel olarak, bu terimin sıfıra yakın olduğunu ileri süren bir ihlal bulunmamıştır. Bu ince ayar da anormal olarak görülür.
- Değişken Sayısı – standart model 19 adet değişkene dayanır. Değerleri deneylerden ötürü bilinir ancak kaynakları asla bulunamamıştır. Bazı kuramsal fizikçiler farklı değişkenler arasında ilişki kurmaya çalışmıştır. Örneğin; farklı oluşumlardaki parçacıkların kütleleri gibi.
Birleştirme kuramları
Standart Model’in önemli kuvvetlere karşılık gelen üç tane ölçüm simetrisi vardır; renk SU(3), zayıf eş dönüş SU(2) ve aşırı yük U(1) simetrisidir. Yeniden normalleştirmeye göre, bu simetrilerin eşleşme sabitleri ölçüldükleri enerjiye göre çeşitlilik gösterir.1016 GeV gibi bir değerde bu eşleşmeler yaklaşık olarak eşitlenir.
Standart Model’in üç ölçüm simetrisinin üstündeki bu enerji kurguya neden olan bir ölçüm simetrisinde basit ölçüm grubu ile birleştirilmiş bir eşleşme sabitidir. Bu enerji altında simetri kendiliğinden Standart Model simetrilerine kırılır. Birleştirici beş boyutlu SU(5) gruplar meşhur seçimlerden oluşan özel birleştirme grupları ve on boyutlu SO(10) özel dikgen gruplarıdır. Kendine özgü olarak, büyük birleştirme kuramları erken evrenin manyetik tek kutupların yaratıldığı ve protonların düzensiz olduğu zamanlarında oluştukları öngörülmüştür. İkisi de gözlemlenmemiştir ve gözlemlerin yokluğu mümkün BBK’na sınır koyar.
Süpersimetri
Süpersimetri, Lagrange çarpanlarına simetri bölümleri eklenerek Standart Model’in geliştirilmiş halidir. Bu simetriler, fermiyonik parçacıkları bozonik parçacıklarla değiştirir. Böylesi bir simetri skuark, neutralino, chargino ve slepton gibi s-parçacık adlı süpersimetrik parçacıkların varlığını öngörür. Standart Model’deki tüm parçacıklar dönüşü sıradan parçacıktan ½ kadar farklı olan süpereşe sahiptir. Süper simetri bozmasından dolayı, s-parçacıklar sıradan karşılığından çok daha ağırdır. Bu yüzden şu anki parçacık çarpıştırıcılar bu parçacıkları üretemeyebilir.
Nötrinolar
Standart modelde nötrinolar tamamen sıfır kütleye sahiptir. Bu sadece solak nötrinoları kapsayan Standart Model’in bir sonucudur. Sağlak eşlere uygun olmadığından Standart Model’e yeniden normalleştirilebilecek bir kütle terimi eklemek imkânsızdır. Ancak, nötrinoların göstergesi olan ölçümler kendiliğinden çeşitlilik gösterdiğinden nötrinoların kütlesi olduğu iması ortaya çıkar. Bu ölçüler sadece farklı çeşitlerin göreli kütlelerini verir. Nötrinoların mutlak kütlesindeki en iyi kısıtlama trityumun bozunmasındaki üst sınırı 2 eV olan kesin ölçümlerden gelir, bu durum nötrinoları Standart Model’deki en az beş büyüklükten daha hafif yapar. Nötrinoların kütlelerini nasıl kazandığını ve aynı zamanda nasıl bu kadar küçük kütleye sahip olduklarını açıklama gerekliliği Standart Model’in genişlemesine ihtiyaç duyar.
Nötrinolara kütle eklerken sözde kararsız mekanizmadan sağlak nötrino ve buna karşılık Dirac kütle teriminden solak nötrino ekleyerek yaklaşımda bulunabilir. Sağlak nötrinolar verimsiz olmak zorundadır, yani Standart Model’in hiçbir etkileşimine dahil olmamalıdır. Çünkü yükleri yoktur, ayrıca kendi karşıt parçacıkları gibi davranabilir ve Majorana kütle terimine sahip olabilirler. Standart modeldeki diğer Dirac kütleleri gibi, nötrinoların Dirac kütlelerinin de Higgs mekanizması uygun meydana gelmesi beklenir ve bu yüzden tahmin edilemezdirler. Standart Model Fermiyon kütleleri büyüklük sıralamasına göre çoğundan ayrılır; Dirac nötrino kütleleri de aynı belirsizliğe sahiptir. Sağlak nötrinolar için Majorana kütlesi Standart Model Higgsi’ne göre doğmalıdır ve bu yüzden standart modelin ötesinde yeni fiziğe göre bazı enerji çizelgelerine bağlı olmaları beklenir. Bu yüzden, sağlak nötrinoları içeren her süreç düşük enerjilerde bastırılmış olacaktır.
Bu bastırılmış süreçlere göre yapılan düzeltmeler etkili bir biçimde sağlak nötrinoların Majorana kütleli sağlak nötrinolara ters orantılı olduğu hakkında bilgi veren sözde mekanizmalardır. Ağır sağlak nötrinoların varlığı, gözlemlerdeki düşük kütleli solak nötrinoların ve sağlak nötrinoların yokluğunu açıklar niteliktedir. Ancak, Dirac nötrino kütlelerinin belirsizliği yüzünden, sağlak nötrino kütleleri her yere yayılabilirler. Örneğin, bunlar keV kadar hafif ve karanlık maddeler olabilirler, BHÇ enerji düzeyinde kütleleri olur ve gözlemlenebilir lepton sayısı ihlaline neden olabilirler ya da BBT çizelgesinde sağlak nötrinolara bağlanmış olabilirler.
Kütle terimi farklı nesil nötrinoların karışımından oluşmuştur. Parametrelerle ifade edilen karışmış, PMNS matrisi, CKM kuarkı karışmış matrisinin benzeridir. Minimal olan kuark karışmasının aksine, nötrinoların karışması neredeyse maksimal olarak görünür. Bu da karışık modellerle açıklanabilecek çeşitli kuşakların arasındaki simetrinin çeşitli kurgularına neden olur. Her ne kadar deneysel incelemeleri olmasa da, karışmış matris ayrıca CP değişmezliğinin bazı karışık fazlarını kapsayabilir. Evrenin başlarında, bu fazlar potansiyel olarak karşıt leptonlardan daha fazla lepton yaratmış olabilirler ve bu sürece leptogenez denir.
Bu asimetri baryon ve karşıt baryonların genişlemesinin dönüştürülmüş aşaması olabilirler ve evrendeki baryon asimetrisini açıklayabilirler. Hafif nötrinolar yeterli kütleye sahip olmadıklarından kayıp karanlık madde ile açıklanamazlar. Bu asimetri baryon ve karşıt baryonların genişlemesinin dönüştürülmüş aşaması olabilirler ve evrendeki baryon asimetrisini açıklayabilirler. Hafif nötrinolar yeterli kütleye sahip olmadıklarından kayıp karanlık madde ile açıklanamazlar. Dahası, yapı oluşumunun benzetimi bu maddelerin çok sıcak olduklarını ve kinetik enerjilerinin kütlelerine kıyasla çok büyük olduklarını söyler—bu yapının oluşumu evrenimizdeki galaksiler oluşurken ihtiyaç duydukları soğuk karanlık madde yapısına benzer. Benzemeler nötrinoların en iyi kayıp karanlık maddenin yüzde birkaçı olarak açıklanabileceğini gösterir. Ancak, ağır verimsiz sağlak nötrinolar karanlık madde için mümkün olan adaydır.
Her Şeyin Kuramı
Her Şeyin Kuramı
Her şeyin Kuramı Kuramsal fizik, bilinen tüm fiziksel olayları tamamen ve birlikte açıklayabilmek için her şeyin kuramını bulmaya uğraşmakta ve bunun için gerekli deneyleri öngörmeye çalışmaktadır. Bu kuramın amacı ilk olarak Genel Görelilik ve Standart Model’i kuantum kütleçekimi içinde birleştirebilmektir. Buna ek olarak, kuramın diğer amaçları da parçacık kütlelerini doğru olarak öngörmek ve kuramlardaki kavramsal kusurların üstesinden gelmektir. Bu kuramda tek sorun kuramı kavramsal halde toparlamaya çalışmak değil, aynı zamanda çok yüksek enerjilerin deneysel görünüşlerinin de incelenmesi gerektiğidir. Bu konudaki dikkate değer girişimler; süper simetri, sicim kuramı ve düğüm kuantum kütleçekimidir.
Sicim Kuramı
Standart Model’in uzantıları, düzeltileri, değiştirmeleri ve yeniden düzenlemelerinin en uygununu bulmak için girişimlerde bulunulur. Sicim kuramı da birçok kuramsal fizikçinin düşüncesine göre Her şeyin Kuramı’na yaklaşmak için bulunmuş bu tip bir girişimdir. Düğüm kuantum kütleçekimi gibi kuantum kütleçekimi kuramları kuantum alan kuramı ve genel göreliliğin matematiksel birleşimi için umut veren kuramlar olarak düşünülür. Ancak, son çalışmalar ışık hızındaki kuantum kütleçekiminin varsayılan etkilerini sınırlamış ve kuantum kütleçekiminin bazı modellerini gözden düşürmüştür. Sicim kuramının sayısız varyantları arasında, 1995’teki bir Sicim konferansında matematiksel varlığı ilk defa sunulan M-kuramı Brian Greene, Stephen Hawking gibi fizikçiler tarafından Her şeyin Kuramı’na uygun en büyük aday gibi görülür. Yine de, tam bir matematiksel açıklama henüz bilinmemekle birlikte kuramın çözümleri sadece belirli durumlarda bulunmaktadır. Son çalışmalar ayrıca Lisa Randall’ın çalışmalarının da içinde bulunduran M-kuramının özellikleri ile test edilme yönünden eksik ve bazı alternatif sicim modelleri (Calabi-Yau çeşitliliği, birçok fazladan boyut gibi) göstermiştir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Standart Model otesi fizik ile Standart modeldeki kutlenin kokeni guclu CP problemi notrino salinimi baryon asimetrisi ve karanlik madde ve karanlik enerjinin dogasi gibi kuramsal olarak gelistirilmis olaylarin aciklanmaya calisilmasi kastedilir Standart model in matematiksel taslaginda bulunan baska problem de genel gorelilik ile olan tutarsizligi ve iki kuraminda kesin kosullarda gecerli cokmesidir ornegin Buyuk Patlama ve Kara delik olay ufku gibi bosluk zaman tuhafliginin oldugu durumlar Standart model in otesinde super simetri sayesinde en dusuk super simetrik standart model MSSM ve hemen hemen en dusuk super simetrik standart model NMSSM yapilan degisik aciklamalar sayesinde de sicim kurami M kurami ve fazladan boyutlar gibi cesitli uzantilar bulunur Kuramlarin hepsi guncel olayin butunlugunu tekrar uretmeye yatkin oldugundan Her seyin Kurami na adim atmaya ya da bunu bulmaya en yakin kuram sadece deneyler vasitayla bulunabileceginden kuramsal ve deneysel fizikteki en aktif konulardan biri standart modelin otesindeki fiziktir Standart Modelle ilgili sorunlarParcacik fiziginin su ana kadarki en basarili kurami olmasina ragmen Standart Model kusursuz degildir Standart Model in Otesinin cesitli bicimleri icin kuramsal fizikcilerin yayinladigi bircok ciktida farkli onerilerde bulunulmus Standart Modeli degistirebilmek icin daha incelikli bilgileri olan yeni fizik onergeleri sunulmustur ancak yeni deneylerde Standart Modele uymayan sonuclar da uretilmistir Basit Parcaciklarin Standart ModeliAciklanmamis olay Standart Model dogasi geregi tamamlanmamis bir kuramdir Standart Model in tam olarak aciklayamadigi bircok onemli fiziksel olay vardir Kutlecekimi Standart Model kutlecekimini aciklamaz Graviton u Eger varsa ozellikleri fizikciler arasindaki bir oy birliginin konusudur Standart modele eklemek simdiye dek Standart Model de kesfedilmemis degisiklikler olmaksizin deneysel olarak gozlemlenmis olani tekrar yaratmaz Dahasi Standart Model in su ana kadarki kutlecekimi ile ilgili en basarili teori olarak gorulen genel gorelilik ile karsilastirilamayacagi dusunulur Karanlik Madde ve karanlik enerji Evrenbilimsel gozlemler bize Standart Model in evrende bulunan enerjinin sadece 4 unu aciklayabildigini soyler Bilinmeyen 96 nin yaklasik olarak 27 si diger maddeler gibi davranan ancak Standart Model in alanlariyla zayif etkilesimde bulunan karanlik madde olmalidir Yine de Standart Model iyi bir karanlik madde ornegi olacak onemli parcaciklar saglayamaz Kalani boslugun yogunlugu olan karanlik enerji olmalidir Standart Modelin karanlik enerjiyi bosluk enerjisi olarak aciklama girisimleri buyuklugun 120 duzenine ters dusmektedir Notrino Kutleleri Standart modele gore notrinolar kutlesiz parcaciklardir Ancak notrino salinimi deneyleri notrinolarin kutlelerini oldugunu gostermistir Kutle kavrami notrinolara eklenebilir ancak bu durum bazi yeni kuramsal sonuclara neden olur Ornegin kutle olagan disi sekilde kucuk olmalidir ve notrino kutlelerinin standart modeldeki diger onemli parcaciklar gibi yukselip yukselmeyecegi kesin degildir Evren cogunlukla maddeden yapilmistir Ancak Standart Model eger evrenin baslangictaki kosullari madde ve karsit madde arasinda bir orantisizlik icermiyorsa madde ve anti maddenin neredeyse esit miktarda yaratildigini ongorur Yine de Standart Modeldeki bu asitmetriyi aciklayacak bir isleyis bulunamamistir Aciklanmamis deneysel bulgular Standart Model de deneysel bulgular parcacik fizigi icin bulus esigi olarak kabul edilen bes sigma bes standart sapma duzeyi ile celismedigi surece yanlis kabul edilmez Ancak tum deneyler bir duzeye kadar istatistiksel ve sistematik tereddut icerdigi icin kuramsal ongoruler neredeyse hicbir zaman tam olarak hesaplanamadigi icin Standart Model in onemli sabitlerinin olcumlerinde de cogu kucuk ve bir kismi onemli duzeydeki tereddutler oldugu icin matematiksel olarak yuzlercesi bulunan deneysel kriterlerin eger Standart Model in otesinde bir yeni fizik kesfedilmezse Standart Model icin bu sapmalar oldukca ileri duzeyde olacaktir Her an deneysel bulgularin bircogu istatistiksel rastlanti ve hatalarla toplanmis veriler olsalar da Standart Model in ongorulerinden oldukca farkli olarak bulunmaktadirlar Ancak Fizigin otesindeki standart model oncelikle deneysel bulgular ile Standart Modeldeki ongorulerin farkliligini acikca belirtebilmek zorundadir Her durumda fizikciler bir yandan sonuclarin istatistiksel rastlanti ya da deneysel hata mi olup olmadigini bulmaya calisirlarken bir yandan da yeni bir fizigin isaretlerini mi bulduklarini dusunmektedirler Daha sayisal olan onemli sonuclar sadece istatistiksel rastlantilardan ibaret olamaz ancak deneysel hassasiyetin dogru olmayan yaklasimlari ya da deneysel hatalari da barindirabilir Siklikla deneyler kuramsal alternatifleri standart modelden ayirt etmek icin daha hassas olarak ayarlanmaya calisilir En kayda deger orneklerden bazilari Standart model kuramsal olarak siradan bir hidrojenin proton elektron sistemi ve muyonik hidrojenin proton muyon sistemi muyon elektronun daha agir olan degiskenidir Ancak muyonik hidrojenin olculen atomik yaricapi Standart Model tarafindan kullanilan ongorulen yaricaptan oldukca farklidir Onceki deneylerdeki hata degerlendirmelerinin dogrulugu hakkindaki supheler her bir olcum icin 4 icerisindedir ve bu celiskiyi aciklayabilecek kuram eksikligi de bulunmakta ve bu fizikcilerin Standart Model in aksine sonuclar bulmasina tanimlamalari kusku ile yapmalarina neden ve ortadaki istatistiksel sonuclar ve sonuclardaki deneysel hatalarin kaynagini tam anlamiyla aciklamada sorunlara neden olmaktadir BaBar deneyindeki sonuclar Standart Model in ustunde B den D ye yildiz tau nu tipinde parcacik bozunmasinin ongorulerinde bulunur Bu deneyde bir elektron ve pozitif elektron carpisir B mesonu ve onun karsit maddesi B bar mesonu ile sonuclanir daha sonra D mesonu ve tau leptonuna bozunarak karsit notrino kadar kuculur Olcusuzlugun kesinliginin duzeyi Standart Model den kopmayi iddia etmek icin yeterli degildir sonuclar potansiyel olarak hatali bir seyin isareti ve Higgs Bozonu nun ozelliklerini aciklamaya calisan kuramlar da dahil olmak uzere hali hazirdaki kuramlara bir darbe niteligindedir Gozlemlenmemis kuramsal ongoruler Standart model tarafindan ongorulen parcacik carpistiricilardaki tum onemli parcaciklarin gozlemleri onaylanmistir Higgs Bozonu Standart Modeldeki Higgs Mekanizmasi nin aciklamasina dayanilarak ongorulmus zayif SU 2 olcum simetrisinin nasil bozuldugu ve onemli parcaciklarin kutlelerini saptama konusundaki gozlemlenen son parcacik olmustur 4 Temmuz 2012 de CERN bilim adamlari Buyuk Hadron Carpistiricisi ni kullanarak Standart Model tarafindan varligi coktan ongorulmus olan Higgs Bozonu ile uyusan ve kutlesi 126 GeV c2 olan bir parcacik kesfedildigini duyurmustur Standart Model tarafindan varligi ongorulen ve cok yuksek enerjilerde ve cok dusuk frekanslarda uretilebilen bazi hadronlar yani kuark parcaciklarinin birlesimi ve daha tam olarak gozlemlenmemis olan glueballs gluonlardan olusan parcaciklar henuz kesfedilememistir Bazi dusuk frekans parcaciklarinin bozunacagi da Standart Model tarafindan ongorulse de veri eksikliklerinden kaynaklanan sorunlar nedeniyle tam olarak gozlemlenmemistir Kuramsal sorunlar Onemli Parcaciklarin Kutleleri 80 GeV c2 den fazla 1 5 GeV c2 90 110 MeV c2 16 MeV c2 den daha az Kutlesiz Standart modelin bazi ozellikleri ozel amacli tarife eklenmistir Bunlar kendiliginden olan sorunlar degildir ancak anlasilmasi oldukca zordur Bu ozel amacli ozellikler kuramsal fizikcileri daha az degiskenli daha onemli kuramlari bulmaya itmistir standart model Higgs alani yuzunden dogal simetri kirilmalari vasitasiyla olusan parcacik kutlelerinin oldugunu ileri surer Standart Model icerisinde Higgs kutlesi sanal kutlerinin varligindan dolayi cok buyuk kuantum duzeltmelerine girer Bu duzeltmeler Higgs in kutlesinden cok daha buyuktur Bu durum standart modeldeki Higgs in yalin kutle degiskenini neredeyse tum kuantum duzeltmelerini hukumsuz kilacak sekilde ayarlanmasi gerektigi anlamina gelir Bu ince ayarlar bircok kuramsal fizikci tarafindan anormal gorulmustur Kuramsal olarak guclu etkilesim bolgesindeki madde karsit madde iliskisine dayanarak standart modelin CP simetrisi icermesi gerektigi iddia edilmistir Ancak deneysel olarak bu terimin sifira yakin oldugunu ileri suren bir ihlal bulunmamistir Bu ince ayar da anormal olarak gorulur Degisken Sayisi standart model 19 adet degiskene dayanir Degerleri deneylerden oturu bilinir ancak kaynaklari asla bulunamamistir Bazi kuramsal fizikciler farkli degiskenler arasinda iliski kurmaya calismistir Ornegin farkli olusumlardaki parcaciklarin kutleleri gibi Birlestirme kuramlariStandart Model in onemli kuvvetlere karsilik gelen uc tane olcum simetrisi vardir renk SU 3 zayif es donus SU 2 ve asiri yuk U 1 simetrisidir Yeniden normallestirmeye gore bu simetrilerin eslesme sabitleri olculdukleri enerjiye gore cesitlilik gosterir 1016 GeV gibi bir degerde bu eslesmeler yaklasik olarak esitlenir Standart Model in uc olcum simetrisinin ustundeki bu enerji kurguya neden olan bir olcum simetrisinde basit olcum grubu ile birlestirilmis bir eslesme sabitidir Bu enerji altinda simetri kendiliginden Standart Model simetrilerine kirilir Birlestirici bes boyutlu SU 5 gruplar meshur secimlerden olusan ozel birlestirme gruplari ve on boyutlu SO 10 ozel dikgen gruplaridir Kendine ozgu olarak buyuk birlestirme kuramlari erken evrenin manyetik tek kutuplarin yaratildigi ve protonlarin duzensiz oldugu zamanlarinda olustuklari ongorulmustur Ikisi de gozlemlenmemistir ve gozlemlerin yoklugu mumkun BBK na sinir koyar SupersimetriSupersimetri Lagrange carpanlarina simetri bolumleri eklenerek Standart Model in gelistirilmis halidir Bu simetriler fermiyonik parcaciklari bozonik parcaciklarla degistirir Boylesi bir simetri skuark neutralino chargino ve slepton gibi s parcacik adli supersimetrik parcaciklarin varligini ongorur Standart Model deki tum parcaciklar donusu siradan parcaciktan kadar farkli olan superese sahiptir Super simetri bozmasindan dolayi s parcaciklar siradan karsiligindan cok daha agirdir Bu yuzden su anki parcacik carpistiricilar bu parcaciklari uretemeyebilir NotrinolarStandart modelde notrinolar tamamen sifir kutleye sahiptir Bu sadece solak notrinolari kapsayan Standart Model in bir sonucudur Saglak eslere uygun olmadigindan Standart Model e yeniden normallestirilebilecek bir kutle terimi eklemek imkansizdir Ancak notrinolarin gostergesi olan olcumler kendiliginden cesitlilik gosterdiginden notrinolarin kutlesi oldugu imasi ortaya cikar Bu olculer sadece farkli cesitlerin goreli kutlelerini verir Notrinolarin mutlak kutlesindeki en iyi kisitlama trityumun bozunmasindaki ust siniri 2 eV olan kesin olcumlerden gelir bu durum notrinolari Standart Model deki en az bes buyuklukten daha hafif yapar Notrinolarin kutlelerini nasil kazandigini ve ayni zamanda nasil bu kadar kucuk kutleye sahip olduklarini aciklama gerekliligi Standart Model in genislemesine ihtiyac duyar Notrinolara kutle eklerken sozde kararsiz mekanizmadan saglak notrino ve buna karsilik Dirac kutle teriminden solak notrino ekleyerek yaklasimda bulunabilir Saglak notrinolar verimsiz olmak zorundadir yani Standart Model in hicbir etkilesimine dahil olmamalidir Cunku yukleri yoktur ayrica kendi karsit parcaciklari gibi davranabilir ve Majorana kutle terimine sahip olabilirler Standart modeldeki diger Dirac kutleleri gibi notrinolarin Dirac kutlelerinin de Higgs mekanizmasi uygun meydana gelmesi beklenir ve bu yuzden tahmin edilemezdirler Standart Model Fermiyon kutleleri buyukluk siralamasina gore cogundan ayrilir Dirac notrino kutleleri de ayni belirsizlige sahiptir Saglak notrinolar icin Majorana kutlesi Standart Model Higgsi ne gore dogmalidir ve bu yuzden standart modelin otesinde yeni fizige gore bazi enerji cizelgelerine bagli olmalari beklenir Bu yuzden saglak notrinolari iceren her surec dusuk enerjilerde bastirilmis olacaktir Bu bastirilmis sureclere gore yapilan duzeltmeler etkili bir bicimde saglak notrinolarin Majorana kutleli saglak notrinolara ters orantili oldugu hakkinda bilgi veren sozde mekanizmalardir Agir saglak notrinolarin varligi gozlemlerdeki dusuk kutleli solak notrinolarin ve saglak notrinolarin yoklugunu aciklar niteliktedir Ancak Dirac notrino kutlelerinin belirsizligi yuzunden saglak notrino kutleleri her yere yayilabilirler Ornegin bunlar keV kadar hafif ve karanlik maddeler olabilirler BHC enerji duzeyinde kutleleri olur ve gozlemlenebilir lepton sayisi ihlaline neden olabilirler ya da BBT cizelgesinde saglak notrinolara baglanmis olabilirler Kutle terimi farkli nesil notrinolarin karisimindan olusmustur Parametrelerle ifade edilen karismis PMNS matrisi CKM kuarki karismis matrisinin benzeridir Minimal olan kuark karismasinin aksine notrinolarin karismasi neredeyse maksimal olarak gorunur Bu da karisik modellerle aciklanabilecek cesitli kusaklarin arasindaki simetrinin cesitli kurgularina neden olur Her ne kadar deneysel incelemeleri olmasa da karismis matris ayrica CP degismezliginin bazi karisik fazlarini kapsayabilir Evrenin baslarinda bu fazlar potansiyel olarak karsit leptonlardan daha fazla lepton yaratmis olabilirler ve bu surece leptogenez denir Bu asimetri baryon ve karsit baryonlarin genislemesinin donusturulmus asamasi olabilirler ve evrendeki baryon asimetrisini aciklayabilirler Hafif notrinolar yeterli kutleye sahip olmadiklarindan kayip karanlik madde ile aciklanamazlar Bu asimetri baryon ve karsit baryonlarin genislemesinin donusturulmus asamasi olabilirler ve evrendeki baryon asimetrisini aciklayabilirler Hafif notrinolar yeterli kutleye sahip olmadiklarindan kayip karanlik madde ile aciklanamazlar Dahasi yapi olusumunun benzetimi bu maddelerin cok sicak olduklarini ve kinetik enerjilerinin kutlelerine kiyasla cok buyuk olduklarini soyler bu yapinin olusumu evrenimizdeki galaksiler olusurken ihtiyac duyduklari soguk karanlik madde yapisina benzer Benzemeler notrinolarin en iyi kayip karanlik maddenin yuzde birkaci olarak aciklanabilecegini gosterir Ancak agir verimsiz saglak notrinolar karanlik madde icin mumkun olan adaydir Her Seyin KuramiHer Seyin Kurami Her seyin Kurami Kuramsal fizik bilinen tum fiziksel olaylari tamamen ve birlikte aciklayabilmek icin her seyin kuramini bulmaya ugrasmakta ve bunun icin gerekli deneyleri ongormeye calismaktadir Bu kuramin amaci ilk olarak Genel Gorelilik ve Standart Model i kuantum kutlecekimi icinde birlestirebilmektir Buna ek olarak kuramin diger amaclari da parcacik kutlelerini dogru olarak ongormek ve kuramlardaki kavramsal kusurlarin ustesinden gelmektir Bu kuramda tek sorun kurami kavramsal halde toparlamaya calismak degil ayni zamanda cok yuksek enerjilerin deneysel gorunuslerinin de incelenmesi gerektigidir Bu konudaki dikkate deger girisimler super simetri sicim kurami ve dugum kuantum kutlecekimidir Sicim Kurami Standart Model in uzantilari duzeltileri degistirmeleri ve yeniden duzenlemelerinin en uygununu bulmak icin girisimlerde bulunulur Sicim kurami da bircok kuramsal fizikcinin dusuncesine gore Her seyin Kurami na yaklasmak icin bulunmus bu tip bir girisimdir Dugum kuantum kutlecekimi gibi kuantum kutlecekimi kuramlari kuantum alan kurami ve genel goreliligin matematiksel birlesimi icin umut veren kuramlar olarak dusunulur Ancak son calismalar isik hizindaki kuantum kutlecekiminin varsayilan etkilerini sinirlamis ve kuantum kutlecekiminin bazi modellerini gozden dusurmustur Sicim kuraminin sayisiz varyantlari arasinda 1995 teki bir Sicim konferansinda matematiksel varligi ilk defa sunulan M kurami Brian Greene Stephen Hawking gibi fizikciler tarafindan Her seyin Kurami na uygun en buyuk aday gibi gorulur Yine de tam bir matematiksel aciklama henuz bilinmemekle birlikte kuramin cozumleri sadece belirli durumlarda bulunmaktadir Son calismalar ayrica Lisa Randall in calismalarinin da icinde bulunduran M kuraminin ozellikleri ile test edilme yonunden eksik ve bazi alternatif sicim modelleri Calabi Yau cesitliligi bircok fazladan boyut gibi gostermistir