Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen katılınız. |
Tacir ya da tüccar, başkası tarafından üretilen malların ticaretini yapan kimse.
Tarih boyunca tüccar kavramı her toplumda farklı şekillerde anlaşılagelmiştir. Antik Yunanistan ve Roma'da zenginliğe ulaşabilmelerine karşın yüksek bir toplumsal statüye erişemeyen tüccarlar, Orta Doğu'da ise yüksek zümre arasında yer almaktaydı. Çağdaş dünyada iş insanı olmak ile eşanlamlı hâle gelen bu meslek, sermaye birikimine dayanan kapitalist ekonominin temel taşlarından biridir.
Modern ticaret hukuku sisteminde tanım
Bir Ticari İşletmeyi kısmen veya tamamen, devamlı veya kesintili olarak, ortaklık veya sahiplik bağıyla işleten kişidir. (Yani mal alıp satan herkes tacir değildir. Ör: Esnaflar gelir düzeyleri açısından ele alındığı için Tacir sayılmazlar.) Ayrıca tacirin fiilen işin başında bulunması gerekmez, ancak şirketin ortağı olduğu için haklara sahiptir ve sorumluluğu vardır.
Türk ticaret hukukuna göre tacir sıfatının sonuçları
1. Tacir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır. Bu tacir için hem hak hem de bir yükümdür.
2. Tacir İşletme adı seçme ve kullanma hakkına sahiptir. Bu tacir için bir haktır, ancak zorunlu değildir.
3. Tacir iflasa tabidir. Tacirler iflas edebilirler. Alacaklılar bazı koşullar altında mahkeme kararı ile iflas ettirilmesini talep edebilirler. İflas; aşırı para ihtiyacı, nakit sıkıntısı, işlerin çevrilememesi, borçların ödenememesi, üst üste zarar edilmesi gibi nedenlerle işletmenin çalışmasının durması ve mali olarak varlığının sona ermesidir.
4. Tacir ticari defterleri tutmakla yükümlüdür. Muhasebe defterlerini tutmak zorundadırlar.
5. Tacir ticari işletmesini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır. Şirketler kurulurken ortaklar tarafından bir ana-sözleşme imzalanır ve bu ticaret siciline teslim edilir. Bunun yanında tacirin, kanunlarda tescil ettirilmesi istenen diğer hususları ve yapılan değişiklikleri tescil ettirme, ilanı istenen hususları da ilan ettirme zorunluluğu vardır. Ortaklarda değişiklik, sermaye artırımı veya azaltımı, ortakların paylarında değişiklik, şirketin faaliyet konusunda/konularında değişiklik, birleşme, tasfiye vs. Ticaret Sicil Memurlukları bulunulan ilin Ticaret (ve Sanayi) odasında yer alır. Türkiye genelinde Ticaret Sicil Gazetesinde bu hususlar yayınlanır (yayınlanması zorunlu hususlar kanunla belirlenmiştir).
Tescil iki türlüdür:
a) İhbari (Bildirici) Tescil: Söz konusu durum tescilden önce de vardır. Tescille zaten var olan husus kayı altına alınır. Örneğin: Ticaret Unvanı
b) İhdasi (Yaratıcı) Tescil: Bazı durumlar tescilden önce var olamazlar ancak tescille birlikte ortaya çıkarlar. Örneğin: Tüzel Kişilik
6. Tacir Ticaret (ve Sanayi) odalarına kayıt olmak zorundadır. Tacirler Ticaret odasına, Sanayiciler sanayi odası varsa bu odaya kayıt olmakla yükümlüdürler.
7. Tacir basiretli (sağduyulu) iş adamı gibi hareket etmelidir. Burada objektif bir ölçü dikkate alınır. Yani tacirin kişisel durum ve yeteneğine göre göstereceği özen değil, ticaretinin özelliği göz önünde tutularak, tedbirli, temkinli ve geleceği makul oranda gören bir tacirin göstereceği özen ölçüt olarak alınır. Ayrıca tacir yeteri kadar ticaret hukukundan anlamalıdır. Tacir, hukuku bilmediğini ve ticari yeteneği olmadığını öne sürerek kurtulamaz.
8. Tacir ticari geleneklere uymak zorundadır. Ticari örf ve adet tacirler bakımından mutlak olarak uygulanır. Tacir bulunduğu yörenin ticari geleneklerine uymak zorundadır. Bilmediğini öne sürerek kurtulamaz. (Türk hukukunda geleneklerin en çok dikkate alındığı alan Ticaret Hukukudur.)
9. Tacir ticari iş karinesine tabidir. Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.
Karine: Aksi ispatlanana veya ortaya çıkana kadar hukuki bir olgunun belirli bir biçimde olduğunun kabul edilmesidir. Tıpkı aksi ortaya çıkana kadar bir doktorun diplomasının gerçek olduğunun kabul edilmesi veya aksi anlaşılana kadar üniformalı bir kişinin polis olduğunun varsayılması gibi. Yani Karine hukukun öyle olmasını istediği olumlu yöndeki bir önyargıdır. Örneğin: Ceza Hukukunda “Masumiyet Karinesi”ne göre aksi ispatlanana kadar herkes suçsuzdur.
Ticari iş karinesi: Aksi anlaşılana kadar tacirin yaptığı tüm işlemler ticaridir ve tüm alacak borçları da ticari nitelik taşır. Yani tacirin aldığı borç aksi anlaşılana kadar kendisine değil ticari işletmesine aittir. Bu borçların tacire ait olduğunu öne sürerek diğer ortakların veya şirketin kasasının ödemeden kaçınması çok zordur. Tacir öldüğünde veya ortaklıktan ayrıldığında dahi borç işletmeye ait olmaya devam eder. O kadar ki işlem yapılırken karşı tarafın, kişinin tacir olduğunu bilip bilmemesi bile önemli değildir ve karşı tarafın bu durumu bilmediği öne sürülerek kurtulunamaz.
Ticari iş karinesinden önceden kurtulma:
a. Açıkça beyan: Tacir işlemi yaparken bunun ticari işletmesi ile ilgili olmadığını, kendi şahsi borcu olduğunu diğer tarafa açıkça bildirir. Örneğin tacir kendisini tanıyan (aslında tanımasa bile sonuç değişmez) bir mobilyacıdan evine masa alıp borçlanırken bunun şahsi borcu olduğunu söylemesi gerekir.
b. Halin icabı (durum gereği): İçinde bulunulan durumdan açıkça beyana bile gerek olmaksızın yapılan işin ticari olmadığı anlaşılıyorsa ticari iş karinesi işletilemez. Örneğin tacir arkadaşları ile bir lokantada yemek yiyorsa ortada her ne kadar parasal işlem ve fatura söz konusu bile olsa ticari işletmeyi ilgilendirmediği kesin olarak bellidir.
10. Tacir ücret ve faize tabidir. A) Tacir ücret ve faiz isteyebilir. Ticari işletmesi ile ilgili bir iş veya hizmet görmüş ise, bu iş veya hizmetten yararlanan kişi tacir olsun olmasın, hatta taraflar arasında daha önce ücret kararlaştırılmamış olsa bile, gördüğü işe uygun bir ücret isteyebilir. Ayrıca tacir verdiği avanslar ve yaptığı giderler için ödeme tarihinden itibaren faize de hak kazanır. B) Tacirle iş yapan karşı taraf da tacirden ücret ve faiz isteyebilir.
11. Tacir fatura düzenlemek zorundadır. Yaptığı satışlar için fatura düzenlemesi gerekir.
12. Teyit Mektubu düzenlemek zorundadır. Sözlü olarak, telefon veya telgrafla yapılan sözleşmelerin ve beyanların içeriğini bir yazıyla sekiz gün içerisinde teyit etmelidir (onamalıdır).
Not: Fatura ve teyit mektubuna 8 gün içinde itiraz etmelidir. Faturayı alan kimse sekiz gün içinde içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa, fatura içeriğini kabul etmiş sayılır.
Her iki tarafında tacir olması durumunda uygulanacak özel hükümler:
- İhtar ve ihbarlarda yazılı şekil zorunludur.
- Ticari defterleri kanıt olarak kullanmak her iki tarafın tacir olması durumunda mümkündür.
13. Tacirler arasında ihtar ve ihbarlar yazılı şekle tabidir. Tacirler arasında borcun ödenmesini sağlamak ve sözleşmeyi fesih ya da sözleşmeden dönme amacıyla yapılacak ihbar veya ihtarların geçerli olabilmesi için bunların noter aracılığıyla veya iadeli taahüttlü bir mektupla ya da telgrafla yapılması zorunludur. Burada önemli olan husus yapılan işte her iki tarafın da tacir ve işin sadece bir taraf için değil her iki taraf için de ticari olmasıdır.
İhtar: Borcunu ödemeyen kişinin uyarılmasıdır. İhtar için borcun vadesinin gelmiş olması şarttır.
Protesto: Tacirlerin ticari işlerinde ihtarı yazılı yapmaları gerekir. Noter kanalıyla yapılan bu ihtara Protesto adı verilir. (Protesto Çekmek)
14. Ticari defterler kanıt olarak kullanılabilir. Her iki taraf da tacirse muhasebe defterleri kanıt olarak kabul edilir. Çünkü bir defterden yapılan çıkış diğer tarafın defterinde giriş olarak izlenebilir. Ancak taraflardan biri tacir değilse defter tutmadığı için silsile (zincirleme süreklilik) kopacaktır.
Kaynakça
- Ticaret Hukuku Bilgisi; Prof.Dr. Fatih BİLGİLİ, Doç.Dr. Ertan DEMİRKAPI, Dora Yayınları, 19. Baskı, Ekim 2020
- F. Braudel, The Wheels of Commerce: Civilization and Capitalism, 15th to 18th Century (U of California Press, 1992) (İngilizce)
- , Welcher-Beruf.de, Denis Müller (Almanca)
- Ticaret Hukuku Ders Kitabı - Ayşe Sumer, 2020, Beta Kitap
Dipnotlar
- ^ 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Teşebbüs Kavramı ve Tacir Sayılmasının Sonuçları 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Özlem KARAMAN COŞGUN, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 21, Sayı: 1, 107 - 166 sayfalar arasında (Sayfa: 108)
- ^ Ticari İşletme Hukuku, Sabih ARKAN, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2021,
- ^ Ticaret Hukuku 1 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Prof. Dr. Mustafa Çeker, Karahan Kitabevi, 2013
- ^ Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Prof.Dr. Mehmet BAHTİYAR, Anadolu Üniversitesi, - Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2905/1862, Yıl: 2019 (Sayfa: 15)
- ^ Yaylalı, Davut. . İslâm Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Prof.Dr. Mehmet BAHTİYAR, Anadolu Üniversitesi, - Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2905/1862, Yıl: 2019 (Sayfa: 16)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Ticaret Hukuku 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Dr. Dilek Cengiz (Ders Notları)
- Türk Hukukunda “Tacir ve Esnaf” Ayrımı 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Esnaf ve Sanatkar Ayrımı ile Tacir ve Sanayici Ayrımı 18 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bolgenin bakis acisindan ele alinmistir ve iceriginin fazla yerel oldugu dusunulmektedir Maddenin evrensellestirilmesi ve uygun hale getirilmesi icin lutfen katiliniz Tacir ya da tuccar baskasi tarafindan uretilen mallarin ticaretini yapan kimse Tarih boyunca tuccar kavrami her toplumda farkli sekillerde anlasilagelmistir Antik Yunanistan ve Roma da zenginlige ulasabilmelerine karsin yuksek bir toplumsal statuye erisemeyen tuccarlar Orta Dogu da ise yuksek zumre arasinda yer almaktaydi Cagdas dunyada is insani olmak ile esanlamli hale gelen bu meslek sermaye birikimine dayanan kapitalist ekonominin temel taslarindan biridir Modern ticaret hukuku sisteminde tanimBir Ticari Isletmeyi kismen veya tamamen devamli veya kesintili olarak ortaklik veya sahiplik bagiyla isleten kisidir Yani mal alip satan herkes tacir degildir Or Esnaflar gelir duzeyleri acisindan ele alindigi icin Tacir sayilmazlar Ayrica tacirin fiilen isin basinda bulunmasi gerekmez ancak sirketin ortagi oldugu icin haklara sahiptir ve sorumlulugu vardir Turk ticaret hukukuna gore tacir sifatinin sonuclari1 Tacir ticaret unvani secmek ve kullanmak zorundadir Bu tacir icin hem hak hem de bir yukumdur 2 Tacir Isletme adi secme ve kullanma hakkina sahiptir Bu tacir icin bir haktir ancak zorunlu degildir 3 Tacir iflasa tabidir Tacirler iflas edebilirler Alacaklilar bazi kosullar altinda mahkeme karari ile iflas ettirilmesini talep edebilirler Iflas asiri para ihtiyaci nakit sikintisi islerin cevrilememesi borclarin odenememesi ust uste zarar edilmesi gibi nedenlerle isletmenin calismasinin durmasi ve mali olarak varliginin sona ermesidir 4 Tacir ticari defterleri tutmakla yukumludur Muhasebe defterlerini tutmak zorundadirlar 5 Tacir ticari isletmesini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadir Sirketler kurulurken ortaklar tarafindan bir ana sozlesme imzalanir ve bu ticaret siciline teslim edilir Bunun yaninda tacirin kanunlarda tescil ettirilmesi istenen diger hususlari ve yapilan degisiklikleri tescil ettirme ilani istenen hususlari da ilan ettirme zorunlulugu vardir Ortaklarda degisiklik sermaye artirimi veya azaltimi ortaklarin paylarinda degisiklik sirketin faaliyet konusunda konularinda degisiklik birlesme tasfiye vs Ticaret Sicil Memurluklari bulunulan ilin Ticaret ve Sanayi odasinda yer alir Turkiye genelinde Ticaret Sicil Gazetesinde bu hususlar yayinlanir yayinlanmasi zorunlu hususlar kanunla belirlenmistir Tescil iki turludur a Ihbari Bildirici Tescil Soz konusu durum tescilden once de vardir Tescille zaten var olan husus kayi altina alinir Ornegin Ticaret Unvani b Ihdasi Yaratici Tescil Bazi durumlar tescilden once var olamazlar ancak tescille birlikte ortaya cikarlar Ornegin Tuzel Kisilik 6 Tacir Ticaret ve Sanayi odalarina kayit olmak zorundadir Tacirler Ticaret odasina Sanayiciler sanayi odasi varsa bu odaya kayit olmakla yukumludurler 7 Tacir basiretli sagduyulu is adami gibi hareket etmelidir Burada objektif bir olcu dikkate alinir Yani tacirin kisisel durum ve yetenegine gore gosterecegi ozen degil ticaretinin ozelligi goz onunde tutularak tedbirli temkinli ve gelecegi makul oranda goren bir tacirin gosterecegi ozen olcut olarak alinir Ayrica tacir yeteri kadar ticaret hukukundan anlamalidir Tacir hukuku bilmedigini ve ticari yetenegi olmadigini one surerek kurtulamaz 8 Tacir ticari geleneklere uymak zorundadir Ticari orf ve adet tacirler bakimindan mutlak olarak uygulanir Tacir bulundugu yorenin ticari geleneklerine uymak zorundadir Bilmedigini one surerek kurtulamaz Turk hukukunda geleneklerin en cok dikkate alindigi alan Ticaret Hukukudur 9 Tacir ticari is karinesine tabidir Bir tacirin borclarinin ticari olmasi asildir Karine Aksi ispatlanana veya ortaya cikana kadar hukuki bir olgunun belirli bir bicimde oldugunun kabul edilmesidir Tipki aksi ortaya cikana kadar bir doktorun diplomasinin gercek oldugunun kabul edilmesi veya aksi anlasilana kadar uniformali bir kisinin polis oldugunun varsayilmasi gibi Yani Karine hukukun oyle olmasini istedigi olumlu yondeki bir onyargidir Ornegin Ceza Hukukunda Masumiyet Karinesi ne gore aksi ispatlanana kadar herkes sucsuzdur Ticari is karinesi Aksi anlasilana kadar tacirin yaptigi tum islemler ticaridir ve tum alacak borclari da ticari nitelik tasir Yani tacirin aldigi borc aksi anlasilana kadar kendisine degil ticari isletmesine aittir Bu borclarin tacire ait oldugunu one surerek diger ortaklarin veya sirketin kasasinin odemeden kacinmasi cok zordur Tacir oldugunde veya ortakliktan ayrildiginda dahi borc isletmeye ait olmaya devam eder O kadar ki islem yapilirken karsi tarafin kisinin tacir oldugunu bilip bilmemesi bile onemli degildir ve karsi tarafin bu durumu bilmedigi one surulerek kurtulunamaz Ticari is karinesinden onceden kurtulma a Acikca beyan Tacir islemi yaparken bunun ticari isletmesi ile ilgili olmadigini kendi sahsi borcu oldugunu diger tarafa acikca bildirir Ornegin tacir kendisini taniyan aslinda tanimasa bile sonuc degismez bir mobilyacidan evine masa alip borclanirken bunun sahsi borcu oldugunu soylemesi gerekir b Halin icabi durum geregi Icinde bulunulan durumdan acikca beyana bile gerek olmaksizin yapilan isin ticari olmadigi anlasiliyorsa ticari is karinesi isletilemez Ornegin tacir arkadaslari ile bir lokantada yemek yiyorsa ortada her ne kadar parasal islem ve fatura soz konusu bile olsa ticari isletmeyi ilgilendirmedigi kesin olarak bellidir 10 Tacir ucret ve faize tabidir A Tacir ucret ve faiz isteyebilir Ticari isletmesi ile ilgili bir is veya hizmet gormus ise bu is veya hizmetten yararlanan kisi tacir olsun olmasin hatta taraflar arasinda daha once ucret kararlastirilmamis olsa bile gordugu ise uygun bir ucret isteyebilir Ayrica tacir verdigi avanslar ve yaptigi giderler icin odeme tarihinden itibaren faize de hak kazanir B Tacirle is yapan karsi taraf da tacirden ucret ve faiz isteyebilir 11 Tacir fatura duzenlemek zorundadir Yaptigi satislar icin fatura duzenlemesi gerekir 12 Teyit Mektubu duzenlemek zorundadir Sozlu olarak telefon veya telgrafla yapilan sozlesmelerin ve beyanlarin icerigini bir yaziyla sekiz gun icerisinde teyit etmelidir onamalidir Not Fatura ve teyit mektubuna 8 gun icinde itiraz etmelidir Faturayi alan kimse sekiz gun icinde icerigi hakkinda bir itirazda bulunmamissa fatura icerigini kabul etmis sayilir Her iki tarafinda tacir olmasi durumunda uygulanacak ozel hukumler Ihtar ve ihbarlarda yazili sekil zorunludur Ticari defterleri kanit olarak kullanmak her iki tarafin tacir olmasi durumunda mumkundur 13 Tacirler arasinda ihtar ve ihbarlar yazili sekle tabidir Tacirler arasinda borcun odenmesini saglamak ve sozlesmeyi fesih ya da sozlesmeden donme amaciyla yapilacak ihbar veya ihtarlarin gecerli olabilmesi icin bunlarin noter araciligiyla veya iadeli taahuttlu bir mektupla ya da telgrafla yapilmasi zorunludur Burada onemli olan husus yapilan iste her iki tarafin da tacir ve isin sadece bir taraf icin degil her iki taraf icin de ticari olmasidir Ihtar Borcunu odemeyen kisinin uyarilmasidir Ihtar icin borcun vadesinin gelmis olmasi sarttir Protesto Tacirlerin ticari islerinde ihtari yazili yapmalari gerekir Noter kanaliyla yapilan bu ihtara Protesto adi verilir Protesto Cekmek 14 Ticari defterler kanit olarak kullanilabilir Her iki taraf da tacirse muhasebe defterleri kanit olarak kabul edilir Cunku bir defterden yapilan cikis diger tarafin defterinde giris olarak izlenebilir Ancak taraflardan biri tacir degilse defter tutmadigi icin silsile zincirleme sureklilik kopacaktir KaynakcaTicaret Hukuku Bilgisi Prof Dr Fatih BILGILI Doc Dr Ertan DEMIRKAPI Dora Yayinlari 19 Baski Ekim 2020 F Braudel The Wheels of Commerce Civilization and Capitalism 15th to 18th Century U of California Press 1992 Ingilizce Welcher Beruf de Denis Muller Almanca Ticaret Hukuku Ders Kitabi Ayse Sumer 2020 Beta KitapDipnotlar 6102 Sayili Turk Ticaret Kanunu nda Tesebbus Kavrami ve Tacir Sayilmasinin Sonuclari 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozlem KARAMAN COSGUN Marmara Universitesi Hukuk Fakultesi Hukuk Arastirmalari Dergisi Yil 2015 Cilt 21 Sayi 1 107 166 sayfalar arasinda Sayfa 108 Ticari Isletme Hukuku Sabih ARKAN Banka ve Ticaret Hukuku Arastirma Enstitusu 2021 ISBN 9789755372815 Ticaret Hukuku 1 Kasim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Mustafa Ceker Karahan Kitabevi 2013 Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Mehmet BAHTIYAR Anadolu Universitesi Acikogretim Fakultesi Yayinlari Yayin No 2905 1862 Yil 2019 Sayfa 15 Yaylali Davut Islam Ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi 28 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Mehmet BAHTIYAR Anadolu Universitesi Acikogretim Fakultesi Yayinlari Yayin No 2905 1862 Yil 2019 Sayfa 16 Ayrica bakinizEsnafDis baglantilarTicaret Hukuku 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dr Dilek Cengiz Ders Notlari Turk Hukukunda Tacir ve Esnaf Ayrimi 4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Esnaf ve Sanatkar Ayrimi ile Tacir ve Sanayici Ayrimi 18 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde