Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Temir Han - Türk ve Altay mitolojisinde Demir Tanrısı. Temür (Timür) Han olarak da bilinir. Moğollar Tömür Han derler.
Özellikleri
Yuvarlak saç örgüsü vardır. Yağrını (kürek kemiği) demirdendir. Demir madenlerini, demirci ocaklarını ve demircileri korur. "Akacak kanı yok, çıkacak canı yok" diye anlatılır. Pek çok boyların halkı and içtiklerinde, demiri ululamak için kılıcı çıkararak yanlamasına öne korlar. "Bu demir, gök renkli girsin kızıl renkli çıksın" derler ki "sözünde durmasan kılı kanına bulansın, demir senden öcünü alsın" demektir. Yakutların ilk demirci atalarının adı Ağlıs, Buryatların ilk demirci atalarının adı da Boyontoy’dur. Temür Han onları insanlara hizmet etsin diye göndermiştir. Türk mitolojisinde altın kapılı, gümüş pencereli demir evlere sıklıkla rastlanır. Bazen de evin çatısı demir olarak betimlenir. Ak Demirci ve Kara Demirci denen iki türü vardır. Ak Demirciler iyi ruhların, Kara Demirciler kötü ruhların yardımını alırlar. Ak Demirci doğudaki iyilik veren tanrıya Kara Demirci ise batıdaki kötülük veren tanrıya bağlıdır. Demirci Debek (Debeç/Debet), Karaçay ve Malkarlar (Alanlar ve Tavlular) ile iç içe geçmiş olan Nart destanlarında mitolojik bir kahraman olarak tasvir edilir. O çıplak elleriyle kızgın demiri dövebilir, ona istediği şekli verebilir. Kuşların ve bütün hayvanların dillerini bilir ve onlarla konuşabilir. Nart kahramanları için demirden kılıçları, kalkanları ve zırhları ilk defa o yapmıştır. İlk at nalını o icat etmiştir, böylece Nart savaşçıları atları ile uzak ülkeleri fethe gidebilmişlerdir. Demircilik sanatını insanlara bu Tanrı öğretmiştir. Erlik Han’ın oğludur. Sokor (tek gözlü) olarak anılır.
Türk mitolojisinde demircilik
Demircilik aynı zamanda şamanlara, bahşılara ve falcılara özgü bir sanat sayılmıştır. Kahraman bazen, "Temirdi (Demirci)" şeklinde yer alır. Bazen şeytanî motiflere olan yakınlığıyla da görünür. Bu bakımdan masallarda ve efsanelerde demirci topal ve aksak da olabilir. Yakutların inanışlarına göre, demircileri koruyan, "Kıday Bahsi" adında bir ruh vardır. Göktürklerin ataları da demircidir. Demir dağının eritilip, oradan yol açıldığı gün ulusal bayram sayılırdı. İlkbaharda Nevruz şenliklerinde bu nedenle örs üzerinde demir dövülür. Oğuz Kağan destanında, "Tomürdü" (Demirci) adlı ustanın, demir kapıyı açması da "Ergenekon" destanını çağrıştırmaktadır. Özbeklerde, yeni şamanlık yapmaya başlayan biri Temür Han'ın yardımını (İslam'ın etkisiyle Davud Peygamberin hayır duasını) almak için eski bir kalede gecelerdi.
Timer
Tatar halk inanışına göre demir bedenli bir varlıktır. İnsanları döverek öldürebilir. Kaçırdığı kadınları tutsak edip evlendiğine inanılır. Bu kadınlardan tek gözlü çocukları doğar. Timer kılıçla öldürülebilir. Timer sözcüğü Tatarcada demir manası taşır.
Etimoloji
(Tem/Töm/Dem) kökünden türemiştir. Demir demektir. Moğolcada Tömür sözcüğü de aynı anlama gelir. Sağlamlık, dayanıklılık bildiren bir kökten türemiştir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar
- ^ TATAR EFSANELERİ, Yaşar Kalafat, İlyas Kamalov,Karadeniz Araştırmaları, Sayı 6 (Yaz 2005), s.52-77
Ayrıca bakınız
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Temir Han Turk ve Altay mitolojisinde Demir Tanrisi Temur Timur Han olarak da bilinir Mogollar Tomur Han derler OzellikleriYuvarlak sac orgusu vardir Yagrini kurek kemigi demirdendir Demir madenlerini demirci ocaklarini ve demircileri korur Akacak kani yok cikacak cani yok diye anlatilir Pek cok boylarin halki and ictiklerinde demiri ululamak icin kilici cikararak yanlamasina one korlar Bu demir gok renkli girsin kizil renkli ciksin derler ki sozunde durmasan kili kanina bulansin demir senden ocunu alsin demektir Yakutlarin ilk demirci atalarinin adi Aglis Buryatlarin ilk demirci atalarinin adi da Boyontoy dur Temur Han onlari insanlara hizmet etsin diye gondermistir Turk mitolojisinde altin kapili gumus pencereli demir evlere siklikla rastlanir Bazen de evin catisi demir olarak betimlenir Ak Demirci ve Kara Demirci denen iki turu vardir Ak Demirciler iyi ruhlarin Kara Demirciler kotu ruhlarin yardimini alirlar Ak Demirci dogudaki iyilik veren tanriya Kara Demirci ise batidaki kotuluk veren tanriya baglidir Demirci Debek Debec Debet Karacay ve Malkarlar Alanlar ve Tavlular ile ic ice gecmis olan Nart destanlarinda mitolojik bir kahraman olarak tasvir edilir O ciplak elleriyle kizgin demiri dovebilir ona istedigi sekli verebilir Kuslarin ve butun hayvanlarin dillerini bilir ve onlarla konusabilir Nart kahramanlari icin demirden kiliclari kalkanlari ve zirhlari ilk defa o yapmistir Ilk at nalini o icat etmistir boylece Nart savascilari atlari ile uzak ulkeleri fethe gidebilmislerdir Demircilik sanatini insanlara bu Tanri ogretmistir Erlik Han in ogludur Sokor tek gozlu olarak anilir Turk mitolojisinde demircilikDemircilik ayni zamanda samanlara bahsilara ve falcilara ozgu bir sanat sayilmistir Kahraman bazen Temirdi Demirci seklinde yer alir Bazen seytani motiflere olan yakinligiyla da gorunur Bu bakimdan masallarda ve efsanelerde demirci topal ve aksak da olabilir Yakutlarin inanislarina gore demircileri koruyan Kiday Bahsi adinda bir ruh vardir Gokturklerin atalari da demircidir Demir daginin eritilip oradan yol acildigi gun ulusal bayram sayilirdi Ilkbaharda Nevruz senliklerinde bu nedenle ors uzerinde demir dovulur Oguz Kagan destaninda Tomurdu Demirci adli ustanin demir kapiyi acmasi da Ergenekon destanini cagristirmaktadir Ozbeklerde yeni samanlik yapmaya baslayan biri Temur Han in yardimini Islam in etkisiyle Davud Peygamberin hayir duasini almak icin eski bir kalede gecelerdi TimerTatar halk inanisina gore demir bedenli bir varliktir Insanlari doverek oldurebilir Kacirdigi kadinlari tutsak edip evlendigine inanilir Bu kadinlardan tek gozlu cocuklari dogar Timer kilicla oldurulebilir Timer sozcugu Tatarcada demir manasi tasir Etimoloji Tem Tom Dem kokunden turemistir Demir demektir Mogolcada Tomur sozcugu de ayni anlama gelir Saglamlik dayaniklilik bildiren bir kokten turemistir KaynakcaTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 27 Aralik 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dipnotlar TATAR EFSANELERI Yasar Kalafat Ilyas Kamalov Karadeniz Arastirmalari Sayi 6 Yaz 2005 s 52 77Ayrica bakinizKara Oglanlar Demirci Kawa EfsanesiTurk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz