Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ton geçişkenliği, tonlu dillerde bir kelime ya da hece boyunca söyleyişin diğer bir ses yükselti alanına geçmesine denir. Ton geçişkenliği, Doğu ve Güneydoğu Asya dillerinde görülür. Ancak Liberya'daki Kru dilleri ve Namibya'daki Ju dillerinde de bu ses özelliği görülmektedir.
Geçişkenlikler
Ses yükselti eğrisi azaldığında, geçişkenliğe ton düşümü, arttığında ise ton artışı adı verilir. Düşümün ardından eski eğriye geri dönüldüğünde ise bu duruma ton dalışı adı verilir. Ton önce artar sonra yeniden eski eğrisine geri dönerse buna da zirveleme adı verilir. Ton geçişkenliği olan dillerdeki bir ton, eğer yaklaşık olarak belirli bir yükselti eğrisinde durağanlığını koruyorsa buna düz ton denilir. Daha çok kısa geçişken bir tonun varlığı, tabiat olarak, sonda ortaya çıkmasına neden olur. Oluşan ses görüntüsü kırpılmış, keskin ve ses kanalında sekteye uğramış bir eğri ortaya çıkar.
Ton geçişkenliği, geçişken bir tonun zamanlamasının bir belirginleştiriciliği olmadığı teorisi üzerine kurgulanmıştır. Öyle ki bazı dil ve aksanlarda, ton düşümü başta ya da sonda olabilir. Ancak, bu tarz geçişkenlikler dillerde oldukça az görülür. Bununla birlikte, Dinka dilinde, ses düşmelerinin ton düşümlerinden sonra gerçekleştiği görülmektedir. Yani izlenimsel olarak yüksel bir eğriden sonra bir ton düşümü meydana gelir. Bu ton düşümü ise ses düşmesi ile sonuçlanır. (İzlenimsel yüksek ses eğri alanı + ton düşümü + ) Bu durum izlenimsel bir ses alçak eğride de meydana gelebilir. (İzlenimsel düşük ses eğri alanı + ton düşümü + )
Ton dalışı ya da zirvelemesindan daha karmaşık olan sözsel tonlar oldukça nadirdir. Bazı araştırmacılara göre hiç yoktur. Bu doğal bir sonuç olmasa bile, nazım tekniklerinde uygulanan ölçü kullanımları bu tarz ses durumlarına neden olabilirler.
Çincenin bir ağzı olan Kiyang'ın arkaik şekillerinde, iki adet "çift geçişken" sözsel ton bulunmaktadır. Boğumlanan ses bu diyalektte önce düşüme, sonra artışa sonrasında ise tekrar düşüme uğramaktadır. Bu kanıtlar, sondaki düşmenin sözcüksel olup olmadığını belirleyememektedir. Belki de bu durum yalnızca vezinsel birimlerin sonlarında tipik olarak görülen sapmadan başka bir şey değildir. Bu yüzden, burumun aslında tipik bir ton dalışından ibaret olduğu savunulabilir.
Çeviri yazı
- Dilsel eklenti imleri ile geçişkenlik durumları şu şekilde ifade edilir: düşüm ⟨â⟩, artış ⟨ǎ⟩, dalış ⟨a᷉⟩, zirveleme ⟨a᷈⟩, yüksek düşüm ⟨a᷇⟩, hafif düşüm ⟨a᷆⟩, yüksek artış ⟨a᷄⟩ ve hafif artış ⟨a᷅⟩. Ya da basit sekmeli tonlar için şu imlemeler kullanılır: Yüksek ⟨á⟩, orta ⟨ā⟩ ve hafif ⟨à⟩.
- örnek olarak şöyledir: Orta düz ⟨˧⟩, yüksek düşüm ⟨˥˩⟩, hafif düşüm ⟨˨˩⟩, orta artış ⟨˧˥⟩, hafif artış ⟨˩˧⟩, dalış ⟨˨˩˦⟩ ve zirveleme ⟨˧˦˩⟩.
- , ve Çağdaş Literal Tayvvanca gibi benzer dillerde aynı ünlünün değişik tonlardaki farklı söyleyişleri görülebilmektedir., Gwoyeu Romatzyh ile Hanyu Pinyin karşılaştırılmıştır: Bai (bāi), bair (bái), bae (bǎi), bay (bài).
- Özellikle Çince gibi diller yabancı diğer dillerden aldıkları kelimeleri ton geçişkenliğine uydurdukları için yapısal olarak bozmaktadır. Örneğin Türkçe kutluk kelimesi Çinceye geçtiğinde gǔdǔlù hâlini almaktadır
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Remijsen, Bert (2013). "Tonal alignment is contrastive in falling contours in Dinka". Language. 89 (2). ss. 297-327. doi:10.1353/lan.2013.0023.
- ^ Zhu & Zhang (2008) "A Seven-tone Dialect in Southern China with Falling-Rising-Falling Contour". The 9th Annual Conference of the International Speech Communication Association (Interspeech 2008), Brisbane, Australia.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ton geciskenligi tonlu dillerde bir kelime ya da hece boyunca soyleyisin diger bir ses yukselti alanina gecmesine denir Ton geciskenligi Dogu ve Guneydogu Asya dillerinde gorulur Ancak Liberya daki Kru dilleri ve Namibya daki Ju dillerinde de bu ses ozelligi gorulmektedir GeciskenliklerCizimde Cinli dil bilimci Ren Cao tarafindan betimlenen Standart Cincedeki dort gecisken ton gosterilmektedir Ses yukselti egrisi azaldiginda geciskenlige ton dusumu arttiginda ise ton artisi adi verilir Dusumun ardindan eski egriye geri donuldugunde ise bu duruma ton dalisi adi verilir Ton once artar sonra yeniden eski egrisine geri donerse buna da zirveleme adi verilir Ton geciskenligi olan dillerdeki bir ton eger yaklasik olarak belirli bir yukselti egrisinde duraganligini koruyorsa buna duz ton denilir Daha cok kisa gecisken bir tonun varligi tabiat olarak sonda ortaya cikmasina neden olur Olusan ses goruntusu kirpilmis keskin ve ses kanalinda sekteye ugramis bir egri ortaya cikar Ton geciskenligi gecisken bir tonun zamanlamasinin bir belirginlestiriciligi olmadigi teorisi uzerine kurgulanmistir Oyle ki bazi dil ve aksanlarda ton dusumu basta ya da sonda olabilir Ancak bu tarz geciskenlikler dillerde oldukca az gorulur Bununla birlikte Dinka dilinde ses dusmelerinin ton dusumlerinden sonra gerceklestigi gorulmektedir Yani izlenimsel olarak yuksel bir egriden sonra bir ton dusumu meydana gelir Bu ton dusumu ise ses dusmesi ile sonuclanir Izlenimsel yuksek ses egri alani ton dusumu Bu durum izlenimsel bir ses alcak egride de meydana gelebilir Izlenimsel dusuk ses egri alani ton dusumu Ton dalisi ya da zirvelemesindan daha karmasik olan sozsel tonlar oldukca nadirdir Bazi arastirmacilara gore hic yoktur Bu dogal bir sonuc olmasa bile nazim tekniklerinde uygulanan olcu kullanimlari bu tarz ses durumlarina neden olabilirler Cincenin bir agzi olan Kiyang in arkaik sekillerinde iki adet cift gecisken sozsel ton bulunmaktadir Bogumlanan ses bu diyalektte once dusume sonra artisa sonrasinda ise tekrar dusume ugramaktadir Bu kanitlar sondaki dusmenin sozcuksel olup olmadigini belirleyememektedir Belki de bu durum yalnizca vezinsel birimlerin sonlarinda tipik olarak gorulen sapmadan baska bir sey degildir Bu yuzden burumun aslinda tipik bir ton dalisindan ibaret oldugu savunulabilir Ceviri yaziDilsel eklenti imleri ile geciskenlik durumlari su sekilde ifade edilir dusum a artis ǎ dalis a zirveleme a yuksek dusum a hafif dusum a yuksek artis a ve hafif artis a Ya da basit sekmeli tonlar icin su imlemeler kullanilir Yuksek a orta a ve hafif a ornek olarak soyledir Orta duz yuksek dusum hafif dusum orta artis hafif artis dalis ve zirveleme ve Cagdas Literal Tayvvanca gibi benzer dillerde ayni unlunun degisik tonlardaki farkli soyleyisleri gorulebilmektedir Gwoyeu Romatzyh ile Hanyu Pinyin karsilastirilmistir Bai bai bair bai bae bǎi bay bai Ozellikle Cince gibi diller yabanci diger dillerden aldiklari kelimeleri ton geciskenligine uydurduklari icin yapisal olarak bozmaktadir Ornegin Turkce kutluk kelimesi Cinceye gectiginde gǔdǔlu halini almaktadirAyrica bakinizNotlar Remijsen Bert 2013 Tonal alignment is contrastive in falling contours in Dinka Language 89 2 ss 297 327 doi 10 1353 lan 2013 0023 Zhu amp Zhang 2008 A Seven tone Dialect in Southern China with Falling Rising Falling Contour The 9th Annual Conference of the International Speech Communication Association Interspeech 2008 Brisbane Australia