Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ocak 2014) |
Türkçedeki değil de, genel anlamda fiil anlamına bakmak istiyorsanız, fiil sayfasını ziyaret ediniz.
Türkçede fiil, iş, oluş ya da hareket bildiren sözcüktür.
Oluş Fiilleri
Adından da anlaşılabileceği gibi, belli bir zamana bağlı olarak, hiç kimsenin etkisi olmadan, zaman içinde, kendiliğinden oluşan olayları anlatan fiiller, oluş fiilleridir. Zamanla meydana gelen olayları anlatırlar. Aynı zamanda oluş fiilleri nesne de almazlar.
Örnek:
- İnsanlar, gün geçtikçe yaşlanıyorlar. (Onu yaşlanmak ifadesi olmuyor. Yani nesne almamış ve eylemin gerçekleşmesi zaman içerisinde kendiliğinden olmuştur.)
İş Fiilleri
İş fiilerine ne, neyi, kimi soruları sorulur eğer bu sorulara cevap verirse kılış fiilidir ama cevap vermezse ya durum ya da oluş fiilidir.
Bu fiillerin gerçekleşebilmesi için bir nesneye ihtiyaç vardır. Yani bir nesneye bağlı olarak yapılan hareketleri anlatan fiiller iş fiilleridir. İş fiilleri ile durum fiillerini karıştırmamak için, "onu" kelimesi kullanılır. Bu kelime, Türkçedeki canlı veya cansız, tüm varlık ya da nesnelerin yerine kullanılabilir.
Örnek: Şanlıurfa gezisinde Balıklıgöl'ü gördük.
Durum Fiilleri
Bu fiillerde belirtilen eylemi yapabilmek için bir nesneye ihtiyaç duyulmaz. Yani durum fiilleri, nesneye ihtiyaç duymayan fiillerdirler. Bunun yanı sıra gerçekleştirilen eylem öznenin üzerinde gerçekleşir ve işin gerçekleşmesinde öznenin bir etkisi vardır. Durum fiillerini bulabilmek için fiilin önüne "onu" kelimesi getirilir. Eğer anlamsız oluyorsa o fiil durum fiilidir.
Örnek:
- Dün gece çok fazla uyudum. (Nesne almamıştır ve belirtilen eylem özne üzerinde gerçekleşmiştir.)
Fiillere Gelen Kip Ekleri
Haber kipleri (Bildirme)
Zaman anlamı verirler.Haber kipleri için, oluşun veya hareketin zaman ve şahsa bağlı olarak meydana geldiğini bildiren kiplerdir. Bunlara bildirme kipleri de denir.
Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Kipi
Geçmişte meydana gelen, öznenin de gördüğü olaylar anlatılırken görülen (bilinen) geçmiş zaman kullanılır. Görülen geçmiş zaman eki fiil kök ve gövdelerine büyük ünlü uyumu kuralı ve ünsüz benzeşmesi kuralına bağlı olarak -dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü şeklinde eklenir.
Fiil kök ya da gövdesi + -dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü
- gör - dü - m
- gör - dü - n
- gör - dü -
- gör - dü - k
- gör - dü - nüz
- gör - dü - ler
Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman Kipi
Geçmişte olup da, ilgili öznenin göremediği, başkalarından duyarak veya okuyarak öğrendiği olayları anlatmak için kullanılır. Duyulan geçmiş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine "-mış,-miş,-muş,-müş" şeklinde bağlanır.
Fiil kök ya da gövdesi + -mış,-miş,-muş,-müş
- Atatürk, Samsun'a çıkmış. → Atatürk'ün Samsun'a çıktığı, bir yerden öğrenilerek anlatılıyor. Bu sebeple öğrenilen geçmiş zaman kullanılır.
Gelecek Zaman Kipi
Henüz gerçekleşmemiş, fakat sözün söylendiği andan sonra gerçekleşeceği düşünülen durumları anlatırken gelecek zaman ekini kullanırız.Gelecek zaman ekinden sonra, ünlü harfle başlayan bir ek geldiğinde, "-k" harfi "g" veya "ğ"'ye dönüşür. Buna ünsüz yumuşaması denir. Yani "-ecek, -acak", "-acağ, -eceğ" şekline dönüşür.
Fiil kök ya da gövdesi + -ecek, -acak
- Koşaca(ğ)ım
- Ben, Vikipedi'ye madde yazaca(ğ)ım.
Şimdiki Zaman Kipi
Hareketin yapıldığı an ile, aktarıldığı an aynı ise, şimdiki zaman eki kullanılır. "-yor" ekinde bulunan -y harfi, ünlü daralması olayına yol açar. -y harfinin önüne gelen -a, -e geniş ünlüleri -y harfi nedeniyle daralmaya uğrar ve -ı, -i, -u, -ü'ye dönüşür. Buna ünlü daralması olayı denir.
- Taşla'yor → Taşlıyor
Geniş Zaman Kipi
Geçmişte yapılmış olan, an itibarıyla yapılıyor olan ve gelecekte de yapılması düşünülen hareketleri anlatabilmek için geniş zaman kullanılır. Geniş zaman eki, fiil kök ya da gövdelerine "r,-ar,-er" şeklinde eklenir. Bazen geniş zaman eki "-ır,-ir,-ur,-ür" karşımıza çıkar. Aslında buradaki "-ı,-i,-u,-ü" ünlüleri kaynaştırma harfidir.
Fiil kök ya da gövdesi + -r,-ar,-er
Dilek Kipleri
Zaman anlamı vermezler (-sa, -se'dir). Bir eylemin yapılması ya da bir oluşun harekâtının bildirimi anlatan kiplerdir. Dörde ayrılır.
Gereklilik Kipi
Eyleme -meli/ -malı eklerinden birini getirmek suretiyle yapılır. Zorunluluk, kural ve olasılıkları anlatır.
- Haftada bir kitap okumalıyım.
- Onu bulmalısın.
- Sınavdan iyi not almalıyım.
- Sınava iyi çalışmalıyım.
İstek Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin yapılmasının, olmasının istendiğini belirten kiptir. Ekleri ses uyumuna göre "-e, -a" dır.
- Şimdi affını yazayım.
- Şu konuyu öğreneyim.
Buradaki e harfi istek kipidir.
- öğren-e-yim
- öğren-e-sin
- öğren-e
- öğren-e-lim
- öğren-e-siniz
- öğren-e-ler
Fiile gelen (-sa,-se) ekleri ile yapılır. Fiilin yapılmasını koşula bağlı olarak anlatır. Bir eylemin bağlı olduğu durumlarda kullanılır.
Şart Kipi
Fiili şarta ve dileğe bağlayan kiptir. Şart kipini alan fiil yalnız başına bir anlam ifade etmez. Temel cümledeki yargının gerçekleşmesini şarta bağlayan yardımcı bir öğedir. İki anlamda kullanılır. Fiile -sa, -se ekleri getirilerek yapılır.
- Eğer, biraz çalışsa derslerden iyi not alacak
Emir Kipi
Bir iş, oluş veya hareketin olmasını, yapılmasını veya yapılmamasını emretmek için kullanılır. Eki yoktur.
- Bir bardak su ver.
- Kapıyı kapat.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin alakali konuda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Ocak 2014 Turkcedeki degil de genel anlamda fiil anlamina bakmak istiyorsaniz fiil sayfasini ziyaret ediniz Turkcede fiil is olus ya da hareket bildiren sozcuktur Olus Fiilleri Adindan da anlasilabilecegi gibi belli bir zamana bagli olarak hic kimsenin etkisi olmadan zaman icinde kendiliginden olusan olaylari anlatan fiiller olus fiilleridir Zamanla meydana gelen olaylari anlatirlar Ayni zamanda olus fiilleri nesne de almazlar Ornek Insanlar gun gectikce yaslaniyorlar Onu yaslanmak ifadesi olmuyor Yani nesne almamis ve eylemin gerceklesmesi zaman icerisinde kendiliginden olmustur Is Fiilleri Is fiilerine ne neyi kimi sorulari sorulur eger bu sorulara cevap verirse kilis fiilidir ama cevap vermezse ya durum ya da olus fiilidir Bu fiillerin gerceklesebilmesi icin bir nesneye ihtiyac vardir Yani bir nesneye bagli olarak yapilan hareketleri anlatan fiiller is fiilleridir Is fiilleri ile durum fiillerini karistirmamak icin onu kelimesi kullanilir Bu kelime Turkcedeki canli veya cansiz tum varlik ya da nesnelerin yerine kullanilabilir Ornek Sanliurfa gezisinde Balikligol u gorduk Durum Fiilleri Bu fiillerde belirtilen eylemi yapabilmek icin bir nesneye ihtiyac duyulmaz Yani durum fiilleri nesneye ihtiyac duymayan fiillerdirler Bunun yani sira gerceklestirilen eylem oznenin uzerinde gerceklesir ve isin gerceklesmesinde oznenin bir etkisi vardir Durum fiillerini bulabilmek icin fiilin onune onu kelimesi getirilir Eger anlamsiz oluyorsa o fiil durum fiilidir Ornek Dun gece cok fazla uyudum Nesne almamistir ve belirtilen eylem ozne uzerinde gerceklesmistir Fiillere Gelen Kip EkleriHaber kipleri Bildirme Zaman anlami verirler Haber kipleri icin olusun veya hareketin zaman ve sahsa bagli olarak meydana geldigini bildiren kiplerdir Bunlara bildirme kipleri de denir Gorulen Bilinen Gecmis Zaman Kipi Gecmiste meydana gelen oznenin de gordugu olaylar anlatilirken gorulen bilinen gecmis zaman kullanilir Gorulen gecmis zaman eki fiil kok ve govdelerine buyuk unlu uyumu kurali ve unsuz benzesmesi kuralina bagli olarak di di du du ti ti tu tu seklinde eklenir Fiil kok ya da govdesi di di du du ti ti tu tu gor du m gor du n gor du gor du k gor du nuz gor du lerDuyulan Ogrenilen Gecmis Zaman Kipi Gecmiste olup da ilgili oznenin goremedigi baskalarindan duyarak veya okuyarak ogrendigi olaylari anlatmak icin kullanilir Duyulan gecmis zaman eki fiil kok ya da govdelerine mis mis mus mus seklinde baglanir Fiil kok ya da govdesi mis mis mus mus Ataturk Samsun a cikmis Ataturk un Samsun a ciktigi bir yerden ogrenilerek anlatiliyor Bu sebeple ogrenilen gecmis zaman kullanilir Gelecek Zaman Kipi Henuz gerceklesmemis fakat sozun soylendigi andan sonra gerceklesecegi dusunulen durumlari anlatirken gelecek zaman ekini kullaniriz Gelecek zaman ekinden sonra unlu harfle baslayan bir ek geldiginde k harfi g veya g ye donusur Buna unsuz yumusamasi denir Yani ecek acak acag eceg sekline donusur Fiil kok ya da govdesi ecek acak Kosaca g im Ben Vikipedi ye madde yazaca g im Simdiki Zaman Kipi Hareketin yapildigi an ile aktarildigi an ayni ise simdiki zaman eki kullanilir yor ekinde bulunan y harfi unlu daralmasi olayina yol acar y harfinin onune gelen a e genis unluleri y harfi nedeniyle daralmaya ugrar ve i i u u ye donusur Buna unlu daralmasi olayi denir Tasla yor TasliyorGenis Zaman Kipi Gecmiste yapilmis olan an itibariyla yapiliyor olan ve gelecekte de yapilmasi dusunulen hareketleri anlatabilmek icin genis zaman kullanilir Genis zaman eki fiil kok ya da govdelerine r ar er seklinde eklenir Bazen genis zaman eki ir ir ur ur karsimiza cikar Aslinda buradaki i i u u unluleri kaynastirma harfidir Fiil kok ya da govdesi r ar er Dilek Kipleri Zaman anlami vermezler sa se dir Bir eylemin yapilmasi ya da bir olusun harekatinin bildirimi anlatan kiplerdir Dorde ayrilir Gereklilik Kipi Eyleme meli mali eklerinden birini getirmek suretiyle yapilir Zorunluluk kural ve olasiliklari anlatir Haftada bir kitap okumaliyim Onu bulmalisin Sinavdan iyi not almaliyim Sinava iyi calismaliyim Istek Kipi Bir is olus veya hareketin yapilmasinin olmasinin istendigini belirten kiptir Ekleri ses uyumuna gore e a dir Simdi affini yazayim Su konuyu ogreneyim Buradaki e harfi istek kipidir ogren e yim ogren e sin ogren e ogren e lim ogren e siniz ogren e ler Fiile gelen sa se ekleri ile yapilir Fiilin yapilmasini kosula bagli olarak anlatir Bir eylemin bagli oldugu durumlarda kullanilir Sart Kipi Fiili sarta ve dilege baglayan kiptir Sart kipini alan fiil yalniz basina bir anlam ifade etmez Temel cumledeki yarginin gerceklesmesini sarta baglayan yardimci bir ogedir Iki anlamda kullanilir Fiile sa se ekleri getirilerek yapilir Eger biraz calissa derslerden iyi not alacakEmir Kipi Bir is olus veya hareketin olmasini yapilmasini veya yapilmamasini emretmek icin kullanilir Eki yoktur Bir bardak su ver Kapiyi kapat