Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Nisan 2023) () |
Vilnius ve Radom Paktı (Lehçe: Unia wileńsko-radomska, Litvanca: Vilniaus-Radomo sutartis), Litvanya Büyük Dükalığı Vilnius'ta kabul edilen ve 1401 yılında Polonya Krallığı Radom'daki Kraliyet Konseyi tarafından onaylanan üç yasadan oluşan bir setti. Birlik, daha önceki Krewo Birliği Yasasını (1385) değiştirmiş ve Ostrów Anlaşmasını (1392) onaylamıştır. Litvanya Büyük Dükü Vytautas, Litvanya işlerinden tamamen sorumlu olurken, Polonya Kralı Władysław II Jagiełło bir derebeyi haklarını saklı tuttu. Vytautas'ın ölümünden sonra Litvanya, Władysław II Jagiełło veya onun yasal varisi tarafından yönetilecekti. Bu birlik genel olarak Polonya-Litvanya birliğinin güçlendirilmesi olarak görülmektedir.
Arka plan
Hem Polonya Kralı Władysław II Jagiełło hem de Litvanya Büyük Dükü Vytautas, 1385'ten beri var olan Polonya-Litvanya birliğini yenilemeye çalıştılar. 1399'da Polonya Kraliçesi Jadwiga doğum komplikasyonları nedeniyle öldü ve Władysław II Jagiełło'yu yabancı bir ülkenin kralı ve varissiz bıraktı. Polonyalı soylular Władysław II Jagiełło'yu tahttan feragat etmeye zorlarsa, Litvanya'ya dönüp Büyük Dük'ün tahtını talep edecekti. Vytautas ya Trakai Dükalığı'na dönmek ya da başka bir iç savaş başlatmak zorunda kalacaktı. Aynı yıl Vytautas, Altın Orda'ya karşı Vorskla Nehri Savaşı'nda büyük bir yenilgiye uğradı ve Smolensk Prensliği, Pskov Cumhuriyeti ve Velikiy Novgorod'da isyanlarla karşılaştı.
Hükümler
Müzakereler 1400 yılının Aralık ayı sonlarında Hrodna'da başladı. Birlik üç ayrı senetle imzalandı: biri Władysław II Jagiełło tarafından (orijinali günümüze ulaşmadı), diğeri Vytautas ve Litvanya soyluları tarafından (18 Ocak 1401'de Vilnius'ta) ve üçüncüsü Polonya Kraliyet Konseyi tarafından (11 Mart 1401'de Radom'da). Litvanyalı soyluların ilk kez sadece Grandük'ün antlaşmalarının tanıkları olarak değil, kendi adlarına siyasi bir belge yayınlamaları önemlidir.
Vytautas Litvanya Büyük Dükü (magnus dux) olarak atanırken, kuzeni Polonya Kralı Władysław II Jagiełło derebeyi (supremus dux) haklarını korudu. Birlik, Vytautas'ın Litvanya'nın gerçek bir hükümdarı olarak statüsünü ve "büyük dük" unvanını kullanma hakkını yasallaştırdı (daha önce bunu yapıyordu ancak Polonya ile yazışmalarda bulunmuyordu) Ancak bu bağımsızlık geçici olacaktı - Vytautas'ın ölümünden sonra Litvanya, Władysław II Jagiełło veya yasal varisi tarafından yönetilecek ve Polonya krallığının ve tacının bir parçası olacaktı. Polonya ve Litvanya soyluları birbirlerine danışmadan yeni bir Polonya Kralı seçmeme konusunda anlaştılar. O sırada ne Władysław II Jagiełło'nun ne de Vytautas'ın varisleri vardı, ancak her ikisi de hem Polonya Krallığı'nı hem de Büyük Dükalığı miras alacak meşru oğullar doğurmayı umuyordu (sonunda bunu başaracak olan Jogaila olacaktı). Vytautas ayrıca Jagiełło'ya, taca, krallığa ve Polonya sakinlerine olan yeminlerini yeniledi ve gerektiğinde onlara yardım edeceğine söz verdi.
Sonrası ve değerlendirmeler
Yenilenen ittifak durumu istikrara kavuşturarak Vytautas'ın Töton Şövalyelerine karşı bir saldırı başlatmasına ve ilk Samogit ayaklanmasını başlatmasına olanak sağladı. Sonunda, ortak Polonya-Litvanya kuvvetleri 1410'da Grunwald Savaşı'nda Şövalyelere karşı kesin bir zafer elde etti. Antlaşma Litvanyalı ve Polonyalı tarihçiler tarafından çeşitli şekillerde yorumlanmıştır. Bazıları bunun Vytautas açısından diplomatik bir başarısızlık olduğunu, çünkü birliğin onun Litvanya Kralı olarak taç giymesinin önünü kapattığını savundu. Diğerleri ise bunu, Büyük Dükalığı tamamen Polonya Krallığı'na dahil etme planları başarısız olan Polonyalıların verdiği bir taviz olarak gördü. Üçüncü bir düşünce ekolü ise birleşmeyi karşılıklı bir uzlaşma olarak değerlendirdi: Litvanya tam bağımsızlık planlarından vazgeçerken, Polonya da Litvanya'yı üniter bir devlete tam olarak dahil etme planlarından vazgeçti. Daha yakın tarihli bazı akademik çalışmalar, birliğin önemini abartmama eğilimindedir ve bunu 1392'den beri var olan Polonya-Litvanya ilişkilerinin sadece bir kodifikasyonu olarak görmektedir. Diğer araştırmacılar ise Litvanyalıların yeni Polonya hükümdarının seçimine dahil edilmesini vurgulamaktadır. Jadwiga'nın ölümüyle Polonya kalıtsal olarak yönetme hakkına sahip son hükümdarını kaybetmiş, Polonyalı soylular onun ölümü üzerine yeni kralı seçme hakkını kendilerine saklı tutmuş, hatta Kazimierz III'ün torunu Cejle'li Anne ile yeni evlenen olası oğlunun hakları bile garanti altına alınmamıştı. Litvanyalı soyluların gelecekteki seçimlere dahil edilmesi, Polonya'da "Polonya krallığının tacı" (corona regni Poloniae) kavramıyla somutlaşan "krallık topluluğuna" (communitas regni) dahil edilmeleri olarak görülebilir.
Kaynakça
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "daniel" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "ivin" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "jean" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "jerzy" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "kiaupa" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "kiaupa2" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "petra" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
<references> üzerinde tanımlanan "pfic" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Nisan 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Vilnius ve Radom Pakti Lehce Unia wilensko radomska Litvanca Vilniaus Radomo sutartis Litvanya Buyuk Dukaligi Vilnius ta kabul edilen ve 1401 yilinda Polonya Kralligi Radom daki Kraliyet Konseyi tarafindan onaylanan uc yasadan olusan bir setti Birlik daha onceki Krewo Birligi Yasasini 1385 degistirmis ve Ostrow Anlasmasini 1392 onaylamistir Litvanya Buyuk Duku Vytautas Litvanya islerinden tamamen sorumlu olurken Polonya Krali Wladyslaw II Jagiello bir derebeyi haklarini sakli tuttu Vytautas in olumunden sonra Litvanya Wladyslaw II Jagiello veya onun yasal varisi tarafindan yonetilecekti Bu birlik genel olarak Polonya Litvanya birliginin guclendirilmesi olarak gorulmektedir Polonya ve Litvanya 1386 1434Arka planHem Polonya Krali Wladyslaw II Jagiello hem de Litvanya Buyuk Duku Vytautas 1385 ten beri var olan Polonya Litvanya birligini yenilemeye calistilar 1399 da Polonya Kralicesi Jadwiga dogum komplikasyonlari nedeniyle oldu ve Wladyslaw II Jagiello yu yabanci bir ulkenin krali ve varissiz birakti Polonyali soylular Wladyslaw II Jagiello yu tahttan feragat etmeye zorlarsa Litvanya ya donup Buyuk Duk un tahtini talep edecekti Vytautas ya Trakai Dukaligi na donmek ya da baska bir ic savas baslatmak zorunda kalacakti Ayni yil Vytautas Altin Orda ya karsi Vorskla Nehri Savasi nda buyuk bir yenilgiye ugradi ve Smolensk Prensligi Pskov Cumhuriyeti ve Velikiy Novgorod da isyanlarla karsilasti HukumlerMuzakereler 1400 yilinin Aralik ayi sonlarinda Hrodna da basladi Birlik uc ayri senetle imzalandi biri Wladyslaw II Jagiello tarafindan orijinali gunumuze ulasmadi digeri Vytautas ve Litvanya soylulari tarafindan 18 Ocak 1401 de Vilnius ta ve ucuncusu Polonya Kraliyet Konseyi tarafindan 11 Mart 1401 de Radom da Litvanyali soylularin ilk kez sadece Granduk un antlasmalarinin taniklari olarak degil kendi adlarina siyasi bir belge yayinlamalari onemlidir Vytautas Litvanya Buyuk Duku magnus dux olarak atanirken kuzeni Polonya Krali Wladyslaw II Jagiello derebeyi supremus dux haklarini korudu Birlik Vytautas in Litvanya nin gercek bir hukumdari olarak statusunu ve buyuk duk unvanini kullanma hakkini yasallastirdi daha once bunu yapiyordu ancak Polonya ile yazismalarda bulunmuyordu Ancak bu bagimsizlik gecici olacakti Vytautas in olumunden sonra Litvanya Wladyslaw II Jagiello veya yasal varisi tarafindan yonetilecek ve Polonya kralliginin ve tacinin bir parcasi olacakti Polonya ve Litvanya soylulari birbirlerine danismadan yeni bir Polonya Krali secmeme konusunda anlastilar O sirada ne Wladyslaw II Jagiello nun ne de Vytautas in varisleri vardi ancak her ikisi de hem Polonya Kralligi ni hem de Buyuk Dukaligi miras alacak mesru ogullar dogurmayi umuyordu sonunda bunu basaracak olan Jogaila olacakti Vytautas ayrica Jagiello ya taca kralliga ve Polonya sakinlerine olan yeminlerini yeniledi ve gerektiginde onlara yardim edecegine soz verdi Sonrasi ve degerlendirmelerYenilenen ittifak durumu istikrara kavusturarak Vytautas in Toton Sovalyelerine karsi bir saldiri baslatmasina ve ilk Samogit ayaklanmasini baslatmasina olanak sagladi Sonunda ortak Polonya Litvanya kuvvetleri 1410 da Grunwald Savasi nda Sovalyelere karsi kesin bir zafer elde etti Antlasma Litvanyali ve Polonyali tarihciler tarafindan cesitli sekillerde yorumlanmistir Bazilari bunun Vytautas acisindan diplomatik bir basarisizlik oldugunu cunku birligin onun Litvanya Krali olarak tac giymesinin onunu kapattigini savundu Digerleri ise bunu Buyuk Dukaligi tamamen Polonya Kralligi na dahil etme planlari basarisiz olan Polonyalilarin verdigi bir taviz olarak gordu Ucuncu bir dusunce ekolu ise birlesmeyi karsilikli bir uzlasma olarak degerlendirdi Litvanya tam bagimsizlik planlarindan vazgecerken Polonya da Litvanya yi uniter bir devlete tam olarak dahil etme planlarindan vazgecti Daha yakin tarihli bazi akademik calismalar birligin onemini abartmama egilimindedir ve bunu 1392 den beri var olan Polonya Litvanya iliskilerinin sadece bir kodifikasyonu olarak gormektedir Diger arastirmacilar ise Litvanyalilarin yeni Polonya hukumdarinin secimine dahil edilmesini vurgulamaktadir Jadwiga nin olumuyle Polonya kalitsal olarak yonetme hakkina sahip son hukumdarini kaybetmis Polonyali soylular onun olumu uzerine yeni krali secme hakkini kendilerine sakli tutmus hatta Kazimierz III un torunu Cejle li Anne ile yeni evlenen olasi oglunun haklari bile garanti altina alinmamisti Litvanyali soylularin gelecekteki secimlere dahil edilmesi Polonya da Polonya kralliginin taci corona regni Poloniae kavramiyla somutlasan krallik topluluguna communitas regni dahil edilmeleri olarak gorulebilir KaynakcaKaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan daniel adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan ivin adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan jean adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan jerzy adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan kiaupa adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan kiaupa2 adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan petra adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme Kaynak hatasi lt references gt uzerinde tanimlanan pfic adindaki lt ref gt etiketi onceki metinde kullanilmiyor Bkz Kaynak gosterme