Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Wikimedia Foundation Inc. ve diğerleri, Vikipedi'ye Türkiye'den erişim engelinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmeden ve kararın kaldırılması sonucunu doğuran Anayasa Mahkemesi kararıdır. 26 Aralık 2019 tarihinde verilen kararın gerekçesi 15 Ocak 2020 tarihinde 31009 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
| Wikimedia Foundation Inc. ve diğerleri | |
|---|---|
 | |
| Kararın Künyesi | |
| Başvuru Numarası | 2017/22355 |
| Karar Tarihi | 26/12/2019 |
| (WIKIMEDIA FOUNDATION INC. ve diğerleri [GK], B. No: 2017/22355, 26/12/2019, § …) | |
| Başvurucular | |
| |
| Başvurunun Konusu | |
| Başvuru, Wikipedia isimli internet sitesinin tamamına erişimin engellenmesi kararı verilmesinin ifade özgürlüğünü ihlal ettiği iddiasına ilişkindir. | |
| Başvurunun Sonucu | |
| Uygulanabilirlik yönünden | Anayasa'nın 15. maddesi yönünden inceleme yapılmasına gerek olmadığına karar verilmiştir. |
| Kabul edilebilirlik yönünden | İkinci başvurucunun başvurusu kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez bulunmuştur. Birinci, üçüncü ve dördüncü başvurucuların iddialarının kabul edilebilir olduğuna karar verilmiştir. |
| Esas yönünden | Anayasa’nın 26. maddesinde yer alan ifade özgürlüğünün birinci, üçüncü ve dördüncü başvurucular yönünden ihlal edildiğine oy çokluğu ile karar verilmiştir. |
Karara konu olay
Başbakanlık Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna (BTK) hitaben 28/4/2017 tarihinde yazdığı yazı ile Wikipedia'da bulunan ve 4/5/2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 8/A maddesi uyarınca "Yaşam hakkı ile kişilerin ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi" açısından gecikmesinde sakınca bulunan haller kapsamında değerlendirilen iki içeriğin çıkarılması, çıkarılmaması durumunda içeriklere erişimin engellenmesi, içeriklere erişimin engellenememesi durumunda da alan adı üzerinden internet sitesinin tümüne yönelik erişimin engellenmesi kararı verilmesini talep etmiştir. Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK) tarafından 29 Nisan 2017 tarihinde, sabah saat 08.00'de, Wikimedia Vakfına ait wikipedia.org alan adına, içeriklerin belirtilen sürede çıkarılmamış olması ve URL bazlı erişimin engellenmesine teknik olarak imkân bulunmaması nedeniyle internet sitesinin tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar vermiştir. BTK, 5651 sayılı Kanun’un 8/A maddesinin (2) numaralı fıkrası gereğince erişimin engellenmesi kararını 29/4/2017 tarihinde Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliğinin onayına sunmuştur. Hakimlik, BTK tarafından onaya sunulan erişimin engellenmesi kararını aynı tarihte onaylamıştır. Hakimliğin gerekçesi şu şekildedir:
"Hakimliğimizce yapılan inceleme sonucunda talebe konu edilen 'www.wikipedia.org' adlı internet sitesinde yer alan
https://en.wikipedia.Org/wiki/ForeignJnvolvementJnjhe_Syrian_Civil_War#Turkey
https://en.wikipedia.org/wiki/State-sponsoredterrorism#Turkey
URL adreslerinde paylaşılan içeriklerin 5651 sayılı Kanunun 8/A maddesi kapsamında, terörü öven, şiddette ve suça teşvik eden kamu düzenini ve milli güvenliği tehdit eden, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, suç işlenmesinin önlenmesine bağlı olarak içeriklere erişimin engellenememesi nedeniyle internet sitesinin tümüne yönelik erişimin engellenmesine dair tedbir kararının, 5651 sayılı Kanunun 8/A maddesinin 2. fıkrası uyarınca onaylanmasına, belirtilen URL adreslerindeki içeriklere erişimin engellenmesi halinde hedeflenen amaç gerçekleşmiş olacağından 'www.wikipedia.org' adlı internet sitesine tümden erişim engelinin kaldırılmasına dair aşağıdaki gibi hüküm kurulmuştur."
Erişim engeli ilk olarak Türkiye'deki internet erişim engellemelerini ve çevrimiçi sansürü eş zamanlı olarak takip eden Turkey Blocks tarafından duyurulmuştur. BTK, alınan kararla ilgili olarak sayafada şu içeriği yayınlamıştır:
5651 sayılı Kanun uyarınca yapılan teknik inceleme ve hukuki değerlendirme sonucunda bu İnternet sitesi (wikipedia.org) hakkındaki Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 'nın 29/04/2017 tarih ve 490.05.01.2017.-182198 sayılı kararına istinaden Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından İDARİ TEDBİR uygulanmaktadır. (After technical analysis and legal consideration based on the Law Nr. 5651, ADMINISTRATION MEASURE has been taken for this website (wikipedia.org) according to Decision Nr. 490.05.01.2017.-182198 dated 29/04/2017 implemented by Information and Communication Technologies Authority.)
Erişim engeli sonrasında Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği'ne yapılan itirazın 4 Mayıs 2017'de reddedilmesi ve redde karşı yapılan itirazın da Ankara 2. Sulh Ceza Hakimliği'nce 7 Mayıs 2017 tarihinde kabul edilmemesi üzerine Wikimedia Foundation Inc. bireysel başvuru yoluna başvurmuştur. Diğer başvurucular da kullanıcı sıfatıyla yaptıkları itirazlarının reddi üzerine yine bireysel başvuru yaparak Anayasa Mahkemesi'ne başvurmuştur.
Vikikaynak'ta Wikimedia Foundation Inc. ve Diğerleri Başvurusu ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
İddia ve savunmalar
Birinci başvurucu Wikimedia Foundation Inc.; Wikipedia'nın tüm dünyadan sayısız gönüllü kullanıcı tarafından yüzlerce dilde yazılmış zengin, tarafsız ve eğitici bilgilerden oluşan bir kaynak olduğunu, içeriğinin ifade ve basın özgürlükleri kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, sitenin tamamına erişimin engellenmesinin demokratik bir toplumun gereklerine aykırı ve orantısız bir müdahale olduğunu belirterek ifade ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia etmiş, Sulh Ceza Hakimliği'nin erişimin engellenmesinin onaylanması kararına konu iki maddede on binden fazla kelimenin ve yüzlerce alıntının yer aldığını, gerekçeli kararda makalelerin hangi kısımlarının hangi nedenlerle hukuka aykırılık teşkil ettiğinin belirtilmediğini ve kararın milyonlarca bilgi içeren bir sitenin tamamına erişimin engellenmesi için yeterli bir gerekçe ihtiva etmediğini ileri sürmüştür. Erişimin engellenmesi kararının onaylanmasına itirazın da ülkede bulunan olağanüstü hâl koşullarına dayanılarak reddedildiğini, Anayasa’nın 15. maddesinde öngörülen olağanüstü hâl düzeninin devlet organlarınca alınan her türlü karar ve yapılan tüm işlemlerin olağanüstü hâl rejimine tabi olduğu şeklinde anlaşılmayacağını, üstelik şikayet konusu erişimin engellenmesi kararı, olağanüstü hâlin ilanını gerektiren nedenlerle ilgili olmadığından olağanüstü hâl tedbiri olarak da görülemeyeceğini belirterek gerekçeli karar hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
İkinci başvurucu Punto24 Bağımsız Gazetecilik Derneği; ifade özgürlüğünü, bilgiye erişim ve bilgiyi yayma haklarını savunan ve bu bağlamda yasal faaliyetler yürüten bir sivil toplum örgütü olduğunu, Wikipedia'ya erişimin engellenmesinin milyonlarca okuyucunun ifade özgürlüğünü ve bilgiye erişim hakkını ortadan kaldırdığını belirtmiş ve tüm Wikipedia kullanıcılarının ifade özgürlüğünün ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
Üçüncü ve dördüncü başvurucular Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak; birinci başvurucunun iddialarına benzer şikayetlerin yanı sıra kullanıcı sıfatıyla başvuru yaptıklarını, internet ve insan hakları alanlarında çalışan akademisyenler olduklarını ve uzun yıllardır bilimsel çalışmaları ve eğitim öğretim faaliyetleri kapsamında Wikipedia'yı kullandıklarını, bazı konularda Wikipedia'nın sağladığı bilgilerin alternatifine ulaşmanın çok güç olduğunu, haber ve görüş alma haklarına yapılan müdahale nedeniyle ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
Bakanlık sunduğu görüşünde; erişimin engellenmesi kararının uygulanması amacıyla öncelikle uyar-kaldır prosedürünün harekete geçirildiğini, birinci başvurucuya söz konusu URL adreslerinde bulunan içeriklerin kaldırılması için bildirimde bulunulduğunu, sonuç alınamadığı için ve ayrıca ilgili URL adreslerinin de şifreli olması nedeniyle teknik olarak erişimin engellenmesi mümkün bulunmadığından internet sitesinin tamamına yönelik erişimin engellenmesi kararı verildiğini ifade etmiştir. Bakanlık; URL adreslerindeki içeriklerin haksız saldırı niteliğinde olduğunu ve yanıltıcı bilgiler içerdiğini, bu içeriklerin yayımlandığı İnternet sitesinin insanlarca kolay erişilebilir bir platform olduğunu, dolayısıyla bunların geniş kitleler üzerinde yaratacağı etkiyi dikkate alarak alınan tedbirin demokratik toplumda gerekli olduğunu belirtmiştir. Bakanlık, Sulh Ceza Hakimliğinin internet sitesinin tamamına yönelik verilen erişimin engellenmesi kararının URL adreslerindeki içeriklerin siteden çıkarılması koşuluyla kaldırılacağına karar vermesi nedeniyle müdahalenin orantılı olduğunu bildirmiştir. Bakanlık ayrıca, kullanıcı sıfatıyla yapılan başvuruların başvurucuların mağdur sıfatını haiz olmamalarından dolayı kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğunu değerlendirmiştir.
Bakanlığın görüşüne karşı verdikleri cevaplarda birinci başvurucu Wikimedia Foundation Inc.; önceki iddiaları ile birlikte, internet sitesinin tamamının kapatılmasının nedeni olarak gösterilen "milli güvenliğin ve kamu düzeninin korunması" kavramının idari ve yargısal makamlar tarafından çok geniş yorumlandığını ifade ederek, Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilen kararda erişimin engellenmesi kararının sebebi olarak haksız saldırı niteliğindeki başvuru konusu içeriklerin devletin itibarını zedelemiş olmasının gösterildiğini, ancak bu sebebin "milli güvenliğin ve kamu düzeninin korunması" amaçlarıyla bağının kurulmadığını, devletlerin kişiler gibi şeref ve itibar hakkı yönünden bir korumaya tabi tutulamayacağını, kamuyu ilgilendiren konulara ilişkin bilgi ve iddiaların devletin itibarının zedelenmesi gibi bir çekince söz konusu olmadan paylaşılabilmesi gerektiğini, Wikipedia'nın herkese açık bir platform olduğunu, Wikipedia'da yer alan maddelerin bağımsız ve gönüllü editörler tarafından oluşturulduğunu ve sürekli geliştirildiğini, dünyanın her yerinden kullanıcılar tarafından bilgi eklenebildiği için farklı görüşlere açık olduğunu, bu nedenle birbiriyle çelişen tartışmalı konuları da barındırdığını, Wikipedia'da yer alan hiçbir bilginin kalıcı ve kesin olmadığını, nitekim başvuru konusu içeriklerde de editörler tarafından erişimin engellenmesi kararından sonra kapsamlı değişiklikler yapıldığını ileri sürmüştür.
Bakanlığın görüşüne karşı verdikleri cevaplarda üçüncü ve dördüncü başvurucular Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak ise; önceki iddiaları ile birlikte, Bakanlığın AİHM'in ve Anayasa Mahkemesi'nin erişimin engellenmesi ile ilgili hiçbir içtihadına görüşünde yer vermediğini, özellikle Anayasa Mahkemesinin 5651 sayılı Kanun'un 8/A maddesi kapsamında erişimin engellenmesi kararı verilebilmesi için idari ve yargısal makamlar tarafından uyulması gereken ilkelerin ayrıntılı olarak ele alındığı Birgün İletişim ve Yayıncılık A.Ş. ([GK], B. No: 2015/18936, 22/5/2019) kararı görmezden gelinerek görüş oluşturduğunu, bütün dünyada erişilebilir olan başvuru konusu içeriklere sadece Türkiye'den erişimin engellenmesi ile hangi tehlikenin acil olarak önlendiğini anlamanın mümkün olmadığını ve 5651 sayılı Kanun'un uygulanmasının sorunlu olduğunu, Hükûmetin de kabul ettiğini, Cumhurbaşkanı tarafından 30/5/2019 tarihinde açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesi'nde birinci amaç olarak "Hak ve Özgürlüklerin Korunması ve Geliştirilmesi"nin belirlendiğini, bu kapsamda düzenlenen 11. hedefin (e) bendinde, 5651 sayılı Kanun'da yer alan erişimin engellenmesi usullerinin ifade özgürlüğü çerçevesinde ele alınarak gerekli değişikliklerin yapılacağı bilgisinin yer aldığını, buna rağmen Bakanlığın görüşünde 5651 sayılı Kanun ile ilgili sorunlara ışık tutacak hiçbir değerlendirme yapılmadığını ileri sürmüşlerdir.
Mahkemenin kararı
Uygulanabilirlik yönünden
Anayasa Mahkemesi hem BTK'nın erişim engeli kararında hem de ilk derece mahkemesi olan Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği'nin kararında tedbirin olağanüstü hal kapsamında alınan tedbirlerden olduğuna ilişkin bir saptama yapılamadığından başvuru konusu erişimin engellenmesi tedbirinin olağanüstü hal döneminde alınmış olmasının, tek başına, bu tedbir aracılığıyla ifade özgürlüğüne yapılan müdahalenin Anayasa’nın "Temel hak ve hürriyetlerin kullanımının durdurulması" kenar başlıklı 15. maddesi kapsamında değerlendirilebileceği anlamına gelmeyeceğine karar vererek başvuruda ayrıca Anayasa’nın 15. maddesi yönünden bir inceleme yapmamıştır.
Kabul edilebilirlik yönünden
Anayasa Mahkemesi kabul edilebilrilik yönünden yaptığı değerlendirmede;
Birinci başvurucu Wikimedia Foundation Inc. yönünden ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar vermiştir.
İkinci başvurucu Punto24 Bağımsız Gazetecilik Derneği yönünden toplumun menfaatinin korunmasını amaçlayan ve (actio popularis) olarak isimlendirilen başvuruların bireysel başvuru hakkı kapsamında kabul edilmediğini belirterek anılan karardan kişisel olarak ve doğrudan etkilendiği konusunda ikna edici bir açıklamada bulunmadığı gerekçesiyle diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar vermiştir.
Üçüncü ve dördüncü başvurucular yönünden ise; başvurucuların daha önce yapmış oldukları başvurulara atıfta bulunarak, başvuru konusu olay bağlamında yapılan incelemede Wikipedia’nın işlevi, kullanıcı sayısı, ulusal ve uluslararası platformlarda bilinirliği, alternatifinin olmaması gibi özellikleri gözönünde bulundurularak önemli bir bilgi kaynağı olduğu, kullanıcı sıfatı taşıyan ve yıllardır bilimsel çalışmaları ve eğitim-öğretim faaliyetleri kapsamında Wikipedia'yı kullandıklarını ifade eden başvurucuların böyle bir kaynaktan yoksun kalmalarından dolayı mağdur sıfatı taşıdıklarını kabul etmiştir.
Esas yönünden
Anayasa Mahkemesi erişimi engellemeye yönelik mahkeme kararıyla içerik sağlayıcı sıfatı nedeniyle birinci başvurucunun, kullanıcı sıfatı nedeniyle de üçüncü ve dördüncü başvurucuların ifade özgürlüklerine yönelik bir müdahalede bulunulduğuna hükmetmiştir.
Yapılan müdahalenin kanuni dayanağı olan 5651 sayılı Kanun'un 8/A maddesinin birinci fıkrasında sayılan ve müdahaleye izin veren sebeplerden hangisine dayanıldığının açıkça ifade edilmediğine, müdahalenin dayanağını teşkil eden kuralda yer almayan devletin itibarının da müdahale sebebi olarak ifade edildiğine, dolayısıyla Kanun'un ilgili kuralının keyfiliğe yol açıldığı izlenimi oluşturacak şekilde genişletici bir yoruma tabi tutulduğuna karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi kararında ayrıca bu duruma ilişkin olarak şu tespite yer vermiştir:
Somut olayda olduğu gibi kanunun izin verdiği müdahale sebeplerinin somut bağlantılar kurulmadan keyfiliğe yol açıldığı izlenimi oluşturacak şekilde geniş yorumlanması, kişilerin hukuki durumlarını belirsizleştirir ve kuralı öngörülemez hale getirir. Bu durumun oluşturacağı caydırıcı etki de başvurucularla birlikte aynı özgürlüğü kullanmak isteyen geniş kitlelerin ifade özgürlüğü üzerinde yaygın ve ağır bir baskıya neden olur.
Kanunilik ve meşru amaç konularında yaptığı değerlendirmede Anayasa Mahkemesi "Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygunluk" kriterine atıf yapmıştır. Söz konusu kriteri, Vikipedi özelinde, mahkeme şu şekilde değerlendirmiştir:
Wikipedia; dünya üzerinde milyonlarca kullanıcısı olan ve sistemde yer alan içeriklerin kullanıcılar tarafından oluşturulduğu bir internet platformudur. Wikipedia’ya yeni bir içerik eklenmesi veya var olan içeriğin zenginleştirilmesi, içeriklerde bulunan bazı bilgilerin güncellenmesi, bazılarının silinmesi gibi değişiklikler sistemde kayıtlı, editör olarak adlandırılan kullanıcılar tarafından yapılmaktadır. Çevrimiçi ansiklopedi olarak nitelendirilen ve her alanda önemli miktarda bilgi barındıran Wikipedia, her gün milyonlarca kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Sitede yer alan arama butonu sayesinde bilgi edinilmek istenen konu hakkındaki içerikler kısa sürede bulunabilmekte, iç bağlantılar aracılığıyla da aranılan konu ile alakalı daha fazla bilgiye erişilebilmektedir. Böyle bir platformun bilginin herkes tarafından ulaşılabilir olmasına sağladığı katkı tartışmasızdır. Dolayısıyla bilgi alma ve verme özgürlüğüne halel gelmemesi için Wikipedia’da yer alan içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla yapılacak bir müdahalenin demokratik toplumda gerekli olduğu ilgili ve yeterli bir gerekçe ile ortaya konulmalıdır.
Anayasa Mahkemesi Wikipedia, içeriğinde bulunan maddelerin sübjektif bilgiler içerebileceğini, hatta sisteme veri girişinin herkese açık olması nedeniyle zaman zaman kötü niyetli girişimlere de maruz kalabildiğini belirterek, başvuru konusu olayda erişimin engellenmesi kararının ardından bağımsız, gönüllü Wikipedia editörleri tarafından karara konu maddeler üzerinde kapsamlı değişiklikler yapıldığını, maddelerin daha tarafsız ve özenli bir üslupla yeniden kaleme alınmaya çalışıldığını, güvenilirliği düşük ve doğrulanamayan içerikler ve bu içeriklerin alıntılandığı kaynakların çıkarıldığını, bu kapsamda Türkiye'nin radikal oluşumlara destek verdiğine ilişkin iddiaların önemli bir kısmının silindiğini, ayrıca Nusra Cephesi ve IŞİD hakkındaki paragrafların büyük ölçüde revize edildiğinive nispeten bilinirliği yüksek ve farklı bakış açılarını yansıtan kaynaklara da atıf yapıldığını, son olarak Suriye'den Türkiye'ye yapıldığı iddia edilen petrol kaçakçılığına ilişkin haberlere karşılık Türkiye'nin ve Irak Kürt Bölgesel Yönetiminin petrol kaçakçılığı iddialarını yalanladığına ilişkin bir cümle ile ABD'nin Türkiye Büyükelçisi John R. Bass'ın bu iddiaların asılsız olduğunu açıkladığı ve 2014 yılındaki bu iddiaları dolayısıyla CIA'in özrünü içeren bir paragraf eklendiğini de kararında tespit etmiştir.
Anayasa Mahkemesi erişime engele neden olan konu ile ilgili ceza soruşturması ve kovuşturmasının açılmamış olduğunu da belirterek idari ve/veya yargısal makamlarca başvuruya konu internet sitesine erişimin engellenmesi şeklindeki kısıtlamanın zorlayıcı bir nedene dayandığının ilgili ve yeterli bir gerekçe ile gösterilemediği sonucuna varmış ve mevcut durumda erişimin engellenmesi tedbirinin sürekli hale gelmesi, bu şekilde süresiz hale gelen kısıtlamaların ifade özgürlüğü üzerinde oldukça orantısız bir müdahale teşkil etmesi sebebiyle birinci, üçüncü ve dördüncü başvurucuların ifade özgürlüğüne yapılan müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı sonucuna ulaşarak Anayasa'nın 26. maddesinin ihlal edildiğine oy çokluğu ile karar vermiştir.
Kaynakça
- ^ "Anayasa Mahkemesi Kararı" (PDF). Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. 15 Ocak 2020. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ocak 2020.
- ^ . Turkey Blocks. 29 Nisan 2017. 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017.
- ^ "Türkiye'de Wikipedia'ya erişim engeli". BBC Türkçe. 29 Nisan 2017. 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Wikimedia Foundation Inc ve digerleri Vikipedi ye Turkiye den erisim engelinin ifade ozgurlugunu ihlal ettigine hukmeden ve kararin kaldirilmasi sonucunu doguran Anayasa Mahkemesi kararidir 26 Aralik 2019 tarihinde verilen kararin gerekcesi 15 Ocak 2020 tarihinde 31009 sayili Resmi Gazete de yayimlanmistir Wikimedia Foundation Inc ve digerleriTurkiye Cumhuriyeti Anayasa MahkemesiKararin KunyesiBasvuru Numarasi2017 22355Karar Tarihi26 12 2019 WIKIMEDIA FOUNDATION INC ve digerleri GK B No 2017 22355 26 12 2019 BasvurucularWikimedia Foundation Inc Punto24 Bagimsiz Gazetecilik Dernegi Yaman Akdeniz Kerem AltiparmakBasvurunun KonusuBasvuru Wikipedia isimli internet sitesinin tamamina erisimin engellenmesi karari verilmesinin ifade ozgurlugunu ihlal ettigi iddiasina iliskindir Basvurunun SonucuUygulanabilirlik yonundenAnayasa nin 15 maddesi yonunden inceleme yapilmasina gerek olmadigina karar verilmistir Kabul edilebilirlik yonundenIkinci basvurucunun basvurusu kisi bakimindan yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez bulunmustur Birinci ucuncu ve dorduncu basvurucularin iddialarinin kabul edilebilir olduguna karar verilmistir Esas yonundenAnayasa nin 26 maddesinde yer alan ifade ozgurlugunun birinci ucuncu ve dorduncu basvurucular yonunden ihlal edildigine oy coklugu ile karar verilmistir Karara konu olayBasbakanlik Guvenlik Isleri Genel Mudurlugu Bilgi Teknolojileri ve Iletisim Kurumuna BTK hitaben 28 4 2017 tarihinde yazdigi yazi ile Wikipedia da bulunan ve 4 5 2007 tarihli ve 5651 sayili Internet Ortaminda Yapilan Yayinlarin Duzenlenmesi ve Bu Yayinlar Yoluyla Islenen Suclarla Mucadele Edilmesi Hakkinda Kanun un 8 A maddesi uyarinca Yasam hakki ile kisilerin ve mal guvenliginin korunmasi milli guvenlik ve kamu duzeninin korunmasi suc islenmesinin onlenmesi acisindan gecikmesinde sakinca bulunan haller kapsaminda degerlendirilen iki icerigin cikarilmasi cikarilmamasi durumunda iceriklere erisimin engellenmesi iceriklere erisimin engellenememesi durumunda da alan adi uzerinden internet sitesinin tumune yonelik erisimin engellenmesi karari verilmesini talep etmistir Bilgi Teknolojileri Kurumu BTK tarafindan 29 Nisan 2017 tarihinde sabah saat 08 00 de Wikimedia Vakfina ait wikipedia org alan adina iceriklerin belirtilen surede cikarilmamis olmasi ve URL bazli erisimin engellenmesine teknik olarak imkan bulunmamasi nedeniyle internet sitesinin tumune yonelik erisimin engellenmesine karar vermistir BTK 5651 sayili Kanun un 8 A maddesinin 2 numarali fikrasi geregince erisimin engellenmesi kararini 29 4 2017 tarihinde Ankara 1 Sulh Ceza Hakimliginin onayina sunmustur Hakimlik BTK tarafindan onaya sunulan erisimin engellenmesi kararini ayni tarihte onaylamistir Hakimligin gerekcesi su sekildedir Hakimligimizce yapilan inceleme sonucunda talebe konu edilen www wikipedia org adli internet sitesinde yer alan https en wikipedia Org wiki ForeignJnvolvementJnjhe Syrian Civil War Turkey https en wikipedia org wiki State sponsoredterrorism Turkey URL adreslerinde paylasilan iceriklerin 5651 sayili Kanunun 8 A maddesi kapsaminda teroru oven siddette ve suca tesvik eden kamu duzenini ve milli guvenligi tehdit eden yasam hakki ile kisilerin can ve mal guvenliginin korunmasi suc islenmesinin onlenmesine bagli olarak iceriklere erisimin engellenememesi nedeniyle internet sitesinin tumune yonelik erisimin engellenmesine dair tedbir kararinin 5651 sayili Kanunun 8 A maddesinin 2 fikrasi uyarinca onaylanmasina belirtilen URL adreslerindeki iceriklere erisimin engellenmesi halinde hedeflenen amac gerceklesmis olacagindan www wikipedia org adli internet sitesine tumden erisim engelinin kaldirilmasina dair asagidaki gibi hukum kurulmustur Erisim engeli ilk olarak Turkiye deki internet erisim engellemelerini ve cevrimici sansuru es zamanli olarak takip eden Turkey Blocks tarafindan duyurulmustur BTK alinan kararla ilgili olarak sayafada su icerigi yayinlamistir 5651 sayili Kanun uyarinca yapilan teknik inceleme ve hukuki degerlendirme sonucunda bu Internet sitesi wikipedia org hakkindaki Bilgi Teknolojileri ve Iletisim Kurumu nin 29 04 2017 tarih ve 490 05 01 2017 182198 sayili kararina istinaden Bilgi Teknolojileri ve Iletisim Kurumu tarafindan IDARI TEDBIR uygulanmaktadir After technical analysis and legal consideration based on the Law Nr 5651 ADMINISTRATION MEASURE has been taken for this website wikipedia org according to Decision Nr 490 05 01 2017 182198 dated 29 04 2017 implemented by Information and Communication Technologies Authority Erisim engeli sonrasinda Ankara 1 Sulh Ceza Hakimligi ne yapilan itirazin 4 Mayis 2017 de reddedilmesi ve redde karsi yapilan itirazin da Ankara 2 Sulh Ceza Hakimligi nce 7 Mayis 2017 tarihinde kabul edilmemesi uzerine Wikimedia Foundation Inc bireysel basvuru yoluna basvurmustur Diger basvurucular da kullanici sifatiyla yaptiklari itirazlarinin reddi uzerine yine bireysel basvuru yaparak Anayasa Mahkemesi ne basvurmustur Vikikaynak ta Wikimedia Foundation Inc ve Digerleri Basvurusu ile ilgili metin bulabilirsiniz Iddia ve savunmalarBirinci basvurucu Wikimedia Foundation Inc Wikipedia nin tum dunyadan sayisiz gonullu kullanici tarafindan yuzlerce dilde yazilmis zengin tarafsiz ve egitici bilgilerden olusan bir kaynak oldugunu iceriginin ifade ve basin ozgurlukleri kapsaminda degerlendirilmesi gerektigini sitenin tamamina erisimin engellenmesinin demokratik bir toplumun gereklerine aykiri ve orantisiz bir mudahale oldugunu belirterek ifade ve basin ozgurluklerinin ihlal edildigini iddia etmis Sulh Ceza Hakimligi nin erisimin engellenmesinin onaylanmasi kararina konu iki maddede on binden fazla kelimenin ve yuzlerce alintinin yer aldigini gerekceli kararda makalelerin hangi kisimlarinin hangi nedenlerle hukuka aykirilik teskil ettiginin belirtilmedigini ve kararin milyonlarca bilgi iceren bir sitenin tamamina erisimin engellenmesi icin yeterli bir gerekce ihtiva etmedigini ileri surmustur Erisimin engellenmesi kararinin onaylanmasina itirazin da ulkede bulunan olaganustu hal kosullarina dayanilarak reddedildigini Anayasa nin 15 maddesinde ongorulen olaganustu hal duzeninin devlet organlarinca alinan her turlu karar ve yapilan tum islemlerin olaganustu hal rejimine tabi oldugu seklinde anlasilmayacagini ustelik sikayet konusu erisimin engellenmesi karari olaganustu halin ilanini gerektiren nedenlerle ilgili olmadigindan olaganustu hal tedbiri olarak da gorulemeyecegini belirterek gerekceli karar hakkinin ihlal edildigini ileri surmustur Ikinci basvurucu Punto24 Bagimsiz Gazetecilik Dernegi ifade ozgurlugunu bilgiye erisim ve bilgiyi yayma haklarini savunan ve bu baglamda yasal faaliyetler yuruten bir sivil toplum orgutu oldugunu Wikipedia ya erisimin engellenmesinin milyonlarca okuyucunun ifade ozgurlugunu ve bilgiye erisim hakkini ortadan kaldirdigini belirtmis ve tum Wikipedia kullanicilarinin ifade ozgurlugunun ihlal edildigini ileri surmustur Ucuncu ve dorduncu basvurucular Yaman Akdeniz ve Kerem Altiparmak birinci basvurucunun iddialarina benzer sikayetlerin yani sira kullanici sifatiyla basvuru yaptiklarini internet ve insan haklari alanlarinda calisan akademisyenler olduklarini ve uzun yillardir bilimsel calismalari ve egitim ogretim faaliyetleri kapsaminda Wikipedia yi kullandiklarini bazi konularda Wikipedia nin sagladigi bilgilerin alternatifine ulasmanin cok guc oldugunu haber ve gorus alma haklarina yapilan mudahale nedeniyle ifade ozgurluklerinin ihlal edildigini ileri surmuslerdir Bakanlik sundugu gorusunde erisimin engellenmesi kararinin uygulanmasi amaciyla oncelikle uyar kaldir prosedurunun harekete gecirildigini birinci basvurucuya soz konusu URL adreslerinde bulunan iceriklerin kaldirilmasi icin bildirimde bulunuldugunu sonuc alinamadigi icin ve ayrica ilgili URL adreslerinin de sifreli olmasi nedeniyle teknik olarak erisimin engellenmesi mumkun bulunmadigindan internet sitesinin tamamina yonelik erisimin engellenmesi karari verildigini ifade etmistir Bakanlik URL adreslerindeki iceriklerin haksiz saldiri niteliginde oldugunu ve yaniltici bilgiler icerdigini bu iceriklerin yayimlandigi Internet sitesinin insanlarca kolay erisilebilir bir platform oldugunu dolayisiyla bunlarin genis kitleler uzerinde yaratacagi etkiyi dikkate alarak alinan tedbirin demokratik toplumda gerekli oldugunu belirtmistir Bakanlik Sulh Ceza Hakimliginin internet sitesinin tamamina yonelik verilen erisimin engellenmesi kararinin URL adreslerindeki iceriklerin siteden cikarilmasi kosuluyla kaldirilacagina karar vermesi nedeniyle mudahalenin orantili oldugunu bildirmistir Bakanlik ayrica kullanici sifatiyla yapilan basvurularin basvurucularin magdur sifatini haiz olmamalarindan dolayi kisi bakimindan yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez oldugunu degerlendirmistir Bakanligin gorusune karsi verdikleri cevaplarda birinci basvurucu Wikimedia Foundation Inc onceki iddialari ile birlikte internet sitesinin tamaminin kapatilmasinin nedeni olarak gosterilen milli guvenligin ve kamu duzeninin korunmasi kavraminin idari ve yargisal makamlar tarafindan cok genis yorumlandigini ifade ederek Sulh Ceza Hakimligi tarafindan verilen kararda erisimin engellenmesi kararinin sebebi olarak haksiz saldiri niteligindeki basvuru konusu iceriklerin devletin itibarini zedelemis olmasinin gosterildigini ancak bu sebebin milli guvenligin ve kamu duzeninin korunmasi amaclariyla baginin kurulmadigini devletlerin kisiler gibi seref ve itibar hakki yonunden bir korumaya tabi tutulamayacagini kamuyu ilgilendiren konulara iliskin bilgi ve iddialarin devletin itibarinin zedelenmesi gibi bir cekince soz konusu olmadan paylasilabilmesi gerektigini Wikipedia nin herkese acik bir platform oldugunu Wikipedia da yer alan maddelerin bagimsiz ve gonullu editorler tarafindan olusturuldugunu ve surekli gelistirildigini dunyanin her yerinden kullanicilar tarafindan bilgi eklenebildigi icin farkli goruslere acik oldugunu bu nedenle birbiriyle celisen tartismali konulari da barindirdigini Wikipedia da yer alan hicbir bilginin kalici ve kesin olmadigini nitekim basvuru konusu iceriklerde de editorler tarafindan erisimin engellenmesi kararindan sonra kapsamli degisiklikler yapildigini ileri surmustur Bakanligin gorusune karsi verdikleri cevaplarda ucuncu ve dorduncu basvurucular Yaman Akdeniz ve Kerem Altiparmak ise onceki iddialari ile birlikte Bakanligin AIHM in ve Anayasa Mahkemesi nin erisimin engellenmesi ile ilgili hicbir ictihadina gorusunde yer vermedigini ozellikle Anayasa Mahkemesinin 5651 sayili Kanun un 8 A maddesi kapsaminda erisimin engellenmesi karari verilebilmesi icin idari ve yargisal makamlar tarafindan uyulmasi gereken ilkelerin ayrintili olarak ele alindigi Birgun Iletisim ve Yayincilik A S GK B No 2015 18936 22 5 2019 karari gormezden gelinerek gorus olusturdugunu butun dunyada erisilebilir olan basvuru konusu iceriklere sadece Turkiye den erisimin engellenmesi ile hangi tehlikenin acil olarak onlendigini anlamanin mumkun olmadigini ve 5651 sayili Kanun un uygulanmasinin sorunlu oldugunu Hukumetin de kabul ettigini Cumhurbaskani tarafindan 30 5 2019 tarihinde aciklanan Yargi Reformu Strateji Belgesi nde birinci amac olarak Hak ve Ozgurluklerin Korunmasi ve Gelistirilmesi nin belirlendigini bu kapsamda duzenlenen 11 hedefin e bendinde 5651 sayili Kanun da yer alan erisimin engellenmesi usullerinin ifade ozgurlugu cercevesinde ele alinarak gerekli degisikliklerin yapilacagi bilgisinin yer aldigini buna ragmen Bakanligin gorusunde 5651 sayili Kanun ile ilgili sorunlara isik tutacak hicbir degerlendirme yapilmadigini ileri surmuslerdir Mahkemenin karariUygulanabilirlik yonunden Anayasa Mahkemesi hem BTK nin erisim engeli kararinda hem de ilk derece mahkemesi olan Ankara 1 Sulh Ceza Hakimligi nin kararinda tedbirin olaganustu hal kapsaminda alinan tedbirlerden olduguna iliskin bir saptama yapilamadigindan basvuru konusu erisimin engellenmesi tedbirinin olaganustu hal doneminde alinmis olmasinin tek basina bu tedbir araciligiyla ifade ozgurlugune yapilan mudahalenin Anayasa nin Temel hak ve hurriyetlerin kullaniminin durdurulmasi kenar baslikli 15 maddesi kapsaminda degerlendirilebilecegi anlamina gelmeyecegine karar vererek basvuruda ayrica Anayasa nin 15 maddesi yonunden bir inceleme yapmamistir Kabul edilebilirlik yonunden Anayasa Mahkemesi kabul edilebilrilik yonunden yaptigi degerlendirmede Birinci basvurucu Wikimedia Foundation Inc yonunden ifade ozgurlugunun ihlal edildigine iliskin iddianin kabul edilebilir olduguna karar vermistir Ikinci basvurucu Punto24 Bagimsiz Gazetecilik Dernegi yonunden toplumun menfaatinin korunmasini amaclayan ve actio popularis olarak isimlendirilen basvurularin bireysel basvuru hakki kapsaminda kabul edilmedigini belirterek anilan karardan kisisel olarak ve dogrudan etkilendigi konusunda ikna edici bir aciklamada bulunmadigi gerekcesiyle diger kabul edilebilirlik kosullari yonunden incelenmeksizin kisi bakimindan yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduguna karar vermistir Ucuncu ve dorduncu basvurucular yonunden ise basvurucularin daha once yapmis olduklari basvurulara atifta bulunarak basvuru konusu olay baglaminda yapilan incelemede Wikipedia nin islevi kullanici sayisi ulusal ve uluslararasi platformlarda bilinirligi alternatifinin olmamasi gibi ozellikleri gozonunde bulundurularak onemli bir bilgi kaynagi oldugu kullanici sifati tasiyan ve yillardir bilimsel calismalari ve egitim ogretim faaliyetleri kapsaminda Wikipedia yi kullandiklarini ifade eden basvurucularin boyle bir kaynaktan yoksun kalmalarindan dolayi magdur sifati tasidiklarini kabul etmistir Esas yonunden Anayasa Mahkemesi erisimi engellemeye yonelik mahkeme karariyla icerik saglayici sifati nedeniyle birinci basvurucunun kullanici sifati nedeniyle de ucuncu ve dorduncu basvurucularin ifade ozgurluklerine yonelik bir mudahalede bulunulduguna hukmetmistir Yapilan mudahalenin kanuni dayanagi olan 5651 sayili Kanun un 8 A maddesinin birinci fikrasinda sayilan ve mudahaleye izin veren sebeplerden hangisine dayanildiginin acikca ifade edilmedigine mudahalenin dayanagini teskil eden kuralda yer almayan devletin itibarinin da mudahale sebebi olarak ifade edildigine dolayisiyla Kanun un ilgili kuralinin keyfilige yol acildigi izlenimi olusturacak sekilde genisletici bir yoruma tabi tutulduguna karar vermistir Anayasa Mahkemesi kararinda ayrica bu duruma iliskin olarak su tespite yer vermistir Somut olayda oldugu gibi kanunun izin verdigi mudahale sebeplerinin somut baglantilar kurulmadan keyfilige yol acildigi izlenimi olusturacak sekilde genis yorumlanmasi kisilerin hukuki durumlarini belirsizlestirir ve kurali ongorulemez hale getirir Bu durumun olusturacagi caydirici etki de basvurucularla birlikte ayni ozgurlugu kullanmak isteyen genis kitlelerin ifade ozgurlugu uzerinde yaygin ve agir bir baskiya neden olur Kanunilik ve mesru amac konularinda yaptigi degerlendirmede Anayasa Mahkemesi Demokratik Toplum Duzeninin Gereklerine Uygunluk kriterine atif yapmistir Soz konusu kriteri Vikipedi ozelinde mahkeme su sekilde degerlendirmistir Wikipedia dunya uzerinde milyonlarca kullanicisi olan ve sistemde yer alan iceriklerin kullanicilar tarafindan olusturuldugu bir internet platformudur Wikipedia ya yeni bir icerik eklenmesi veya var olan icerigin zenginlestirilmesi iceriklerde bulunan bazi bilgilerin guncellenmesi bazilarinin silinmesi gibi degisiklikler sistemde kayitli editor olarak adlandirilan kullanicilar tarafindan yapilmaktadir Cevrimici ansiklopedi olarak nitelendirilen ve her alanda onemli miktarda bilgi barindiran Wikipedia her gun milyonlarca kisi tarafindan ziyaret edilmektedir Sitede yer alan arama butonu sayesinde bilgi edinilmek istenen konu hakkindaki icerikler kisa surede bulunabilmekte ic baglantilar araciligiyla da aranilan konu ile alakali daha fazla bilgiye erisilebilmektedir Boyle bir platformun bilginin herkes tarafindan ulasilabilir olmasina sagladigi katki tartismasizdir Dolayisiyla bilgi alma ve verme ozgurlugune halel gelmemesi icin Wikipedia da yer alan icerige erisimin engellenmesi yoluyla yapilacak bir mudahalenin demokratik toplumda gerekli oldugu ilgili ve yeterli bir gerekce ile ortaya konulmalidir Anayasa Mahkemesi Wikipedia iceriginde bulunan maddelerin subjektif bilgiler icerebilecegini hatta sisteme veri girisinin herkese acik olmasi nedeniyle zaman zaman kotu niyetli girisimlere de maruz kalabildigini belirterek basvuru konusu olayda erisimin engellenmesi kararinin ardindan bagimsiz gonullu Wikipedia editorleri tarafindan karara konu maddeler uzerinde kapsamli degisiklikler yapildigini maddelerin daha tarafsiz ve ozenli bir uslupla yeniden kaleme alinmaya calisildigini guvenilirligi dusuk ve dogrulanamayan icerikler ve bu iceriklerin alintilandigi kaynaklarin cikarildigini bu kapsamda Turkiye nin radikal olusumlara destek verdigine iliskin iddialarin onemli bir kisminin silindigini ayrica Nusra Cephesi ve ISID hakkindaki paragraflarin buyuk olcude revize edildiginive nispeten bilinirligi yuksek ve farkli bakis acilarini yansitan kaynaklara da atif yapildigini son olarak Suriye den Turkiye ye yapildigi iddia edilen petrol kacakciligina iliskin haberlere karsilik Turkiye nin ve Irak Kurt Bolgesel Yonetiminin petrol kacakciligi iddialarini yalanladigina iliskin bir cumle ile ABD nin Turkiye Buyukelcisi John R Bass in bu iddialarin asilsiz oldugunu acikladigi ve 2014 yilindaki bu iddialari dolayisiyla CIA in ozrunu iceren bir paragraf eklendigini de kararinda tespit etmistir Anayasa Mahkemesi erisime engele neden olan konu ile ilgili ceza sorusturmasi ve kovusturmasinin acilmamis oldugunu da belirterek idari ve veya yargisal makamlarca basvuruya konu internet sitesine erisimin engellenmesi seklindeki kisitlamanin zorlayici bir nedene dayandiginin ilgili ve yeterli bir gerekce ile gosterilemedigi sonucuna varmis ve mevcut durumda erisimin engellenmesi tedbirinin surekli hale gelmesi bu sekilde suresiz hale gelen kisitlamalarin ifade ozgurlugu uzerinde oldukca orantisiz bir mudahale teskil etmesi sebebiyle birinci ucuncu ve dorduncu basvurucularin ifade ozgurlugune yapilan mudahalenin demokratik toplum duzeninin gereklerine uygun olmadigi sonucuna ulasarak Anayasa nin 26 maddesinin ihlal edildigine oy coklugu ile karar vermistir Kaynakca Anayasa Mahkemesi Karari PDF Cumhurbaskanligi Idari Isler Baskanligi Hukuk ve Mevzuat Genel Mudurlugu 15 Ocak 2020 15 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Ocak 2020 Turkey Blocks 29 Nisan 2017 11 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2017 Turkiye de Wikipedia ya erisim engeli BBC Turkce 29 Nisan 2017 29 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2017