Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
X-ışını ikilileri, X-ışınlarında aydınlık olan ikili yıldızların bir sınıfıdır. X-ışınları bir maddenin verici denilen (genellikle normal bir yıldızın) bir bileşeninden bir beyaz cücenin, nötron yıldızının ya da kara deliğin sıkıştırılmasından oluşan kütle alıcı denilen diğer bileşenine düşmesiyle üretilir. Birbirlerini çeken madde X-ışınları gibi, geriye kalan kütlesinin birkaç ondalığı kadar, yerçekimi potansiyel enerjisini serbest bırakır. (Hidrojen füzyon, geriye kalan kütlenin sadece yüzde 0.7sini serbest bırakır.) Tipik sabit düşük kütleli bir X-ışını ikilisinden saniyede tahmini 1041 pozitron kaçmaktadır.
Sınıflandırma
X-ışını çiftleri, temel fiziği daha iyi yansıtabilmesi için birçok alt (bazen üst üste olan) sınıfa bölünmüştür. Kütleye göre sınıflandırma (yüksek, orta, düşük), sıkıştırılmış X-ışını yayan kütle alıcı anlamına değil, optik olarak görünür verici anlamına geldiğini unutmamalıyız.
- Düşük kütleli X-ışını ikilileri
- Orta kütleli X-ışını ikilileri
- Yüksek kütleli X-ışını ikilileri
- Diğerleri
- Microkuasarlar (karadeliğe ya da nötrona ev sahipliği yapan radio-jet X-ışın ikilileri)
Düşük kütleli X-ışını ikilileri
Düşük kütleli X-ışını ikilisi, bileşenlerinden biri kara delik ya da nötron yıldızı olan ikili bir yıldız. Diğer verici bileşeni genellikle Roche lobunu doldurur ve bu nedenle sıkışmış yıldıza kütle aktarır. Verici, sıkıştırılmış nesneden daha az yoğundur ve ana sekans evresinde olabilir. Yaklaşık yüz küsur düşük kütleli X-ışını ikilileri Samanyolunda tespit edilmiştir ve bu, on üç düşük kütleli X-ışını ikilisi küresel kümelerde tespit edilmiştir. Chandra X-ışını Gözlemevinden gelen yeni veriler, pek çok uzak galaksilerdeki düşük kütleli X-ışını ikililerini ortaya koymuştur.
Tipik bir düşük kütleli X-ışını ikilileri, X-ışınlarındaki radyasyonun neredeyse tamamını emer ve genellikle görünür ışığın %1'inden daha azdırlar. Bu yüzden, X-ışınları gökyüzünde en parlak objelerdir fakat görülebilir ışıklarda nispeten solukturlar .Belirgin büyüklükleri tipik olarak yaklaşık 15-20 civarındadır. Sistemin en parlak kısmı sıkılaşmış nesnenin etrafındaki yığılma diskidir. Düşük kütleli X-ışını ikililerinin yörünge süreleri on dakika ile yüzlerce gün arasında değişir.
Orta kütleli X-ışını ikilileri
Bir orta kütle X-ışını ikilisi bileşenlerinden biri bir nötron yıldızı veya bir kara delik olan bir ikili yıldız sistemidir. Diğer bileşeni bir ara kitle yıldızıdır.
Yüksek kütleli X-ışını ikilileri
Yüksek kütleli X-ışını ikilileri, X ışınlarında normal yıldız bileşeninin iri yıldız olduğu güçlü bir ikili yıldız sistemidir. Sıkılaştırılmışın yaydığı X-ışınının bileşeni genellikle bir nötron yıldızı, kara delik ya da belki bir beyaz cücedir. İri normal bir yıldızın, yıldız rüzgar fraksiyonu sıkılaştırılmış bir nesne tarafından yakalanan ve sıkılaştırılmış bir nesne üzerine düşen X-ışınlarını üretmektedir.
Yüksek kütleli X-ışını ikilisinde, sıkılaştırılmış obje X-ışınları kaynağından baskınken, iri yıldız optiksel ışığın ışımasından daha baskındır. İri yıldızlar çok aydınlıklardır ve bu yüzden kolayca seçilebilirler. Yüksek kütleli X-ışını ikililerinden en ünlüsü ilk kara delik olmaya aday olan Cygnus X-1dir.
Microkuasarlar
Güçlü ve değişken radyo ışıması, radyo jetlerinin bir çifti gibi sık sık çözülebilir ve bir kara delik ya da bir nötron yıldızı gibi şıkılaştırılmış bir objenin yığılma objesiyle çevrilmesi gibi özelliklerden dolayı mikrokuasarlar isimlerini kuasarlardan alır. Kuasarlarda, karadelikler süper kütlelilerdir, mikrokuasarlarda ise sıkılaştırılmış obje sadece birkaç solar kütledir. Microkuasarlarda, yığılmış obje normal bir yıldızdan gelir ve yığılmış disk optiksel ve X-ışınlarının çok aydınlık bölgelerinden gelir. Microkuasarlar bazen diğer X-ışını çiftlerinden ayırtedilebilmesi için radyo-jet X-ışını çiftleri olarak da adlandırılır. Radyo yayılımının bir kısmı, çoğu zaman belirgin süper aydınlık olan izafi jetlerden gelir.
Microkuasarlar, izafi jetler üzerine yapılan çalışmalarda büyük önem taşır. Jetler sıkılaştırılmış nesnenin yakınında oluşturulur ve sıkılaştırılmış nesnenin yakın zaman ölçeklerinde sıkılaştırılmış nesnenin kütlesine orantısı belirlenir. Bu nedenle, sıradan kuasarların çeşitli varyasyonlardan geçmesi asırlar sürerken, mikrokuasarlarınki sadece bir gün sürer.
Kaynakça
"X-ray Binary". 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
X isini ikilileri X isinlarinda aydinlik olan ikili yildizlarin bir sinifidir X isinlari bir maddenin verici denilen genellikle normal bir yildizin bir bileseninden bir beyaz cucenin notron yildizinin ya da kara deligin sikistirilmasindan olusan kutle alici denilen diger bilesenine dusmesiyle uretilir Birbirlerini ceken madde X isinlari gibi geriye kalan kutlesinin birkac ondaligi kadar yercekimi potansiyel enerjisini serbest birakir Hidrojen fuzyon geriye kalan kutlenin sadece yuzde 0 7sini serbest birakir Tipik sabit dusuk kutleli bir X isini ikilisinden saniyede tahmini 1041 pozitron kacmaktadir X isini ikilisinin izlenimi Siniflandirma X isini ciftleri temel fizigi daha iyi yansitabilmesi icin bircok alt bazen ust uste olan sinifa bolunmustur Kutleye gore siniflandirma yuksek orta dusuk sikistirilmis X isini yayan kutle alici anlamina degil optik olarak gorunur verici anlamina geldigini unutmamaliyiz Dusuk kutleli X isini ikilileri Orta kutleli X isini ikilileri Yuksek kutleli X isini ikilileri Digerleri Microkuasarlar karadelige ya da notrona ev sahipligi yapan radio jet X isin ikilileri Dusuk kutleli X isini ikilileri Dusuk kutleli X isini ikilisi bilesenlerinden biri kara delik ya da notron yildizi olan ikili bir yildiz Diger verici bileseni genellikle Roche lobunu doldurur ve bu nedenle sikismis yildiza kutle aktarir Verici sikistirilmis nesneden daha az yogundur ve ana sekans evresinde olabilir Yaklasik yuz kusur dusuk kutleli X isini ikilileri Samanyolunda tespit edilmistir ve bu on uc dusuk kutleli X isini ikilisi kuresel kumelerde tespit edilmistir Chandra X isini Gozlemevinden gelen yeni veriler pek cok uzak galaksilerdeki dusuk kutleli X isini ikililerini ortaya koymustur Tipik bir dusuk kutleli X isini ikilileri X isinlarindaki radyasyonun neredeyse tamamini emer ve genellikle gorunur isigin 1 inden daha azdirlar Bu yuzden X isinlari gokyuzunde en parlak objelerdir fakat gorulebilir isiklarda nispeten solukturlar Belirgin buyuklukleri tipik olarak yaklasik 15 20 civarindadir Sistemin en parlak kismi sikilasmis nesnenin etrafindaki yigilma diskidir Dusuk kutleli X isini ikililerinin yorunge sureleri on dakika ile yuzlerce gun arasinda degisir Orta kutleli X isini ikilileri Bir orta kutle X isini ikilisi bilesenlerinden biri bir notron yildizi veya bir kara delik olan bir ikili yildiz sistemidir Diger bileseni bir ara kitle yildizidir Yuksek kutleli X isini ikilileri Yuksek kutleli X isini ikilileri X isinlarinda normal yildiz bileseninin iri yildiz oldugu guclu bir ikili yildiz sistemidir Sikilastirilmisin yaydigi X isininin bileseni genellikle bir notron yildizi kara delik ya da belki bir beyaz cucedir Iri normal bir yildizin yildiz ruzgar fraksiyonu sikilastirilmis bir nesne tarafindan yakalanan ve sikilastirilmis bir nesne uzerine dusen X isinlarini uretmektedir Yuksek kutleli X isini ikilisinde sikilastirilmis obje X isinlari kaynagindan baskinken iri yildiz optiksel isigin isimasindan daha baskindir Iri yildizlar cok aydinliklardir ve bu yuzden kolayca secilebilirler Yuksek kutleli X isini ikililerinden en unlusu ilk kara delik olmaya aday olan Cygnus X 1dir Microkuasarlar Mikrokuazar izlenimi Guclu ve degisken radyo isimasi radyo jetlerinin bir cifti gibi sik sik cozulebilir ve bir kara delik ya da bir notron yildizi gibi sikilastirilmis bir objenin yigilma objesiyle cevrilmesi gibi ozelliklerden dolayi mikrokuasarlar isimlerini kuasarlardan alir Kuasarlarda karadelikler super kutlelilerdir mikrokuasarlarda ise sikilastirilmis obje sadece birkac solar kutledir Microkuasarlarda yigilmis obje normal bir yildizdan gelir ve yigilmis disk optiksel ve X isinlarinin cok aydinlik bolgelerinden gelir Microkuasarlar bazen diger X isini ciftlerinden ayirtedilebilmesi icin radyo jet X isini ciftleri olarak da adlandirilir Radyo yayiliminin bir kismi cogu zaman belirgin super aydinlik olan izafi jetlerden gelir Microkuasarlar izafi jetler uzerine yapilan calismalarda buyuk onem tasir Jetler sikilastirilmis nesnenin yakininda olusturulur ve sikilastirilmis nesnenin yakin zaman olceklerinde sikilastirilmis nesnenin kutlesine orantisi belirlenir Bu nedenle siradan kuasarlarin cesitli varyasyonlardan gecmesi asirlar surerken mikrokuasarlarinki sadece bir gun surer Kaynakca X ray Binary 19 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Haziran 2014