Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yüksek gerilim (yüksek voltaj), genel olarak yaşayan canlılara zarar verecek yükseklikte gerilimdeki elektrik enerjisi anlamına gelir. Yüksek gerilim taşıyan gereçler ve iletkenler belirli güvenlik gereklilikleri ve prosedürlerini temin etmelidir. Bazı endüstrilerde yüksek gerilim belli bir eşiğin üstündeki gerilim (aşağıya bakınız) anlamına gelir. Yüksek gerilim, elektrik güç dağıtımı, katot ışın tüpleri oluşturmak, X-ışınları ve parçacık demeti üretmek, arklanma kurmak, kıvılcımlanma için, fotoçoğaltıcı tüplerde ve yüksek güçlü yükseltici vakum tüplerde ve diğer endüstriyel ve bilimsel uygulamalarda kullanılır.
Tanım
Yüksek gerilimin sayısal tanımı duruma göre değişir. Bir gerilimi “yüksek gerilim” olarak sınıflandırmak için iki faktör dikkate alınır; havada kıvılcıma sebep olma olasılığı ve yakınlık veya temas sonucu elektrik şok tehlikesi. Tanımlar iki iletkenli bir sistem ya da herhangi bir iletken ve yer arasındaki gerilimi ifade eder.
Elektrik güç iletişimi mühendisliğinde, yüksek gerilim yaklaşık 35,000 volt üzeri herhangi bir gerilim olarak değerlendirilir. Bu sınıflandırma ekipman ve yalıtma tasarımına göre temellenir. Uluslararası Elektroteknik Komisyonu ve onun ulusal meslektaşları (IET, IEEE, VDE, vb.) yüksek gerilimi alternatif akım (AC) için 1000 V üzeri, doğru akım (DC) içinse en az 1500 V üzeri olarak tanımlar – ve düşük gerilim (50-1000 V AC veya 120-1500 V DC) ve ekstra düşük gerilim (<50 V AC veya <120 V DC) devrelerden ayırır. Bu tanım bina kabloları elektrikli aletlerin güvenliği içeriğine dahil olur.
2011’de ABD Ulusal Elektrik Yasası (NEC) elektrik tesisi yönetmeliği düzenlemelerinde model olmuştur. Bu düzenlemelerde yüksek gerilimle ilgili tanım bulunmamaktadır. NEC® sadece 600 ve altındaki ve üstündeki gerilimleri kapsamaktadır. Ulusal Elektrik Üreticileri Derneği (NEMA) yüksek gerilimi 100 kV – 230 kV üzerinden tanımlar. İngiliz standartları BS 7671:2008 ise iki iletken arası alternatif akımda 1000V üzeri, dalgasız doğru akımda 1500V üzeri ya da toprak ile iletken arasında alternatif akımda 600V, dalgasız doğru akımda 900V üzeri gerilim olarak tanımlar.
Elektrikçiler sadece belli gerilim sınıfları için belli yetki sınırları içinde lisans alabilirler. Örnek olarak, HVAC sistemlerinin kurulumu gibi özelleşmiş alt-ticaret elektrik lisansları, yangın alarmı sistemleri, kapalı devre televizyon sistemleri, iletkenler arası sadece 30 volta kadar onaylanabilir ve şehir şebekesi içinde çalışmaya izin verilmeyebilir. Kamu, eve ait temel devreleri (100-250 V AC), normalde karşılaşılan en yüksek gerilimleri, yüksek gerilim olarak görebilir.
Yaklaşık 50 volt un üzerindeki gerilimlerin yarattığı akım genellikle bir devrenin iki ucunu tutan bir insanın vücudu için tehlikelidir, bu yüzden güvenlik standartları genellikle böyle devreler için daha kısıtlayıcı olmalıdır. Çok yüksek gerilimin (EHV) tanımı da yüksek gerilim gibi içeriğe göre değişir. Elektrik güç iletişimi mühendisliğinde EHV malzemeleri iletkenler arası 345,000 V taşır. Elektronik sistemlerde, 275,000 volt üzeri enerji sağlayan güç kaynağı EHV Güç Kaynağı olarak adlandırılır ve fizik deneylerinde sıklıkla kullanılır.
Televizyon katot ışını tüpü için artan gerilim, cihazın diğer gerilim kaynaklarıyla kıyaslanacak olursa çok yüksek gerilim ya da ekstra yüksek gerilim (EHT) olarak tanımlanabilir. Bu tip kaynaklar 5 kV- 50 kV arasındadır.
Dijital elektronikte, makul yüksek gerilim 1 bit olarak gösterilir. TTL gibi eski sistemlerde 5 volt kullanılırken, yeni bilgisayarlarda sıklıkla 3.3 volt (LV-TTL) ve hatta 1.8 volt kullanılır.
Otomotiv mühendisliğinde yüksek gerilim alternatif akımda 30-1000 V ya da doğru akımda 60-1500 V arası tanımlanır.
Güvenlik
50 V üzeri gerilimlerin kuru bozulmamış insan derisine uygulanması eğer elektrik akımı dokulardan geçip göğüs bölgesine gelirse kalbin hızlı çarpmasına sebep olur. Elektrik akımı geçmesi sebebiyle ölüme sebep olabilen gerilim ise kuru insan derisinin elektriksel iletkenliğine bağlıdır. Yaşayan insan dokusu, kuru derinin yalıtkanlık özelliği sayesinde 50 volta kadarki gerilimin vereceği zarardan korunabilir. Eğer aynı deri ıslanırsa, deride yaralar varsa ya da elektrotlara uygulanan gerilim derinin içine giriyorsa, 40 volttan daha az gerilim kaynakları bile öldürücü olabilir.
Yeterli enerji sağlayan yüksek gerilimlere kazara temas etmek şiddetli yaralanmalarla veya ölümle sonuçlanabilir. Bu durum insan vücudunun akım geçişi için yol sağlaması, dokularda tahribata ve kalp yetmezliğine sebep olur. Diğer yaralanmalar ise kazara temas halinde elektrik arkının sebep olduğu yanıklardır. Bu yanıklar eğer kazazedenin hava yolları etkilenirse özellikle tehlikeli olabilir. Yaralanmalar aynı zamanda yüksek bir yerden düşen ya da kayda değer uzaklığa atılma gibi fiziksel kuvvetlerin yol açmasıyla da oluşabilir. Yüksek gerilime düşük enerjide maruz kalmak zararsız olabilir, örneğin kuru havada halıda yürüdükten sonra kapı koluna çarpınca kıvılcımın oluşması gibi. Gerilim 1000 V aralığında olmasına rağmen akım (yük transfer hızı) düşük olduğu için zarar vermez.
Elektrik işçilerinin kullandığı güvenlik ekipmanları yalıtkan kauçuk eldiven ve keçeden oluşmaktadır. Bunlar kullanıcıyı elektrik şokundan korur. Güvenlik malzemeleri düzenli olarak kullanıcının güvenliği açısından test edilmektedir. Test düzenlemeleri ülkelerde farklılık gösterir. Test şirketleri 300,000 volta kadar test yapabilir ve Yüksek Çalışma Platformu (EWP) veya EWP Truck testi ile eldiven testi servislerini sağlar.
Havadaki Kıvılcımlar
Kuru havanın delinme dayanımı, standart sıcaklık ve basınçta (STP), küresel elektrotlar arasında 33 kV/cm’dir. Bu sadece kabaca bir ölçümdür çünkü asıl delinme dayanımı yüksek oranda elektrotların şekline ve büyüklüğüne bağlıdır. Yüksek elektrik alanlar (küçük veya sivri iletkenlere uygulanan yüksek gerilimlerden) sıklıkla havada mor renkli elektrik boşalması olduğu gibi görülebilir küçük kıvılcımlar da üretirler. 500-700 Volt altındaki gerilimler atmosferik basınçta kolaylıkla görülebilir kıvılcım veya parıltı üretemezler, yani bu kurala göre bu gerilimler “düşük”tür. Ancak, düşük atmosferik basınçta (yüksek irtifalı uçaklar) veya argon veya neon gibi soygazların olduğu ortamlarda, kıvılcımlar çok daha düşük gerilimlerde gözükebilir. Kıvılcım oluşması için en az 500-700 arası gerilimler gereklidir diye kısıtlanmamalıdır, fakat bu temel kural olarak alınabilir. STP’de hava için minimum delinme gerilimi 327 Volt olarak Friedrich Paschen tarafından bulunmuştur.
Düşük gerilimler genellikle gerilim uygulanmadan önce oluşan araları atlamayıp, oluşan akım geçişine müdahale ederek düşük gerilimli kıvılcım ya da arklar üretirler. Temas noktaları birbirinden ayrıldıkça, temas noktasındaki küçük noktalar son olarak ayrılacak kısım olur. Bu noktalardaki akım bu küçük sıcak noktalara sıkışır ve onların akkor hale gelmesini sağlar, böylelikle bu noktalar elektron saçarlar(ısıl yük salımı ile). 9 voltluk piller bile karanlık bir odada bu mekanizmayla fark edilebilir ölçüde kıvılcımlanabilir. İyonlaşmış hava ve metal buharı (temas noktalarından), geçici olarak aralığı genişletecek plazma oluşturur. Eğer güç kaynağı ve yük yeterli akım geçişine izin verirse, kendine yetebilir ark oluşabilir. Oluştuğunda ise, ark devreyi bozmadan önce önemli bir uzunluğa genişleyebilir. Endüktif devre açmaya çalışmak genellikle ark oluşturur, çünkü akım kesildikçe endüktans yüksek gerilimli sinyal sağlar. Alternatif akım sistemlerinin her döngüde akım iki kere sıfır olduğu için uzun süreli kıvılcımlanma yapması daha az olasıdır. Kıvılcıö her akım sıfıra gittiğinde sönmeli ve kıvılcımın sürdürülebilmesi için sonraki yarı döngüde tekrar ateş almalıdır.
Ohm iletkeninden farklı olarak, arkın direnci akım arttıkça azalır. Bu da elektrikli eşyalarda istenmeyen kıvılcım oluşması tehlikesi oluşturur, çünkü küçük bir kıvılcım bile yeterli akımla büyüyüp eşyaya zarar verebilir ve hatta yangın başlatabilir. Bilerek oluşturulan arklar, ışıklandırmada veya kaynaklardaki gibi, arkın akım/gerilim özelliğini dengelemek için devrede bazı elementlere ihtiyaç duyar.
Elektrostatik cihazlar, doğal statik elektrik ve benzer olaylar
Yüksek gerilim eğer önemli büyüklükte akım taşıyamıyorsa tehlikeli olmayabilir. Düşük nemli ortamlarda görülen genel statik elektrik kıvılcımları daima 700 Voltun epeyce üzerinde gerilim kapsar. Örneğin, kışın araba kapılarındaki kıvılcımlar 20,000 V üzeri gerilim kapsayabilir. Aynı zamanda, Van de Graaff jeneratorü ve Wimshurst makineleri gibi fizik uygulama cihazları bir milyon volta yakın gerilim üretebilir ya da en kötü ihtimalle kısa bir şiddette taşıyabilirler. Bunun sebebi dahil olan elektron sayısının çok yüksek olmamasıdır. Bu cihazların sınırlı miktarda depolanmış enerjisi olduğundan üretilen akım düşük ve kısa sürelidir. Yük boşaltımı sırasında bu cihazlar vücuda bir saniyenin milyonda biri ya da daha az süre boyunca yüksek gerilim uygularlar. Bu yüzden düşük amperli akımlar kısa süreliğine uygulanır ve dahil olan elektron sayısı çok azdır.
Yük boşaltımı kısa süreler için aşırı boyutta yüksek gerilim barındırabilir, fakat kalp fibrilasyonuna sebep olmak için, bir elektrik güç kaynağının birçok milisaniye boyunca kalp kasına yüksek ölçüde akım uygulamalı ve biriken toplam enerji milijoule veya daha fazlası aralığında olmalıdır. Sonuç olarak 50 Volt üzeri herhangi bir yüksek akım tıbben önemli ve potansiyel ölüm tehlikesi olabilir.
Tesla bobinleri elektrostatik cihazlar değildir ve uzun süreli zamanlar boyunca önemli ölçüde akım üretebilirler. Görünüşleri yüksek gerilimli statik elektrik cihazlarına benzemesine rağmen, temas sürdürüldüğü boyunca insan vücuduna sağladığı akım sabittir ve gerilim insan derisinin atlama geriliminden çok daha yüksek olacaktır. Doğru kullanıldığında Tesla bobininin üretiminin uygun tasarımı tedavisel yöntemler için kullanılabilir. Yanlış kullanımındaysa tehlikeye ve hatta ölüme sebep olabilir.
Elektrik Hatları
Elektrik enerjisi için elektriksel geçirim ve dağıtım hatları her zaman 50 volttan çokça yüksek gerilim kullanırlar, bu yüzden hat iletkenlerine temas halinde ya da yakınında elektrik ile ölüm tehlikesine sebep olur. Hava hattı kablolarıyla temas sıklıkla yaralanma ve ölüme sebep olur. Metal merdivenler, çiftlik malzemeleri, bot direkleri, yapı makineleri, antenler ve benzer objeler sıklıkla hava hattı kablolarıyla temas edip ölümcül tehlikelere sebep olurlar. Toprağa gömülü kabloları kazmak da kazı alanındaki çalışanlara tehlikeli olabilir. Kazı malzemeleri(el aletleri ya da makineli aletler) gömülü kabloyla temas ederse boru tesisatı ya da alandaki zemine enerji verebilir ve bu da yakındaki çalışanların ölümüyle sonuçlanabilir. Yüksek gerilimli iletim hattı ya da ikinci trafo merkezindeki bir hata toprak yüzeyine yüksek akım geçmesiyle ve toprak potansiyelinin artması da elektrik şoku tehlikesi ile sonuçlanabilir.
Yetkili olmayan kişilerin elektrik direklerine ya da elektrik aparatlarına tırmanması da sıklıkla elektrik ile ölümün kurbanı olurlar [7]. Çok yüksek iletim gerilimlerine yaklaşmak bile çok tehlikelidir, çünkü yüksek gerilim büyük hava boşluklarında kıvılcımlanabilir. Yüksek ve çok yüksek gerilimli iletim hatları için, özel eğitilmiş personel güç verilmiş ekipmana elle temasa izin verilen “canlı hat” tekniklerini kullanır. Bu durumda çalışma yüksek gerilim hattına elektrik gücüyle bağlıdır ama toprak ile tamamen yalıtılmıştır ve böylece hatla aynı elektriksel potansiyelde olur. Bu gibi operasyonlar uzun ve hala tehlikeye sebep olduğu için sadece çok önemli iletim hatları canlıyken müdahaleye maruz kalır. Uygun tasarlanmış durumlar dışında, toprağın yalıtkanlığı toprağa akım geçmeyeceğinin garantisini vermez- topraklama veya toprağa kıvılcımlamanın beklenmedik şekillerde olması ve yüksek frekanslı akımların topraklanmamış bir insanı bile yakabilmesi gibi. İleten bir antene dokunmak bu yüzden tehlikelidir ve yüksek frekanslı Tesla bobini tek uç noktalı bir kıvılcımı devam ettirebilir.
Genellikle yüksek gerilim iletim hatlarındaki koruma malzemeleri istenmeyen kıvılcımları önler ya da bir milisaniyenin onda biri sürede sönmesini garanti eder. Yüksek gerilim devrelerini kesen elektrikli aletler oluşan kıvılcımı güvenli bir biçimde yönetmek için tasarlanır ve böylece oluşan kıvılcımlar zarara vermeden yok olur. Yüksek gerilimli devre anahtarları genellikle yüksek basınçlı hava patlaması, elektriği iletmeyen özel gazlar (basınç altında SF6 gibi) ya da mineral yağına batırma, ile yüksek gerilimli devre kesildiğindeki kıvılcımı söndürür.
Ark Parlaması Tehlikesi
Ana şalter dizisinde bulunan olası kısa devre akımına bağlı olarak, yüksek yoğunlukta elektrik arkı ihtimali yüzünden sürdürme ve işletme personeline tehlike oluşturabilir. Bir arkın ulaştığı maksimum sıcaklık 10,000 Kelvin’i aşabilir ve ışıma ısısı sıcak, genişleyen sıcak hava ve metal ve yalıtkan maddenin patlayıcı buharı korunmasız işçilerde şiddetli yaralanmalara sebep olabilir.
Bu gibi ana şalter dizileri ve yüksek enerjili ark kaynakları elektrik santralleri ve ikincil trafo merkezlerinde, sanayi tesisleri ve büyük ticari yapılarda bulunur. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Ulusal Yangın Korunma Derneği, NFPA 70E standartlarında bir kılavuz yayınladı ve elektrik işçilerinin çalıştıkları yerlerde bu gibi tehlikelere maruz kalmaması için koruma kıyafeti talep etti.
Patlama Tehlikesi
Havayı bölmeye yetersiz gerilimler bile yeterli enerji ile birleştiğinde yanıcı gaz veya buhar içeren atmosferi ya da havadaki tozları yakabilir. Örneğin hidrojen gazı, doğal gaz veya petrol/benzin buharı hava ile karıştığında elektrikli aletlerdeki kıvılcımlar ile yanabilir. Tehlikeli endüstriyel tesislere örnek olarak petrokimya rafinerileri, kimyasal tesisler, tahıl ambarları ve kömür madenleri verilebilir.
Bu çeşit patlamalara alınan önlemler:
- Bir patlamayı tetikleyecek kadar depolanmış elektrik enerjisi biriktirmeyecek şekilde tasarlanmış cihazların kullanımı ile kendinden koruma
- Kıvılcımları önlemek için yağ dolgulu kapamalar kullanılması gibi cihazlara uygulanabilecek önlemler ile arttırılmış güvenlik
- Patlamaya dayanıklı (aleve dayanıklı) duvarlar; bu duvarlar içlerinde herhangi bir patlama olması durumunda kaçamayan ve dışardaki patlayıcı atmosferle yanmayan şekilde tasarlanmıştır (bu tasarım içeride veya dışarıdaki patlamalarda sağlam kalabileceği anlamına gelmez)
Son yıllarda, patlama tehlikesi koruma standartları Avrupa ve Kuzey Amerika arasındaki uygulamalarda aynılaştı. Sınıflandırmada “bölge” sistemi şimdi Amerika Ulusal Elektrik Yasası ve Kanada Elektrik Yasası’nın değiştirilmiş formunu kullanmaktadır. Kendinden korunma aparatları şimdi Kuzey Amerika uygulamalarında kullanımı için onaylanmıştır, yine de Kuzey Amerika'daki alev-korumalı duvarlar Avrupa’da nadir olarak bulunur.
Zehirli Gazlar
Elektrik boşalması, kısmi boşalma ve tam boşalma dahil olmak üzere, kapalı alanlarda ciddi sağlık tehlikesi yaratabilecek kadar düşük miktarlarda zehirli gaz üretebilir. Bu gazlar klor, ozon ve çeşitli nitrojen oksitlerdir.
Şimşek
Yüksek ölçekli kıvılcımlar, doğal olarak şimşek ile üretilenlerdir. Ortalama bir negatif yıldırım 30-50 kA akım taşır, 5 coulomb yük aktarır ve 500 megajoule enerji yayar (120 kg TNT ile ya da 100-wattlık bir ampulün 2 ay boyunca yakacağı enerjiyle eşdeğer). Yine de, ortalama bir pozitif yıldırım (fırtınanın başında) 300-500 kiloamper akım taşıyabilir, 300 coulomba kadar yük aktarabilir, 1 gigavolta kadar (1 milyar volt) potansiyel farka sahip olabilir ve 300 GJ enerji (72 ton TNT ya da 100 Wattlık bir ampulü 95 yıl yakacak kadar enerji) yayabilir. Negatif yıldırım çarpması genellikle sadece 10 mikrosaniye sürer, ama birden fazla çarpmalar da yaygındır. Pozitif yıldırım darbesi genellikle tek vakadır. Ancak, daha büyük maksimum akım yüzlerce milisaniyeler boyunca geçebilir ve bu da negatif yıldırımdan önemli ölçüde daha sıcak ve tehlikeli olabilir.
Yıldırıma bağlı tehlikeler açıkça bir yere veya bir insana direk yıldırım düşmesini kapsar. Ancak yıldırım aynı zamanda yeryüzünde tehlikeli gerilim bileşenleri olduğu kadar elektromanyetik vuruşlar yaratabilir ve telefon kabloları, çitler, boru hatları gibi metal objelere tehlikeli gerilimlerde ve düşmenin olduğu yerden yüzlerce metre uzaklığa kadar yük sağlayabilir. Bu objelerin çoğu iletken olmamasına rağmen yüksek gerilim bu yalıtkanların iletkenliğini değiştirip onların iletken gibi davranmasına sebep olabilir. Transfer edilen bu potansiyeller insanlara, hayvanlara ve elektronik eşyalar için tehlikelidir. Yıldırımlar aynı zamanda ölüm, yaralanma ve mal zararıyla sonuçlanabilen yangın ve patlamalara sebep olabilir. Örneğin, her sene Kuzey Amerika’da binlerce orman yangını yıldırım düşmesi sonucu oluşur.
Yıldırım düşmesine karşı önlemler zararı hafifletebilir; paratonerler, koruma kabloları, binaların elektrik bağlantıları ve yapısal kısımlarının kapalı ve sürekli beslenen bir form oluşturması.
Yüksek gerilimli yıldırım Jupiterin atmosferine yükünü boşaltması, gezegenin güçlü radyo frekansı yaymasının kaynağı olduğu düşünülmektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yuksek gerilim yuksek voltaj genel olarak yasayan canlilara zarar verecek yukseklikte gerilimdeki elektrik enerjisi anlamina gelir Yuksek gerilim tasiyan gerecler ve iletkenler belirli guvenlik gereklilikleri ve prosedurlerini temin etmelidir Bazi endustrilerde yuksek gerilim belli bir esigin ustundeki gerilim asagiya bakiniz anlamina gelir Yuksek gerilim elektrik guc dagitimi katot isin tupleri olusturmak X isinlari ve parcacik demeti uretmek arklanma kurmak kivilcimlanma icin fotocogaltici tuplerde ve yuksek guclu yukseltici vakum tuplerde ve diger endustriyel ve bilimsel uygulamalarda kullanilir Tesla bobininde elekrtik desarji sonucu plazma flamentlerindeki akista goruldugu gibi yuksek gerilim elektrik arizasina yol acabilir TanimYuksek gerilimin sayisal tanimi duruma gore degisir Bir gerilimi yuksek gerilim olarak siniflandirmak icin iki faktor dikkate alinir havada kivilcima sebep olma olasiligi ve yakinlik veya temas sonucu elektrik sok tehlikesi Tanimlar iki iletkenli bir sistem ya da herhangi bir iletken ve yer arasindaki gerilimi ifade eder Elektrik guc iletisimi muhendisliginde yuksek gerilim yaklasik 35 000 volt uzeri herhangi bir gerilim olarak degerlendirilir Bu siniflandirma ekipman ve yalitma tasarimina gore temellenir Uluslararasi Elektroteknik Komisyonu ve onun ulusal meslektaslari IET IEEE VDE vb yuksek gerilimi alternatif akim AC icin 1000 V uzeri dogru akim DC icinse en az 1500 V uzeri olarak tanimlar ve dusuk gerilim 50 1000 V AC veya 120 1500 V DC ve ekstra dusuk gerilim lt 50 V AC veya lt 120 V DC devrelerden ayirir Bu tanim bina kablolari elektrikli aletlerin guvenligi icerigine dahil olur 2011 de ABD Ulusal Elektrik Yasasi NEC elektrik tesisi yonetmeligi duzenlemelerinde model olmustur Bu duzenlemelerde yuksek gerilimle ilgili tanim bulunmamaktadir NEC sadece 600 ve altindaki ve ustundeki gerilimleri kapsamaktadir Ulusal Elektrik Ureticileri Dernegi NEMA yuksek gerilimi 100 kV 230 kV uzerinden tanimlar Ingiliz standartlari BS 7671 2008 ise iki iletken arasi alternatif akimda 1000V uzeri dalgasiz dogru akimda 1500V uzeri ya da toprak ile iletken arasinda alternatif akimda 600V dalgasiz dogru akimda 900V uzeri gerilim olarak tanimlar Elektrikciler sadece belli gerilim siniflari icin belli yetki sinirlari icinde lisans alabilirler Ornek olarak HVAC sistemlerinin kurulumu gibi ozellesmis alt ticaret elektrik lisanslari yangin alarmi sistemleri kapali devre televizyon sistemleri iletkenler arasi sadece 30 volta kadar onaylanabilir ve sehir sebekesi icinde calismaya izin verilmeyebilir Kamu eve ait temel devreleri 100 250 V AC normalde karsilasilan en yuksek gerilimleri yuksek gerilim olarak gorebilir Yaklasik 50 volt un uzerindeki gerilimlerin yarattigi akim genellikle bir devrenin iki ucunu tutan bir insanin vucudu icin tehlikelidir bu yuzden guvenlik standartlari genellikle boyle devreler icin daha kisitlayici olmalidir Cok yuksek gerilimin EHV tanimi da yuksek gerilim gibi icerige gore degisir Elektrik guc iletisimi muhendisliginde EHV malzemeleri iletkenler arasi 345 000 V tasir Elektronik sistemlerde 275 000 volt uzeri enerji saglayan guc kaynagi EHV Guc Kaynagi olarak adlandirilir ve fizik deneylerinde siklikla kullanilir Televizyon katot isini tupu icin artan gerilim cihazin diger gerilim kaynaklariyla kiyaslanacak olursa cok yuksek gerilim ya da ekstra yuksek gerilim EHT olarak tanimlanabilir Bu tip kaynaklar 5 kV 50 kV arasindadir Dijital elektronikte makul yuksek gerilim 1 bit olarak gosterilir TTL gibi eski sistemlerde 5 volt kullanilirken yeni bilgisayarlarda siklikla 3 3 volt LV TTL ve hatta 1 8 volt kullanilir Otomotiv muhendisliginde yuksek gerilim alternatif akimda 30 1000 V ya da dogru akimda 60 1500 V arasi tanimlanir GuvenlikUluslararasi guvenlik sembolu Dikkat elektrik carpma riski ayrica yuksek gerilim sembolu olarak bilinir 50 V uzeri gerilimlerin kuru bozulmamis insan derisine uygulanmasi eger elektrik akimi dokulardan gecip gogus bolgesine gelirse kalbin hizli carpmasina sebep olur Elektrik akimi gecmesi sebebiyle olume sebep olabilen gerilim ise kuru insan derisinin elektriksel iletkenligine baglidir Yasayan insan dokusu kuru derinin yalitkanlik ozelligi sayesinde 50 volta kadarki gerilimin verecegi zarardan korunabilir Eger ayni deri islanirsa deride yaralar varsa ya da elektrotlara uygulanan gerilim derinin icine giriyorsa 40 volttan daha az gerilim kaynaklari bile oldurucu olabilir Yeterli enerji saglayan yuksek gerilimlere kazara temas etmek siddetli yaralanmalarla veya olumle sonuclanabilir Bu durum insan vucudunun akim gecisi icin yol saglamasi dokularda tahribata ve kalp yetmezligine sebep olur Diger yaralanmalar ise kazara temas halinde elektrik arkinin sebep oldugu yaniklardir Bu yaniklar eger kazazedenin hava yollari etkilenirse ozellikle tehlikeli olabilir Yaralanmalar ayni zamanda yuksek bir yerden dusen ya da kayda deger uzakliga atilma gibi fiziksel kuvvetlerin yol acmasiyla da olusabilir Yuksek gerilime dusuk enerjide maruz kalmak zararsiz olabilir ornegin kuru havada halida yurudukten sonra kapi koluna carpinca kivilcimin olusmasi gibi Gerilim 1000 V araliginda olmasina ragmen akim yuk transfer hizi dusuk oldugu icin zarar vermez Elektrik iscilerinin kullandigi guvenlik ekipmanlari yalitkan kaucuk eldiven ve keceden olusmaktadir Bunlar kullaniciyi elektrik sokundan korur Guvenlik malzemeleri duzenli olarak kullanicinin guvenligi acisindan test edilmektedir Test duzenlemeleri ulkelerde farklilik gosterir Test sirketleri 300 000 volta kadar test yapabilir ve Yuksek Calisma Platformu EWP veya EWP Truck testi ile eldiven testi servislerini saglar Havadaki KivilcimlarTekrarlanan elektrik desarjini gosteren Tesla bobini Kuru havanin delinme dayanimi standart sicaklik ve basincta STP kuresel elektrotlar arasinda 33 kV cm dir Bu sadece kabaca bir olcumdur cunku asil delinme dayanimi yuksek oranda elektrotlarin sekline ve buyuklugune baglidir Yuksek elektrik alanlar kucuk veya sivri iletkenlere uygulanan yuksek gerilimlerden siklikla havada mor renkli elektrik bosalmasi oldugu gibi gorulebilir kucuk kivilcimlar da uretirler 500 700 Volt altindaki gerilimler atmosferik basincta kolaylikla gorulebilir kivilcim veya parilti uretemezler yani bu kurala gore bu gerilimler dusuk tur Ancak dusuk atmosferik basincta yuksek irtifali ucaklar veya argon veya neon gibi soygazlarin oldugu ortamlarda kivilcimlar cok daha dusuk gerilimlerde gozukebilir Kivilcim olusmasi icin en az 500 700 arasi gerilimler gereklidir diye kisitlanmamalidir fakat bu temel kural olarak alinabilir STP de hava icin minimum delinme gerilimi 327 Volt olarak Friedrich Paschen tarafindan bulunmustur Dusuk gerilimler genellikle gerilim uygulanmadan once olusan aralari atlamayip olusan akim gecisine mudahale ederek dusuk gerilimli kivilcim ya da arklar uretirler Temas noktalari birbirinden ayrildikca temas noktasindaki kucuk noktalar son olarak ayrilacak kisim olur Bu noktalardaki akim bu kucuk sicak noktalara sikisir ve onlarin akkor hale gelmesini saglar boylelikle bu noktalar elektron sacarlar isil yuk salimi ile 9 voltluk piller bile karanlik bir odada bu mekanizmayla fark edilebilir olcude kivilcimlanabilir Iyonlasmis hava ve metal buhari temas noktalarindan gecici olarak araligi genisletecek plazma olusturur Eger guc kaynagi ve yuk yeterli akim gecisine izin verirse kendine yetebilir ark olusabilir Olustugunda ise ark devreyi bozmadan once onemli bir uzunluga genisleyebilir Enduktif devre acmaya calismak genellikle ark olusturur cunku akim kesildikce enduktans yuksek gerilimli sinyal saglar Alternatif akim sistemlerinin her dongude akim iki kere sifir oldugu icin uzun sureli kivilcimlanma yapmasi daha az olasidir Kivilcio her akim sifira gittiginde sonmeli ve kivilcimin surdurulebilmesi icin sonraki yari dongude tekrar ates almalidir Ohm iletkeninden farkli olarak arkin direnci akim arttikca azalir Bu da elektrikli esyalarda istenmeyen kivilcim olusmasi tehlikesi olusturur cunku kucuk bir kivilcim bile yeterli akimla buyuyup esyaya zarar verebilir ve hatta yangin baslatabilir Bilerek olusturulan arklar isiklandirmada veya kaynaklardaki gibi arkin akim gerilim ozelligini dengelemek icin devrede bazi elementlere ihtiyac duyar Elektrostatik cihazlar dogal statik elektrik ve benzer olaylarYuksek gerilim eger onemli buyuklukte akim tasiyamiyorsa tehlikeli olmayabilir Dusuk nemli ortamlarda gorulen genel statik elektrik kivilcimlari daima 700 Voltun epeyce uzerinde gerilim kapsar Ornegin kisin araba kapilarindaki kivilcimlar 20 000 V uzeri gerilim kapsayabilir Ayni zamanda Van de Graaff jeneratoru ve Wimshurst makineleri gibi fizik uygulama cihazlari bir milyon volta yakin gerilim uretebilir ya da en kotu ihtimalle kisa bir siddette tasiyabilirler Bunun sebebi dahil olan elektron sayisinin cok yuksek olmamasidir Bu cihazlarin sinirli miktarda depolanmis enerjisi oldugundan uretilen akim dusuk ve kisa surelidir Yuk bosaltimi sirasinda bu cihazlar vucuda bir saniyenin milyonda biri ya da daha az sure boyunca yuksek gerilim uygularlar Bu yuzden dusuk amperli akimlar kisa sureligine uygulanir ve dahil olan elektron sayisi cok azdir Yuk bosaltimi kisa sureler icin asiri boyutta yuksek gerilim barindirabilir fakat kalp fibrilasyonuna sebep olmak icin bir elektrik guc kaynaginin bircok milisaniye boyunca kalp kasina yuksek olcude akim uygulamali ve biriken toplam enerji milijoule veya daha fazlasi araliginda olmalidir Sonuc olarak 50 Volt uzeri herhangi bir yuksek akim tibben onemli ve potansiyel olum tehlikesi olabilir Tesla bobinleri elektrostatik cihazlar degildir ve uzun sureli zamanlar boyunca onemli olcude akim uretebilirler Gorunusleri yuksek gerilimli statik elektrik cihazlarina benzemesine ragmen temas surduruldugu boyunca insan vucuduna sagladigi akim sabittir ve gerilim insan derisinin atlama geriliminden cok daha yuksek olacaktir Dogru kullanildiginda Tesla bobininin uretiminin uygun tasarimi tedavisel yontemler icin kullanilabilir Yanlis kullanimindaysa tehlikeye ve hatta olume sebep olabilir Elektrik HatlariYuksek gerilim uyari isareti olan guc hatlari Elektrik enerjisi icin elektriksel gecirim ve dagitim hatlari her zaman 50 volttan cokca yuksek gerilim kullanirlar bu yuzden hat iletkenlerine temas halinde ya da yakininda elektrik ile olum tehlikesine sebep olur Hava hatti kablolariyla temas siklikla yaralanma ve olume sebep olur Metal merdivenler ciftlik malzemeleri bot direkleri yapi makineleri antenler ve benzer objeler siklikla hava hatti kablolariyla temas edip olumcul tehlikelere sebep olurlar Topraga gomulu kablolari kazmak da kazi alanindaki calisanlara tehlikeli olabilir Kazi malzemeleri el aletleri ya da makineli aletler gomulu kabloyla temas ederse boru tesisati ya da alandaki zemine enerji verebilir ve bu da yakindaki calisanlarin olumuyle sonuclanabilir Yuksek gerilimli iletim hatti ya da ikinci trafo merkezindeki bir hata toprak yuzeyine yuksek akim gecmesiyle ve toprak potansiyelinin artmasi da elektrik soku tehlikesi ile sonuclanabilir Yetkili olmayan kisilerin elektrik direklerine ya da elektrik aparatlarina tirmanmasi da siklikla elektrik ile olumun kurbani olurlar 7 Cok yuksek iletim gerilimlerine yaklasmak bile cok tehlikelidir cunku yuksek gerilim buyuk hava bosluklarinda kivilcimlanabilir Yuksek ve cok yuksek gerilimli iletim hatlari icin ozel egitilmis personel guc verilmis ekipmana elle temasa izin verilen canli hat tekniklerini kullanir Bu durumda calisma yuksek gerilim hattina elektrik gucuyle baglidir ama toprak ile tamamen yalitilmistir ve boylece hatla ayni elektriksel potansiyelde olur Bu gibi operasyonlar uzun ve hala tehlikeye sebep oldugu icin sadece cok onemli iletim hatlari canliyken mudahaleye maruz kalir Uygun tasarlanmis durumlar disinda topragin yalitkanligi topraga akim gecmeyeceginin garantisini vermez topraklama veya topraga kivilcimlamanin beklenmedik sekillerde olmasi ve yuksek frekansli akimlarin topraklanmamis bir insani bile yakabilmesi gibi Ileten bir antene dokunmak bu yuzden tehlikelidir ve yuksek frekansli Tesla bobini tek uc noktali bir kivilcimi devam ettirebilir Genellikle yuksek gerilim iletim hatlarindaki koruma malzemeleri istenmeyen kivilcimlari onler ya da bir milisaniyenin onda biri surede sonmesini garanti eder Yuksek gerilim devrelerini kesen elektrikli aletler olusan kivilcimi guvenli bir bicimde yonetmek icin tasarlanir ve boylece olusan kivilcimlar zarara vermeden yok olur Yuksek gerilimli devre anahtarlari genellikle yuksek basincli hava patlamasi elektrigi iletmeyen ozel gazlar basinc altinda SF6 gibi ya da mineral yagina batirma ile yuksek gerilimli devre kesildigindeki kivilcimi sondurur Ark Parlamasi TehlikesiAna salter dizisinde bulunan olasi kisa devre akimina bagli olarak yuksek yogunlukta elektrik arki ihtimali yuzunden surdurme ve isletme personeline tehlike olusturabilir Bir arkin ulastigi maksimum sicaklik 10 000 Kelvin i asabilir ve isima isisi sicak genisleyen sicak hava ve metal ve yalitkan maddenin patlayici buhari korunmasiz iscilerde siddetli yaralanmalara sebep olabilir Bu gibi ana salter dizileri ve yuksek enerjili ark kaynaklari elektrik santralleri ve ikincil trafo merkezlerinde sanayi tesisleri ve buyuk ticari yapilarda bulunur Amerika Birlesik Devletleri nde Ulusal Yangin Korunma Dernegi NFPA 70E standartlarinda bir kilavuz yayinladi ve elektrik iscilerinin calistiklari yerlerde bu gibi tehlikelere maruz kalmamasi icin koruma kiyafeti talep etti Patlama TehlikesiHavayi bolmeye yetersiz gerilimler bile yeterli enerji ile birlestiginde yanici gaz veya buhar iceren atmosferi ya da havadaki tozlari yakabilir Ornegin hidrojen gazi dogal gaz veya petrol benzin buhari hava ile karistiginda elektrikli aletlerdeki kivilcimlar ile yanabilir Tehlikeli endustriyel tesislere ornek olarak petrokimya rafinerileri kimyasal tesisler tahil ambarlari ve komur madenleri verilebilir Bu cesit patlamalara alinan onlemler Bir patlamayi tetikleyecek kadar depolanmis elektrik enerjisi biriktirmeyecek sekilde tasarlanmis cihazlarin kullanimi ile kendinden koruma Kivilcimlari onlemek icin yag dolgulu kapamalar kullanilmasi gibi cihazlara uygulanabilecek onlemler ile arttirilmis guvenlik Patlamaya dayanikli aleve dayanikli duvarlar bu duvarlar iclerinde herhangi bir patlama olmasi durumunda kacamayan ve disardaki patlayici atmosferle yanmayan sekilde tasarlanmistir bu tasarim iceride veya disaridaki patlamalarda saglam kalabilecegi anlamina gelmez Son yillarda patlama tehlikesi koruma standartlari Avrupa ve Kuzey Amerika arasindaki uygulamalarda aynilasti Siniflandirmada bolge sistemi simdi Amerika Ulusal Elektrik Yasasi ve Kanada Elektrik Yasasi nin degistirilmis formunu kullanmaktadir Kendinden korunma aparatlari simdi Kuzey Amerika uygulamalarinda kullanimi icin onaylanmistir yine de Kuzey Amerika daki alev korumali duvarlar Avrupa da nadir olarak bulunur Zehirli GazlarElektrik bosalmasi kismi bosalma ve tam bosalma dahil olmak uzere kapali alanlarda ciddi saglik tehlikesi yaratabilecek kadar dusuk miktarlarda zehirli gaz uretebilir Bu gazlar klor ozon ve cesitli nitrojen oksitlerdir SimsekYuksek olcekli kivilcimlar dogal olarak simsek ile uretilenlerdir Ortalama bir negatif yildirim 30 50 kA akim tasir 5 coulomb yuk aktarir ve 500 megajoule enerji yayar 120 kg TNT ile ya da 100 wattlik bir ampulun 2 ay boyunca yakacagi enerjiyle esdeger Yine de ortalama bir pozitif yildirim firtinanin basinda 300 500 kiloamper akim tasiyabilir 300 coulomba kadar yuk aktarabilir 1 gigavolta kadar 1 milyar volt potansiyel farka sahip olabilir ve 300 GJ enerji 72 ton TNT ya da 100 Wattlik bir ampulu 95 yil yakacak kadar enerji yayabilir Negatif yildirim carpmasi genellikle sadece 10 mikrosaniye surer ama birden fazla carpmalar da yaygindir Pozitif yildirim darbesi genellikle tek vakadir Ancak daha buyuk maksimum akim yuzlerce milisaniyeler boyunca gecebilir ve bu da negatif yildirimdan onemli olcude daha sicak ve tehlikeli olabilir Yildirima bagli tehlikeler acikca bir yere veya bir insana direk yildirim dusmesini kapsar Ancak yildirim ayni zamanda yeryuzunde tehlikeli gerilim bilesenleri oldugu kadar elektromanyetik vuruslar yaratabilir ve telefon kablolari citler boru hatlari gibi metal objelere tehlikeli gerilimlerde ve dusmenin oldugu yerden yuzlerce metre uzakliga kadar yuk saglayabilir Bu objelerin cogu iletken olmamasina ragmen yuksek gerilim bu yalitkanlarin iletkenligini degistirip onlarin iletken gibi davranmasina sebep olabilir Transfer edilen bu potansiyeller insanlara hayvanlara ve elektronik esyalar icin tehlikelidir Yildirimlar ayni zamanda olum yaralanma ve mal zarariyla sonuclanabilen yangin ve patlamalara sebep olabilir Ornegin her sene Kuzey Amerika da binlerce orman yangini yildirim dusmesi sonucu olusur Yildirim dusmesine karsi onlemler zarari hafifletebilir paratonerler koruma kablolari binalarin elektrik baglantilari ve yapisal kisimlarinin kapali ve surekli beslenen bir form olusturmasi Yuksek gerilimli yildirim Jupiterin atmosferine yukunu bosaltmasi gezegenin guclu radyo frekansi yaymasinin kaynagi oldugu dusunulmektedir