Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yalıtaşı, kıyı bölgesinin gelgit arası kesiminde kum ve çakıl boyutlu sedimanların karbonat çimento (kalsit veya aragonit) ile bağlanarak taşlaşması sonucu oluşmuş sedimanter yapıdır. Çimentolu tortul kayaçlar bulunduğu yere bağlı olarak, yalıtaşlarını oluşturmak için çimentolu tortul kabukları, mercan parçaları, farklı türde kaya parçaları ve diğer malzemelerin değişken bir karışımından oluşabilir. Yalıtaşı, genellikle tropikal veya subtropikal bölgelerde gelgit bölgesi içinde oluşurlar. Ancak, kuvaternerde oluşan yalıtaşları kuzey ve güney yarımkürelerin 60 'enlemine kadar görülmektedir.
Genel bakış
Yalıtaşları, kıyı bölgesinin gelgit arası kesiminde kum ve çakıl boyutlu sedimanların karbonat çimento (Mg kalsit veya aragonit, Bricker, 1971) ile bağlanarak taşlaşması sonucu oluşmuş sedimanter yapılardır. (Vousdoukas vd., 2007). Kıyı önü ve kıyı gerisinde kıyıya paralel bir şekilde ve denize doğru belirli bir eğimle (genelde 2-5° arası) dalan ve kalınlığı birkaç 10 cm’ den 2 m’ ye varan tabakalar halinde bulunan sedimanların çok hızlı bir şekilde taşlaştıkları ve yalıtaşlarını oluşturdukları bilinmektedir. (Neumeier, 1998; Vieira ve Ros, 2007). Genelde birkaç yüzyıl içinde taşlaştıkları tahmin edilse de (Dalongeville ve Sanlaville, 1984; Neumeier, 1998), Emery vd., (1954), II. Dünya Savaşı sırasında kullanılmış mühimmat parçalarının tamamen yalıtaşları içinde korunduğu tabakalar gözlemlemişlerdir. Ayrıca birkaç sene gibi çok kısa bir sürede taşlaşmış yalıtaşlarının varlığı da bilinmektedir. (Frankel, 1968; Easton, 1974; Chivas vd., 1986). Yalıtaşları, sadece kıyı şeridinin doğasını kumsal bir sahilden kayalık alanlara dönüştürmekle kalmayıp, aynı zamanda sahilin ekolojisini (Brattström, 1992) ve morfodinamiğini (Cooper, 1991) de etkilemektedirler. Yalıtaşları kıyı erozyonuna karşı bir bariyer olarak hareket edebilir. Yalıtaşları, gelgitle bölgede belirgin tabakalanma oluşturması nedeniyle, geçmişteki deniz seviyesinin bir göstergesi olarak kabul edilir.
Çimentolaşma ve yalıtaşı oluşumu
Genellikle yalıtaşı yapışma alanı farklı kuşaklara karşılık gelebilir. Çeşitli seviyelerde birbirinden ayrılır. Genç olanlar sahil tarafında olduğundan, büyük olasılıkla bunlar pekişmemiş kum altındadır. Oluşum dış kısmında yer alır. Onlar da denize genel bir eğim var gibi görünür. Birden fazla çatlak ve boşlukları ile karakterize yalıtaşı oluşumlarının çeşitli görünümleri vardır. Bu durumda elde edilen sonuç yalıtaşları, aynı formasyonda üzerinde ayrılmış blok ve bunların kesintisiz oluşumudur. Yalıtaşarı uzunluğu kilometrelerce değişir, genişliği 300 metreye kadar ulaşabilir. Yüksekliği 30 cm’ den başlar, 3 metreye kadar değişir.Kıyı erozyonu sürecini takiben, yalıtaşı oluşumu ortaya çıkabilir. Kıyı erozyonu sedimanter denge deniz seviyesinin yükselmesi veya gerilemesinin bir sonucu olabilir. Yalıtaşı öyle ya da böyle, konsolide (pekiştirilmemiş) olmayan kumu uzağa çeker ve oluşum ortaya çıkar. Sementasyon süreci devam ederse, yeni yalıtaşı gelgit bölgesinde yeni bir pozisyon oluşturabilir. Deniz seviyesi değişim aşamaları sıralı yalıtaşı bölgelerine neden olabilir.
Türkiye'nin Akdeniz sahillerinde görülen yalıtaşları
Bölgesel jeoloji
Türkiye’nin Akdeniz sahilinin önemli bir kesimi Toros Dağları’na paralel bir şekilde uzanır.Bu alanlarda çeşitli litolojilerden oluşmuş sedimanlar yalıtaşlarında bariz bir şekilde görülmektedir. Dağılımına bakıldığında batıdan doğuya doğru şu şekildedir:
En batıda Fenike Körfezinin kuzeyinde Beydağları karbonat platformu yer alır.
Kemer ve Antalya arasındaki yüzeyler kireçtaşlarından oluşmuş Mesozoik yaşlı allakton birimlerden oluşmuştur.
Antalya doğusundaki Köprüçay, Aksu ve Manavgat mercan resiflerini içeren kaba malzemelerden oluşmuştur.
Alanya masifi metamorfik kayaçlardan oluşur, doğuya doğru mut ve adana havzaları mercan resifleri kireçtaşlarını içerir.
Çukurova’nın bulunduğu kesim ise delta sedimanları ile kaplıdır.
Görülen alanlar
Andriake-Finike
Finike ilçesinde yalıtaşları deniz altında görülür. Bu yalıtaşlarının kalınlığı 20–50 cm arasında değişir.
Kemer
Bu alanda görülen yalıtaşları üç değişik seviyede görülüp K-G uzanımlıdır. Tabaka kalınlıkları 80 cm’yi bulan ve çeşitli kayaçlardan türemiş yassı çakılların sağlam bir çimento ile tutturulmuş oldukları gözlenmektedir.
Belek
Belek beldesinin sahil kesiminde enderde olsa deniz seviyesine çok yakın bir konumda yalıtaşı gözlenmektedir. Bu bölgede görülen yalıtaşı ince taneli kireçtaşı taneciklerinden oluşur.
Side
Side’de görülen yalıtaşları kıyıdan 100 metre kadar açık olup hem güncel hem de eski, yalıtaşları gözlenir. Güncel yalıtaşları birçok tabakadan oluşmakta ve denizin iç kısımlarına doğru yayılmaktadır. Güncel yalıtaşları yay şeklindedir.
Çimtur
Bu alanda seyrek de olsa yalıtaşlarına rastlanmıştır. Yalıtaşları yüzeyde olmayıp güncel plajın kumları arasında kalmıştır.
Doğu Alanya
Türkiye’de yalıtaşları en yaygın olarak Doğu Alanya bölgesinde görülür. Alanya’nın doğu kıyısında KB-GD doğrultulu yanal devamlı yalıtaşları bulunur. Tane boyu genelde ince kum olup çakıl taşı ağırlıklı yalıtaşları gözlenmiştir.
Kahyalar (Gazipaşa)
Burada görülen yalıtaşları denizin ana kayaya çarpıp geri dönmesi sonucunda oluşmuştur. Denize doğru değil de karaya doğru eğimlidir. Bu yalıtaşları ince kum küçük çakıl boyutunda malzeme içerir.
Kaynakça
- ÇİNER, A. ve KOŞUN, E., (Aralık 2009). Türkiye’nin Akdeniz Sahillerindeki yalıtaşlarının Holosen deniz düzeyi oynamaları ve tektonizma açısından önemi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52, 265-272.
- Neuendorf'daki, K.K.E., J.P. Mehl'e, Jr ve J. A. Jackson, J. A., ed. (2005) Jeoloji (5. ed.) Sözlüğü. Alexandria, Virginia, Amerikan Jeoloji Enstitüsü. 779 s
- Scholle, P.A., D.G. Bebout ve C.H. Moore (1983) Karbonat Çökelme Ortamları. Anı yok. 33. Tulsa, Oklahoma, Petrol Jeologları Amerikan Derneği. 708 s
- Neumeier U. (1998). "Yalıtaşları (intertidal çökelleri) erken Sementasyon mikrobiyal aktivite rolü. Doktora Tezi, Cenevre Üniversitesi". Terre et Çevre (12).
- Hanor J.S. (1978). "Yalıtaşı çimento Yağış: deniz ve meteorik suları vs CO2 gaz alma karıştırma". Sedimanter Petroloji Dergisi (48)
- Scoffin tuvalet kağıdı Stoddart D. R. & (1983). Yalıtaşı ve intertidal sediment, kimyasal çökeller ve Jeomorfoloji. Academic Press, Inc
- Schmalz R.F. (1971). Eniwetok Atoll yalıtaşı oluşumu. Baltimore: Johns Hopkins basın
- yazar =Türkiye’nin Akdeniz Sahillerindeki yalıtaşlarının Holosen deniz düzeyi oynamaları ve tektonizma açısından önemi ÇİNER Attila 1,DESRUELLES Stéphane 2,FOUACHE Eric 3, KOŞUN Erdal 4 & Rémi DALONGEVILLE
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yalitasi kiyi bolgesinin gelgit arasi kesiminde kum ve cakil boyutlu sedimanlarin karbonat cimento kalsit veya aragonit ile baglanarak taslasmasi sonucu olusmus sedimanter yapidir Cimentolu tortul kayaclar bulundugu yere bagli olarak yalitaslarini olusturmak icin cimentolu tortul kabuklari mercan parcalari farkli turde kaya parcalari ve diger malzemelerin degisken bir karisimindan olusabilir Yalitasi genellikle tropikal veya subtropikal bolgelerde gelgit bolgesi icinde olusurlar Ancak kuvaternerde olusan yalitaslari kuzey ve guney yarimkurelerin 60 enlemine kadar gorulmektedir Yalitasi Reunion Adasi SahiMercan ve kabuk parcalari gosteren detayGenel bakisYalitaslari kiyi bolgesinin gelgit arasi kesiminde kum ve cakil boyutlu sedimanlarin karbonat cimento Mg kalsit veya aragonit Bricker 1971 ile baglanarak taslasmasi sonucu olusmus sedimanter yapilardir Vousdoukas vd 2007 Kiyi onu ve kiyi gerisinde kiyiya paralel bir sekilde ve denize dogru belirli bir egimle genelde 2 5 arasi dalan ve kalinligi birkac 10 cm den 2 m ye varan tabakalar halinde bulunan sedimanlarin cok hizli bir sekilde taslastiklari ve yalitaslarini olusturduklari bilinmektedir Neumeier 1998 Vieira ve Ros 2007 Genelde birkac yuzyil icinde taslastiklari tahmin edilse de Dalongeville ve Sanlaville 1984 Neumeier 1998 Emery vd 1954 II Dunya Savasi sirasinda kullanilmis muhimmat parcalarinin tamamen yalitaslari icinde korundugu tabakalar gozlemlemislerdir Ayrica birkac sene gibi cok kisa bir surede taslasmis yalitaslarinin varligi da bilinmektedir Frankel 1968 Easton 1974 Chivas vd 1986 Yalitaslari sadece kiyi seridinin dogasini kumsal bir sahilden kayalik alanlara donusturmekle kalmayip ayni zamanda sahilin ekolojisini Brattstrom 1992 ve morfodinamigini Cooper 1991 de etkilemektedirler Yalitaslari kiyi erozyonuna karsi bir bariyer olarak hareket edebilir Yalitaslari gelgitle bolgede belirgin tabakalanma olusturmasi nedeniyle gecmisteki deniz seviyesinin bir gostergesi olarak kabul edilir Cimentolasma ve yalitasi olusumuGenellikle yalitasi yapisma alani farkli kusaklara karsilik gelebilir Cesitli seviyelerde birbirinden ayrilir Genc olanlar sahil tarafinda oldugundan buyuk olasilikla bunlar pekismemis kum altindadir Olusum dis kisminda yer alir Onlar da denize genel bir egim var gibi gorunur Birden fazla catlak ve bosluklari ile karakterize yalitasi olusumlarinin cesitli gorunumleri vardir Bu durumda elde edilen sonuc yalitaslari ayni formasyonda uzerinde ayrilmis blok ve bunlarin kesintisiz olusumudur Yalitasari uzunlugu kilometrelerce degisir genisligi 300 metreye kadar ulasabilir Yuksekligi 30 cm den baslar 3 metreye kadar degisir Kiyi erozyonu surecini takiben yalitasi olusumu ortaya cikabilir Kiyi erozyonu sedimanter denge deniz seviyesinin yukselmesi veya gerilemesinin bir sonucu olabilir Yalitasi oyle ya da boyle konsolide pekistirilmemis olmayan kumu uzaga ceker ve olusum ortaya cikar Sementasyon sureci devam ederse yeni yalitasi gelgit bolgesinde yeni bir pozisyon olusturabilir Deniz seviyesi degisim asamalari sirali yalitasi bolgelerine neden olabilir Turkiye nin Akdeniz sahillerinde gorulen yalitaslariBolgesel jeoloji Turkiye nin Akdeniz sahilinin onemli bir kesimi Toros Daglari na paralel bir sekilde uzanir Bu alanlarda cesitli litolojilerden olusmus sedimanlar yalitaslarinda bariz bir sekilde gorulmektedir Dagilimina bakildiginda batidan doguya dogru su sekildedir En batida Fenike Korfezinin kuzeyinde Beydaglari karbonat platformu yer alir Kemer ve Antalya arasindaki yuzeyler kirectaslarindan olusmus Mesozoik yasli allakton birimlerden olusmustur Antalya dogusundaki Koprucay Aksu ve Manavgat mercan resiflerini iceren kaba malzemelerden olusmustur Alanya masifi metamorfik kayaclardan olusur doguya dogru mut ve adana havzalari mercan resifleri kirectaslarini icerir Cukurova nin bulundugu kesim ise delta sedimanlari ile kaplidir Gorulen alanlar Andriake Finike Finike ilcesinde yalitaslari deniz altinda gorulur Bu yalitaslarinin kalinligi 20 50 cm arasinda degisir Kemer Bu alanda gorulen yalitaslari uc degisik seviyede gorulup K G uzanimlidir Tabaka kalinliklari 80 cm yi bulan ve cesitli kayaclardan turemis yassi cakillarin saglam bir cimento ile tutturulmus olduklari gozlenmektedir Belek Belek beldesinin sahil kesiminde enderde olsa deniz seviyesine cok yakin bir konumda yalitasi gozlenmektedir Bu bolgede gorulen yalitasi ince taneli kirectasi taneciklerinden olusur Side Side de gorulen yalitaslari kiyidan 100 metre kadar acik olup hem guncel hem de eski yalitaslari gozlenir Guncel yalitaslari bircok tabakadan olusmakta ve denizin ic kisimlarina dogru yayilmaktadir Guncel yalitaslari yay seklindedir Cimtur Bu alanda seyrek de olsa yalitaslarina rastlanmistir Yalitaslari yuzeyde olmayip guncel plajin kumlari arasinda kalmistir Dogu Alanya Turkiye de yalitaslari en yaygin olarak Dogu Alanya bolgesinde gorulur Alanya nin dogu kiyisinda KB GD dogrultulu yanal devamli yalitaslari bulunur Tane boyu genelde ince kum olup cakil tasi agirlikli yalitaslari gozlenmistir Kahyalar Gazipasa Burada gorulen yalitaslari denizin ana kayaya carpip geri donmesi sonucunda olusmustur Denize dogru degil de karaya dogru egimlidir Bu yalitaslari ince kum kucuk cakil boyutunda malzeme icerir KaynakcaCINER A ve KOSUN E Aralik 2009 Turkiye nin Akdeniz Sahillerindeki yalitaslarinin Holosen deniz duzeyi oynamalari ve tektonizma acisindan onemi Turkiye Jeoloji Bulteni 52 265 272 Neuendorf daki K K E J P Mehl e Jr ve J A Jackson J A ed 2005 Jeoloji 5 ed Sozlugu Alexandria Virginia Amerikan Jeoloji Enstitusu 779 s ISBN 0 922152 76 4 Scholle P A D G Bebout ve C H Moore 1983 Karbonat Cokelme Ortamlari Ani yok 33 Tulsa Oklahoma Petrol Jeologlari Amerikan Dernegi 708 s ISBN 978 0 89181 310 1 Neumeier U 1998 Yalitaslari intertidal cokelleri erken Sementasyon mikrobiyal aktivite rolu Doktora Tezi Cenevre Universitesi Terre et Cevre 12 Hanor J S 1978 Yalitasi cimento Yagis deniz ve meteorik sulari vs CO2 gaz alma karistirma Sedimanter Petroloji Dergisi 48 Scoffin tuvalet kagidi Stoddart D R amp 1983 Yalitasi ve intertidal sediment kimyasal cokeller ve Jeomorfoloji Academic Press Inc Schmalz R F 1971 Eniwetok Atoll yalitasi olusumu Baltimore Johns Hopkins basin yazar Turkiye nin Akdeniz Sahillerindeki yalitaslarinin Holosen deniz duzeyi oynamalari ve tektonizma acisindan onemi CINER Attila 1 DESRUELLES Stephane 2 FOUACHE Eric 3 KOSUN Erdal 4 amp Remi DALONGEVILLE