Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kirpi (Erinaceus), kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli cinsi.
| Kirpi | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Batı Avrupa kirpisi (Erinaceus europaeus) | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| E. amurensis (Amur kirpisi) |
Özellikleri
Yaklaşık 30 cm boyundadır. Ağırlığı cinsiyete, yaşa ve yaşadığı koşullara bağlı olarak 500-1200 gr. arasında değişir. Gövdesinin üzeri 2-2,5 cm uzunluğundaki kılçık dikenlerle örtülüdür. Kızdırıldığı zaman vücudu yuvarlak hale gelir ve böylece bir diken topuna dönüşür.
Yaşam alanları
Çalılıklı ormanlardan, büyük park ve bahçelere kadar pek çok yerde yaşayabilir. Nemli yerleri sever. Toprak içine açtığı tünellerde ve kaya kovuklarında barınır.
Dağılımı
Avrupa ve Asya'da görülür. Türkiye’nin hemen her yerinde rastlanır. Yalnız geceleri etkindir. Çevre sıcaklığının 4 °C’nin altına düştüğü zaman kış uykusuna yatar. Hamilelikleri 5-6 hafta sürer. Her doğumda 3-8 yavru doğurur. Ortalama ömrü 18 yıldır.
Beslenme
Doğal hayatta beslenmeleri
Çoğunlukla böcek, sümüklüböcek, kurbağa, solucan, nadiren küçük fare ve yılan yavrularını yer.
İnsanların dayanabildiği tetanus zehri miktarının 7 bin katına dayanıklı oldukları saptanmıştır. Çok zehirli bazı böcek ve yılanları kolaylıkla avlayıp yer. Ancak engerek zehri gibi bazı zehirlere karşı da dayanıksızdır.
Esaret altında beslenmeleri
Öncelikle, kirpiler doğal hayattan koparılıp esir edilmemelidir. Olağanüstü bir durum olmadığı sürece, şirin diye kirpi yavrularına bakmak için eve götürmek, doğal hayata zarar verir. Kirpilerin Türkiye'de koruma altındaki türlerden olduğu unutulmamalıdır.
Erişkin kirpiler kedi mamalarını severek yer. İnek sütü verilmemelidir. Yüksek miktarda laktoz içerdiğinden kirpiler için öldürücüdür, çünkü kirpiler laktozu sindiremez. Bu durum bağırsaklarda ishale sebebiyet verir, ishale bağlı su kaybı ve beslenme yetersizliğinden ölür. Yetim kalan yavruların beslenmesi gerektiğinde yabani hayvan konusunda tecrübeli veteriner hekimlere danışılmalıdır. Dişleri çıkan yavruya konserve veya ıslatılmış kuru kedi-köpek maması verilebilir.
İnsan besini olarak
Kirpi etinin egzama hastalığına iyi geldiği, halk arasında yaygın fakat yanlış bir inançtır.[] Bunun gibi kitaplarda da verilmesi, kirpinin yasak olduğu halde avlanılmasını tetiklemektedir.[] Kirpi Hanefi ve Hanbeliler'de mekruh, Şafii ve Malikiler'de helâl sayılmıştır.[]
Türkiye'de kirpiler
Türkiye'de 2 türe ait 3 alt tür bulunur:
- E. concolor (Ak göğüslü kirpi)
- E. c. concolor: Karadeniz bölgesinde
- E. c. transcaucasicus: Diğer bölgelerde
- E. roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)
- E. r. drozdovskii: Trakya bölgesinde
E. europaeus türü Türkiye'de bulunmaz. Bu ad altında literatürde geçenlerin Trakya hariç hepsi E. concolor türündendir.
Türkiye’de avlanması yasaktır.Kırmızı listede "NT" kategorisindedir. Kirpiler, Türkiye’nin koruma altındaki türlerinden biridir; Resmi Gazete’de yayınlanan “Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” (EK LİSTE 1) listesinde belirtilmiştir. Ayrıca kirpilerin doğal ortamından uzaklaştırılması, satılması, evlerde pet hayvanı olarak bakılması yasaktır. Konuyla ilgili ihbarlarla Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Müdürlükleri ilgilenmektedir.
Türleri
- Erinaceus concolor (Ak göğüslü kirpi)
- Erinaceus concolor concolor TÜRKİYE (Karadeniz)
- Erinaceus concolor rhodius ()
- Erinaceus concolor transcaucasicus TÜRKİYE (diğer bölgeler)
- Erinaceus roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)
- Erinaceus roumanicus roumanicus
- Erinaceus roumanicus bolkayi
- Erinaceus roumanicus drozdovskii TÜRKİYE (Trakya)
- Erinaceus roumanicus nesiotes ()
- Erinaceus roumanicus pallidus
- Erinaceus europaeus (Batı Avrupa kirpisi)
- Erinaceus amurensis (Amur kirpisi)
Resim galerisi
-
![image]()
Kirpi (Şarkışla) -
![image]()
Dikenleri -
![image]()
Yavru -
![image]()
Yuvada yavrular
Kaynakça
- ^ Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Omurgalılar/Amniyota): Burada Türkiye'deki kirpilerin E. europaeus olduğu ve E. concolor'un yalnızca Trabzon'da kaydedildiğine dair bilgi günümüzde geçerli değildir.
- ^ . 7 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2010.
- ^ . 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
Dış bağlantılar
- Kirpi (Erinaceus europaeus)16 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., IUCN Kırmızı Listesi, 2008
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kirpi Erinaceus kirpigiller Erinaceidae familyasindan gececil bocekcil bir memeli cinsi KirpiBati Avrupa kirpisi Erinaceus europaeus Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataAlt sube VertebrataInfa sube GnathostomataSinif MammaliaTakim Insectivora Bocekciller Familya Erinaceidae Kirpigiller Alt familya Cins Erinaceus Linnaeus 1758TurlerE amurensis Amur kirpisi E concolor Ak goguslu kirpi E europaeus Bati Avrupa kirpisi E roumanicus Dogu Avrupa kirpisi OzellikleriYaklasik 30 cm boyundadir Agirligi cinsiyete yasa ve yasadigi kosullara bagli olarak 500 1200 gr arasinda degisir Govdesinin uzeri 2 2 5 cm uzunlugundaki kilcik dikenlerle ortuludur Kizdirildigi zaman vucudu yuvarlak hale gelir ve boylece bir diken topuna donusur Yasam alanlariCalilikli ormanlardan buyuk park ve bahcelere kadar pek cok yerde yasayabilir Nemli yerleri sever Toprak icine actigi tunellerde ve kaya kovuklarinda barinir DagilimiAvrupa ve Asya da gorulur Turkiye nin hemen her yerinde rastlanir Yalniz geceleri etkindir Cevre sicakliginin 4 C nin altina dustugu zaman kis uykusuna yatar Hamilelikleri 5 6 hafta surer Her dogumda 3 8 yavru dogurur Ortalama omru 18 yildir BeslenmeDogal hayatta beslenmeleri Cogunlukla bocek sumuklubocek kurbaga solucan nadiren kucuk fare ve yilan yavrularini yer Insanlarin dayanabildigi tetanus zehri miktarinin 7 bin katina dayanikli olduklari saptanmistir Cok zehirli bazi bocek ve yilanlari kolaylikla avlayip yer Ancak engerek zehri gibi bazi zehirlere karsi da dayaniksizdir Esaret altinda beslenmeleri Oncelikle kirpiler dogal hayattan koparilip esir edilmemelidir Olaganustu bir durum olmadigi surece sirin diye kirpi yavrularina bakmak icin eve goturmek dogal hayata zarar verir Kirpilerin Turkiye de koruma altindaki turlerden oldugu unutulmamalidir Eriskin kirpiler kedi mamalarini severek yer Inek sutu verilmemelidir Yuksek miktarda laktoz icerdiginden kirpiler icin oldurucudur cunku kirpiler laktozu sindiremez Bu durum bagirsaklarda ishale sebebiyet verir ishale bagli su kaybi ve beslenme yetersizliginden olur Yetim kalan yavrularin beslenmesi gerektiginde yabani hayvan konusunda tecrubeli veteriner hekimlere danisilmalidir Disleri cikan yavruya konserve veya islatilmis kuru kedi kopek mamasi verilebilir Insan besini olarakKirpi etinin egzama hastaligina iyi geldigi halk arasinda yaygin fakat yanlis bir inanctir kaynak belirtilmeli Bunun gibi kitaplarda da verilmesi kirpinin yasak oldugu halde avlanilmasini tetiklemektedir kaynak belirtilmeli Kirpi Hanefi ve Hanbeliler de mekruh Safii ve Malikiler de helal sayilmistir kaynak belirtilmeli Turkiye de kirpilerTurkiye de 2 ture ait 3 alt tur bulunur E concolor Ak goguslu kirpi E c concolor Karadeniz bolgesinde E c transcaucasicus Diger bolgelerde E roumanicus Dogu Avrupa kirpisi E r drozdovskii Trakya bolgesinde E europaeus turu Turkiye de bulunmaz Bu ad altinda literaturde gecenlerin Trakya haric hepsi E concolor turundendir Turkiye de avlanmasi yasaktir Kirmizi listede NT kategorisindedir Kirpiler Turkiye nin koruma altindaki turlerinden biridir Resmi Gazete de yayinlanan Cevre ve Orman Bakanligi nca Koruma Altina Alinan Yaban Hayvanlari EK LISTE 1 listesinde belirtilmistir Ayrica kirpilerin dogal ortamindan uzaklastirilmasi satilmasi evlerde pet hayvani olarak bakilmasi yasaktir Konuyla ilgili ihbarlarla Doga Koruma ve Milli Parklar Il Mudurlukleri ilgilenmektedir TurleriErinaceus concolor Ak goguslu kirpi Erinaceus concolor concolor TURKIYE Karadeniz Erinaceus concolor rhodius Erinaceus concolor transcaucasicus TURKIYE diger bolgeler Erinaceus roumanicus Dogu Avrupa kirpisi Erinaceus roumanicus roumanicus Erinaceus roumanicus bolkayi Erinaceus roumanicus drozdovskii TURKIYE Trakya Erinaceus roumanicus nesiotes Erinaceus roumanicus pallidus Erinaceus europaeus Bati Avrupa kirpisi Erinaceus amurensis Amur kirpisi Resim galerisiKirpi Sarkisla Dikenleri Yavru Yuvada yavrularKaynakca Prof Dr Ali Demirsoy 1992 Yasamin Temel Kurallari Omurgalilar Amniyota Burada Turkiye deki kirpilerin E europaeus oldugu ve E concolor un yalnizca Trabzon da kaydedildigine dair bilgi gunumuzde gecerli degildir 7 Mayis 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2010 4 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Ekim 2020 Dis baglantilarKirpi Erinaceus europaeus 16 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde IUCN Kirmizi Listesi 2008