Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Basma, çeşitli basit ve karmaşık desenlerin, baskı yoluyla, pamuklu bezayağı kumaşa uygulanmasıyla elde edilen desenli kumaşlara verilen isimdir. Baskı, boyaların beyazlatılmış kumaşa baskı şablonları yardımıyla desene göre, üst üste uygulanmasıyla gerçekleşir.
Basma, Anadolu'da başlıca giyim malzemesi olarak kullanılagelmiştir. Basmadan dikilen giysilere yörelere göre değişim göstermek koşuluyla; göynek, , , elbise, , , gibi isimler verilmiştir. Günümüzde ise basma kumaşlar, yatak çarşafları, nevresim, vitrin yakaları, yazma başörtüleri, perde, bohça gibi ürünlerde kullanılmaktadır.
Anadolu'da genellikle kadın başörtüsü olarak kullanılan, üzeri işlemeli ve desenli, ince dokunmuş basmalar yazma olarak adlandırılır ve yazmacılık bir halk sanatı olarak yaşatılır. Kimi kaynaklarda basmadan "yazma" olarak bahsedilir ve kumaş üzerine kalıp baskı sistemi Türkçede "yazmacılık" adını alır. Çeşitli kaynaklarda baskıcılık ve yazmacılık terimleri ya aynı anlamda ya da birbirinin yerine kullanılmıştır.
Geleneksel basmacılık (yazmacılık), tahta üzerine oyulmuş kalıpların kök boyaya batırılıp kumaşın üzerine vurulması ve aynı işlemin defalarca tekrarlanması ile icra edilir. Günümüzde kumaşların renklendirilmesi boyama veya basma fabrikalarında gerçekleştirilmektedir.
Geçmişi
Basmacılık fikrinin temelinde yatan "bir kalıpla düz bir zeminde iz bırakma" mantığı, tarihte ilk defa mühürlerde kullanılmıştır. Anadolu'daki ilk uygarlıklardan birini kuran Hititler’in M.Ö. 7000 yıllarında kalıpla baskı yapmasını bildiklerini gösteren mühür ve damgalar çeşitli arkeolojik kazılarda bulunmuştur. Bazı kaynaklarda helezoni ve dört yapraklı çiçek biçiminde olan bu kalıplarla, ilk basma örneklerinin yapıldığı iddia edilmektedir.
Hitit mühürlerinden yaklaşık 2000 yıl sonra Mezopotamya, Suriye ve İran'da daha karmaşık desenli mühürler kullanılmıştır. Silindir şeklinde bu mühürler, yaş kil tabletler üzerinde döndürülerek kazıma tekniğiyle üzerlerinde yapılmış figürlerin tablete geçmesi sağlanırdı. Mühür baskıların sözleşme, antlaşma ve kapı kanatlarında kullanıldığı görülmüştür. Baskı tekniği dünyanın birçok yerinde duvar süslemelerinde, kapı kenarlarında, çanak çömleklerde ve kil tabletlerde kullanıldı. Rusya’nın Kuban bölgesindeki bulunan M.Ö. 6 yüzyıla ait resimlendirilmiş kumaşlar, kumaş baskı tekniğinin öncüleri olarak kabul edilmektedir. Antik Yunan tarihçi Heredot'un yazılarında da M.Ö 484-425 yıllarında Hazar Denizi yakınlarında yaşayan ulusların doğal bitkilerden elde ettikleri boyalarla kumaş üzerine hayvan figürleri çizerek bunlardan yapılmış giysileri kullandıkları yazılmaktadır.
Mısır'ın kuzeyindeki Panapolis antik kentindeki (günümüzdeki Ahmim kenti) kazılarda bulunan 4. yüzyıla ait bir çocuk entarisi tahta kalıplarla bez üzerine basılan kumaşların dünyada bilinen en eski örneğidir. Ahmim'de baskı tekniğiyle birden fazla rengin aynı kumaşta kullanıldığı ve 6. - 7. yüzyılara ait oldukları düşünülen kumaş örnekleri de bulunmuştur. Mısırda Abbasi ve Fatimilerde de kumaşı fırça aracıyla boyama ve kalıpla basarak desenlendirme görülmüştür. Bu devirden kalma keten kumaşların üzerindeki yazıların ve süslemelerin çoğu bu teknikle yapılmıştır.
Anadolu'da ilk defa Hititler tarafından kullanılmış olan basmakalıp tekniğinin Türkler'in Anadolu’ya gelişinden önceki dönemde Ermeni ve Süryani ustalar tarafından kullanılmakta olduğu düşünülür. Yazmacılık olarak adlandırılan bu sanat, Tokat, Bartın, Gaziantep, Diyarbakır ve Kastamonu’da gelişerek 17. yüzyılda İstanbul’da en güzel örneklerini ortaya çıkarmıştır. Günümüzde Tokat, Kastamonu ve Bartın Anadolu'da geleneksel yazmacılığın devam ettiği yerlerdendir.
Dünyada bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler ve yeniliklerle baskı tekniklerinin gelişimi de Rönesans döneminden başlayarak hızlanmış; özellikle sanayi devrimi ve sonrasında baskı teknikleri makineleşip çeşitlenmiştir. 1676’da İngiltere’de, 1678’de Hollanda’da, 1720’de Almanya’da ilk basma fabrikaları açılmıştır. 1856'da İngiliz kimyager William Henry Perkin'in ilk yapay boyar maddeyi yapmasından sonra doğal boyar maddeler yerlerini kısa zamanda yapay boyar maddelere bırakmıştır.
Türkiye'de fabrikasyon basmacılık, 1937'de Sümerbank tarafından açılan 'nda başlamıştır.
Geleneksel malzemeler ve teknikler
Geleneksel basmacılıkta yapılan ahşap kalıplar için kolay oyulabilir, hafif, dayanıklı ve emici ağaç tercih edilir. Bu özelliklerin çoğuna sahip olduğu için kalıp yapımında en çok kullanılan ağaç ıhlamur ağacıdır. Kalıp hazırlamak için ağaç nemden arıtılır ardından oyulacak yüzey ateşte ısıtılır ve bal mumuna daldırılır. Desen, ters olarak kalıba aktarılır. En çok kullanılan aktarma yöntemi karbon kâğıdıyla yapılan aktarma yöntemidir. "Nakış bul" denen oyma bıçakları kullanılarak kalıp uyulur.
Boyayı çabuk emme ve boya akmasını önleme özelliğinden ötürü basmacılıkta pamuklu kumaşlar kullanılır. Kaput bezi olarak da isimlendirilen Amerikan bezi, tülbent ve mermerşahi yazmacılıkta kullanılan kumaş cinsleridir. Kumaşı desenlemek için sadece kalıplar kullanılabilir veya ucu farklı kalınlıklarda olan fırçaların kullanılır. Üçünüc bir teknik, "içi boş kalıplar" kumaşa basıldıktan sonra içlerini fırça ile doldurularak gerçekleşen kalem işi- kalıp tekniğidir. Renklendirme şu yöntemlerle yapılır:
- Karakalem Tekniği (beyaz kumaş üzerine siyah baskı)
- Aşındırma Tekniği (siyah kumaş üzerine beyaz baskı)
- Daldırma Tekniği
- Mavi Ağartma Tekniği
- Elvan Tekniği
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kaya, Gaye. "Kumaş Tasarım Ve Analizi (Ders Notları)". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Aralık 2016. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ a b c Uygur, Hatice Kübra; Koyucuokca, Ayşegül; Öz, Didem. "Bir Kültürün Son Temsilcisi: Mıksiye (Muqsiye) Nasra Şimmes Hindi- ve Ardında Bıraktıkları" (PDF). AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cilt:5, Sayı:11, Temmuz 2017. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
- ^ . İstanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği web sitesi. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
- ^ a b c d Korkunç, Orhan. "Süryani basmacılığı ve Süryani basmacılığında kullanılan motif ve ikonografik simgeler". Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020.
- ^ "Fashion & Virtue: Textile Patterns and the Print Revolution, 1520–1620". The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Güz 2015. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2020.
- ^ Usluca Erim, Özge; Gezicioğlu, Fatma Yelda; Erim, Mehmet. "Gelenekselden Günümüz Teknolojisine Yer Yaygılarında Kullanılan Baskı/Boyama Tekniklerine Genel Bir Bakış" (PDF). Journal of Arts, Cilt 2, Sayı 1, Yıl 2019. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Basma cesitli basit ve karmasik desenlerin baski yoluyla pamuklu bezayagi kumasa uygulanmasiyla elde edilen desenli kumaslara verilen isimdir Baski boyalarin beyazlatilmis kumasa baski sablonlari yardimiyla desene gore ust uste uygulanmasiyla gerceklesir Basma Anadolu da baslica giyim malzemesi olarak kullanilagelmistir Basmadan dikilen giysilere yorelere gore degisim gostermek kosuluyla goynek elbise gibi isimler verilmistir Gunumuzde ise basma kumaslar yatak carsaflari nevresim vitrin yakalari yazma basortuleri perde bohca gibi urunlerde kullanilmaktadir Anadolu da genellikle kadin basortusu olarak kullanilan uzeri islemeli ve desenli ince dokunmus basmalar yazma olarak adlandirilir ve yazmacilik bir halk sanati olarak yasatilir Kimi kaynaklarda basmadan yazma olarak bahsedilir ve kumas uzerine kalip baski sistemi Turkcede yazmacilik adini alir Cesitli kaynaklarda baskicilik ve yazmacilik terimleri ya ayni anlamda ya da birbirinin yerine kullanilmistir Geleneksel basmacilik yazmacilik tahta uzerine oyulmus kaliplarin kok boyaya batirilip kumasin uzerine vurulmasi ve ayni islemin defalarca tekrarlanmasi ile icra edilir Gunumuzde kumaslarin renklendirilmesi boyama veya basma fabrikalarinda gerceklestirilmektedir GecmisiBasmacilik fikrinin temelinde yatan bir kalipla duz bir zeminde iz birakma mantigi tarihte ilk defa muhurlerde kullanilmistir Anadolu daki ilk uygarliklardan birini kuran Hititler in M O 7000 yillarinda kalipla baski yapmasini bildiklerini gosteren muhur ve damgalar cesitli arkeolojik kazilarda bulunmustur Bazi kaynaklarda helezoni ve dort yaprakli cicek biciminde olan bu kaliplarla ilk basma orneklerinin yapildigi iddia edilmektedir Hitit muhurlerinden yaklasik 2000 yil sonra Mezopotamya Suriye ve Iran da daha karmasik desenli muhurler kullanilmistir Silindir seklinde bu muhurler yas kil tabletler uzerinde dondurulerek kazima teknigiyle uzerlerinde yapilmis figurlerin tablete gecmesi saglanirdi Muhur baskilarin sozlesme antlasma ve kapi kanatlarinda kullanildigi gorulmustur Baski teknigi dunyanin bircok yerinde duvar suslemelerinde kapi kenarlarinda canak comleklerde ve kil tabletlerde kullanildi Rusya nin Kuban bolgesindeki bulunan M O 6 yuzyila ait resimlendirilmis kumaslar kumas baski tekniginin onculeri olarak kabul edilmektedir Antik Yunan tarihci Heredot un yazilarinda da M O 484 425 yillarinda Hazar Denizi yakinlarinda yasayan uluslarin dogal bitkilerden elde ettikleri boyalarla kumas uzerine hayvan figurleri cizerek bunlardan yapilmis giysileri kullandiklari yazilmaktadir Misir in kuzeyindeki Panapolis antik kentindeki gunumuzdeki Ahmim kenti kazilarda bulunan 4 yuzyila ait bir cocuk entarisi tahta kaliplarla bez uzerine basilan kumaslarin dunyada bilinen en eski ornegidir Ahmim de baski teknigiyle birden fazla rengin ayni kumasta kullanildigi ve 6 7 yuzyilara ait olduklari dusunulen kumas ornekleri de bulunmustur Misirda Abbasi ve Fatimilerde de kumasi firca araciyla boyama ve kalipla basarak desenlendirme gorulmustur Bu devirden kalma keten kumaslarin uzerindeki yazilarin ve suslemelerin cogu bu teknikle yapilmistir Anadolu da ilk defa Hititler tarafindan kullanilmis olan basmakalip tekniginin Turkler in Anadolu ya gelisinden onceki donemde Ermeni ve Suryani ustalar tarafindan kullanilmakta oldugu dusunulur Yazmacilik olarak adlandirilan bu sanat Tokat Bartin Gaziantep Diyarbakir ve Kastamonu da geliserek 17 yuzyilda Istanbul da en guzel orneklerini ortaya cikarmistir Gunumuzde Tokat Kastamonu ve Bartin Anadolu da geleneksel yazmaciligin devam ettigi yerlerdendir Dunyada bilim ve teknoloji alanindaki gelismeler ve yeniliklerle baski tekniklerinin gelisimi de Ronesans doneminden baslayarak hizlanmis ozellikle sanayi devrimi ve sonrasinda baski teknikleri makinelesip cesitlenmistir 1676 da Ingiltere de 1678 de Hollanda da 1720 de Almanya da ilk basma fabrikalari acilmistir 1856 da Ingiliz kimyager William Henry Perkin in ilk yapay boyar maddeyi yapmasindan sonra dogal boyar maddeler yerlerini kisa zamanda yapay boyar maddelere birakmistir Turkiye de fabrikasyon basmacilik 1937 de Sumerbank tarafindan acilan nda baslamistir Geleneksel malzemeler ve tekniklerGeleneksel basmacilikta yapilan ahsap kaliplar icin kolay oyulabilir hafif dayanikli ve emici agac tercih edilir Bu ozelliklerin coguna sahip oldugu icin kalip yapiminda en cok kullanilan agac ihlamur agacidir Kalip hazirlamak icin agac nemden aritilir ardindan oyulacak yuzey ateste isitilir ve bal mumuna daldirilir Desen ters olarak kaliba aktarilir En cok kullanilan aktarma yontemi karbon kagidiyla yapilan aktarma yontemidir Nakis bul denen oyma bicaklari kullanilarak kalip uyulur Boyayi cabuk emme ve boya akmasini onleme ozelliginden oturu basmacilikta pamuklu kumaslar kullanilir Kaput bezi olarak da isimlendirilen Amerikan bezi tulbent ve mermersahi yazmacilikta kullanilan kumas cinsleridir Kumasi desenlemek icin sadece kaliplar kullanilabilir veya ucu farkli kalinliklarda olan fircalarin kullanilir Ucunuc bir teknik ici bos kaliplar kumasa basildiktan sonra iclerini firca ile doldurularak gerceklesen kalem isi kalip teknigidir Renklendirme su yontemlerle yapilir Karakalem Teknigi beyaz kumas uzerine siyah baski Asindirma Teknigi siyah kumas uzerine beyaz baski Daldirma Teknigi Mavi Agartma Teknigi Elvan TeknigiAyrica bakinizTokat yazmasiKaynakca Kaya Gaye Kumas Tasarim Ve Analizi Ders Notlari Kahramanmaras Sutcu Imam Universitesi Aralik 2016 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Mayis 2020 a b c Uygur Hatice Kubra Koyucuokca Aysegul Oz Didem Bir Kulturun Son Temsilcisi Miksiye Muqsiye Nasra Simmes Hindi ve Ardinda Biraktiklari PDF AVRASYA Uluslararasi Arastirmalar Dergisi Cilt 5 Sayi 11 Temmuz 2017 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Mayis 2020 Istanbul Esnaf ve Sanatkarlar Odalari Birligi web sitesi 23 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2020 a b c d Korkunc Orhan Suryani basmaciligi ve Suryani basmaciliginda kullanilan motif ve ikonografik simgeler Nisantasi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi Erisim tarihi 18 Mayis 2020 Fashion amp Virtue Textile Patterns and the Print Revolution 1520 1620 The Metropolitan Museum of Art Bulletin Guz 2015 23 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2020 Usluca Erim Ozge Gezicioglu Fatma Yelda Erim Mehmet Gelenekselden Gunumuz Teknolojisine Yer Yaygilarinda Kullanilan Baski Boyama Tekniklerine Genel Bir Bakis PDF Journal of Arts Cilt 2 Sayi 1 Yil 2019 6 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Mayis 2020