Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yazılıkaya, Çorum ilinde, Hitit başkenti Hattuşaş (Boğazköy) antik yerleşkesinin 2 km kuzeydoğusunda yer alan, doğal kayalar arasına yapılmış Hitit açık hava tapınağıdır. Kayalar arasındaki iki açıklık (A ve B odaları) Hitit tanrılarını resmeden rölyeflerle işlenmiştir ve Hitit döneminden kalan en önemli anıtsal eserlerden biridir.
Alandaki kazılar 1931'de Boğazköy ile birlikte başlayıp aralıklı olarak 21. yüzyıla kadar devam etmiştir. Bu kazılarda bir zamanlar kaya grubunun önünde bulunan ve galerilere ulaşımı kontrol eden çok odalı bir yapı grubunun temelleri de ortaya çıkarmıştır. Yazılıkaya alanı MÖ 16. yüzyıldan beri kullanılmış olmakla birlikte, MÖ 13. yüzyıl ortalarında tanrı ve kral rölyeflerinin işlenmesiyle son şeklini almış ve daha büyük bir önem kazanmıştır.
Büyük Galeri (Oda A)
Büyük galeriyi duvar gibi çevreleyen kayaların yüzeyine kabartma olarak 63 tanrı figürü işlenmiştir; bunlardan batı duvarındakiler erkek tanrıları, doğu duvarındakiler ise tanrıçaları resmeder. Yan yana dizili figürler profilden verildiği ve bütün tanrı ve tanrıçalar aynı yöne dönük resmedildiği için burada bir tören alayının canlandırıldığı akla gelir. Bu iki sıranın ortada birleştiği noktada Hitit dininin baştanrıları Fırtına Tanrısı ve Güneş Tanrıçası gösterilmiştir. Tanrı ve tanrıça kabartmalarının çoğunun yanına isimleri Luvi hiyeroglifi ile işlenmiş olmakla birlikte, aşınma ve tahribat nedeniyle bunların kimi okunamaz durumdadır. Tanrı ve tanrıça isimlerinin Hitit yerine Hurrice isimleriyle yazılmış olması, MÖ 13. yüzyılda Hurri dini etkisinin Hitit kraliyet kültü üzerindeki güçlü etkisinin bir göstergesidir. Hava Tanrısı Teşup, Hurri ve Şeri adlı iki kutsal boğasıyla birlikte dağ tanrıları Nanni ve Hazzi'nin, Tanrıça Hepat ise bir parsın üstünde canlandırılmıştır. Hepat'ın arkasında duran oğlu Tanrı Şarruma ile birlikte bu üçlü kutsal bir aile oluşturur. Büyük galerideki en büyük kabartma IV. Tuthaliya'ya aittir ve doğu duvarında yer almaktadır.
Küçük Galeri (Oda B)
Ayrı bir girişi olan küçük galeride de kabartmalar vardır. Girişin iki yanında kanatlı ve aslan kafalı iki mitolojik figür yer alır. Galeride IV. Tuthaliya'nın iki kabartması vardır ve bunlardan birinde koruyucu tanrısı Şarruma tarafından kucaklanması gösterilmiştir. Küçük galerideki öbür kabartmalarda 12 tanrı ile Yeraltı Kılıç Tanrısı (Nergal) canlandırılmıştır. Gene kayalara oyulmuş üç nişin içinde ise Hitit kral ailesi bireylerinin küllerinin saklandığı kapların bulunduğu ileri sürülmüştür.
Tarihi ve Fonksiyonu
Kabartmalar Hitit tanrı, tanrıça ve kralların göstermekle birlikte, Hurri etkisi taşımaktadır. Bu da Yazılıkaya'nın Hurri ülkesinden gelen Kraliçe Puduhepa döneminde yapıldığını düşündürmektedir. IV. Tuthaliya'nın annesi olan Puduhepa'dan Hurri dinini öğrendikten sonra Hitit devlet kültünü Hurri törelerine göre yeniden düzenlediği bilinmektedir. Yazılıkaya Hitit başkentine çok yakın bir konumda olmasına rağmen, Hitit arşivlerinde bulunan binlerce dini belgede özellikle bu tapınakla ilişkilendirilebilen bir dokümana rastlanmamıştır. Tapınağın kullanımı ile ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. A Odası'nın Yeni Yıl festivaleri veya tahta çıkış törenleri için kullanıldığı öne sürüldüğü gibi, bir huvasi tapınağı veya itkalzi ritüeli alanı olabileceği de iddia edilmiştir. Oda A'dan daha yeni olduğu düşünülen Oda B için ise uzmanlar arasındaki genel kanı burasının IV. Tuthaliya'nın ölümünden sonra bir mozole veya ona adanmış bir abide olarak düzenlendiği yönündedir.
Yazılıkaya Tapınak kalıntıları
Yazılıkaya'da iki galerinin önünü kapayan temel kalıntıları galerilere ulaşımı da kontrol eden bir tapınağa aittir. Kazılar buradaki yapının çeşitli aşamalardan geçerek zaman içinde değişime uğradığını göstermiştir. Eski Hitit krallığı döneminde bir duvarla kapatıldığı, bina kompleksinin ise son halini MÖ 13. yüzyılda galerilerdeki kabartmaların tamamlanmasıyla birlikte aldığı düşünülmektedir.
Yazılıkaya, Oda A ve B'de bulunan kabartmalar
-
![image]()
Yazılıkaya Oda A -
![image]()
1–16 -
![image]()
16a–24 -
![image]()
16a-24 -
![image]()
17-29 -
![image]()
25-33 -
![image]()
25–33 -
![image]()
34–39 -
![image]()
41–46 -
![image]()
Teşup ve Hepat (42-43) -
![image]()
49–51 -
![image]()
52–55 -
![image]()
Kral IV. Tuthaliya Rölyefi (64) -
![image]()
Oda B'nin Girişi -
![image]()
IV. Tuthaliya'nın kraliyet kartuşu -
![image]()
Tanrı Şarrumma ve Kral IV. Tuthaliya Kabartması -
![image]()
Oniki Yeraltı Tanrısı (Oda B) -
![image]()
Kulakları küpeli, başında boynuzlu kask giyen, arslan dişli ve kılıç şeklinde bir insan olarak tasvir edilen Yeraltı Tanrısı, Nergal -
![image]()
Texier'in Oda A'daki ana sahne çizimi -
![image]()
Texier'in merasim alayı çizimi
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
(Almanca) Bittel, Kurt, et al. (1975) Das hethitische Felsheiligtum Yazılıkaya. (Bogazköy-Hattusa. Cilt 9). Berlin: Mann.
Seeher, Jürgen (2011) Taşa yontulu Tanrılar. Hitit kaya tapınağı. İstanbul: Ege Yayınları.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Yazılıkaya ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yazilikaya Corum ilinde Hitit baskenti Hattusas Bogazkoy antik yerleskesinin 2 km kuzeydogusunda yer alan dogal kayalar arasina yapilmis Hitit acik hava tapinagidir Kayalar arasindaki iki aciklik A ve B odalari Hitit tanrilarini resmeden rolyeflerle islenmistir ve Hitit doneminden kalan en onemli anitsal eserlerden biridir Yazilikaya kaya tapinagiTanri Sarrumma ve Kral IV Tuthaliya Kabartmasi Oda B Kral IV Tuthaliya Kabartmasi Oda A Oniki Yeralti Tanrisi Oda B Alandaki kazilar 1931 de Bogazkoy ile birlikte baslayip aralikli olarak 21 yuzyila kadar devam etmistir Bu kazilarda bir zamanlar kaya grubunun onunde bulunan ve galerilere ulasimi kontrol eden cok odali bir yapi grubunun temelleri de ortaya cikarmistir Yazilikaya alani MO 16 yuzyildan beri kullanilmis olmakla birlikte MO 13 yuzyil ortalarinda tanri ve kral rolyeflerinin islenmesiyle son seklini almis ve daha buyuk bir onem kazanmistir Buyuk Galeri Oda A Buyuk galeriyi duvar gibi cevreleyen kayalarin yuzeyine kabartma olarak 63 tanri figuru islenmistir bunlardan bati duvarindakiler erkek tanrilari dogu duvarindakiler ise tanricalari resmeder Yan yana dizili figurler profilden verildigi ve butun tanri ve tanricalar ayni yone donuk resmedildigi icin burada bir toren alayinin canlandirildigi akla gelir Bu iki siranin ortada birlestigi noktada Hitit dininin bastanrilari Firtina Tanrisi ve Gunes Tanricasi gosterilmistir Tanri ve tanrica kabartmalarinin cogunun yanina isimleri Luvi hiyeroglifi ile islenmis olmakla birlikte asinma ve tahribat nedeniyle bunlarin kimi okunamaz durumdadir Tanri ve tanrica isimlerinin Hitit yerine Hurrice isimleriyle yazilmis olmasi MO 13 yuzyilda Hurri dini etkisinin Hitit kraliyet kultu uzerindeki guclu etkisinin bir gostergesidir Hava Tanrisi Tesup Hurri ve Seri adli iki kutsal bogasiyla birlikte dag tanrilari Nanni ve Hazzi nin Tanrica Hepat ise bir parsin ustunde canlandirilmistir Hepat in arkasinda duran oglu Tanri Sarruma ile birlikte bu uclu kutsal bir aile olusturur Buyuk galerideki en buyuk kabartma IV Tuthaliya ya aittir ve dogu duvarinda yer almaktadir Kucuk Galeri Oda B Ayri bir girisi olan kucuk galeride de kabartmalar vardir Girisin iki yaninda kanatli ve aslan kafali iki mitolojik figur yer alir Galeride IV Tuthaliya nin iki kabartmasi vardir ve bunlardan birinde koruyucu tanrisi Sarruma tarafindan kucaklanmasi gosterilmistir Kucuk galerideki obur kabartmalarda 12 tanri ile Yeralti Kilic Tanrisi Nergal canlandirilmistir Gene kayalara oyulmus uc nisin icinde ise Hitit kral ailesi bireylerinin kullerinin saklandigi kaplarin bulundugu ileri surulmustur Tarihi ve FonksiyonuKabartmalar Hitit tanri tanrica ve krallarin gostermekle birlikte Hurri etkisi tasimaktadir Bu da Yazilikaya nin Hurri ulkesinden gelen Kralice Puduhepa doneminde yapildigini dusundurmektedir IV Tuthaliya nin annesi olan Puduhepa dan Hurri dinini ogrendikten sonra Hitit devlet kultunu Hurri torelerine gore yeniden duzenledigi bilinmektedir Yazilikaya Hitit baskentine cok yakin bir konumda olmasina ragmen Hitit arsivlerinde bulunan binlerce dini belgede ozellikle bu tapinakla iliskilendirilebilen bir dokumana rastlanmamistir Tapinagin kullanimi ile ilgili cesitli gorusler ileri surulmustur A Odasi nin Yeni Yil festivaleri veya tahta cikis torenleri icin kullanildigi one suruldugu gibi bir huvasi tapinagi veya itkalzi ritueli alani olabilecegi de iddia edilmistir Oda A dan daha yeni oldugu dusunulen Oda B icin ise uzmanlar arasindaki genel kani burasinin IV Tuthaliya nin olumunden sonra bir mozole veya ona adanmis bir abide olarak duzenlendigi yonundedir Yazilikaya Tapinak kalintilariYazilikaya da iki galerinin onunu kapayan temel kalintilari galerilere ulasimi da kontrol eden bir tapinaga aittir Kazilar buradaki yapinin cesitli asamalardan gecerek zaman icinde degisime ugradigini gostermistir Eski Hitit kralligi doneminde bir duvarla kapatildigi bina kompleksinin ise son halini MO 13 yuzyilda galerilerdeki kabartmalarin tamamlanmasiyla birlikte aldigi dusunulmektedir Yazilikaya Oda A ve B de bulunan kabartmalar Yazilikaya Oda A 1 16 16a 24 16a 24 17 29 25 33 25 33 34 39 41 46 Tesup ve Hepat 42 43 49 51 52 55 Kral IV Tuthaliya Rolyefi 64 Oda B nin Girisi IV Tuthaliya nin kraliyet kartusu Tanri Sarrumma ve Kral IV Tuthaliya Kabartmasi Oniki Yeralti Tanrisi Oda B Kulaklari kupeli basinda boynuzlu kask giyen arslan disli ve kilic seklinde bir insan olarak tasvir edilen Yeralti Tanrisi Nergal Texier in Oda A daki ana sahne cizimi Texier in merasim alayi cizimiAyrica BakinizMidas AnitiKaynakca Almanca Bittel Kurt et al 1975 Das hethitische Felsheiligtum Yazilikaya Bogazkoy Hattusa Cilt 9 Berlin Mann Seeher Jurgen 2011 Tasa yontulu Tanrilar Hitit kaya tapinagi Istanbul Ege Yayinlari Dis baglantilarWikimedia Commons ta Yazilikaya ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur