Yönetim ve Bağlama (YB, YBK) bir sözdizim kuramı olup 1980'lerde esas olarak Noam Chomsky tarafından geliştirilen dönüşümsel dilbilgisi geleneğinde bir öbek yapılı dilbilgisidir. Bu kuram, önceki kuramların radikal olarak gözden geçirilmiş hâlidir ve daha sonra Yetinmeci Çizgi (1995) ve en sonuncusu Three Factors in Language Design (2005) olan önemli bazı makaleler adı altında gözden geçirilmiştir. Yönetim ve Bağlama kuramı üzerine Chomsky tarafından yazılmayan geniş bir literatür olmasına rağmen, Chomsky'nin makaleleri araştırma gündeminin belirlenmesinde temel oluşturmuştur.
Kuramın adı iki ana altkuramın adından oluşmaktadır: atanmasının gerçekleşmesi için soyut bir sözdizimsel ilişki oluşturan yönetim; ve esas olarak zamirler ve birlikte referans oldukları ifadeler arasındaki ilişkilerle ilgilenen bağlama. YB, Yetinmeci Çizgi’nin sonraki gelişmelerinin de temelini oluşturan, dilin ilkeler ve değiştirgenler modeline dayanan ilk kuramdır.
Yönetim
Yönetim ilişkisinin ana uygulaması, atamaktır. Yönetim şu şekilde tanımlanır:
A, B'yi ancak ve ancak
- A bir yöneten ve
- A, B’yi b-buyurur ve
- A ve B arasına hiçbir engel girmez
ise yönetir.
Yönetenler, sözcüksel kategorilerin (Eylem, Ad, Sıfat, Edat) ve (ZamÖ) başlarıdır. Eğer A, B’ye b-buyuruyorsa ve A’yı dışarıda bırakacak biçimde B için engel olacak bir G yoksa, A B’yi yönetir. Bu, aşağıdaki gibi bir yapıda görülmektedir: A B’ye b-buyuruyor, ancak B A’ya b-buyurmuyor:
Ek olarak, engel şu şekilde tanımlanır: Herhangi bir Z düğümü
- B için potansiyel bir yöneten ve
- B’ye k-buyurur ve
- A'ya k-buyurmaz
ise engeldir.
Yönetim ilişkisi, durum atanmasını açıkça göstermektedir. Aşağıdaki ağaç diyagramı, BelÖ'lerin(DP’lerin) yönetici başları tarafından nasıl yönetildiğini ve durumun nasıl atandığını göstermektedir:
Yönetim ilişkisinin bir diğer önemli uygulaması, izlerin oluşumunu ve kimliğini sınırlamasıdır, çünkü Boş Kategori İlkesi, izlerin tam yönetilmesini ister.
Bağlama
Bağlama şu şekilde tanımlanabilir:
• Bir α elementi β elementini ancak ve ancak α β’ye ve α, β ile eşgöndergesel ise bağlayabilir.
Soldaki ağaç diyagramı kullanılarak oluşturulmuş “Çocuklar kendi oyuncağını sever” cümlesi görülmektedir.
AÖ "Çocuklar", “kendi” BelÖ’ne k-buyrur çünkü AÖ’nin annesi olan T, "kendi" BelÖ’ni içermektedir. "Çocuklar" ve "kendi" sözcükleri eşgönderimlidir (aynı kişiye atıfta bulunurlar), bu nedenle "Çocuklar", "kendiyi" bağlar.
Öte yandan, sağdaki diyagramda yer alan "Çocukların annesi kendilerini sever." cümlesinde, “Çocuklari” sözcüğü “kendilerinii” sözcüğüne k-buyurmuyor, bu yüzden eşgönderimli değildir.
Bağlamanın önemi, aşağıdaki cümlelerin dilbilgiselliği ile gösterilmiştir:
- Çocuklari onlarıi gördü.
- Çocuklari kendilerinii gördü.
- Kendilerinii çocuklari gördü.
- Çocuklari çocuklarıi gördü.
1, 3 ve 4 numaralı ifadelerin dilbilgisel olmayışını açıklamak için belirli bağlama ilkeleri vardır. Bu kurallara Bağlama İlkesi A, Bağlama İlkesi B ve Bağlama İlkesi C denir.
- A İlkesi: bir anafor/gönderge (dönüşlü veya karşılıklı, "birbiri" “kendisi” gibi), kendi yönetim alanına (cümleye) bağlı olmalıdır. Başka deyişle, bir cümle içinde göndergeler öncüllerinden sonra gelmelidir.
3. cümlede "kendileri" sözcüğü "çocuklar" tarafından k-buyurma edilmediğinden, A ilkesi ihlal edilmiştir. Yani “kendileri” sözcüğü öncülü olan “çocuklardan” önce geldiği için cümle dilbilgisel değildir.
- B İlkesi: Bir zamir, kendi yönetim alanı (aynı cümle) içinde özgür (yani, sınırlandırılmamış) olmalıdır.
1. cümlede "onları" sözcüğü “çocuklar” tarafından kendisine bağlanmıştır, bu da B İlkesini ihlal eder.
- C İlkesi: Bir G-biçimi serbest olmalıdır (yani, sınırlandırılmamış). G-biçimler (örneğin, "köpek" veya "Ali") zamirler ve anaforların aksine göndermeli ifadelerdir, bağımsız olarak gönderme yaparlar, yani dünyadaki varlıklarla alakalıdır.
4. cümlede, "Çocuklar" kelimesi kendisine “çocuklar” kelimesini bağlar ve C İlkesini ihlal eder.
Kaynakça
- ^ . Mouton de Gruyter. 1993 [1981].
- ^ Some Concepts and Consequences of the Theory of Government and Binding. Linguistic Inquiry Monograph 6. MIT Press. 1982.
- ^ Barriers. Linguistic Inquiry Monograph 13. MIT Press. 1986.
- ^ (Second Edition). Mouton de Gruyter. 2002 [1957].
- ^ . MIT Press. 1965.
- ^ Chomsky, Noam (1970). Remarks on Nominalization 18 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In Studies on Semantics in Generative Grammar (1972). The Hague: Mouton. Pages 11–61.
- ^ . MIT Press. 1995.
- ^ Chomsky, Noam (2005). "Three Factors in Language Design" (PDF). Linguistic Inquiry. 36 (36): 1-22. doi:10.1162/0024389052993655.
- ^ Kâmile İmer, Ahmet Kocaman, A. Sumru Özsoy. Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. s. 289.
- ^ see "Minimality" in Haegeman 1994:163f.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yonetim ve Baglama YB YBK bir sozdizim kurami olup 1980 lerde esas olarak Noam Chomsky tarafindan gelistirilen donusumsel dilbilgisi geleneginde bir obek yapili dilbilgisidir Bu kuram onceki kuramlarin radikal olarak gozden gecirilmis halidir ve daha sonra Yetinmeci Cizgi 1995 ve en sonuncusu Three Factors in Language Design 2005 olan onemli bazi makaleler adi altinda gozden gecirilmistir Yonetim ve Baglama kurami uzerine Chomsky tarafindan yazilmayan genis bir literatur olmasina ragmen Chomsky nin makaleleri arastirma gundeminin belirlenmesinde temel olusturmustur Kuramin adi iki ana altkuramin adindan olusmaktadir atanmasinin gerceklesmesi icin soyut bir sozdizimsel iliski olusturan yonetim ve esas olarak zamirler ve birlikte referans olduklari ifadeler arasindaki iliskilerle ilgilenen baglama YB Yetinmeci Cizgi nin sonraki gelismelerinin de temelini olusturan dilin ilkeler ve degistirgenler modeline dayanan ilk kuramdir YonetimYonetim iliskisinin ana uygulamasi atamaktir Yonetim su sekilde tanimlanir A B yi ancak ve ancak A bir yoneten ve A B yi b buyurur ve A ve B arasina hicbir engel girmez ise yonetir Yonetenler sozcuksel kategorilerin Eylem Ad Sifat Edat ve ZamO baslaridir Eger A B ye b buyuruyorsa ve A yi disarida birakacak bicimde B icin engel olacak bir G yoksa A B yi yonetir Bu asagidaki gibi bir yapida gorulmektedir A B ye b buyuruyor ancak B A ya b buyurmuyor Ek olarak engel su sekilde tanimlanir Herhangi bir Z dugumu B icin potansiyel bir yoneten ve B ye k buyurur ve A ya k buyurmaz ise engeldir Yonetim iliskisi durum atanmasini acikca gostermektedir Asagidaki agac diyagrami BelO lerin DP lerin yonetici baslari tarafindan nasil yonetildigini ve durumun nasil atandigini gostermektedir Yonetim iliskisinin bir diger onemli uygulamasi izlerin olusumunu ve kimligini sinirlamasidir cunku Bos Kategori Ilkesi izlerin tam yonetilmesini ister BaglamaBaglama su sekilde tanimlanabilir Bir a elementi b elementini ancak ve ancak a b ye ve a b ile esgondergesel ise baglayabilir Soldaki agac diyagrami kullanilarak olusturulmus Cocuklar kendi oyuncagini sever cumlesi gorulmektedir AO Cocuklar kendi BelO ne k buyrur cunku AO nin annesi olan T kendi BelO ni icermektedir Cocuklar ve kendi sozcukleri esgonderimlidir ayni kisiye atifta bulunurlar bu nedenle Cocuklar kendiyi baglar Ote yandan sagdaki diyagramda yer alan Cocuklarin annesi kendilerini sever cumlesinde Cocuklari sozcugu kendilerinii sozcugune k buyurmuyor bu yuzden esgonderimli degildir Baglamanin onemi asagidaki cumlelerin dilbilgiselligi ile gosterilmistir Cocuklari onlarii gordu Cocuklari kendilerinii gordu Kendilerinii cocuklari gordu Cocuklari cocuklarii gordu 1 3 ve 4 numarali ifadelerin dilbilgisel olmayisini aciklamak icin belirli baglama ilkeleri vardir Bu kurallara Baglama Ilkesi A Baglama Ilkesi B ve Baglama Ilkesi C denir A Ilkesi bir anafor gonderge donuslu veya karsilikli birbiri kendisi gibi kendi yonetim alanina cumleye bagli olmalidir Baska deyisle bir cumle icinde gondergeler oncullerinden sonra gelmelidir 3 cumlede kendileri sozcugu cocuklar tarafindan k buyurma edilmediginden A ilkesi ihlal edilmistir Yani kendileri sozcugu onculu olan cocuklardan once geldigi icin cumle dilbilgisel degildir B Ilkesi Bir zamir kendi yonetim alani ayni cumle icinde ozgur yani sinirlandirilmamis olmalidir 1 cumlede onlari sozcugu cocuklar tarafindan kendisine baglanmistir bu da B Ilkesini ihlal eder C Ilkesi Bir G bicimi serbest olmalidir yani sinirlandirilmamis G bicimler ornegin kopek veya Ali zamirler ve anaforlarin aksine gondermeli ifadelerdir bagimsiz olarak gonderme yaparlar yani dunyadaki varliklarla alakalidir 4 cumlede Cocuklar kelimesi kendisine cocuklar kelimesini baglar ve C Ilkesini ihlal eder Kaynakca Mouton de Gruyter 1993 1981 Some Concepts and Consequences of the Theory of Government and Binding Linguistic Inquiry Monograph 6 MIT Press 1982 Barriers Linguistic Inquiry Monograph 13 MIT Press 1986 Second Edition Mouton de Gruyter 2002 1957 MIT Press 1965 Chomsky Noam 1970 Remarks on Nominalization 18 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Studies on Semantics in Generative Grammar 1972 The Hague Mouton Pages 11 61 MIT Press 1995 Chomsky Noam 2005 Three Factors in Language Design PDF Linguistic Inquiry 36 36 1 22 doi 10 1162 0024389052993655 Kamile Imer Ahmet Kocaman A Sumru Ozsoy Dilbilim Sozlugu Bogazici Universitesi Yayinevi s 289 see Minimality in Haegeman 1994 163f