Bu madde, uygun değildir.Mayıs 2014) ( |
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir.Kasım 2020) () ( |
Zamanda yolculuk; zaman içinde belirli noktalar arasındaki hareket, bir nesne ya da bir kişi tarafından uzayda farklı noktalar arasındaki harekete benzer şekilde, tipik olarak bir zaman makinesi veya bir solucan deliği olarak bilinen varsayımsal bir aygıtın kullanılması ile hareket kavramıdır. Zaman yolculuğu, felsefe ve kurguda yaygın olarak kabul gören bir kavramdır.
Teori
Bazı teoriler, özellikle de "özel ve genel görelilik", uygun uzay zamanı geometrilerinin ya da uzayda belirli hareket biçimlerinin, bu geometriler ve hareketler mümkünse, geçmişe ya da geleceğe seyahat etmeye izin vereceğini ileri sürmektedir. Fizikçiler teknik makalelerde genellikle zamanda “hareket etme” ya da “seyahat etme” (“hareket” normalde zaman koordinatı değiştikçe uzamsal konumda meydana gelen değişiklik demektir.) klişelerinden kaçınmaktadırlar ve onun yerine cisimlerin kendi geçmişlerine dönmelerini sağlayarak, uzay zamanındaki kapalı çevrimleri şekillendiren hayat çizgileri olan kapalı zaman eğrisi ihtimalini tartışmaktadırlar. Kapalı zaman eğrilerini içeren (Gödel uzay zamanı gibi) uzay zamanlarını tanımlayan genel görelilik denklemi için çözümlerin olduğu bilinmektedir. Ancak bu çözümlerin fiziksel olarak makullüğü kesin değildir.
Görelilik, eğer bir kişi Dünya’dan bağıl hızda uzaklaşıp geri dönüyorsa, seyahat eden bu kişi için Dünya’da daha fazla zamanın geçmiş olduğunu öngörmektedir. Bu yüzden, bu açıdan bakıldığında göreliliğin “geleceğe yolculuğa” izin verdiği kabul edilmektedir (göreliliğe göre, ayrılma ve geri dönüş arasında gerçekte ne kadar zaman geçtiği sorusuna verilecek tek bir objektif yanıt yoktur ancak, hem Dünya’nın hem de yolcunun tecrübe ettiği tam zamanın ne kadar olduğuna dair objektif bir yanıt vardır, yani her birisi ne kadar yaşlandı; ikiz paradoksuna bakınız). Öte yandan bilim toplumunda bulunan birçok kişi geçmişe zaman yolculuğunun oldukça olasılık dışı olduğuna inanmaktadır. Zamanda yolculuğa izin veren herhangi bir teori olası nedensellik problemleri öne sürmektedir. “” klasik bir nedensellik problemidir. A kişisi zamanda geçmişe gittiğini ve A’nın büyükannesi A’nın babasına hamile kalmadan bu kişinin büyükbabasını öldürdüğünü varsayarsak ne olur? Ancak bazı bilim adamları, Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesine ya da paralel evrenlerin dallara ayrılmasına başvurularak paradokslardan kaçınılabileceğine inanmaktadır (aşağıdaki kısmına bakınız).
Zamanda turizm
Stephen Hawking, gelecekte turistlerin olmayışının zamanda seyahatin varlığına karşı olan bir tartışma olduğunu ileri sürmüştür –Fermi paradoksunun başka bir şeklidir. Tabii ki bu, zamanda yolculuğun fiziksel olarak imkânsız olduğunu kanıtlamaz. Çünkü zamanda yolculuk fiziksel olarak mümkün olabilir ama hiçbir zaman uygulanacak hale gelmedi (ya da dikkatli bir şekilde hiç kullanılmadı). Zamanda yolculuk gelişmiş olsa bile, Hawking başka bir yerde zaman yolculuğunun yalnızca doğru bir yola saptırılan bir uzay zamanı bölgesinde gerçekleşebileceğini ve eğer geleceğe kadar böyle bir bölge yaratamazsak da zaman yolcularının o tarihten önce geçmişe seyahat edemeyeceklerini belirtmektedir. Dolayısıyla “ Bu resim bize neden gelecekten turistlerin akınına uğramadığımızı açıklamaktadır.” Bu durum basit bir şekilde, gerçekten bir zaman makinesinin icat edildiği zamana ulaşana kadar, zaman yolcularını göremeyeceğimiz anlamına gelmektedir. Carl Sagan da zaman yolcularının burada olabileceği ancak varlıklarını gizledikleri ihtimalini ya da zaman yolcuları olarak fark edilemediklerini iddia etmiştir. Bu durum uzay-zaman sürekliliğinde kasıtlı olmayan değişimler getirmenin bu yolcular için istenmeyen sonuçlar doğurabilmesi yüzündendir. Ayrıca var olan geçmiş olayları da değiştirebilir.
Genel görelilik
Yarı klasik yerçekiminden çıkan tartışmalar, kuantum etkilerinin genel görelilikle birleştiği zaman bu boşlukların kapanabileceğini öne sürmesine rağmen, genel görelilik teorisi bazı olağanüstü durumlarda zamanda geçmişe yolculuğun mümkünlüğü için bilimsel bir dayanak oluşturmaktadır. Bu yarı klasik tartışmalar, Hawking’i doğanın temel yasalarının zamanda yolculuğu engellediğini söyleyen Kronoloji Koruma Varsayımı’nı formüle etmeye yönlendirdi. Ancak fizikçiler, kuantum mekaniğini genel görelilikle tamamen birleştiren bir kuantum çekim teorisi olmadan konu hakkında kesin bir yargıya varamamaktadırlar.
Fizikte geçmişe yolculuk
Zamanda geçmişe yolculuk teorik olarak aşağıdaki metotları kullanarak yapılır:
- Işık hızından daha hızlı seyahat
- Kozmik şeritlerin ve kara deliklerin kullanımı
- Solucan delikleri ve Alcubierre sürücüsü
Işıktan daha hızlı (FTL) seyahat vasıtasıyla
Eğer bir kişi bir bilgiyi ya da cismi, Işıktan daha hızlı bir şekilde bir noktadan diğerine taşıyabilirse o zaman görelilik teorisine göre, işaretin ya da cismin zamanda geriye hareket ettiği bir eylemsiz referans çerçevesi meydana gelir. Bu örnek, bazı durumlarda farklı referans çerçevelerinin farklı yerlerdeki iki olayın “aynı anda” gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda ve bu iki olayın sırası (teknik olarak bu anlaşmazlıklar, olaylar arasındaki uzay zaman aralığının ‘uzayımsı’ olduğu, yani her iki olayın da diğerinin gelecek ışık konisi üzerinde durmadığı zaman meydana gelmektedir). Eğer iki olaydan birincisi bir yerden diğerine sinyal göndermeyi, ikinci olay da aynı sinyalin başka bir yerden alınmasını temsil ediyorsa, o zaman bu sinyal ışık hızında ya da daha yavaş hareket ettiği sürece, eş anlılık matematiği bütün referans çerçevelerinin gönderim olayının alış olayından önce gerçekleştiği konusunda hemfikir olduğunu kesinleştirmektedir. Ancak ışıktan daha hızlı olan varsayımsal bir sinyal durumunda her zaman, sinyalin zamanda geriye hareket ettiği söylenebilsin diye gönderilmeden alındığı bazı çerçeveler vardır. İki temel özel görelilik varsayımından biri, fizik kanunlarının her eylemsiz referans çerçevesinde aynı şekilde çalışması gerektiğini söylediği için, o zaman sinyallerin herhangi bir çerçevede zamanla geçmişe yolculuk yapması mümkünse, bu durum bütün çerçevelerde mümkün olmak zorundadır. Eğer A gözlemcisi B gözlemcisine, A çerçevesinde FTL (ışıktan daha hızlı)olan ancak B çerçevesinde zamanda geriye giden bir sinyal gönderirse ve B gözlemcisi de B çerçevesinde FTL (ışıktan daha hızlı)olan ancak A çerçevesinde zamanda geriye giden bir cevap gönderirse, buradan A’nın orijinal sinyali göndermeden cevabı aldığı anlamı çıkmaktadır ki bu her çerçevede nedenselliğin bariz bir ihlalidir. Uzay zamanı diyagramını kullanarak böyle bir durumun gösterimi burada bulunabilir. Bu durum bazen takyonik anti telefon olarak isimlendirilmektedir. Özel göreliliğe göre, ışıktan daha yavaş olan bir cismi ışık hızına ulaştırmak sonsuz miktarda enerji gerektirmektedir. Görelilik, her zaman ışıktan daha hızlı hareket eden takyonların teorik olasılığını yasaklamamasına rağmen, kuantum alan teorisi kullanılarak analiz edildiğinde, ışık hızından daha hızlı bir şekilde bilgi iletmek için takyonları kullanmak aslında mümkün görünmemektedir. Ayrıca takyonların varlığı hakkında üzerinde çoğunlukla anlaşılan kanıtlar yoktur. Işıktan hızlı nötrino anomalisi nötrinoların muhtemelen takyon olduğunu iddia etmişti ancak daha ileri bir analizden sonra deney sonuçlarının geçersiz olduğu bulundu. Başka bir deneyci grubu, bir teorinin varsaydığı radyasyon eksikliğinin, nötrinoların aslında ışıktan daha hızlı hareket edemeyeceğini gösterdiğini belirtmiştir. OPERA ekip lideri Dario Autiero ve CERN araştırma direktörü Sergio Bertolucci diğer açıklamaların radyasyon yoluyla nötrino enerji kaybının eksikliği için mümkün olduğunu vurgulamışlardır.
Genel görelilik teorisi, kütle enerjisi ve momentum akışının neden olduğu uzay zamanın bükülmesi açısından yerçekimini kapsaması için özel teoriyi genişletmiştir. Genel görelilik evreni bir alan denklemleri sistemi altında tanımlamaktadır. “Kapalı zaman eğrilerine” izin veren bu denklemlerin çözümleri bulunmaktadır ve dolayısıyla da geçmişe seyahat vardır. Bu çözümlerin ilki Kurt Gödel tarafından önerilmiştir ve Gödel metriği olarak bilinmektedir. Ancak Gödel’in (ve diğerlerinin) örneği, evrenin sahip olmadığı fiziksel özellikleri olmasını gerektirmektedir. Genel göreliliğin bütün realistik durumlar için kapalı zaman eğrilerini yasaklayıp yasaklamadığı bilinmemektedir.
Solucan deliklerinin kullanımı
Aykırı solucan deliği olarak da bilinen uzay zaman bükülmesi olmaksızın bir solucan deliğinden geçmek imkânsız olmasına rağmen, solucan delikleri, Einstein'ın genel görelilik alan denklemlerince de uygun görülen varsayımsal uzay zaman bükülmesidir.
Aykırı solucan deliğini kullanan bir zaman makinesi (varsayımsal olarak) şu şekilde çalışmaktadır: solucan deliğinin bir ucu, belki ileri bir itici güç sistemiyle, ışık hızının önemli bir kısmına kadar hızlandırılır ve daha sonra eski konumuna tekrar getirilir. Başka bir yol da solucan deliğinin bir girişini alıp diğer girişinden daha fazla kütleçekime sahip olan cismin çekim alanı içerisine hareket ettirmek ve daha sonra diğer girişe yakın bir pozisyona getirmektir. Zaman genişlemesi, dışarıdan da gözlenebileceği gibi, bu iki yöntem için de, sabit uçtan daha az zaman geçmesi için hareket ettirilen solucan deliğinin sonuna neden olur. Ancak solucan deliğinin her iki ucundaki eşzamanlı saatler (iki uç nasıl hareket ederse etsin), solucan deliğinden geçen bir gözlemcinin gördüğü gibi her zaman eşzamanlı şekilde kalsın diye zaman, solucan deliğinin içerisinde dışarısından farklı olarak bağlanır. Bu, hızlanmış uca giren gözlemcinin, sabit uç, hızlanmış ucun girişten önceki andaki zamanıyla aynı olduğunda sabit uçtan çıkacağı anlamına gelmektedir. Örneğin, eğer gözlemci solucan deliğine girmeden önce hızlandırılmış uçtaki saatin 2007yi, sabit uçtaki saatin 2012yi gösterdiğini bildirirse, o zaman sabit uçtaki tarih 2007yi gösterdiğinde zamanda geçmişe yapılan ve dışarıdaki gözlemcilerin de gördüğü bu yolculukta gözlemci sabit uçtan çıkar. Böyle bir zaman makinesinin önemli bir sorunu, makinenin, zamanda sadece ortaya ilk çıkışı kadar geçmişe gitmesinin mümkün oluşudur. Esas itibarıyla, zaman makinesi zamanda kendi kendine hareket eden bir alet olmaktan ziyade zamandan geçen bir yoldur ve teknolojinin kendisinin zamanda geriye götürülmesine izin vermeyecektir. Bu durum Hawking’in gözlemine yeni bir alternatif sağlayabilir: zaman makinesi bir gün yapılacak ancak henüz yapılmadı, bu yüzden de gelecekteki turistler zamanda bu kadar geçmişe ulaşamayacaklar. Solucan deliklerinin doğasıyla ilgili günümüz teorilerine göre, aykırı bir solucan deliğinin yapımı negatif enerjili bir maddenin (sıklıkla “egzotik madde” olarak bilinir) varlığını gerektirmektedir. Daha teknik bir şekilde anlatacak olursak, solucan deliği uzay zamanı zayıf, güçlü ve hâkim enerji durumlarıyla, sıfır enerji durumu gibi çeşitli enerji durumlarına uymayan bir enerji dağılımını gerektirmektedir. Fakat kuantum etkilerinin küçük, ölçülebilir sıfır enerji durumu ihlallerine neden olabileceği bilinmektedir ve çoğu fizikçi gerekli negatif enerjinin, kuantum fiziğindeki Casimir etkisiyle aslında mümkün olabileceğine inanmaktadır. İlk hesaplamalar oldukça büyük bir negatif enerjinin gerekli olduğunu öne sürmesine rağmen, daha sonraki hesaplamalar negatif enerji miktarının isteğe bağlı olarak küçük de olabileceğini göstermiştir.
Matt Visser 1992’de böyle indüklenmiş bir saat farkıyla solucan deliğinin iki ağzının, solucan deliğinin ya çöküşüne ya da iki ağzın birbirini itelemesine neden olacak kuantum alanı ve çekim alanı etkileri ortaya çıkmadan bir araya getirilemeyeceğini savunmaktadır. Bu yüzden, nedensellik ihlalinin ortaya çıkmaması için iki ağız yeterince birbirine yaklaşamaz. Ancak 1997'deki bir makalede Visser, bunun nedensellik ihlalinin mümkün olduğuna bir kanıt olmaktan ziyade muhtemelen klasik kuantum çekim teorisindeki bir hata olduğu sonucuna varmasına rağmen, simetrik bir poligonda düzenlenmiş N sayıda solucan deliğinin karmaşık bir "Roman halkası (yüzüğü)" (Adını Tom Roman’dan almıştır) konfigürasyonunun hala zaman makinesi olarak hareket edebileceğini varsaymıştır.
Genel göreliliğe dayanan diğer yaklaşımlar
Bir diğer yaklaşım, 1936da Willem Jacob van Stockum ve 1924te Kornel Lanczos tarafından keşfedilen bir GR çözümü olan genellikle Tipler silindiri olarak bilinen yoğun dönen bir silindiri içermektedir. Ancak 1947'de Frank Tipler’in analizine kadar kapalı zaman eğrilerine izin veren bir şekilde tanınmadı. Eğer bir silindir sonsuz şekilde uzunsa ve kendi uzun ekseninde yeterince hızlı dönüyorsa, o zaman spiral bir yolda silindir etrafında uçan bir uzay gemisi zamanda geriye gidebilir (ya da spiralinin yönüne bağlı olarak geleceğe). Ancak gerekli olan yoğunluk ve hız o kadar büyüktür ki sıradan cisim silindiri oluşturmak için yeterince güçlü değildir. Kozmik bir şeritten benzer bir araç yapılabilir fakat bu araçların hiçbirisinin var olduğu bilinmemektedir ve yeni bir kozmik şerit yaratmak mümkün görünmemektedir. Fizikçi Robert Forward, genel göreliliğin kuantum mekaniğine sade bir uygulanmasının zaman makinesi yapmak için başka bir yol ileri sürdüğünü belirtmektedir. Güçlü bir manyetik alandaki ağır bir atom çekirdeği, yoğunluğu ve “spini (dönüşü)” bir zaman makinesi yapmak için yeterli olan bir silindirin içine uzayacaktır. Ona yansıtılan gama ışınları bilginin (cismin değil) zamanda geçmişe gönderilmesine izin verebilir. Ancak Forward, görelilik ve kuantum mekaniğini birleştiren tek bir teoriye sahip olana kadar, böyle spekülasyonların mantıksız olup olmadığı hakkında hiçbir fikre sahip olmayacağımızı belirtmektedir.
Genel göreliliğe göre zayıf enerji durumunun sağlandığı, yani negatif enerji yoğunluğu olan hiçbir bir cismi (egzotik cisim) bulunmadığı bir bölgede, özel bir zamanda zaman makinesi (yoğun olarak Cauchy Ufku meydana getiren bir zaman makinesi) yapmanın imkânsız olduğunu gösteren teoremi kanıtlayan Stephen Hawking, dönen silindirlere ya da kozmik şeritlere dayalı zamanda yolculuk planlarına karşı daha önemli bir itirazda bulunmuştur. Tipler, eğer spin (dönüş) oranı yeterince hızlı olursa, sonlu silindirin kapalı zaman eğrileri oluşturabileceğini ve matematiksel olarak analizi daha kolay olan sonsuz uzunluktaki silindirler gibi çözümleri ileri sürmesine rağmen, bunu kanıtlayamamıştır. Ancak Hawking, teoreminden dolayı, “Bu, her yerde pozitif enerji yoğunluğu ile yapılamaz! Sonlu bir zaman makinesi yapmak için, negatif enerji gerektiğini kanıtlayabilirim.”demiştir. Bu sonuç, Hawking’in “ nedensellik ihlalleri, bükülme aykırılıkları olmadan uzay zamanın sonlu bir bölgesinde meydana gelmektedir olayını” incelediği kronoloji koruma varsayımı üzerine olan 1992 yılındaki makalesinden gelmektedir ve “yoğun şekilde meydana gelen bir Cauchy ufku olacağını ve genel olarak tamamlanmamış olacak bir ya da daha fazla kapalı sıfır jeodeziler içerdiğini kanıtlamaktadır. Lorentz basıncını ve alanını ölçen geometrik miktarların sürekli olarak bu kapalı sıfır jeodeziler etrafında artmakta olduğu belirtilebilir. Eğer nedensellik ihlali yoğun olmayan (tıkız) bir başlangıç yüzeyinden gelişirse, ortalama zayıf enerji durumu Cauchy ufkunda bozulmalıdır. Ancak bu teorem 1) yoğun şekilde olmayan Cauchy ufukları (Deutsch-Politzer zaman makinesi gibi) olan zaman makineleri vasıtasıyla zamanda yolculuk ihtimalini ve 2) (aykırı solucan delikleri ya da Alcuiberre sürücüsü için gerekli olacak) egzotik cisim barındıran bölgelerde zamanda yolculuk ihtimalini reddetmemektedir. Teorem, genel göreliliğe dayandığı için genel görelilikle yer değiştiren bir gelecek kuantum çekim teorisinin egzotik cisim olmasa bile (böyle bir teorinin zaman yolculuğuna daha fazla kısıtlamalar getirmesi ya da Hawking’in kronoloji koruma varsayımının öne sürdüğü gibi tamamen reddetmesi de mümkün olmasına rağmen) zamanda yolculuğa izin vermesi akla yatkındır.
Yapılan deneyler
Yapılan belirli deneyler, ters nedensellik izlenimi vermektedir ancak yoruma açıktır. Örneğin, Marlan Scully’nin geç seçim ve kuantum silicisi deneyinde, dolaşık foton çiftlerini “uyarıcı foton” ve “salınan foton” olmak üzere ayırmıştır. İki konumun birinden çıkan uyarıcı fotonlarla, daha sonra bu fotonların çift yarık deneyinde olduğu gibi ölçülen pozisyonlarıyla ve salınan fotonun nasıl ölçüldüğüne bağlı olarak deneyci ya uyarıcı fotonun iki konumun hangisinden çıktığını ya da hangisinin bu bilgiyi “sildiğini” öğrenir. Uyarıcı fotonlar, salınan fotonlarla ilgili seçim yapılmadan önce ölçülebilmesine rağmen, bu seçim salınan fotonların ölçümü, ilgili uyarıcı fotonun ölçümüyle bağlantılı hale getirildiğinde girişim örüntüsünün gözlenip gözlenmediğini geçmişe bağlı olarak belirlemekte gibi görünmektedir. Fakat girişim, sadece salınan fotonlar ölçüldükten ve uyarıcı fotonlarla ilişkili hale geldikten sonra ölçülebildiği için, deneycilerin sadece uyarıcı fotonlara bakarak hangi seçimin önceden yapılacağını ve çoğu kuantum mekaniği yorumu altında sonucun nedenselliği ihlal etmeyen bir şekilde açıklanabileceğini söylemekten başka yolları yoktur. Lijun Wang’ın deneyi de, sezyum gazlı ampulden dalga demetlerinin geçişini öyle bir şekilde mümkün kılmıştır ki demetin, girişinden 62 nanosaniye önce çıktığı görüldüğü için nedensellik ihlalini gösterebilir. Ancak bir dalga demeti, iyi tanımlanmış tek bir cisim değil, farklı frekanslardaki dalgaların toplamıdır (Fourier analizine bakınız) ve bu demet ışıktan hızlı hareket edebilir ya da hatta demetin içindeki yalnız dalgaların hiçbirisi zamanda geçmişe gidemese bile bu demet gidebilir. Bu etki, herhangi bir cismi, enerjiyi ya da bilgiyi ışıktan daha hızlı bir şekilde göndermek için kullanılamaz. Dolayısıyla bu deneyin nedenselliği de ihlal etmediği anlaşılmaktadır. Koblenz Üniversitesi’nden fizikçi Günter Nimtz ve Alfons Stahlhofen ışıktan hızlı fotonları ileterek Einstein’ın görelilik teorisini çürüttüklerini iddia etmişler ve kuantum tünelleme olarak bilinen bir olayı kullanarak, mikrodalga fotonlarının, 3 ft’ye(0.91 m) kadar hareket ettirilen prizma çifti arasında “ani bir şekilde” hareket ettiğini gösteren bir deney yapmışlardır. Nimtz, New Scientist dergisine: "Bu durum şimdilik bildiğim tek özel görelilik ihlali.”demiştir. Fakat diğer fizikçiler bu olayın bilginin ışıktan daha hızlı iletilmesine izin vermediğini söylemektedirler. Kanada’daki Toronto Üniversitesi’nde kuantum optiği uzmanı olan Aephraim Steinberg, Chicago’dan New York’a yapılan bir tren yolculuğunun örneğini kullanmaktadır. Ancak trenin merkezi her durakta ileri hareket etsin diye yol boyunca her durakta trenin vagonlarını bırakmaktadır. Böylelikle de trenin merkezindeki hız, herhangi bir vagonun bireysel hızını geçmektedir. Bazı fizikçiler, nedenselliğin ihlalini göstermek için deneyler gerçekleştirmişlerdir fakat şu ana kadar hiçbirisi başarılı olamamıştır. Fizikçi Ronald Mallett tarafından yürütülen "Işıkla Uzay Zaman Bükülmesi (SLT) deneyi, yolu fotonik bir kristalden geçerek bükülmüş bir lazerden oluşan yörüngeden bir nötron geçtiği andaki nedensellik ihlalini gözlemlemeye çalışmıştır. Mallett’in, kapalı zaman eğrilerinin bir halkaya bükülen lazer merkezinde mümkün olacağını iddia eden bazı fiziksel argümanları vardır. Ancak diğer fizikçiler Mallett’in argümanına karşı çıkmaktadırlar (itirazlara bakınız). Shengwang Du, bilimsel bir dergide tek foton başlatıcısını gözlemlediğini, boşlukta bu fotonların c’den hızlı hareket etmediklerini söyleyerek iddia etmiştir. Du’nun deneyi bir boşluktan geçen ışık kadar yavaş ışığı içermektedir. Du, bir tanesi lazerle soğutulmuş rubidyum atomlarının içinden geçen (böylece ışık yavaşlamaktadır), diğeri de bir boşluktan geçen iki tane tek foton üretmiştir. Açık bir şekilde her ikisinde de başlatıcılar, fotonların ana gövdesinden önde yer almışlar ve başlatıcı boşluktaki c’de hareket etmiştir. Du’ya göre bu, c’den daha hızlı bir ışık seyahatinin mümkün olmadığını (dolayısıyla nedenselliğin ihlalini) ima etmektedir. Bazı medya üyeleri bunu, zamanda yolculuğun imkânsız olduğuna dair bir kanıt olarak algılamışlardır.
Fizik dışı deneyler
Zamanda yolculuk teknolojisini icat edebilecek geleceğin insanlarını, geri gelip günümüz insanlarına bunu göstermeye ikna etmeye çalışmak için birtakım deneyler yapılmıştır. Perth's Destination Day (Perth Varış Noktası Günü) (2005) ya da MIT’s Time Traveler Convention (MIT Zaman Yolcusu Toplantısı) gibi olaylar, gelecek zaman yolcularının buluşması için buluşma zamanının ve yerinin reklamını ciddi ölçüde yapmaktadır. 1982’de kendilerini Krononaut olarak tanıtan Baltimore, Maryland’deki bir grup gelecekten gelen yolcuları karşılamak için böyle bir olaya ev sahipliği yapmışlardır. Bütün bu deneyler sadece zamanda yolculuğun var olduğunu gösteren pozitif bir sonuç üretme ihtimaline dayanmaktadır ancak bu zamana dek başarısız olmuşlardır – bu olaylara katılan hiçbir zaman yolcusu bilinmemektedir. Geleceğin insanlarının, zamanda geçmişe yolculuk yaptıkları fakat paralel evrende buluşma zamanına ve yerine geri gittikleri varsayımsal olarak mümkündür. Bir diğer faktör bütün zamanda yolculuk aletlerinin mevcut fizik şartları altında düşünülmesidir (solucan deliklerini kullanarak çalışanlar gibi), zaman makinesinin gerçekten icat edilmesinden öncesine geri gitmek imkânsızdır.
Fizikte geleceğe yolculuk
Sınırlı açıdan da olsa, bir kişinin “geleceğe yolculuk” yapması için çeşitli yollar vardır: bir kişi kendi öznel zamanının küçük bir kısmında, Dünya’daki diğer insanlar için öznel zamanın büyük bir kısmı geçsin diye bazı şeyler hazırlayabilir. Örneğin, bir gözlemci Dünya’dan uzağa bir yolculuk yapabilir ve bağıl hızda geri dönebilir. Gözlemcinin kendi saatine göre yolculuk sadece birkaç yıl sürmüştür ancak Dünya’ya döndüğünde binlerce yılın geçmiş olduğunu görür. Ancak, göreliliğe göre yolculuk sırasında “aslında” ne kadar zaman geçtiği sorusuna verilecek hiçbir objektif yanıt olmadığına dikkat edilmelidir. Referans çerçevesi seçimine bağlı olarak yolculuğun binlerce yıl sürdüğünü söylemek de, sadece birkaç yıl sürdüğünü söylemek de eşit derecede doğru olacaktır. Bu şekildeki bir "geleceğe yolculuğa" aşağıdaki metotlar kullanılarak teorik olarak izin verilmektedir (ve küçük bir zaman ölçeğinde gösterilmiştir):
- Özel görelilik teorisi altında hıza bağlı zaman genişlemesi kullanarak, örneğin:
- Neredeyse ışık hızıyla uzak bir yıldıza yolculuk etmek, daha sonra yavaşlamak, geri dönmek ve neredeyse ışık hızında tekrar Dünya’ya dönmek (İkiz paradoksuna bakınız).
- Genel görelilik teorisi altında çekimsel zaman genişlemesi kullanarak, örneğin:
- Bir boşluğun içinde bulunmak, yüksek kütleli cisim;
- Kara deliğin olay ufkunun tam dışında bulunmak ya da kütlesi veya yoğunluğu yanındaki çekimsel zaman genişlemesinin Dünya’daki zaman genişlemesi faktöründen daha büyük olmasına neden olan bir cisme yeterince yakın konumda bulunmak
Bunlara ek olarak, “zaman yolculuğunun” bir biçimi olarak adlandırılması gereken metotlar olup olmadığı daha tartışılır olmasına rağmen, görelilik içermeyen metotları kullanarak da Dünya’nın uzak geleceğini görmek mümkün olabilir.
Zaman genişlemesi
Zaman genişlemesi, Albert Einstein'ın özel ve genel görelilik teorileri tarafından kabul edilmektedir. Bu teoriler, ilgili gözlemciye göre hızlı hareket eden cisimler ya da çekim kuyusunda daha derinde olan cisimler için zamanın daha yavaş geçtiğini belirtmektedir. Örneğin, gözlemciye bağlı olarak hareket eden bir saat bu gözlemcinin dinlenme çerçevesinde yavaş çalışması için ölçülecektir. Hiçbir zaman ışık hızına yetişememesine rağmen, saat ışık hızına yaklaşır ve böylece hiçbir zaman tamamen durmaz. Birbirine göre eylemsiz şekilde (hızlanmayan) hareket eden iki saat için bu etki karşılıklıdır. Birbirini ölçen iki saat daha yavaş çalışır. Ancak saatlerden birisi hızlanırsa, bir ikizin Dünya’da kaldığı diğerinin de uzayda seyahat edip, dolaşıp (hızlanma vardır) ve geri döndüğü ikiz paradoksunda olduğu gibi, simetri bozulur. Bu durumda ikisi de seyahat eden ikizin daha az yaşlandığı konusunda anlaşmaktadır. Genel görelilik, zaman genişlemesi etkisinin, saatlerden birinin çekim kuyusunda diğerinden daha derin olduğu ve dolayısıyla daha yavaş çalıştığı bir durumda da meydana geldiğini söylemektedir. Bu etki, Küresel Konum Belirleme Sistemi’nin (GPS) uydularındaki saatleri ayarlarken hesaba katılmalıdır ve kara delikten farklı uzaklıklarda bulunan gözlemcilerin yaşlanma oranlarında önemli farklılıklara yol açabilir. Genel görelilik şartları altında, bir kişinin, 5 metre çapında ve Jüpiter yoğunluğunda bir küresel kabukta bulunarak uzak gözlemciden dört kat hızlı zamanda ileri gidebileceği hesaplanmıştır. Böyle birisi için “kişisel” zamanının her bir saniyesi uzak gözlemcilerin dört saniyesine denk gelmektedir. Tabii ki büyük bir gezegenin yoğunluğunu böyle bir yapı içerisine sığdırmak, yakın gelecekteki teknolojik kapasitemizle yapacağımız bir iş gibi görünmemektedir. Özel görelilikteki hıza bağlı zaman genişlemesi ve genel görelilikteki çekimsel zaman genişlemesi denklemlerinin doğruluğunu destekleyen pek çok deneysel kanıt bulunmaktadır. Fakat mevcut teknolojiyle yalnızca insan olan bir yolcunun Dünya’daki eşinden saniyenin oldukça küçük bir kısmıyla (mevcut rekor kozmonot Sergei Avdeyev’in yaklaşık 20 milisaniyelik rekorudur) daha az yaşlanmasını sağlamak mümkündür.
Zaman algısı
Yaşayan organizmalar için zaman algısı, canlının vücut ısısının ve metabolizma hızının azaldığı hibernasyonla hızlandırılabilir. Bunun daha aşırı bir versiyonu, canlının kimyasal işlemlerinin hızının oldukça azaltıldığı geçici olarak yaşamın durdurulmasıdır. Zaman genişlemesi ve geçici olarak yaşamın durdurulması sadece geleceğe “yolculuğa” izin verir, hiçbir zaman geçmişe gidilmez. Böylelikle de nedenselliği ihlal etmemiş olurlar. Bunun zaman yolculuğu olarak adlandırılması gerekip gerekmediği tartışmalı bir konudur. Ancak zaman genişlemesi, “zaman yolculuğu” kavramını anlayabilmemiz için geçici olarak yaşamın durdurulmasından daha uygun olarak görülebilir. Çünkü zaman genişlemesiyle yolcu için, geride kalanlardan aslında daha az zaman geçer. Dolayısıyla da yolcunun geleceğe diğerlerinden daha hızlı ulaştığı söylenebilir. Geçici olarak yaşamın durdurulmasında ise böyle bir durum söz konusu değildir.
Araştırma
Süper kütleli cisimler kullanmaktansa sirkülasyonlu lazerler kullanarak zamanda geleceğe yolculuğun deneysel olarak kanıtlandığı varsayılmaktadır. Eğer kısa ömürlü bir atom altı parçacığın daha uzun süre yaşadığı gözlemlenirse, bu onun hızlandırılmış bir hızda geleceğe seyahat ettiğini göstermektedir.
Temel fizikteki diğer düşünceler
Paradokslar
Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesi ve Kip S. Thorne’un [referans gereklidir] hesaplamaları, zamanda yolculuk solucan deliklerinden geçen basit kütlelerin hiçbir zaman paradokslara neden olamayacağını göstermektedir –zamanda yolculuk başladığında, paradoksa neden olacak hiçbir başlangıç durumu yoktur. Eğer onun sonuçları genellenirse, garip bir biçimde zamanda yolculuk hikâyelerinde beklenen paradoksların hiçbirisinin gerçekte tam bir fiziksel seviyede formüle edilemeyeceği ileri sürülmektedir. Yani zamanda yolculuk hikâyesinde oluşturabileceğiniz herhangi bir durum, birçok tutarlı durumun kabul edilmesine döner. Ancak bu durumlar inanılmaz derece de garip hallere dönüşebilir [referans gereklidir]. Paralel evrenler, paradokslara bir çıkış yolu sağlayabilir. Everett’in kuantum mekaniğinin çoklu dünyalar yaklaşımı (MWI) bütün muhtemel kuantum olaylarının karşılıklı ayrışık tarihlerde meydana geldiğini ileri sürmektedir. Bu karşılıklı ya da paralel tarihler, herhangi bir etkileşimin bütün olası sonuçlarını simgeleyen ağaç dallarını şekillendirmektedir. Eğer bütün olasılıklar mevcutsa, herhangi bir paradoks, paradoksik olaylar farklı bir evrene götürülerek açıklanabilir. Bu kavram çoğunlukla bilimkurguda kullanılmaktadır ancak David Deutsch gibi bazı fizikçiler zamanda yolculuk mümkünse ve MWI doğruysa, o zaman yolcunun, yolculuğunu başladığından farklı bir tarihte sonlandırması gerektiğini iddia etmiştir. Dr Pieter Kok tarafından Youtube’da açıklanmıştır. Öte yandan Stephen Hawking, MWI doğru olsa bile, yolcular başka bir dünyaya seyahat etmeyip kendi dünyalarında kalsınlar diye her yolcudan bir tek kendi içinde tutarlı tarihi tecrübe etmesini beklememiz gerektiğini savunmuştur. Fizikçi Allen Everettt, Deutsch'un yaklaşımının "kuantum mekaniğinin temel ilkelerinde değişiklik yaptığını, kesinlikle basitçe MWI’yı benimsemekten daha ileriye gittiğini” savunmuştur. Ayrıca Everett, Deutsch'un yaklaşımı doğru olsa bile, birçok parçacıktan oluşmuş herhangi bir makroskopik cismin solucan deliği vasıtasıyla zamanda geriye giderken, farklı dünyalarda ortaya çıkan farklı parçacıklarla ayrılacağını savunmuştur. Daniel Greenberger ve Karl Svozil kuantum teorisinin yolculara paradokssuz bir model verdiğini öne sürmüşlerdir. Kuantum teorisi gözlemi muhtemel durumların tek bir ölçülmüş duruma “çöküşüne” neden olmaktadır. Bu yüzden bugünden gözlemlenmiş geçmiş deterministiktir (sadece bir tek muhtemel durumu vardır) ama geçmişten gözlemlenmiş bugünün birçok muhtemel durumu vardır. Hareketlerimiz, onun tek bir duruma düşmesini sağlayana kadar da öyle kalacaktır. O zaman hareketlerimizin kaçınılmaz olduğu görülecektir.
Kuantum dolanıklığı kullanma
Kuantum ışınlanma, EPR paradoksu ya da kuantum dolanıklığı gibi kuantum mekaniksel olaylar ışıktan hızlı (FTL) iletişim ya da zaman yolculuğuna izin veren bir mekanizma yaratabilir ve aslında Bohm yaklaşımı gibi bazı kuantum mekaniği yaklaşımları parçacıklar arasındaki korelasyonun devam etmesi için parçacıklar arasında anında bilgi alışverişi gerçekleştiğini farz etmektedirler. Bu etki, Einstein tarafından “uzaktan garip hareket” olarak adlandırılmıştır. Yine de nedenselliğin kuantum mekaniğinde korunması, modern kuantum alan teorilerindeki kesin bir sonuçtur ve bu yüzden modern teoriler zamanda yolculuğa ya da FTL iletişime izin vermez. FTL’nin iddia edildiği herhangi belirli bir örnekte, daha ayrıntılı analiz, sinyal almak için klasik iletişim biçimlerinden bazılarının da kullanılması gerektiğini kanıtlamıştır. Hiç iletişimin olmamasını söyleyen teorem de kuantum dolanıklığının klasik sinyallerden daha hızlı bilgi iletmesi için kullanılamayacağını gösteren genel bir kanıt sunmaktadır. Bu kuantum olaylarının görünüşte FTL zaman yolculuğuna izin vermemesi, kuantum ışınlanma deneylerine basında verilen yerde göz ardı edilmektedir [referans gereklidir] .kuantum mekaniği yasalarının nedenselliği korumak için nasıl çalıştığı aktif bir araştırma konusudur.
Felsefi zamanda yolculuk anlayışları
Zamanda yolculuk teorileri, nedensellik ve paradoks sorularıyla dolup taşmaktadır. Modern fizikteki diğer temel kavramlarla karşılaştırıldığında, zaman hala çok iyi bir şekilde anlaşılmamaktadır. Filozoflar, eski Yunan filozoflarının ve daha öncelerinin çağından beri zamanın doğası hakkında teoriler üretmektedir. Zamanın doğasıyla ilgilenen bazı filozof ve fizikçiler de zamanda yolculuk ihtimalini ve mantıksal çıkarımlarını araştırmaktadır. Paradoksların ve olası çözümlerinin ihtimali sık sık düşünülmektedir. Zamanda yolculukla ilgili felsefi düşünceler hakkında daha fazla bilgi için David Lewis’in çalışmasına danışın. Zamanda yolculuk hakkında fizikle ilgili teorilerin daha fazla bilgisi için Kurt Gödel’in ve Lawrence Sklar’ın çalışmasını (özellikle Gödel’in kuramlaştırılmış evrenini) inceleyin.
Bugüncülük ve Ebediyetçilik
Modern fizikteki eş anlılık göreliliği, ebediyetçilik ya da dört boyutçuluk olarak bilinen felsefi görüşü kabul etmektedir (Sider, 2001). Bu görüşe göre fiziki nesneler, ya geçici olarak genişletilmiş uzay zaman solucanıdır ya da uzay zaman solucan evreleridir ve bu görüş zamanda yolculuk ihtimaliyle daha da kabul görecektir (Sider, 2001). Bazen “blok evren teorisi” olarak da bilinen ebediyetçilik, uzay hakkındaki benzer bir varlık bilimine (ontoloji) zaman vermek için, fizikteki bir boyut olarak standart bir modelleme metoduna dayanır (Sider, 2001). Bu da zamanın sadece gelecek olayların “zaten” bulunduğu başka bir boyut olduğu ve objektif bir zaman akışı olmadığı anlamına gelmektedir. Tim Maudlin’in The Metaphysics Within Physics (Fizik içinde metafizik) eserinde bu görüşe itiraz edilmiştir. Bugüncülük, geleceğin, geçmişin ve hiçbir var olmayan nesnenin olmadığını savunan bir felsefe ekolüdür. Bu görüşe göre, seyahat edecek bir geçmiş ya da gelecek olmadığı için zamanda yolculuk imkânsızdır. Ancak bazı 21. yüzyıl bugüncülük savunucuları geçmiş ve gelecek nesneler olmamasına rağmen, yine de geçmiş ve gelecek olaylar hakkında kesin doğrular olabileceğini ve bu yüzden de bugüne geri dönmeye karar veren bir yolcu hakkında gelecek doğrunun, zaman yolcusunun bugündeki gerçek varlığını açıklayabileceğini savunmaktadır.
Büyükbaba paradoksu
Paradoksların, bir kişi zamanda geriye gidebilirse, bu yolcunun bazı şeyleri değiştirip değiştirmeyeceğini ortaya çıkarabilmesi, zamanın felsefi tartışmasında ortaya çıkan bir konudur, bunun en iyi örnekleri büyükbaba paradoksu ve autoinfanticide (kendi bebekliğini öldürme, oto-bebek öldürme) fikridir. Büyükbaba paradoksu varsayımsal bir durumdur. Bu durumda, bir zaman yolcusu geçmişe gider ve büyükbabasını, büyükannesiyle tanışmadan önce öldürmeye çalışır. Eğer büyük babası ölürse, o zaman anne ya da babası hiç doğmamış olacak ve dolayısıyla zaman yolcusunun kendisi de doğmamış olacaktır. Dolayısıyla da zaman yolcusu büyükbabasını öldürmek için hiçbir zaman zamanda geçmişe gidememiş olacaktır. Zaman yolcusunun geçmişe gidip kendisini bebekken öldürmeye çalıştığı oto-bebek öldürme de aynı şekilde işler. Eğer yolcu kendi bebekliğini öldürürse, hiçbir zaman büyüyemeyecek ve bebekkenki halini öldürmek için zamanda geriye gidemeyecektir. Bu tartışma zaman yolculuğu felsefesi için önemlidir. Çünkü filozoflar bu paradoksların zamanda yolculuğu imkânsız hale getirip getirmediğini sorgulamaktadırlar. Bazı filozoflar paradoksları cevaplama biçimi şu şekildedir: Zamanda geçmişe gitmek mümkün olabilir fakat Novikov’un fizikteki kendi içinde tutarlılık ilkesine benzer biçimde, geçmişi herhangi bir şekilde değiştirmek mümkün değildir.
Zıtlıkların uyumu teorisi
David Lewis'in zıtlıkların uyumu analizi ve değişen geçmiş hakkındaki çıkarımları, herhangi bir mantıksal paradoks yaratmadan tek boyutlu bir zaman kavramı içerisinde zamanda yolculuk ihtimalini açıklamaya çalışmaktadır. Lewis’in Tim örneğini düşünün. Tim büyükbabasından nefret etmektedir ve onu öldürmekten başka bir şey istememektedir. Tim’in tek sorunu büyükbabasının yıllar önce ölmüş olmasıdır. Tim büyükbabasını kendisinin öldürmesini o kadar çok istemektedir ki büyükbabasının genç olduğu 1995 yılına gitmek ve onu o zaman öldürmek için bir zaman makinesi yapar. Tim’in büyükbabasının hala yaşadığı bir zamana gidebileceğini varsayalım. Sorulması gereken soru: Tim büyükbabasını öldürebilir mi? Lewis’e göre cevap “yapabilmek” kelimesinin kullanıldığı bağlamda yatmaktadır. Lewis, “yapabilmek” kelimesinin, durumla ilgili olan uygun unsurlara bağlı olarak görülmesi gerektiğini açıklamaktadır. Tim’in bir tüfeği, yıllarca almış olduğu bir tüfek eğitimi olduğunu, açık havada düzgün bir atış yaptığını ve Tim’in tetikteki parmağını engelleyecek hiçbir dış gücün olmadığını düşünelim. Tim büyükbabasını vurabilir mi? Bu unsurları göz önünde bulundurduğumuzda, Tim aslında büyükbabasını öldürebilir. Başka bir deyişle, tüm bu bağlamsal unsurlar Tim’in büyükbabasını öldürmesiyle uyum içindedir. Fakat verilen durumdaki uyum hakkında derinlemesine düşündüğümüzde en kapsayıcı unsurları toplamalıyız. Şimdi Tim’in evreninde büyükbabasının aslında 1955te değil 1993te öldüğünü düşünün. Tim’in durumuyla ilgili bu yeni unsur, Tim’in büyükbabasını öldürmesinin mevcut unsurlarla uyumlu olmadığını açığa çıkarmaktadır. Tim büyükbabasını öldüremez çünkü büyükbabası gençken değil 1993te ölmüştür. Bu yüzden Lewis şu sonuca varır: "Tim öldürmedi fakat öldürebilir çünkü gerekli olan şeylere sahip.” ve "Tim yapmadı ve yapamaz çünkü mantıken geçmişi değiştirmek imkânsızdır” ifadeleri çelişkili değildir. İkisi de ilgili durumlarda doğrudur. Konuyla alakalı farklı durumlarda “yapabilmek” ve “yapamamak” kelimelerinin kullanımı iki anlamlıdır. Peki, Tim amacını gerçekleştirirken ona ne olmalı? Lewis, Tim’in tüfeğinin tutukluluk yapacağına, bir kuşun uçarak Tim’i engelleyeceğine ya da en basitinden Tim’in muz kabuğuna basıp kayacağına inanmaktadır. Başka bir şekilde, Tim’in büyükbabasını öldürmesini engelleyecek bazı mantıksal evren güçleri olacaktır.
Hayal ürünü fikirler
Zamanda yolculuk kuralları
Bilimkurgu filmlerindeki zamanda yolculuk temaları ve medya genel olarak iki genel gruba (efekte bağlı –metotlar oldukça fazla ve çeşitlidir) ayrılabilir. Bu iki grup da, daha fazla alt gruba ayrılabilir. Ancak bu iki kategori için resmi isimler yoktur. Bu yüzden, hangi kategorilerin altında olduklarıyla ilgili notlarda resmi olan isimlerden ziyade kavramlar kullanılacaktır (Not: bu sınıflandırmalar, zamanda yolculuk metoduna hitap etmemektedir. Örneğin, zamanda nasıl seyahat edilir yerine tarihte neler olduğuyla ilgili farklı kurallara dikkat çekilecektir). Bu bölümde kullanıldığı üzere, zaman çizgisi tarihteki bütün fiziki olayları anlatmak için kullanılmaktadır. Böylece olayların değiştirilebildiği zaman yolculuğu hikâyelerinde zaman yolcusu yeni ya da değiştirilmiş zaman çizgisi yaratabilir. “Zaman çizgilerinin” bu kullanımı, zamanda yolculuk kurgularında oldukça yaygındır [79] ve bazı özel olay dizilerini göstermek amacıyla insanlar tarafından yapılan çizelgeden farklıdır (zaman çizgisine bakınız). Bu kavram, Einstein’ın dört boyutlu uzay zamanda kendine özgü bir yol çizen bir nesnenin bütün tarihini anlatan görelilik teorisindeki bir kavram olan hayat çizgisinden de farklıdır.
- Kendi içinde tutarlı ve değişmeyen tek bir sabit tarih vardır. Bu versiyonda her şey, kendisiyle çelişmeyen ve kendisi dışında potansiyel olarak var olan herhangi bir şeyle etkileşimde bulunamayan tek bir zaman çizgisinde gerçekleşir.
Tek bir kendi içinde tutarlı zaman çizgisinde birkaç saniyeliğine geçmişe giden bir adam. Bu senaryo özgür iradeyle ilgili sorular uyandırmaktadır. Çünkü yolcu bir kere zaman makinesine girdiğinde kendi ikizi ortaya çıkar çıkmaz, fikrini değiştirmesi için kesinlikle hiçbir yol yoktur.
- Bu durum basit bir şekilde, Kopenhag Üniversitesi’nde astrofizik profesörü olan Dr. Igor Dmitrievich Novikov’dan adını alan Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesiyle başarılabilir. Bu ilke, zaman çizgisinin tamamen sabit olduğunu ve yolcu tarafından yapılan herhangi bir şeyin tarihin en başından bir parçası olduğunu ve dolayısıyla yolcunun herhangi bir şekilde “tarihi” değiştirmesinin imkânsız olduğunu belirtmektedir. Fakat yolcunun eylemleri kendi geçmişlerindeki olayların sebebi olabilir ki bu da potansiyel nedensellik döngüsüne ve kader paradoksuna yol açmaktadır; nedensellik döngüsü örnekleri için Robert A. Heinlein'ın "By His Bootstraps (Ayakkabı bağı)" öyküsüne bakın. Bu olay kurguda sıklıkla “sabit zaman döngüleri” olarak adlandırılır [referans gereklidir]. Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesi, zaman yolcularının bulunduğu herhangi bir bölgenin yerel fizik kurallarının uzay zamandaki başka bir bölgenin yerel fizik kurallarından farklı olamayacağını öngörmektedir .
- Alternatif olarak yeni fiziksel yasaların, (yukarıda 1.1'de bahsedilen zaman yolcularına uygulanan yasaların başkalarına uygulanan yasalarla aynı olduğu varsayımıyla çelişen) geçmişi değiştirme girişimlerine engel olan zaman yolculuğu üzerinde etkisi vardır. Bu yeni fiziksel yasalar, Michael Moorcock'un The Dancers at the End of Time’ındaki (Zamanın Sonundaki Dansçılar) gibi geçmişi değiştirmek için oraya giden zaman yolcularını geldikleri zamana ya da kriz öncesi Süpermen hikâyelerinde ve Michael Garrett'in Mayıs 1981 Twilight Zone Magazine’deki (Alacakaranlık Kuşağı Dergisi) "Brief Encounter’da (Kısa Karşılaşma)" olduğu gibi yolcuyu geçmişle fiziksel olarak etkileşimde bulunamayan bir cisimsel silüete dönüştürdüğü yere çekerek reddetmek kadar ayrıntısızdır.
- Tarih esnektir ve değişime tabidir. (Plastik Zaman)
- Tarihte kolay değişimler yapılır ve yolcuyu, dünyayı ya da ikisini de etkileyebilir.
Örnekler Doctor Who (Doktor Kim) ve Back to the Future (Geleceğe Dönüş) üçlemesini de içermektedir. Bazı durumlarda, herhangi bir sonuçlanan paradoks yıkıcı olabilir, hatta evrenin varlığını tehdit edebilir. Bazı durumlarda ise yolcu evine geri dönemez. Bunun aşırı bir örneği (Kaotik zaman), tarihin değişimlere karşı çok hassas olması ve çok küçük değişikliklerin bile Ray Bradbury’n "A Sound of Thunder (Dinozorların Kıyameti)" filmindeki gibi büyük etkileri olmasıdır. Doctor Who’da doktor zamanın herhangi bir anda değişebileceğini iddia etmektedir. Dördüncü Doctor hikâyesi Pyramids of Mars’da (Mars’ın Piramitleri) doktorun arkadaşı Sarah Jane Smith, serbest kalmaya çalışan uzaylı Sutekh’e rağmen 1911’den ayrılabileceklerini söylemektedir. Çünkü kendisi 1980’den gelmektedir ve dünyanın 1911’de yok edilmediğini bilmektedir. Doktor onu 1980’e götürür ve Sutekh’i durdurmadıkları için dünyanın yok edildiğini gösterir. Doktor, bir kişinin tarihin seyrini değiştirebileceğini iddia etmektedir. Fakat bu, Sutekh’in geleceği yok etme gücünü almaktadır.
- Tarih, olayın önemiyle doğrudan ilişkili olunduğunda değişime direnir. Örneğin, küçük, önemsiz olaylar kolayca değiştirilebilirken, büyük olaylar için daha fazla çaba gerekir.
Twilight Zone (Alacakaranlık Kuşağı) "Back There" dizisinde, bir yolcu, başkan Lincoln suikastını engellemeye çalışır fakat başarısız olur. Fakat yaptığı eylemler, onun zamanındaki mevcut durumda üstü kapalı değişimlere neden olur (örneğin, centilmenler kulübünde uşak olan bir adam şimdi zengin bir iş adamı olur).
2002’de tekrar çevrile The Time Machine’de (Zaman Makinesi), Hartdegen’in neden sevgilisi Emma’yı kurtaramadığı bir hayal yoluyla açıklanır. Böyle yapması yapmaya çalıştığı zaman makinesi hiçbir zaman geliştirememesine ve Emma’yı kurtaramamasına neden olur.
The Saga of Darren Shan (Darren Shan Efsanesi) kitap serisinde, geçmişte yaşanan büyük olaylar değiştirilemez fakat olayın ayrıntıları aynı sonucu meydana getirecek şekilde değişebilir. Bu modele göre, eğer bir yolcu zamanda geçmişe gidip Hitler’i öldürürse, başka bir Nazi onun yerini alır ve tarihin büyük bir kısmını değişmemiş şekilde bırakarak Hitler’in yapacaklarının aynısını yapar. Doctor Who The Waters of Mars (Doktor Kim Mars’ın Suları) serisinde, Kaptan Adelaide Brooke'un Mars’ta ölümü, güneş sistemi dışına yapılan insan yolculuğunun en önemli tek hızlandırıcısıdır. İlk başta, Doktor, kaptanın ölümünün “zamanda sabit bir nokta” olduğunu fark eder ve müdahale etmez fakat daha sonra kendisinin son Zaman Kralı olduğunu ve bu yüzden zaman yasalarından sorumlu olduğunu fark ederek bu kuralı inkâr eder ve kaptanla mürettebatı Dünya’ya gönderir. Kaptan Brooke, insan tarihinin değişmesine izin vermek yerine Dünya’da intihar eder ve tarihi, büyük bir kısmı değişmemiş şekilde bırakır. Benzer şekilde, Vincent’te Doctor the Eleventh Doctor’da (On Birinci Doktor) ve Amy Pond tarihi değiştirir. Öyle ki, yine de intihar edecek olmasına rağmen Vincent Van Gogh gelecekte takdir edileceğini bilecektir. Paralel evren hipotezinde zaman yolcusu. Bu senaryonun özgür iradeyi koruma potansiyeli vardır fakat evrenler arasındaki simetriyi bozmaktadır.
- Farklı zaman çizgileri. Bu zamanda yolculuk versiyonunda, çok sayıda bir arada olan farklı tarihler vardır. Öyle ki, yolcu zamanda geçmişe gittiğinde, bu kişinin yolculuğu geldiği zaman çizgisindeki olaylardan farklı olabilecek tarihi olayların bulunduğu yeni bir zaman çizgisinde sonlanır. Fakat yolcunun geldiği ilk zaman çizgisi var olmaya devam etmez (bu durum, yolcunun büyükbabası yeni zaman çizgisinde genç yaşta ölse bile, yolcu ilk zaman çizgisinde çocuk sahibi olmaya devam edeceği için büyükbaba paradoksundan kurtulabilineceği anlamına gelmektedir. Bu yüzden zaman yolcusunun varlığını açıklamak için hala bir nedensel açıklama vardır). Aslında zaman yolcusu, geçmişte ortaya çıktığı zamandaki ilk zaman çizgisinden farklı olan yeni bir zaman çizgisi yaratabilir ya da yolcu zaten var olan bir paralel evrene varabilir (ancak paralel evrenin tarihi zaman yolcusunun ortaya çıktığı noktadaki tarihe benzer olmazsa, ikinci versiyonun “zamanda yolculuk” olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceği tartışmalıdır).
James P. Hogan'un The Proteus Operation (Değişen Şey Operasyonu) ünite 20’deki paralel evrende zaman yolculuğunu tamamen açıklamaktadır. Bu ünitede Einstein bütün olası sonuçların zaten var olduğunu ve bütün zaman yolculuklarının tecrübe edeceğiniz mevcut değişim olduğunu açıklamaktadır. Doctor Who, (yukarıya bakınız) The Day of the Daleks (Dalek Baskını) gibi birçok alternatif zaman çizgisi barındırmaktadır. Pyramids of Mars’ta doktor “ zamandaki her noktanın kendi alternatifi olduğunu” iddia etmektedir.
Star Trek’in (Uzay Yolu) "The City on the Edge of Forever (Sonsuzluğun Kenarındaki Şehir)", "Tomorrow Is Yesterday (Yarın Dündür)", "Time and Again (Zaman ve Tekrar)", "Future's End (Geleceğin Sonu)", "Before and After (Önce ve Sonra)", "Endgame (Final) ve en son "Enterprise's Temporal Cold War’da (Girişimcinin Geçici Soğuk Savaşı) olduğu gibi 2.1 mekanizmasını kullanan uzun bir geçmişi olmasına rağmen, "Parallels (Paraleller)" “kuantum gerçeklikleri” olarak adlandırılan verilerin örneklerine sahipti. Onun bu konu hakkındaki tam sözleri “Ancak olabilecek bütün ihtimallerin alternatif kuantum gerçekliklerinde olduğu kuantum fiziğinde bir teori vardır.” Bu söz yazarları kuantum mekaniğindeki çoklu dünyalar yaklaşımı hakkında düşünmeye yönlendirmiştir.
Michael Crichton'un Timeline (Zaman çizgisi) romanı, gerçekte bütün zaman yolculuklarının, zamanın kendi evrenimizdekinden daha yavaş geçtiği zaten var olan bir paralel evrene yapılan yolculuklar olduğu yaklaşımını savunmaktadır. Ancak bu paralel evrenlerdeki eylemler zaten bizim geçmişimizde olan eylemlerdir. Romanda, bu paralel evrenlerde herhangi bir değişimin yapılabilip yapılamayacağı anlaşılmamaktadır. GURPS Infinite Worlds’ün (Sonsuz Dünyalar) Homeline (alternatif bir Dünya) bölgesinde yankılar vardır –paralel evrenler Homeline tarihinin ilk kısmındadır ancak tarihindeki değişiklikler Homeline’ın tarihini etkilemez. Fakat paralel evrenlerin tarihiyle oynamak, eğer imkânsız değilse girişi zorlaştırarak kuantanın değişimine neden olabilir. Bu kategoriye konulabilecek bir hikâye de başka bir boyutta olmayan ancak uzaydaki uzak bir konumda ya da yolcunun geçmişindeki şartları kopyalayan bir gelecek zamandaki, geçmişin uzandığı alternatif versiyondur. Örneğin, Futurama serisinde The Late Philip J. Fry olarak adlandırılan profesör sadece geleceğe gidebilen bir zaman makinesi tasarlar. Geçmişte kapana kısılan profesör ve iki meslektaşı evrenin sonuna gelene kadar geleceğe yolculuk ederler. Evrenin sonunda ise tarihi profesörlerin tarihinin yansıması olan yeni bir evrenin oluşmasını sağlayan yeni bir Big Bang’e (Büyük Patlama) tanık olurlar. Daha sonra yolculuğa ilk başladıklar tarihe gelene kadar geleceğe gitmeye devam ederler. Bu sırada yanlışlıkla bu yeni evrendeki versiyonlarını öldürürler ve onların yerine geçerler. Bu yolculuk aslında tam anlamıyla geçmişe yolculuk olmamasına rağmen, en sondaki sonuç aynıdır. Japon çizgi romanı Dragon Ball Z’deki Trunks karakteri, ölümleri yaklaşan karakterleri uyarmak için geçmişe gider. Bu yolculuk onun zaman çizgisini değiştirmez. Sadece karakterlerin ölmeyeceği yeni bir zaman çizgisi yaratır. Karakterlerden ikisi, canavar Cell’in yaratıldığı laboratuvarı yıkar. Böylece Cell’in androidleri absorbe etmesini durdururlar ve üçüncü bir zaman çizgisi yaratırlar. Daha sonra Trunks’un gelecekte Cell tarafından öldürüleceği ortaya çıkar ve herhangi bir olaydan üç yıl öncesine gidilen yolculuklar da dördüncü bir zaman çizgisi yaratır. Herhangi bir karakter geçmişte ne yaparsa yapsın kendi orijinal zaman çizgileri değişmez. Déjà Vu’de ana karakter, bir suç davasını çözmek için birkaç kez paralel zaman çizgileri arasında yolculuğa çıkar. Zaman çizgileri birbirlerine çok benzemektedir. Ana karakter davayı çözemez ve ilk iki girişiminde durduramaz. Ancak en son zaman çizgisinde bunu gerçekleştirir. Son zaman çizgisine gelen ana kahraman suçu durduruyorken ölür. Dolayısıyla da kendisiyle karşılaşma paradoksundan kurtulur. Russell Blackford Skynet’in Terminator 2: The New John Connor Chronicles’ında (Yeni John Connor Kayıtları) Yer Değiştirme Donanımı yüzünden en az üç zaman çizgisinde direnme ortaya çıkar. Bir zaman çizgisindeki direnç bir zaman çizgisinden diğerine nasıl seyahat edileceğini keşfeder ve Skynet’in bunu öğreneceğinden Terminator çoklu evrenindeki insanlığı yok edeceğinden korkar. Bu yüzden Skynet’i her zaman çizgisinde yok etmek için yola çıkarlar. "Steins; Gate" Japon görsel romanında ana karakter Okabe Rintarou, kendisinin geçmişe mesaj gönderme yeteneği aracılığıyla dünyadaki değişimlere dayanan alternatif zaman çizgisi gibi olan “Hayat çizgileri” arasında yolculuk yapmayı öğrenir. Bu değişimler “Fark Ölçer” olarak bilinen bir aletle hesaplanmaktadır. Bu alet değişimleri, sıfırın altındaki ve 1’in üzerindeki sayı değerleriyle ölçer. Bu ölçüm çizgide, Okabe’yi tarihi oldukça değişmiş bir dünyaya yönlendirecek kadar güçlü olan bir değişimin olduğunu göstermektedir. Marvel Comics’de (Marvel Çizgi romanı), zaman yolculuğunun alternatif zaman çizgileri oluşturduğu iddia edilmektedir. Zaman yolcusu Kang the Conqueror, zaman yolculuğundan dolayı kendisinin alternatif bir versiyonunu yaratır. Bu alternatif zaman çizgilerinde yolculuk etmek mümkün olmasına rağmen, Kang bunu kendisinin diğer alternatif versiyonlarını öldürmek için kullanır.
Sabit zaman çizgileri
1’deki zaman yolculuğu, bir kişinin hem sonuca hem de onun itirazına ulaştığı büyükbaba paradoksu (büyükbaba paradoksunda kişi, zaman yolcusunun büyükbabasını öldürmesi öncülüyle başlar ve yolcunun büyükbabasını öldüremeyeceği sonucuna varır. Çünkü yolcu daha doğmamıştır) gibi paradokslara izin vermez. Buna rağmen diğer paradoksların oluşumuna izin verir. 1.1’de, Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesi, herhangi bir zamanda yolculuk metodunun varlığının, olayların kendisiyle tutarlı kalmasını sınırlandırdığını ileri sürmektedir. Bu durum, görünüşte aşırı derecede imkânsız olaylar gerekse bile, böyle bir tutarlılığı ihlal edecek herhangi bir girişimin başarısız olmasına neden olacaktır. Örnek: Belli bir anda kendisine sadece küçük bir parça gönderebilen bir aletiniz var diyelim. Saat 10:00:00’da bir parça aldınız. Ondan sonraki 30 saniye boyunca hiçbir şey alamadınız. Saat 10:00:00’a tekrar bir parça gönderirseniz her şey güzel olur. Ancak (hiçbir parçanın alınmadığı) saat 10:00:15'te göndermeye çalışırsanız, vericiniz gizemli bir şekilde başarısız olacaktır. Ya da köpeğiniz sizi 15 saniyeliğine rahatsız edecektir. Ya da vericiniz çalışıyor gibi görünmesine rağmen alıcınız tam 10:00:15'te bozulacaktır… vb. Bu tarz bir evrenin örnekleri Robert Forward'ın Timemaster (Zamanın ustası) romanında, Twilight Zone (Alacakaranlık Kuşağı) serisinin "No Time Like the Past’ında” (Geçmiş Gibi Olmayan Zaman) ve 1980 Jeannot Szwarc filmi Somewhere In Time’da (Zamanın Bir Yerinde, Richard Matheson’un Bid Time Return adlı romanından uyarlanmıştır) bulunmaktadır. 1.2’de, paradoksu önlemek için zamanda yolculuk kısıtlanmaktadır. Bunun nasıl meydana geldiği, geçmişle etkileşimin mümkün olup olmamasına bağlıdır. Eğer geçmişle etkileşim mümkünse ve birisi paradoks yaratmaya çalışıyorsa, birisi isteksiz ya da kontrolsüz bir zaman yolculuğuna çıkar. Connie Willis’in zamanda yolculuk hikâyelerinde, zaman yolcuları, onların istenilen zamana ulaşmalarını engelleyen ya da herhangi bir paradoksu önlemek için yolcuları bulundukları yerden yeteri kadar uzağa götüren bir “kaymayla” karşılaşırlar. Örnek: Hitler’i öldürme amacıyla geçmişe giden bir adam kendisini 1945 yılının Nisan sonlarında bir Montana çiftliğinde bulur. “Zamanın Sonundaki Dansçılar” serisinde Michael Moorcock, Morphail Etkisi dediği bir komplo aleti icat eder. Bu da zaman yolcusunun paradoksa neden olacağı zamandan atılmasına yol açar. Örnek 1: Zamanın Sonu’ndaki dönemden bir adam geçmişe yolculuk eder ve idam edilir. Ölmek yerine (ki bu durum paradoksa neden olur), Zamanın Sonu’na geri dönüş tecrübesi yaşar. Örnek 2: Zaman yolcuları bazen geçmişteki kendi çağlarından Zamanın Sonu’nu ziyaret eder. Kendi dönemlerine geri dönmeyi başarabilenler, muhtemelen yanlışlıkla Zamanın Sonu’nda tekrar ortaya çıkarlar. Yolcuların geçmişlerine yapılan yolculukların zorluğu ve çoğu zaman yolcusunun kendilerini geleceklerin gittikçe derininde tehlikeye atmaları genel sonuçlardır. Eğer geçmişle etkileşim mümkün değilse, o zaman yolcu en basitinden Michael Garrett'in "Brief Encounter’indeki (Kısa Karşılaşma)" James Harrigan gibi geçmişiyle etkileşimde bulunamayan görünmez hayali bir silüet olur.
1’deki evren büyükbaba paradoksunu engellemesine rağmen, kader ve ayakkabı bağı paradoksu (GURPS Sonsuz Dünyaları bunu Free Lunch (Bedava Öğle Yemeği) Paradoksu olarak adlandırmaktadır.) gibi fiziğin diğer açılarındaki paradoksları engellemez.
Kader paradoksu, yolcunun eylemlerinin bir çeşit nedensel döngü yarattığı ve bu döngünün içinde gelecekteki bi A olayının, zaman yolculuğuyla geçmişteki B olayının nedenine yardım etmesi ve B olayının da daha sonra A olayının sebeplerinden birisi olmasıdır. Örneğin, zaman yolcusu Londra’daki Büyük Yangın gibi belirli bir tarihi bir olayı araştırmak için geçmişe gidebilir ve yolcunun geçmişteki eylemleri farkında olmadan bu olayın asıl sebebi olarak sonuçlanabilir. Bu tarz bir nedensel döngü örnekleri, Robert Forward'ın Timemaster (Zamanın ustası) romanında, Twilight Zone (Alacakaranlık Kuşağı) serisinin "No Time Like the Past’ında” (Geçmiş Gibi Olmayan Zaman), "Man who was Killed in Time (Zamanda Öldürülen Adam)" (Weird Science (Tuhaf Bilim) #5), "Why Papa Left Home (Papa Neden Evini Terk etti)" (Weird Science #11) ", Only Time will Tell (Sadece Zaman Söyleyecek)" (Weird Fantasy(Tuhaf Hayal Gücü) #1), "The Connection (Bağlantı)" (Weird Fantasy #9), "Skeleton Key (İskelet Anahtarı)" (Weird Fantasy #16) ve "Counter Clockwise (Saat Yönünün Tersi)" (Weird Fantasy #18) gibi EC çizgi roman hikâyelerinde, 1980 Jeannot Szwarc filmi Somewhere In Time’da (Zamanın Bir Yerinde, Richard Matheson’un Bid Time Return adlı romanından uyarlanmıştır), Michael Moorcock’un Behold the Man (Adama Dikkat Et) adlı romanında ve La Jetée/12 Monkeys’de (Maymun) bulunmaktadır. Nedensel döngülerden 1972’deki Doctor Who’da da bahsedilmiştir. Üç parçalık The Day of the Daleks’de, gelecekten gelen üç tane özgürlük savaşçısı Üçüncü Dünya Savaşı’ndan ve ardından gelen Daleklerin kolay bir şekilde Dünya’yı istila etmesinden sorumlu olduğuna inandıkları bir İngiliz diplomatı öldürmeye çalışırlar. Bu üç savaşçıya gelecekte, içinde yabancı delegelerin bulunduğu diplomatın (Sir Reginald Styles) evindeki patlamanın dünya milletlerinin birbirine saldırmasına neden olacağı öğretilmiştir. Doktor (Jon Pertwee), onların zaman paradoksuyla patlamaya neden olduklarını anlar. Fakat doktor 20. yüzyıla döndükten sonra özgürlük savaşçıları uyarıldığında bu olay engellenir. Daha anlaşılır bir örnek doktorun arkadaşı Ace’nin 1943’te annesini kurtararak yaşamasını sağladığı The Curse of Fenric’te (Fenric’in Laneti), görülmektedir. 2006 yapımı polisiye gerilim Déjà Vu’de nedensel döngüler bulunmaktadır. Ajan Doug Carlin partnerinin hayatını kurtarmak için zamanda geçmişe bir mesaj göndermeye karar verir. Fakat bu en sonunda onun ölümüne neden olacaktır. Ancak filmde daha sonra Carlin olayları değiştirebilmekte ve alternatif bir gerçeklik yaratmaktadır. Bu açık paradoks 3’teki evren çeşidinde görülen çok sayıda önceden görülmeyen zaman yolculuklarıyla açıklanabilir. Video oyunu Escape from Monkey Island’da (Maymun Adasından Kaçış), oyuncunun Guybrush Threepwood’u kontrol ettiği ve Swamp of Time’da (Zaman Bataklığı) Guybrush Threepwood’un gelecekteki hali için bir şeyler aldığı bir seçenek vardır. Daha sonra Guybrush Threepwood’u geleceğin Guybrush’u olur ve kendisine alınan şeyleri aynı sırada geçmişteki haline verir. Bu bir nedensel döngü örneğidir. Çünkü alınan eşyalar tamamen zaman çizgisinden meydana getirilmiştir. Eğer oyuncu her eylemi düzgün şekilde gerçekleştiremezse, bu durum paradoksa neden olacak ve 1,2’deki evren gibi Guybrush’u tekrar bataklığın girişine gönderecektir. Varlıkbilimsel (ontolojik) ya da ayakkabı bağı paradoksunun bir versiyonu. Zaman yolcusunun ortaya çıkışı, birkaç saniye sonraki kayboluşunun bir sonucudur. Bu senaryoda yolcu kapalı bir zaman eğrisinde seyahat etmektedir. Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesi de ontolojik paradoksun (bilgi ya da ayakkabı bağı (bootstrap) paradoksu olarak da bilinmektedir) bir sonucudur . Bu paradoksa göre, bir nesnenin ya da bilginin varlığı bir zaman döngüsüdür. GURPS Sonsuz Dünyalar, (Eyre olayından) Shakespeare’in eserleriyle dolu bir kitapla Shakespeare dönemine giden bir zaman yolcusunun örneğini vermektedir. Shakespeare, dönemi için, gelecekten gelen kitaptaki bilgilerin basitçe kopyasını yayınlamıştır. Buradaki paradoks kimsenin aslında oyun yazmamasıdır. Filozof Kelley L. Ross, "Time Travel Paradoxes’da (Zamanda Yolculuk Paradoksları)" fiziksel bir nesnenin bulunduğu ontolojik bir paradoks senaryosunda termodinamiğin ikinci yasasının ihlali olabileceğini savunmaktadır. Ross, örnek olarak Zamanın Bir Yerinde filmini kullanmaktadır. Filmde Jane Seymour’un oynadığı karakter Christopher Reeve'in oynadığı karaktere yıllardır sahip olduğu bir saati verir ve adam zamanda geçmişe seyahat ettiğinde 60 yıl geçmişte aynı saati tekrar kadına verir. Ross’un da belirttiği gibi; "Saat imkânsız bir nesnedir. Termodinamiğin İkinci Yasası’nı, Entropi Yasası’nı ihlal etmektedir. Eğer zamanda yolculuk saati mümkün hale getirirse, zamanda yolculuğun kendisi imkânsız olur. Bunun yerine saat 19. ve 20. yüzyıldaki haline tamamen benzer olmalıdır. Çünkü Reeve saati kendisiyle ani bir şekilde gelecekten geçmişe götürmüş ve Seymour’a vermiştir. Ancak saat kendisiyle aynı olamaz. Çünkü onca yılı Seymour’la beraber geçirmiş ve daha sonra Reeve onu normal bir şekilde takmıştır. Saatin entropisi artacaktır. Reeve’in tekrar getirdiği saat Seymour’un sahip olduğu saatten daha çok takılacaktır.” Öte yandan, modern fizik termodinamiğin ikinci yasasını kesin olarak değil istatistiksel olarak anlar. Bu yüzden, entropideki kendiliğinden zıtlıklar ya da entropideki artışta başarısız olma imkânsız değil sadece olası olmayandır (dalgalanma teoremine bakınız). Buna ek olarak termodinamiğin ikinci yasası, entropinin, dış dünyayla olan etkileşimden izole edilmiş sitemlerde artması gerektiğini belirtmektedir. Bundan dolayı Igor Novikov (Novikov’un kendi içinde tutarlılık ilkesinin yaratıcısı) hayat çizgilerinin kapalı döngüleri oluşturduğu saat gibi makroskopik nesnelerin durumunda, dış dünyanın, nesnenin kendi tarihi boyunca kazandığı entropiyi/giyimi onarmak için enerji sarf edeceğini, bu yüzden de döngüyü kapattığında kendi orijinal durumuna geri döneceğini savunmaktadır.
Değişken zaman çizgileri
2’deki evrende zaman yolculuğu yapmak daha karışıktır. Geçmişteki değişikliklerin nasıl açıklanacağı en büyük problemdir. Geçmiş değiştiğinde, bütün gözlemcilerin anılarının da değişmesi geçmişteki değişiklikleri açıklamanın bir yoludur. Bu, hiçbir gözlemcinin hiçbir zaman geçmişin değişimini gözlemleyemeyeceği anlamına gelir (çünkü değişen geçmişi hatırlamayacaklar). Bu durum sizin 1. Tür evrende mi yoksa 2.’deki evrende mi olduğunuzu söylemenizi zorlaştıracaktır. Fakat a) geçmişle iletişimin mümkün olup olmadığını ya da b) diğer insanların kendi zaman çizgilerini oldukça sık değiştirdiklerine dair kanıt olmasına rağmen, birisinin yaptığını hatırladığı eylemlerin sonucu olarak zaman çizgisinin hiçbir zaman değişmemiş olduğunu bilerek böyle bir bilginin çıkarımında bulunabiliriz. Böyle bir evren çeşidinin örneği James P. Hogan’ın Thrice Upon a Time (Zamanda Üç Kez) adlı romanında görülmektedir. The Back to the Future (Geleceğe Dönüş) üçlemesi de tek bir değişken zaman çizgisini konu etmektedir (film dünyasında zaman yolculuğunun işlenişini yazarların nasıl hayal ettikleri hakkındaki ayrıntılar için "Back to the Future FAQ’e (Geleceğe Dönüş Sıkça Sorulan Sorular) ” bakın). Bunun aksine William Tenn’in kısa hikâyesi "Brooklyn Project (Brooklyn Projesi)", zaman çizgisinin sürekli olarak değiştiğini kimsenin fark etmediği 2’deki dünyada yaşamın nasıl olduğunu göstermektedir. 2.1’de, zaman çizgisini değiştirmek için girişimlerde bulunulmaktadır ancak ilk denemede gerçekleşen bütün başarılar, kesin olayların olduğu metodun değişmesidir. Daha geniş çerçevedeki son sonuçlar başka bir sonuca götürülemez. Örneğin Déjà Vu filmi, terörist saldırısını önlemek için önemli bir bilgiyle geçmişe gönderilen bir notu anlatmaktadır. Ancak bu önemli not, terörist saldırısını önlemekle değil, bir ATF ajanının öldürülmesiyle sonuçlanmaktadır. Aynı ajan, farklı koşullar altında da olsa, zaman çizgisinin önceki versiyonun da ölmüştür. Sonuç olarak zaman çizgisi geçmişe bir insan göndererek (notu geçmişe göndermekten tartışılır şekilde “daha güçlü” bir önlemdir ki hem bir cinayeti hem de terörist saldırısını önlemiştir) değiştirilmiştir. Geleceğe Dönüş üçlemesinde olduğu gibi, geçmişteki değişiklikler geleceğe nakledilince de bir dalgalanma etkisi görülmektedir ve bugünün insanları, zaman çizgisinde yapılan değişimlerden sonraki olayların anılarını değiştirmiştir. Bilimkurgu yazarı Larry Niven, "The Theory and Practice of Time Travel (Zaman Yolculuğu Teorisi ve Uygulaması)" makalesinde 2.1’deki bir evrende, evrenin bir değişimi “düzeltmesi” için en etkili yolun hiçbir zaman keşfedilemeyecek zaman yolculuğu için olduğunu ve 2.2.’deki evrende sonsuz geleceğin çok sayıdaki (ya da sonsuz) zaman yolcusunun zaman çizgisinin, zamanda yolculuğun hiçbir zaman keşfedilmediği bir tarihe ulaşana kadar çılgınca değişmesine neden olacağını söylemektedir. Ancak diğer birçok “sabit” durum zamanda yolculuğun olduğu fakat hiçbir paradoksun meydana gelmediği bir anda ortaya çıkabilir. Eğer değişebilir zaman çizgisi evreni kendisini böyle bir durumda bulursa, daha fazla değişim olmaz ve bu evrende yaşayanlara 1.1’deki senaryoyla aynı durum ortaya çıkacak gibi gelmektedir [referans gereklidir]. Buna bazen “Zaman Dilüsyonu (Seyreltme) Etkisi” denmektedir. Çok az fizikçi ve filozof çoklu evren durumu dışında, “değişen” geçmiş ihtimalini ciddiye almaktadır ve aslında çoğu bu düşüncenin mantıken tutarsız olduğunu savunmaktadır. Dolayısıyla değişken zaman çizgisi fikri nadiren bilimkurgu dışında düşünülür [73]. Ayrıca evrenin 2.1’deki mi yoksa 2.2’deki evren mi olduğuna karar vermek objektif bir şekilde yapılamaz. Çünkü zaman çizgisi istilasının ölçümlerini güçlü” ya da “zayıf” şeklinde sınıflandırmak rastlantısaldır ve şu yoruma göre: Bir gözlemci, “zayıf” olan bir ölçümü kabul etmeyebilir ve bağlam eksikliğinde bunun yerine etkili bir değişime neden olmayan ufak bir kazanın olduğunu savunur. Yukarıda tanımlanan şeyin örneği Déjà Vu filminde geçmişe gönderilen not olabilir. Bu not “çok zayıf” bir değişim miydi yoksa geniş zaman çizgisi üzerinde hiçbir büyük etkisi olmayan bir yerel zaman değişimi miydi? Déjà Vu’deki evren, tamamen paradokslardan etkilenmeyen bir evren dolmadığı için (bazı küçük paradokslar vardır), iki versiyon da eşit şekilde mümkün görünmektedir.
Değişken tarihler
3'te paradoksa neden olmuş gibi görünen herhangi bir olay aslında yeni bir zaman çizgisi oluşturur. Eski zaman çizgisi, geri dönmemek üzere gönderilen zaman yolcusu ya da bilgi basitçe ortadan kaybolarak değişmemiş şekilde kalır. Ancak bu açıklamadaki sıkıntı kütle-enerji korunumunun ilk ve son zaman çizgisi için ihlal edilmesidir. Bu durum için var olan muhtemel çözüm, kütle-enerjisinin yolculuk sırasında geçmiş ve gelecek arasındaki tam dengeye karşılık gelmesini gerektiren zaman yolculuğu mekaniğine sahip olmak ya da en basitinden korunum yasasının kapsamını bütün zaman çizgilerini kapsayacak şekilde genişletmektir [referans gereklidir]. Bu tarz bir zaman yolculuğu, David Gerrold'un The Man Who Folded Himself (Kendini Katlayan Adam) ve Stephen Baxter’in The Time Ships (Zamanın Gemileri) adlı kitaplarında, TV showları Stargate, Star Trek: The Next Generation [referans gereklidir] ve Dragon Ball Z [referans gereklidir] ve oyun serisi The Legend of Zelda’da bulunabilir. Bu eserlerde zamanın ve değişen gerçekliklerin yoğun bir etkisi vardır ve tek bir senaryonun farklı sonuçlarına dayanmaktadır. Küçük bir farkla korunmanın görüldüğü Robert Heinlein'ın The Door Into Summer’ı birisinin hem geleceğe hem de geçmişe eşit bir kütle gönderdiğini ancak her kütlenin hangi “yöne” gideceğini seçemeyeceğinizi gerektirmektedir. J. K. Rowling’in Harry Potter ve Azkaban Tutsağı’nda, Harry Potter’ın “O zamanlarda, Profesör Dumbledore’un bizden değiştirmemizi istediği bir şeyler olmalı.”demesi üzerine o ve arkadaşı Hermione Granger zamanda geçmişe giderler. Kitap değişmeyen zaman çizgisini değil sadece değişen zaman çizgisini (iki kez) konu etmektedir.
Aşamalı ve anında zaman yolculuğu
Literatürde zamanda yolculuğun iki metodu vardır: Primer (Kapsül) filminde aşamalı zaman yolculuğu vardır. Zaman makinesi kırmızı olduğunda, içindeki her şey zamanda normal şekilde hareket etmektedir, ancak geçmişe doğru. Giriş/çıkış sırasında ileri ve zaman yolcusunun zıt yönde hareket eden versiyonu arasında birleşme/ayrılma olmak zorundadır. Bilimkurguda en çok kullanılan zamanda yolculuk metodu, CD oynatıcı üzerindeki önceki ya da sonraki şarkıya geçişi sağlayan tuşların kullanımı gibi, bir noktadan diğerine yapılan ani harekettir. Ancak çoğu durumda bir çeşit makine vardır ve bunu yapmak için enerji harcanır (Geleceğe Dönüş’teki zaman yolculuğu yapan DeLorean (araba) ya da Doctor Who’da zamanda yolculuk eden TARDIS (Time and Relative Dimension in Space, Uzaydaki Zaman ve Göreceli Boyut) gibi). Bazı durumlarda, böyle bir zaman yolculuğunun bilimsel açıklamasının başlangıcı bile yoktur. Muhtemelen zamanda yolculuğu daha basit yaptığı ve dikkat çekici olduğu için popülerdir. Click (Kumanda) filminde Adam Sandler tarafından kullanılan "Universal Remote (Evrensel Uzak Kumanda)" da aynı şekilde çalışmaktadır. Ancak sadece geleceğe doğru gitmektedir. Oynadığı karakter Michael Newman bir önceki noktaya yolculuk edebiliyorken, bu sadece etkileşimde bulunamadığı bir playbacktir. H. G. Wells, The Time Machine’de zamanda sabit bir hızda hareket ettiğimizi açıklamaktadır. Wells’in tanımladığı zaman yolculuğu, “kişinin zaman boyutundaki ilerleyişini durdurma ya da hızlandırma, ya da neredeyse geri dönme ve başka yöne hareket etmektir”. Wells’in klasiğine dayanan 1960 adaptasyonunun yönetmeni George Pal buna uygun olarak zamanda yolculuğu hızlandırılmış fotoğrafçılık kullanarak tanımlamayı seçmiştir. Yukarıda verilen CD oynatma örneği daha ayrıntılı olarak ele alınırsa, bu durum tıpkı analog teyp kasetsini geriye sarma ya da istenilen noktada çalmasını sağlama gibidir. Belki de bu tarz bir zaman yolculuğunun en eski örneği Lewis Carroll'un Through the Looking-Glass’ıdır (Aynanın İçinden) (1871): Beyaz Kraliçe geçmişi yaşamaktadır. Bu yüzden de hafızası iki yönde de çalışmaktadır. Onun yaptığı zamanda yolculuk kontrolsüz bir zaman yolculuğudur: Zamanda sabit 1 hızında hareket etmektedir ve bunu değiştiremez. T. H. White, Arthur devri dönemi romanı The Once and Future King’in ilk kısmında, The Sword in the Stone’da (Taştaki Kılıç) (1938) aynı mantığı kullanmıştır: büyücü Merlyn geçmişte yaşamaktadır. Çünkü “zamanın yanlış ucunda” doğmuş ve geçmişte yaşamak zorunda kalmıştır. Merlyn, “Bazı insanlar bunu ikinci görüşe sahip olmak olarak adlandırıyor.”demektedir. Aşamalı zamanda yolculuk metodu, Primer filminde görülen bir tarz olmasına rağmen modern bilimkurguda o kadar popüler değildir.
Zamanda yolculuk ya da uzay zaman yolculuğu
Bilimkurguda bazen zaman makinesine yapılan bir itiraz, zaman makinesinin ayrıldığı ve geri döndüğü zamanlar arasında Dünya’nın hareketlerini görmezden gelmesidir. Bir yolcunun kendisini 1865’e gönderen bir zaman makinesine girebileceği ve Dünya’nın aynı noktasına tekrar çıkacağı fikrinin, Dünya’nın galaksi içinde Güneş’in etrafındaki dönüşünü dikkate almadığı söylenebilir. Öyle ki bu argümanın savunucuları “realistik bir biçimde” zaman makinesinin Dünya’nın o zamandaki konumundan uzakta, uzayda ortaya çıkması gerektiğini hayal etmektedir. Ancak görelilik teorisi kesin zaman ve uzay fikrini reddetmektedir. Görelilikte, farklı zamanlarda olan olaylar arasındaki uzaysal uzaklıkla ilgili evrensel bir gerçek olmayabilir (Dünya’da bugün olan olay ve 1865'te olan bir olay gibi) [85] ve bu yüzden uzaydaki bir zamandaki konumun Dünya’daki başka bir zamanla “aynı konumda” olması hakkında objektif bir gerçeklik yoktur. Yerçekiminin önemsiz olduğu durumlarla ilgilenen özel görelilik teorisinde, fizik yasaları eylemsiz referans çerçevesindekiyle aynı şekilde işler ve bu yüzden hiçbir çerçevenin perspektifi fiziksel olarak diğer çerçeveninkinden daha iyi değildir ve farklı çerçeveler, farklı zamanlarda meydana gelen iki olayın “aynı noktada” ya da “farklı noktalarda” olup olmadığı hakkında aynı fikirde değildirler. Yerçekiminin etkilerini kapsayan genel görelilik teorisinde ise bütün koordinat sistemleri "difeomorfizim değişmezliği" olarak bilinen özellikten dolayı eşit bir temel üzerindedirler. Yine de bir kişi zamanda yolculuk yaptığında, Dünya’nın bu yolcudan uzaklaştığı fikri, Johnny Alfa’nın bir düşmanı zamanda birkaç saniye ileriye itmek için (bu sırada Dünya’nın hareketleri talihsiz kurbanın uzayda tekrar ortaya çıkmasına neden olmaktadır) “Time Bombs (Zaman Bombaları) kullandığı çizgi roman Strontium Dog gibi birkaç bilimkurgu hikayesinde kullanılmaktadır. Daha önceleri de Clark Ashton Smith bu tarz bir zaman yolculuğunu, ana karakterinin yolculuğu, “Dünya’nın daha önce geçmiş olduğu aynı uzayı fethetmek için ortaya çıkan milyonlarca yıl sonraki gelecekteki bir gezegende” sonlanan "The Letter from Mohaun Los (Mohaun Los’tan Gelen Mektup)" (1932) gibi bazı hikâyelerinde kullanmıştır. Diğer bilimkurgu hikâyeleri bu itirazı tahmin etmeye çalışmışlardır ve Robert Heinlein’in bütün konuyu tek bir cümleyle (Bulunduğun hayat çizgisinde kal) sonuca bağladığı 1957 romanı The Door into Summer’da olduğu gibi mantıklı bir açıklama sunmuşlardır. Heinlein’in 1980 romanı The Number of the Beast’de bir "kontinua (devam) aleti" ana karakterlerin uzay ve zaman koordinatlarını hesaplamasını ve -böyle bir aletin nasıl çalışabildiğini açıklamadan- onları hemen oraya götürmesini sağlamaktadır. Televizyon dizisi Seven Days (Yedi Gün) de bu problemle ilgilenmiştir: bir krononaut ne zaman kendisini “geriye sarsa”, kendisini seçilmiş bir uzaysal konuma getirme amacıyla Dünya yörüngesinin gerisine de itmektedir. Ancak tam olarak belirlediği noktaya nadiren varmaktadır [referans gereklidir]. Piers Anthony'nin Bearing an Hourglass’ında, güçlü Hourglass of the Incarnation of Time (Zamanın Cisimleşmesi), yerkürenin Güneş Sistemi’ndeki, güneş Sistemi’nin galaksideki..vb.. çeşitli hareketlerine göre, cismi doğal olarak uzayda hareket ettirmektedir. Ancak dikkatli bir şekilde bazı hareketleri iptal ederek, gezegenin sınırları içerisinde uzayda da hareket etmektedir. TV dizisi Doctor Who, dizinin ilk bölümlerinde zamanda yolculuğa ek olarak doktorun TARDIS’inin de uzayda hareket edebildiğini göstererek bu konudan kaçınmıştır.
Zamanda yolculuk iddiaları
Ayrıca bakınız
- Time Travel 8 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Zamanda yolculuk ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Vikisözlük'te time travel ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
- Black holes, Wormholes and Time Travel 2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., a Royal Society Lecture
- SF Chronophysics 11 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., a discussion of Time Travel as it relates to science fiction
- by James Patrick Kelly
- NOVA Online: Time Travel 12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Professor Predicts Human Time Travel This Century 5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Time Traveler Convention28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at Massachusetts Teknoloji Enstitüsü
- – almost 200 citations from 1937 through 2001
- Time Travel and Modern Physics25 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the Stanford Encyclopedia of Philosophy
- Time Travel 10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the Internet Encyclopedia of Philosophy
- Aparta Krystian: Conventional Models of Time and Their Extensions in Science Fiction3 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Time travellers from the future 'could be here in weeks' 23 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Time machine on arxiv.org 4 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Time Travel impossible, Scientists say 6 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Mayis 2014 Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kasim 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Zamanda yolculuk zaman icinde belirli noktalar arasindaki hareket bir nesne ya da bir kisi tarafindan uzayda farkli noktalar arasindaki harekete benzer sekilde tipik olarak bir zaman makinesi veya bir solucan deligi olarak bilinen varsayimsal bir aygitin kullanilmasi ile hareket kavramidir Zaman yolculugu felsefe ve kurguda yaygin olarak kabul goren bir kavramdir TeoriBazi teoriler ozellikle de ozelvegenel gorelilik uygun uzay zamani geometrilerinin ya da uzayda belirli hareket bicimlerinin bu geometriler ve hareketler mumkunse gecmise ya da gelecege seyahat etmeye izin verecegini ileri surmektedir Fizikciler teknik makalelerde genellikle zamanda hareket etme ya da seyahat etme hareket normalde zaman koordinati degistikce uzamsal konumda meydana gelen degisiklik demektir kliselerinden kacinmaktadirlar ve onun yerine cisimlerin kendi gecmislerine donmelerini saglayarak uzay zamanindaki kapali cevrimleri sekillendiren hayat cizgileri olan kapali zaman egrisi ihtimalini tartismaktadirlar Kapali zaman egrilerini iceren Godel uzay zamani gibi uzay zamanlarini tanimlayan genel gorelilik denklemi icin cozumlerin oldugu bilinmektedir Ancak bu cozumlerin fiziksel olarak makullugu kesin degildir Gorelilik eger bir kisi Dunya dan bagil hizda uzaklasip geri donuyorsa seyahat eden bu kisi icin Dunya da daha fazla zamanin gecmis oldugunu ongormektedir Bu yuzden bu acidan bakildiginda goreliligin gelecege yolculuga izin verdigi kabul edilmektedir gorelilige gore ayrilma ve geri donus arasinda gercekte ne kadar zaman gectigi sorusuna verilecek tek bir objektif yanit yoktur ancak hem Dunya nin hem de yolcunun tecrube ettigi tam zamanin ne kadar olduguna dair objektif bir yanit vardir yani her birisi ne kadar yaslandi ikiz paradoksuna bakiniz Ote yandan bilim toplumunda bulunan bircok kisi gecmise zaman yolculugunun oldukca olasilik disi olduguna inanmaktadir Zamanda yolculuga izin veren herhangi bir teori olasi nedensellik problemleri one surmektedir klasik bir nedensellik problemidir A kisisi zamanda gecmise gittigini ve A nin buyukannesi A nin babasina hamile kalmadan bu kisinin buyukbabasini oldurdugunu varsayarsak ne olur Ancak bazi bilim adamlari Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesine ya da paralel evrenlerin dallara ayrilmasina basvurularak paradokslardan kacinilabilecegine inanmaktadir asagidaki kismina bakiniz Zamanda turizm Stephen Hawking gelecekte turistlerin olmayisinin zamanda seyahatin varligina karsi olan bir tartisma oldugunu ileri surmustur Fermi paradoksunun baska bir seklidir Tabii ki bu zamanda yolculugun fiziksel olarak imkansiz oldugunu kanitlamaz Cunku zamanda yolculuk fiziksel olarak mumkun olabilir ama hicbir zaman uygulanacak hale gelmedi ya da dikkatli bir sekilde hic kullanilmadi Zamanda yolculuk gelismis olsa bile Hawking baska bir yerde zaman yolculugunun yalnizca dogru bir yola saptirilan bir uzay zamani bolgesinde gerceklesebilecegini ve eger gelecege kadar boyle bir bolge yaratamazsak da zaman yolcularinin o tarihten once gecmise seyahat edemeyeceklerini belirtmektedir Dolayisiyla Bu resim bize neden gelecekten turistlerin akinina ugramadigimizi aciklamaktadir Bu durum basit bir sekilde gercekten bir zaman makinesinin icat edildigi zamana ulasana kadar zaman yolcularini goremeyecegimiz anlamina gelmektedir Carl Sagan da zaman yolcularinin burada olabilecegi ancak varliklarini gizledikleri ihtimalini ya da zaman yolculari olarak fark edilemediklerini iddia etmistir Bu durum uzay zaman surekliliginde kasitli olmayan degisimler getirmenin bu yolcular icin istenmeyen sonuclar dogurabilmesi yuzundendir Ayrica var olan gecmis olaylari da degistirebilir Genel gorelilik Yari klasik yercekiminden cikan tartismalar kuantum etkilerinin genel gorelilikle birlestigi zaman bu bosluklarin kapanabilecegini one surmesine ragmen genel gorelilik teorisi bazi olaganustu durumlarda zamanda gecmise yolculugun mumkunlugu icin bilimsel bir dayanak olusturmaktadir Bu yari klasik tartismalar Hawking i doganin temel yasalarinin zamanda yolculugu engelledigini soyleyen Kronoloji Koruma Varsayimi ni formule etmeye yonlendirdi Ancak fizikciler kuantum mekanigini genel gorelilikle tamamen birlestiren bir kuantum cekim teorisi olmadan konu hakkinda kesin bir yargiya varamamaktadirlar Fizikte gecmise yolculukZamanda gecmise yolculuk teorik olarak asagidaki metotlari kullanarak yapilir Isik hizindan daha hizli seyahat Kozmik seritlerin ve kara deliklerin kullanimi Solucan delikleri ve Alcubierre surucusuIsiktan daha hizli FTL seyahat vasitasiyla Eger bir kisi bir bilgiyi ya da cismi Isiktan daha hizli bir sekilde bir noktadan digerine tasiyabilirse o zaman gorelilik teorisine gore isaretin ya da cismin zamanda geriye hareket ettigi bir eylemsiz referans cercevesi meydana gelir Bu ornek bazi durumlarda farkli referans cercevelerinin farkli yerlerdeki iki olayin ayni anda gerceklesip gerceklesmedigi konusunda ve bu iki olayin sirasi teknik olarak bu anlasmazliklar olaylar arasindaki uzay zaman araliginin uzayimsi oldugu yani her iki olayin da digerinin gelecek isik konisi uzerinde durmadigi zaman meydana gelmektedir Eger iki olaydan birincisi bir yerden digerine sinyal gondermeyi ikinci olay da ayni sinyalin baska bir yerden alinmasini temsil ediyorsa o zaman bu sinyal isik hizinda ya da daha yavas hareket ettigi surece es anlilik matematigi butun referans cercevelerinin gonderim olayinin alis olayindan once gerceklestigi konusunda hemfikir oldugunu kesinlestirmektedir Ancak isiktan daha hizli olan varsayimsal bir sinyal durumunda her zaman sinyalin zamanda geriye hareket ettigi soylenebilsin diye gonderilmeden alindigi bazi cerceveler vardir Iki temel ozel gorelilik varsayimindan biri fizik kanunlarinin her eylemsiz referans cercevesinde ayni sekilde calismasi gerektigini soyledigi icin o zaman sinyallerin herhangi bir cercevede zamanla gecmise yolculuk yapmasi mumkunse bu durum butun cercevelerde mumkun olmak zorundadir Eger A gozlemcisi B gozlemcisine A cercevesinde FTL isiktan daha hizli olan ancak B cercevesinde zamanda geriye giden bir sinyal gonderirse ve B gozlemcisi de B cercevesinde FTL isiktan daha hizli olan ancak A cercevesinde zamanda geriye giden bir cevap gonderirse buradan A nin orijinal sinyali gondermeden cevabi aldigi anlami cikmaktadir ki bu her cercevede nedenselligin bariz bir ihlalidir Uzay zamani diyagramini kullanarak boyle bir durumun gosterimi burada bulunabilir Bu durum bazen takyonik anti telefon olarak isimlendirilmektedir Ozel gorelilige gore isiktan daha yavas olan bir cismi isik hizina ulastirmak sonsuz miktarda enerji gerektirmektedir Gorelilik her zaman isiktan daha hizli hareket eden takyonlarin teorik olasiligini yasaklamamasina ragmen kuantum alan teorisi kullanilarak analiz edildiginde isik hizindan daha hizli bir sekilde bilgi iletmek icin takyonlari kullanmak aslinda mumkun gorunmemektedir Ayrica takyonlarin varligi hakkinda uzerinde cogunlukla anlasilan kanitlar yoktur Isiktan hizli notrino anomalisi notrinolarin muhtemelen takyon oldugunu iddia etmisti ancak daha ileri bir analizden sonra deney sonuclarinin gecersiz oldugu bulundu Baska bir deneyci grubu bir teorinin varsaydigi radyasyon eksikliginin notrinolarin aslinda isiktan daha hizli hareket edemeyecegini gosterdigini belirtmistir OPERA ekip lideri Dario Autiero ve CERN arastirma direktoru Sergio Bertolucci diger aciklamalarin radyasyon yoluyla notrino enerji kaybinin eksikligi icin mumkun oldugunu vurgulamislardir Genel gorelilik teorisi kutle enerjisi ve momentum akisinin neden oldugu uzay zamanin bukulmesi acisindan yercekimini kapsamasi icin ozel teoriyi genisletmistir Genel gorelilik evreni bir alan denklemleri sistemi altinda tanimlamaktadir Kapali zaman egrilerine izin veren bu denklemlerin cozumleri bulunmaktadir ve dolayisiyla da gecmise seyahat vardir Bu cozumlerin ilki Kurt Godel tarafindan onerilmistir ve Godel metrigi olarak bilinmektedir Ancak Godel in ve digerlerinin ornegi evrenin sahip olmadigi fiziksel ozellikleri olmasini gerektirmektedir Genel goreliligin butun realistik durumlar icin kapali zaman egrilerini yasaklayip yasaklamadigi bilinmemektedir Solucan deliklerinin kullanimi Aykiri solucan deligi olarak da bilinen uzay zaman bukulmesi olmaksizin bir solucan deliginden gecmek imkansiz olmasina ragmen solucan delikleri Einstein in genel gorelilik alan denklemlerince de uygun gorulen varsayimsal uzay zaman bukulmesidir Aykiri solucan deligini kullanan bir zaman makinesi varsayimsal olarak su sekilde calismaktadir solucan deliginin bir ucu belki ileri bir itici guc sistemiyle isik hizinin onemli bir kismina kadar hizlandirilir ve daha sonra eski konumuna tekrar getirilir Baska bir yol da solucan deliginin bir girisini alip diger girisinden daha fazla kutlecekime sahip olan cismin cekim alani icerisine hareket ettirmek ve daha sonra diger girise yakin bir pozisyona getirmektir Zaman genislemesi disaridan da gozlenebilecegi gibi bu iki yontem icin de sabit uctan daha az zaman gecmesi icin hareket ettirilen solucan deliginin sonuna neden olur Ancak solucan deliginin her iki ucundaki eszamanli saatler iki uc nasil hareket ederse etsin solucan deliginden gecen bir gozlemcinin gordugu gibi her zaman eszamanli sekilde kalsin diye zaman solucan deliginin icerisinde disarisindan farkli olarak baglanir Bu hizlanmis uca giren gozlemcinin sabit uc hizlanmis ucun giristen onceki andaki zamaniyla ayni oldugunda sabit uctan cikacagi anlamina gelmektedir Ornegin eger gozlemci solucan deligine girmeden once hizlandirilmis uctaki saatin 2007yi sabit uctaki saatin 2012yi gosterdigini bildirirse o zaman sabit uctaki tarih 2007yi gosterdiginde zamanda gecmise yapilan ve disaridaki gozlemcilerin de gordugu bu yolculukta gozlemci sabit uctan cikar Boyle bir zaman makinesinin onemli bir sorunu makinenin zamanda sadece ortaya ilk cikisi kadar gecmise gitmesinin mumkun olusudur Esas itibariyla zaman makinesi zamanda kendi kendine hareket eden bir alet olmaktan ziyade zamandan gecen bir yoldur ve teknolojinin kendisinin zamanda geriye goturulmesine izin vermeyecektir Bu durum Hawking in gozlemine yeni bir alternatif saglayabilir zaman makinesi bir gun yapilacak ancak henuz yapilmadi bu yuzden de gelecekteki turistler zamanda bu kadar gecmise ulasamayacaklar Solucan deliklerinin dogasiyla ilgili gunumuz teorilerine gore aykiri bir solucan deliginin yapimi negatif enerjili bir maddenin siklikla egzotik madde olarak bilinir varligini gerektirmektedir Daha teknik bir sekilde anlatacak olursak solucan deligi uzay zamani zayif guclu ve hakim enerji durumlariyla sifir enerji durumu gibi cesitli enerji durumlarina uymayan bir enerji dagilimini gerektirmektedir Fakat kuantum etkilerinin kucuk olculebilir sifir enerji durumu ihlallerine neden olabilecegi bilinmektedir ve cogu fizikci gerekli negatif enerjinin kuantum fizigindeki Casimir etkisiyle aslinda mumkun olabilecegine inanmaktadir Ilk hesaplamalar oldukca buyuk bir negatif enerjinin gerekli oldugunu one surmesine ragmen daha sonraki hesaplamalar negatif enerji miktarinin istege bagli olarak kucuk de olabilecegini gostermistir Matt Visser 1992 de boyle induklenmis bir saat farkiyla solucan deliginin iki agzinin solucan deliginin ya cokusune ya da iki agzin birbirini itelemesine neden olacak kuantum alani ve cekim alani etkileri ortaya cikmadan bir araya getirilemeyecegini savunmaktadir Bu yuzden nedensellik ihlalinin ortaya cikmamasi icin iki agiz yeterince birbirine yaklasamaz Ancak 1997 deki bir makalede Visser bunun nedensellik ihlalinin mumkun olduguna bir kanit olmaktan ziyade muhtemelen klasik kuantum cekim teorisindeki bir hata oldugu sonucuna varmasina ragmen simetrik bir poligonda duzenlenmis N sayida solucan deliginin karmasik bir Roman halkasi yuzugu Adini Tom Roman dan almistir konfigurasyonunun hala zaman makinesi olarak hareket edebilecegini varsaymistir Genel gorelilige dayanan diger yaklasimlar Bir diger yaklasim 1936da Willem Jacob van Stockum ve 1924te Kornel Lanczos tarafindan kesfedilen bir GR cozumu olan genellikle Tipler silindiri olarak bilinen yogun donen bir silindiri icermektedir Ancak 1947 de Frank Tipler in analizine kadar kapali zaman egrilerine izin veren bir sekilde taninmadi Eger bir silindir sonsuz sekilde uzunsa ve kendi uzun ekseninde yeterince hizli donuyorsa o zaman spiral bir yolda silindir etrafinda ucan bir uzay gemisi zamanda geriye gidebilir ya da spiralinin yonune bagli olarak gelecege Ancak gerekli olan yogunluk ve hiz o kadar buyuktur ki siradan cisim silindiri olusturmak icin yeterince guclu degildir Kozmik bir seritten benzer bir arac yapilabilir fakat bu araclarin hicbirisinin var oldugu bilinmemektedir ve yeni bir kozmik serit yaratmak mumkun gorunmemektedir Fizikci Robert Forward genel goreliligin kuantum mekanigine sade bir uygulanmasinin zaman makinesi yapmak icin baska bir yol ileri surdugunu belirtmektedir Guclu bir manyetik alandaki agir bir atom cekirdegi yogunlugu ve spini donusu bir zaman makinesi yapmak icin yeterli olan bir silindirin icine uzayacaktir Ona yansitilan gama isinlari bilginin cismin degil zamanda gecmise gonderilmesine izin verebilir Ancak Forward gorelilik ve kuantum mekanigini birlestiren tek bir teoriye sahip olana kadar boyle spekulasyonlarin mantiksiz olup olmadigi hakkinda hicbir fikre sahip olmayacagimizi belirtmektedir Genel gorelilige gore zayif enerji durumunun saglandigi yani negatif enerji yogunlugu olan hicbir bir cismi egzotik cisim bulunmadigi bir bolgede ozel bir zamanda zaman makinesi yogun olarak Cauchy Ufku meydana getiren bir zaman makinesi yapmanin imkansiz oldugunu gosteren teoremi kanitlayan Stephen Hawking donen silindirlere ya da kozmik seritlere dayali zamanda yolculuk planlarina karsi daha onemli bir itirazda bulunmustur Tipler eger spin donus orani yeterince hizli olursa sonlu silindirin kapali zaman egrileri olusturabilecegini ve matematiksel olarak analizi daha kolay olan sonsuz uzunluktaki silindirler gibi cozumleri ileri surmesine ragmen bunu kanitlayamamistir Ancak Hawking teoreminden dolayi Bu her yerde pozitif enerji yogunlugu ile yapilamaz Sonlu bir zaman makinesi yapmak icin negatif enerji gerektigini kanitlayabilirim demistir Bu sonuc Hawking in nedensellik ihlalleri bukulme aykiriliklari olmadan uzay zamanin sonlu bir bolgesinde meydana gelmektedir olayini inceledigi kronoloji koruma varsayimi uzerine olan 1992 yilindaki makalesinden gelmektedir ve yogun sekilde meydana gelen bir Cauchy ufku olacagini ve genel olarak tamamlanmamis olacak bir ya da daha fazla kapali sifir jeodeziler icerdigini kanitlamaktadir Lorentz basincini ve alanini olcen geometrik miktarlarin surekli olarak bu kapali sifir jeodeziler etrafinda artmakta oldugu belirtilebilir Eger nedensellik ihlali yogun olmayan tikiz bir baslangic yuzeyinden gelisirse ortalama zayif enerji durumu Cauchy ufkunda bozulmalidir Ancak bu teorem 1 yogun sekilde olmayan Cauchy ufuklari Deutsch Politzer zaman makinesi gibi olan zaman makineleri vasitasiyla zamanda yolculuk ihtimalini ve 2 aykiri solucan delikleri ya da Alcuiberre surucusu icin gerekli olacak egzotik cisim barindiran bolgelerde zamanda yolculuk ihtimalini reddetmemektedir Teorem genel gorelilige dayandigi icin genel gorelilikle yer degistiren bir gelecek kuantum cekim teorisinin egzotik cisim olmasa bile boyle bir teorinin zaman yolculuguna daha fazla kisitlamalar getirmesi ya da Hawking in kronoloji koruma varsayiminin one surdugu gibi tamamen reddetmesi de mumkun olmasina ragmen zamanda yolculuga izin vermesi akla yatkindir Yapilan deneyler Yapilan belirli deneyler ters nedensellik izlenimi vermektedir ancak yoruma aciktir Ornegin Marlan Scully nin gec secim ve kuantum silicisi deneyinde dolasik foton ciftlerini uyarici foton ve salinan foton olmak uzere ayirmistir Iki konumun birinden cikan uyarici fotonlarla daha sonra bu fotonlarin cift yarik deneyinde oldugu gibi olculen pozisyonlariyla ve salinan fotonun nasil olculdugune bagli olarak deneyci ya uyarici fotonun iki konumun hangisinden ciktigini ya da hangisinin bu bilgiyi sildigini ogrenir Uyarici fotonlar salinan fotonlarla ilgili secim yapilmadan once olculebilmesine ragmen bu secim salinan fotonlarin olcumu ilgili uyarici fotonun olcumuyle baglantili hale getirildiginde girisim oruntusunun gozlenip gozlenmedigini gecmise bagli olarak belirlemekte gibi gorunmektedir Fakat girisim sadece salinan fotonlar olculdukten ve uyarici fotonlarla iliskili hale geldikten sonra olculebildigi icin deneycilerin sadece uyarici fotonlara bakarak hangi secimin onceden yapilacagini ve cogu kuantum mekanigi yorumu altinda sonucun nedenselligi ihlal etmeyen bir sekilde aciklanabilecegini soylemekten baska yollari yoktur Lijun Wang in deneyi de sezyum gazli ampulden dalga demetlerinin gecisini oyle bir sekilde mumkun kilmistir ki demetin girisinden 62 nanosaniye once ciktigi goruldugu icin nedensellik ihlalini gosterebilir Ancak bir dalga demeti iyi tanimlanmis tek bir cisim degil farkli frekanslardaki dalgalarin toplamidir Fourier analizine bakiniz ve bu demet isiktan hizli hareket edebilir ya da hatta demetin icindeki yalniz dalgalarin hicbirisi zamanda gecmise gidemese bile bu demet gidebilir Bu etki herhangi bir cismi enerjiyi ya da bilgiyi isiktan daha hizli bir sekilde gondermek icin kullanilamaz Dolayisiyla bu deneyin nedenselligi de ihlal etmedigi anlasilmaktadir Koblenz Universitesi nden fizikci Gunter Nimtz ve Alfons Stahlhofen isiktan hizli fotonlari ileterek Einstein in gorelilik teorisini curuttuklerini iddia etmisler ve kuantum tunelleme olarak bilinen bir olayi kullanarak mikrodalga fotonlarinin 3 ft ye 0 91 m kadar hareket ettirilen prizma cifti arasinda ani bir sekilde hareket ettigini gosteren bir deney yapmislardir Nimtz New Scientist dergisine Bu durum simdilik bildigim tek ozel gorelilik ihlali demistir Fakat diger fizikciler bu olayin bilginin isiktan daha hizli iletilmesine izin vermedigini soylemektedirler Kanada daki Toronto Universitesi nde kuantum optigi uzmani olan Aephraim Steinberg Chicago dan New York a yapilan bir tren yolculugunun ornegini kullanmaktadir Ancak trenin merkezi her durakta ileri hareket etsin diye yol boyunca her durakta trenin vagonlarini birakmaktadir Boylelikle de trenin merkezindeki hiz herhangi bir vagonun bireysel hizini gecmektedir Bazi fizikciler nedenselligin ihlalini gostermek icin deneyler gerceklestirmislerdir fakat su ana kadar hicbirisi basarili olamamistir Fizikci Ronald Mallett tarafindan yurutulen Isikla Uzay Zaman Bukulmesi SLT deneyi yolu fotonik bir kristalden gecerek bukulmus bir lazerden olusan yorungeden bir notron gectigi andaki nedensellik ihlalini gozlemlemeye calismistir Mallett in kapali zaman egrilerinin bir halkaya bukulen lazer merkezinde mumkun olacagini iddia eden bazi fiziksel argumanlari vardir Ancak diger fizikciler Mallett in argumanina karsi cikmaktadirlar itirazlara bakiniz Shengwang Du bilimsel bir dergide tek foton baslaticisini gozlemledigini boslukta bu fotonlarin c den hizli hareket etmediklerini soyleyerek iddia etmistir Du nun deneyi bir bosluktan gecen isik kadar yavas isigi icermektedir Du bir tanesi lazerle sogutulmus rubidyum atomlarinin icinden gecen boylece isik yavaslamaktadir digeri de bir bosluktan gecen iki tane tek foton uretmistir Acik bir sekilde her ikisinde de baslaticilar fotonlarin ana govdesinden onde yer almislar ve baslatici bosluktaki c de hareket etmistir Du ya gore bu c den daha hizli bir isik seyahatinin mumkun olmadigini dolayisiyla nedenselligin ihlalini ima etmektedir Bazi medya uyeleri bunu zamanda yolculugun imkansiz olduguna dair bir kanit olarak algilamislardir Fizik disi deneyler Zamanda yolculuk teknolojisini icat edebilecek gelecegin insanlarini geri gelip gunumuz insanlarina bunu gostermeye ikna etmeye calismak icin birtakim deneyler yapilmistir Perth s Destination Day Perth Varis Noktasi Gunu 2005 ya da MIT s Time Traveler Convention MIT Zaman Yolcusu Toplantisi gibi olaylar gelecek zaman yolcularinin bulusmasi icin bulusma zamaninin ve yerinin reklamini ciddi olcude yapmaktadir 1982 de kendilerini Krononaut olarak tanitan Baltimore Maryland deki bir grup gelecekten gelen yolculari karsilamak icin boyle bir olaya ev sahipligi yapmislardir Butun bu deneyler sadece zamanda yolculugun var oldugunu gosteren pozitif bir sonuc uretme ihtimaline dayanmaktadir ancak bu zamana dek basarisiz olmuslardir bu olaylara katilan hicbir zaman yolcusu bilinmemektedir Gelecegin insanlarinin zamanda gecmise yolculuk yaptiklari fakat paralel evrende bulusma zamanina ve yerine geri gittikleri varsayimsal olarak mumkundur Bir diger faktor butun zamanda yolculuk aletlerinin mevcut fizik sartlari altinda dusunulmesidir solucan deliklerini kullanarak calisanlar gibi zaman makinesinin gercekten icat edilmesinden oncesine geri gitmek imkansizdir Fizikte gelecege yolculukSinirli acidan da olsa bir kisinin gelecege yolculuk yapmasi icin cesitli yollar vardir bir kisi kendi oznel zamaninin kucuk bir kisminda Dunya daki diger insanlar icin oznel zamanin buyuk bir kismi gecsin diye bazi seyler hazirlayabilir Ornegin bir gozlemci Dunya dan uzaga bir yolculuk yapabilir ve bagil hizda geri donebilir Gozlemcinin kendi saatine gore yolculuk sadece birkac yil surmustur ancak Dunya ya dondugunde binlerce yilin gecmis oldugunu gorur Ancak gorelilige gore yolculuk sirasinda aslinda ne kadar zaman gectigi sorusuna verilecek hicbir objektif yanit olmadigina dikkat edilmelidir Referans cercevesi secimine bagli olarak yolculugun binlerce yil surdugunu soylemek de sadece birkac yil surdugunu soylemek de esit derecede dogru olacaktir Bu sekildeki bir gelecege yolculuga asagidaki metotlar kullanilarak teorik olarak izin verilmektedir ve kucuk bir zaman olceginde gosterilmistir Ozel gorelilik teorisi altinda hiza bagli zaman genislemesi kullanarak ornegin Neredeyse isik hiziyla uzak bir yildiza yolculuk etmek daha sonra yavaslamak geri donmek ve neredeyse isik hizinda tekrar Dunya ya donmek Ikiz paradoksuna bakiniz Genel gorelilik teorisi altinda cekimsel zaman genislemesi kullanarak ornegin Bir boslugun icinde bulunmak yuksek kutleli cisim Kara deligin olay ufkunun tam disinda bulunmak ya da kutlesi veya yogunlugu yanindaki cekimsel zaman genislemesinin Dunya daki zaman genislemesi faktorunden daha buyuk olmasina neden olan bir cisme yeterince yakin konumda bulunmak Bunlara ek olarak zaman yolculugunun bir bicimi olarak adlandirilmasi gereken metotlar olup olmadigi daha tartisilir olmasina ragmen gorelilik icermeyen metotlari kullanarak da Dunya nin uzak gelecegini gormek mumkun olabilir HibernasyonZaman genislemesi Zaman genislemesi Albert Einstein in ozel ve genel gorelilik teorileri tarafindan kabul edilmektedir Bu teoriler ilgili gozlemciye gore hizli hareket eden cisimler ya da cekim kuyusunda daha derinde olan cisimler icin zamanin daha yavas gectigini belirtmektedir Ornegin gozlemciye bagli olarak hareket eden bir saat bu gozlemcinin dinlenme cercevesinde yavas calismasi icin olculecektir Hicbir zaman isik hizina yetisememesine ragmen saat isik hizina yaklasir ve boylece hicbir zaman tamamen durmaz Birbirine gore eylemsiz sekilde hizlanmayan hareket eden iki saat icin bu etki karsiliklidir Birbirini olcen iki saat daha yavas calisir Ancak saatlerden birisi hizlanirsa bir ikizin Dunya da kaldigi digerinin de uzayda seyahat edip dolasip hizlanma vardir ve geri dondugu ikiz paradoksunda oldugu gibi simetri bozulur Bu durumda ikisi de seyahat eden ikizin daha az yaslandigi konusunda anlasmaktadir Genel gorelilik zaman genislemesi etkisinin saatlerden birinin cekim kuyusunda digerinden daha derin oldugu ve dolayisiyla daha yavas calistigi bir durumda da meydana geldigini soylemektedir Bu etki Kuresel Konum Belirleme Sistemi nin GPS uydularindaki saatleri ayarlarken hesaba katilmalidir ve kara delikten farkli uzakliklarda bulunan gozlemcilerin yaslanma oranlarinda onemli farkliliklara yol acabilir Genel gorelilik sartlari altinda bir kisinin 5 metre capinda ve Jupiter yogunlugunda bir kuresel kabukta bulunarak uzak gozlemciden dort kat hizli zamanda ileri gidebilecegi hesaplanmistir Boyle birisi icin kisisel zamaninin her bir saniyesi uzak gozlemcilerin dort saniyesine denk gelmektedir Tabii ki buyuk bir gezegenin yogunlugunu boyle bir yapi icerisine sigdirmak yakin gelecekteki teknolojik kapasitemizle yapacagimiz bir is gibi gorunmemektedir Ozel gorelilikteki hiza bagli zaman genislemesi ve genel gorelilikteki cekimsel zaman genislemesi denklemlerinin dogrulugunu destekleyen pek cok deneysel kanit bulunmaktadir Fakat mevcut teknolojiyle yalnizca insan olan bir yolcunun Dunya daki esinden saniyenin oldukca kucuk bir kismiyla mevcut rekor kozmonot Sergei Avdeyev in yaklasik 20 milisaniyelik rekorudur daha az yaslanmasini saglamak mumkundur Zaman algisi Yasayan organizmalar icin zaman algisi canlinin vucut isisinin ve metabolizma hizinin azaldigi hibernasyonla hizlandirilabilir Bunun daha asiri bir versiyonu canlinin kimyasal islemlerinin hizinin oldukca azaltildigi gecici olarak yasamin durdurulmasidir Zaman genislemesi ve gecici olarak yasamin durdurulmasi sadece gelecege yolculuga izin verir hicbir zaman gecmise gidilmez Boylelikle de nedenselligi ihlal etmemis olurlar Bunun zaman yolculugu olarak adlandirilmasi gerekip gerekmedigi tartismali bir konudur Ancak zaman genislemesi zaman yolculugu kavramini anlayabilmemiz icin gecici olarak yasamin durdurulmasindan daha uygun olarak gorulebilir Cunku zaman genislemesiyle yolcu icin geride kalanlardan aslinda daha az zaman gecer Dolayisiyla da yolcunun gelecege digerlerinden daha hizli ulastigi soylenebilir Gecici olarak yasamin durdurulmasinda ise boyle bir durum soz konusu degildir Arastirma Super kutleli cisimler kullanmaktansa sirkulasyonlu lazerler kullanarak zamanda gelecege yolculugun deneysel olarak kanitlandigi varsayilmaktadir Eger kisa omurlu bir atom alti parcacigin daha uzun sure yasadigi gozlemlenirse bu onun hizlandirilmis bir hizda gelecege seyahat ettigini gostermektedir Temel fizikteki diger dusuncelerParadokslar Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesi ve Kip S Thorne un referans gereklidir hesaplamalari zamanda yolculuk solucan deliklerinden gecen basit kutlelerin hicbir zaman paradokslara neden olamayacagini gostermektedir zamanda yolculuk basladiginda paradoksa neden olacak hicbir baslangic durumu yoktur Eger onun sonuclari genellenirse garip bir bicimde zamanda yolculuk hikayelerinde beklenen paradokslarin hicbirisinin gercekte tam bir fiziksel seviyede formule edilemeyecegi ileri surulmektedir Yani zamanda yolculuk hikayesinde olusturabileceginiz herhangi bir durum bircok tutarli durumun kabul edilmesine doner Ancak bu durumlar inanilmaz derece de garip hallere donusebilir referans gereklidir Paralel evrenler paradokslara bir cikis yolu saglayabilir Everett in kuantum mekaniginin coklu dunyalar yaklasimi MWI butun muhtemel kuantum olaylarinin karsilikli ayrisik tarihlerde meydana geldigini ileri surmektedir Bu karsilikli ya da paralel tarihler herhangi bir etkilesimin butun olasi sonuclarini simgeleyen agac dallarini sekillendirmektedir Eger butun olasiliklar mevcutsa herhangi bir paradoks paradoksik olaylar farkli bir evrene goturulerek aciklanabilir Bu kavram cogunlukla bilimkurguda kullanilmaktadir ancak David Deutsch gibi bazi fizikciler zamanda yolculuk mumkunse ve MWI dogruysa o zaman yolcunun yolculugunu basladigindan farkli bir tarihte sonlandirmasi gerektigini iddia etmistir Dr Pieter Kok tarafindan Youtube da aciklanmistir Ote yandan Stephen Hawking MWI dogru olsa bile yolcular baska bir dunyaya seyahat etmeyip kendi dunyalarinda kalsinlar diye her yolcudan bir tek kendi icinde tutarli tarihi tecrube etmesini beklememiz gerektigini savunmustur Fizikci Allen Everettt Deutsch un yaklasiminin kuantum mekaniginin temel ilkelerinde degisiklik yaptigini kesinlikle basitce MWI yi benimsemekten daha ileriye gittigini savunmustur Ayrica Everett Deutsch un yaklasimi dogru olsa bile bircok parcaciktan olusmus herhangi bir makroskopik cismin solucan deligi vasitasiyla zamanda geriye giderken farkli dunyalarda ortaya cikan farkli parcaciklarla ayrilacagini savunmustur Daniel Greenberger ve Karl Svozil kuantum teorisinin yolculara paradokssuz bir model verdigini one surmuslerdir Kuantum teorisi gozlemi muhtemel durumlarin tek bir olculmus duruma cokusune neden olmaktadir Bu yuzden bugunden gozlemlenmis gecmis deterministiktir sadece bir tek muhtemel durumu vardir ama gecmisten gozlemlenmis bugunun bircok muhtemel durumu vardir Hareketlerimiz onun tek bir duruma dusmesini saglayana kadar da oyle kalacaktir O zaman hareketlerimizin kacinilmaz oldugu gorulecektir Kuantum dolanikligi kullanma Kuantum isinlanma EPR paradoksu ya da kuantum dolanikligi gibi kuantum mekaniksel olaylar isiktan hizli FTL iletisim ya da zaman yolculuguna izin veren bir mekanizma yaratabilir ve aslinda Bohm yaklasimi gibi bazi kuantum mekanigi yaklasimlari parcaciklar arasindaki korelasyonun devam etmesi icin parcaciklar arasinda aninda bilgi alisverisi gerceklestigini farz etmektedirler Bu etki Einstein tarafindan uzaktan garip hareket olarak adlandirilmistir Yine de nedenselligin kuantum mekaniginde korunmasi modern kuantum alan teorilerindeki kesin bir sonuctur ve bu yuzden modern teoriler zamanda yolculuga ya da FTL iletisime izin vermez FTL nin iddia edildigi herhangi belirli bir ornekte daha ayrintili analiz sinyal almak icin klasik iletisim bicimlerinden bazilarinin da kullanilmasi gerektigini kanitlamistir Hic iletisimin olmamasini soyleyen teorem de kuantum dolanikliginin klasik sinyallerden daha hizli bilgi iletmesi icin kullanilamayacagini gosteren genel bir kanit sunmaktadir Bu kuantum olaylarinin gorunuste FTL zaman yolculuguna izin vermemesi kuantum isinlanma deneylerine basinda verilen yerde goz ardi edilmektedir referans gereklidir kuantum mekanigi yasalarinin nedenselligi korumak icin nasil calistigi aktif bir arastirma konusudur Felsefi zamanda yolculuk anlayislariZamanda yolculuk teorileri nedensellik ve paradoks sorulariyla dolup tasmaktadir Modern fizikteki diger temel kavramlarla karsilastirildiginda zaman hala cok iyi bir sekilde anlasilmamaktadir Filozoflar eski Yunan filozoflarinin ve daha oncelerinin cagindan beri zamanin dogasi hakkinda teoriler uretmektedir Zamanin dogasiyla ilgilenen bazi filozof ve fizikciler de zamanda yolculuk ihtimalini ve mantiksal cikarimlarini arastirmaktadir Paradokslarin ve olasi cozumlerinin ihtimali sik sik dusunulmektedir Zamanda yolculukla ilgili felsefi dusunceler hakkinda daha fazla bilgi icin David Lewis in calismasina danisin Zamanda yolculuk hakkinda fizikle ilgili teorilerin daha fazla bilgisi icin Kurt Godel in ve Lawrence Sklar in calismasini ozellikle Godel in kuramlastirilmis evrenini inceleyin Bugunculuk ve Ebediyetcilik Modern fizikteki es anlilik goreliligi ebediyetcilik ya da dort boyutculuk olarak bilinen felsefi gorusu kabul etmektedir Sider 2001 Bu goruse gore fiziki nesneler ya gecici olarak genisletilmis uzay zaman solucanidir ya da uzay zaman solucan evreleridir ve bu gorus zamanda yolculuk ihtimaliyle daha da kabul gorecektir Sider 2001 Bazen blok evren teorisi olarak da bilinen ebediyetcilik uzay hakkindaki benzer bir varlik bilimine ontoloji zaman vermek icin fizikteki bir boyut olarak standart bir modelleme metoduna dayanir Sider 2001 Bu da zamanin sadece gelecek olaylarin zaten bulundugu baska bir boyut oldugu ve objektif bir zaman akisi olmadigi anlamina gelmektedir Tim Maudlin in The Metaphysics Within Physics Fizik icinde metafizik eserinde bu goruse itiraz edilmistir Bugunculuk gelecegin gecmisin ve hicbir var olmayan nesnenin olmadigini savunan bir felsefe ekoludur Bu goruse gore seyahat edecek bir gecmis ya da gelecek olmadigi icin zamanda yolculuk imkansizdir Ancak bazi 21 yuzyil bugunculuk savunuculari gecmis ve gelecek nesneler olmamasina ragmen yine de gecmis ve gelecek olaylar hakkinda kesin dogrular olabilecegini ve bu yuzden de bugune geri donmeye karar veren bir yolcu hakkinda gelecek dogrunun zaman yolcusunun bugundeki gercek varligini aciklayabilecegini savunmaktadir Buyukbaba paradoksu Paradokslarin bir kisi zamanda geriye gidebilirse bu yolcunun bazi seyleri degistirip degistirmeyecegini ortaya cikarabilmesi zamanin felsefi tartismasinda ortaya cikan bir konudur bunun en iyi ornekleri buyukbaba paradoksu ve autoinfanticide kendi bebekligini oldurme oto bebek oldurme fikridir Buyukbaba paradoksu varsayimsal bir durumdur Bu durumda bir zaman yolcusu gecmise gider ve buyukbabasini buyukannesiyle tanismadan once oldurmeye calisir Eger buyuk babasi olurse o zaman anne ya da babasi hic dogmamis olacak ve dolayisiyla zaman yolcusunun kendisi de dogmamis olacaktir Dolayisiyla da zaman yolcusu buyukbabasini oldurmek icin hicbir zaman zamanda gecmise gidememis olacaktir Zaman yolcusunun gecmise gidip kendisini bebekken oldurmeye calistigi oto bebek oldurme de ayni sekilde isler Eger yolcu kendi bebekligini oldururse hicbir zaman buyuyemeyecek ve bebekkenki halini oldurmek icin zamanda geriye gidemeyecektir Bu tartisma zaman yolculugu felsefesi icin onemlidir Cunku filozoflar bu paradokslarin zamanda yolculugu imkansiz hale getirip getirmedigini sorgulamaktadirlar Bazi filozoflar paradokslari cevaplama bicimi su sekildedir Zamanda gecmise gitmek mumkun olabilir fakat Novikov un fizikteki kendi icinde tutarlilik ilkesine benzer bicimde gecmisi herhangi bir sekilde degistirmek mumkun degildir Zitliklarin uyumu teorisi David Lewis in zitliklarin uyumu analizi ve degisen gecmis hakkindaki cikarimlari herhangi bir mantiksal paradoks yaratmadan tek boyutlu bir zaman kavrami icerisinde zamanda yolculuk ihtimalini aciklamaya calismaktadir Lewis in Tim ornegini dusunun Tim buyukbabasindan nefret etmektedir ve onu oldurmekten baska bir sey istememektedir Tim in tek sorunu buyukbabasinin yillar once olmus olmasidir Tim buyukbabasini kendisinin oldurmesini o kadar cok istemektedir ki buyukbabasinin genc oldugu 1995 yilina gitmek ve onu o zaman oldurmek icin bir zaman makinesi yapar Tim in buyukbabasinin hala yasadigi bir zamana gidebilecegini varsayalim Sorulmasi gereken soru Tim buyukbabasini oldurebilir mi Lewis e gore cevap yapabilmek kelimesinin kullanildigi baglamda yatmaktadir Lewis yapabilmek kelimesinin durumla ilgili olan uygun unsurlara bagli olarak gorulmesi gerektigini aciklamaktadir Tim in bir tufegi yillarca almis oldugu bir tufek egitimi oldugunu acik havada duzgun bir atis yaptigini ve Tim in tetikteki parmagini engelleyecek hicbir dis gucun olmadigini dusunelim Tim buyukbabasini vurabilir mi Bu unsurlari goz onunde bulundurdugumuzda Tim aslinda buyukbabasini oldurebilir Baska bir deyisle tum bu baglamsal unsurlar Tim in buyukbabasini oldurmesiyle uyum icindedir Fakat verilen durumdaki uyum hakkinda derinlemesine dusundugumuzde en kapsayici unsurlari toplamaliyiz Simdi Tim in evreninde buyukbabasinin aslinda 1955te degil 1993te oldugunu dusunun Tim in durumuyla ilgili bu yeni unsur Tim in buyukbabasini oldurmesinin mevcut unsurlarla uyumlu olmadigini aciga cikarmaktadir Tim buyukbabasini olduremez cunku buyukbabasi gencken degil 1993te olmustur Bu yuzden Lewis su sonuca varir Tim oldurmedi fakat oldurebilir cunku gerekli olan seylere sahip ve Tim yapmadi ve yapamaz cunku mantiken gecmisi degistirmek imkansizdir ifadeleri celiskili degildir Ikisi de ilgili durumlarda dogrudur Konuyla alakali farkli durumlarda yapabilmek ve yapamamak kelimelerinin kullanimi iki anlamlidir Peki Tim amacini gerceklestirirken ona ne olmali Lewis Tim in tufeginin tutukluluk yapacagina bir kusun ucarak Tim i engelleyecegine ya da en basitinden Tim in muz kabuguna basip kayacagina inanmaktadir Baska bir sekilde Tim in buyukbabasini oldurmesini engelleyecek bazi mantiksal evren gucleri olacaktir Hayal urunu fikirlerZamanda yolculuk kurallari Bilimkurgu filmlerindeki zamanda yolculuk temalari ve medya genel olarak iki genel gruba efekte bagli metotlar oldukca fazla ve cesitlidir ayrilabilir Bu iki grup da daha fazla alt gruba ayrilabilir Ancak bu iki kategori icin resmi isimler yoktur Bu yuzden hangi kategorilerin altinda olduklariyla ilgili notlarda resmi olan isimlerden ziyade kavramlar kullanilacaktir Not bu siniflandirmalar zamanda yolculuk metoduna hitap etmemektedir Ornegin zamanda nasil seyahat edilir yerine tarihte neler olduguyla ilgili farkli kurallara dikkat cekilecektir Bu bolumde kullanildigi uzere zaman cizgisi tarihteki butun fiziki olaylari anlatmak icin kullanilmaktadir Boylece olaylarin degistirilebildigi zaman yolculugu hikayelerinde zaman yolcusu yeni ya da degistirilmis zaman cizgisi yaratabilir Zaman cizgilerinin bu kullanimi zamanda yolculuk kurgularinda oldukca yaygindir 79 ve bazi ozel olay dizilerini gostermek amaciyla insanlar tarafindan yapilan cizelgeden farklidir zaman cizgisine bakiniz Bu kavram Einstein in dort boyutlu uzay zamanda kendine ozgu bir yol cizen bir nesnenin butun tarihini anlatan gorelilik teorisindeki bir kavram olan hayat cizgisinden de farklidir Kendi icinde tutarli ve degismeyen tek bir sabit tarih vardir Bu versiyonda her sey kendisiyle celismeyen ve kendisi disinda potansiyel olarak var olan herhangi bir seyle etkilesimde bulunamayan tek bir zaman cizgisinde gerceklesir Tek bir kendi icinde tutarli zaman cizgisinde birkac saniyeligine gecmise giden bir adam Bu senaryo ozgur iradeyle ilgili sorular uyandirmaktadir Cunku yolcu bir kere zaman makinesine girdiginde kendi ikizi ortaya cikar cikmaz fikrini degistirmesi icin kesinlikle hicbir yol yoktur Bu durum basit bir sekilde Kopenhag Universitesi nde astrofizik profesoru olan Dr Igor Dmitrievich Novikov dan adini alan Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesiyle basarilabilir Bu ilke zaman cizgisinin tamamen sabit oldugunu ve yolcu tarafindan yapilan herhangi bir seyin tarihin en basindan bir parcasi oldugunu ve dolayisiyla yolcunun herhangi bir sekilde tarihi degistirmesinin imkansiz oldugunu belirtmektedir Fakat yolcunun eylemleri kendi gecmislerindeki olaylarin sebebi olabilir ki bu da potansiyel nedensellik dongusune ve kader paradoksuna yol acmaktadir nedensellik dongusu ornekleri icin Robert A Heinlein in By His Bootstraps Ayakkabi bagi oykusune bakin Bu olay kurguda siklikla sabit zaman donguleri olarak adlandirilir referans gereklidir Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesi zaman yolcularinin bulundugu herhangi bir bolgenin yerel fizik kurallarinin uzay zamandaki baska bir bolgenin yerel fizik kurallarindan farkli olamayacagini ongormektedir Alternatif olarak yeni fiziksel yasalarin yukarida 1 1 de bahsedilen zaman yolcularina uygulanan yasalarin baskalarina uygulanan yasalarla ayni oldugu varsayimiyla celisen gecmisi degistirme girisimlerine engel olan zaman yolculugu uzerinde etkisi vardir Bu yeni fiziksel yasalar Michael Moorcock un The Dancers at the End of Time indaki Zamanin Sonundaki Danscilar gibi gecmisi degistirmek icin oraya giden zaman yolcularini geldikleri zamana ya da kriz oncesi Supermen hikayelerinde ve Michael Garrett in Mayis 1981 Twilight Zone Magazine deki Alacakaranlik Kusagi Dergisi Brief Encounter da Kisa Karsilasma oldugu gibi yolcuyu gecmisle fiziksel olarak etkilesimde bulunamayan bir cisimsel siluete donusturdugu yere cekerek reddetmek kadar ayrintisizdir Tarih esnektir ve degisime tabidir Plastik Zaman Tarihte kolay degisimler yapilir ve yolcuyu dunyayi ya da ikisini de etkileyebilir Ornekler Doctor Who Doktor Kim ve Back to the Future Gelecege Donus uclemesini de icermektedir Bazi durumlarda herhangi bir sonuclanan paradoks yikici olabilir hatta evrenin varligini tehdit edebilir Bazi durumlarda ise yolcu evine geri donemez Bunun asiri bir ornegi Kaotik zaman tarihin degisimlere karsi cok hassas olmasi ve cok kucuk degisikliklerin bile Ray Bradbury n A Sound of Thunder Dinozorlarin Kiyameti filmindeki gibi buyuk etkileri olmasidir Doctor Who da doktor zamanin herhangi bir anda degisebilecegini iddia etmektedir Dorduncu Doctor hikayesi Pyramids of Mars da Mars in Piramitleri doktorun arkadasi Sarah Jane Smith serbest kalmaya calisan uzayli Sutekh e ragmen 1911 den ayrilabileceklerini soylemektedir Cunku kendisi 1980 den gelmektedir ve dunyanin 1911 de yok edilmedigini bilmektedir Doktor onu 1980 e goturur ve Sutekh i durdurmadiklari icin dunyanin yok edildigini gosterir Doktor bir kisinin tarihin seyrini degistirebilecegini iddia etmektedir Fakat bu Sutekh in gelecegi yok etme gucunu almaktadir Tarih olayin onemiyle dogrudan iliskili olundugunda degisime direnir Ornegin kucuk onemsiz olaylar kolayca degistirilebilirken buyuk olaylar icin daha fazla caba gerekir Twilight Zone Alacakaranlik Kusagi Back There dizisinde bir yolcu baskan Lincoln suikastini engellemeye calisir fakat basarisiz olur Fakat yaptigi eylemler onun zamanindaki mevcut durumda ustu kapali degisimlere neden olur ornegin centilmenler kulubunde usak olan bir adam simdi zengin bir is adami olur 2002 de tekrar cevrile The Time Machine de Zaman Makinesi Hartdegen in neden sevgilisi Emma yi kurtaramadigi bir hayal yoluyla aciklanir Boyle yapmasi yapmaya calistigi zaman makinesi hicbir zaman gelistirememesine ve Emma yi kurtaramamasina neden olur The Saga of Darren Shan Darren Shan Efsanesi kitap serisinde gecmiste yasanan buyuk olaylar degistirilemez fakat olayin ayrintilari ayni sonucu meydana getirecek sekilde degisebilir Bu modele gore eger bir yolcu zamanda gecmise gidip Hitler i oldururse baska bir Nazi onun yerini alir ve tarihin buyuk bir kismini degismemis sekilde birakarak Hitler in yapacaklarinin aynisini yapar Doctor Who The Waters of Mars Doktor Kim Mars in Sulari serisinde Kaptan Adelaide Brooke un Mars ta olumu gunes sistemi disina yapilan insan yolculugunun en onemli tek hizlandiricisidir Ilk basta Doktor kaptanin olumunun zamanda sabit bir nokta oldugunu fark eder ve mudahale etmez fakat daha sonra kendisinin son Zaman Krali oldugunu ve bu yuzden zaman yasalarindan sorumlu oldugunu fark ederek bu kurali inkar eder ve kaptanla murettebati Dunya ya gonderir Kaptan Brooke insan tarihinin degismesine izin vermek yerine Dunya da intihar eder ve tarihi buyuk bir kismi degismemis sekilde birakir Benzer sekilde Vincent te Doctor the Eleventh Doctor da On Birinci Doktor ve Amy Pond tarihi degistirir Oyle ki yine de intihar edecek olmasina ragmen Vincent Van Gogh gelecekte takdir edilecegini bilecektir Paralel evren hipotezinde zaman yolcusu Bu senaryonun ozgur iradeyi koruma potansiyeli vardir fakat evrenler arasindaki simetriyi bozmaktadir Farkli zaman cizgileri Bu zamanda yolculuk versiyonunda cok sayida bir arada olan farkli tarihler vardir Oyle ki yolcu zamanda gecmise gittiginde bu kisinin yolculugu geldigi zaman cizgisindeki olaylardan farkli olabilecek tarihi olaylarin bulundugu yeni bir zaman cizgisinde sonlanir Fakat yolcunun geldigi ilk zaman cizgisi var olmaya devam etmez bu durum yolcunun buyukbabasi yeni zaman cizgisinde genc yasta olse bile yolcu ilk zaman cizgisinde cocuk sahibi olmaya devam edecegi icin buyukbaba paradoksundan kurtulabilinecegi anlamina gelmektedir Bu yuzden zaman yolcusunun varligini aciklamak icin hala bir nedensel aciklama vardir Aslinda zaman yolcusu gecmiste ortaya ciktigi zamandaki ilk zaman cizgisinden farkli olan yeni bir zaman cizgisi yaratabilir ya da yolcu zaten var olan bir paralel evrene varabilir ancak paralel evrenin tarihi zaman yolcusunun ortaya ciktigi noktadaki tarihe benzer olmazsa ikinci versiyonun zamanda yolculuk olarak nitelendirilip nitelendirilmeyecegi tartismalidir James P Hogan un The Proteus Operation Degisen Sey Operasyonu unite 20 deki paralel evrende zaman yolculugunu tamamen aciklamaktadir Bu unitede Einstein butun olasi sonuclarin zaten var oldugunu ve butun zaman yolculuklarinin tecrube edeceginiz mevcut degisim oldugunu aciklamaktadir Doctor Who yukariya bakiniz The Day of the Daleks Dalek Baskini gibi bircok alternatif zaman cizgisi barindirmaktadir Pyramids of Mars ta doktor zamandaki her noktanin kendi alternatifi oldugunu iddia etmektedir Star Trek in Uzay Yolu The City on the Edge of Forever Sonsuzlugun Kenarindaki Sehir Tomorrow Is Yesterday Yarin Dundur Time and Again Zaman ve Tekrar Future s End Gelecegin Sonu Before and After Once ve Sonra Endgame Final ve en son Enterprise s Temporal Cold War da Girisimcinin Gecici Soguk Savasi oldugu gibi 2 1 mekanizmasini kullanan uzun bir gecmisi olmasina ragmen Parallels Paraleller kuantum gerceklikleri olarak adlandirilan verilerin orneklerine sahipti Onun bu konu hakkindaki tam sozleri Ancak olabilecek butun ihtimallerin alternatif kuantum gercekliklerinde oldugu kuantum fiziginde bir teori vardir Bu soz yazarlari kuantum mekanigindeki coklu dunyalar yaklasimi hakkinda dusunmeye yonlendirmistir Michael Crichton un Timeline Zaman cizgisi romani gercekte butun zaman yolculuklarinin zamanin kendi evrenimizdekinden daha yavas gectigi zaten var olan bir paralel evrene yapilan yolculuklar oldugu yaklasimini savunmaktadir Ancak bu paralel evrenlerdeki eylemler zaten bizim gecmisimizde olan eylemlerdir Romanda bu paralel evrenlerde herhangi bir degisimin yapilabilip yapilamayacagi anlasilmamaktadir GURPS Infinite Worlds un Sonsuz Dunyalar Homeline alternatif bir Dunya bolgesinde yankilar vardir paralel evrenler Homeline tarihinin ilk kismindadir ancak tarihindeki degisiklikler Homeline in tarihini etkilemez Fakat paralel evrenlerin tarihiyle oynamak eger imkansiz degilse girisi zorlastirarak kuantanin degisimine neden olabilir Bu kategoriye konulabilecek bir hikaye de baska bir boyutta olmayan ancak uzaydaki uzak bir konumda ya da yolcunun gecmisindeki sartlari kopyalayan bir gelecek zamandaki gecmisin uzandigi alternatif versiyondur Ornegin Futurama serisinde The Late Philip J Fry olarak adlandirilan profesor sadece gelecege gidebilen bir zaman makinesi tasarlar Gecmiste kapana kisilan profesor ve iki meslektasi evrenin sonuna gelene kadar gelecege yolculuk ederler Evrenin sonunda ise tarihi profesorlerin tarihinin yansimasi olan yeni bir evrenin olusmasini saglayan yeni bir Big Bang e Buyuk Patlama tanik olurlar Daha sonra yolculuga ilk basladiklar tarihe gelene kadar gelecege gitmeye devam ederler Bu sirada yanlislikla bu yeni evrendeki versiyonlarini oldururler ve onlarin yerine gecerler Bu yolculuk aslinda tam anlamiyla gecmise yolculuk olmamasina ragmen en sondaki sonuc aynidir Japon cizgi romani Dragon Ball Z deki Trunks karakteri olumleri yaklasan karakterleri uyarmak icin gecmise gider Bu yolculuk onun zaman cizgisini degistirmez Sadece karakterlerin olmeyecegi yeni bir zaman cizgisi yaratir Karakterlerden ikisi canavar Cell in yaratildigi laboratuvari yikar Boylece Cell in androidleri absorbe etmesini durdururlar ve ucuncu bir zaman cizgisi yaratirlar Daha sonra Trunks un gelecekte Cell tarafindan oldurulecegi ortaya cikar ve herhangi bir olaydan uc yil oncesine gidilen yolculuklar da dorduncu bir zaman cizgisi yaratir Herhangi bir karakter gecmiste ne yaparsa yapsin kendi orijinal zaman cizgileri degismez Deja Vu de ana karakter bir suc davasini cozmek icin birkac kez paralel zaman cizgileri arasinda yolculuga cikar Zaman cizgileri birbirlerine cok benzemektedir Ana karakter davayi cozemez ve ilk iki girisiminde durduramaz Ancak en son zaman cizgisinde bunu gerceklestirir Son zaman cizgisine gelen ana kahraman sucu durduruyorken olur Dolayisiyla da kendisiyle karsilasma paradoksundan kurtulur Russell Blackford Skynet in Terminator 2 The New John Connor Chronicles inda Yeni John Connor Kayitlari Yer Degistirme Donanimi yuzunden en az uc zaman cizgisinde direnme ortaya cikar Bir zaman cizgisindeki direnc bir zaman cizgisinden digerine nasil seyahat edilecegini kesfeder ve Skynet in bunu ogreneceginden Terminator coklu evrenindeki insanligi yok edeceginden korkar Bu yuzden Skynet i her zaman cizgisinde yok etmek icin yola cikarlar Steins Gate Japon gorsel romaninda ana karakter Okabe Rintarou kendisinin gecmise mesaj gonderme yetenegi araciligiyla dunyadaki degisimlere dayanan alternatif zaman cizgisi gibi olan Hayat cizgileri arasinda yolculuk yapmayi ogrenir Bu degisimler Fark Olcer olarak bilinen bir aletle hesaplanmaktadir Bu alet degisimleri sifirin altindaki ve 1 in uzerindeki sayi degerleriyle olcer Bu olcum cizgide Okabe yi tarihi oldukca degismis bir dunyaya yonlendirecek kadar guclu olan bir degisimin oldugunu gostermektedir Marvel Comics de Marvel Cizgi romani zaman yolculugunun alternatif zaman cizgileri olusturdugu iddia edilmektedir Zaman yolcusu Kang the Conqueror zaman yolculugundan dolayi kendisinin alternatif bir versiyonunu yaratir Bu alternatif zaman cizgilerinde yolculuk etmek mumkun olmasina ragmen Kang bunu kendisinin diger alternatif versiyonlarini oldurmek icin kullanir Sabit zaman cizgileri 1 deki zaman yolculugu bir kisinin hem sonuca hem de onun itirazina ulastigi buyukbaba paradoksu buyukbaba paradoksunda kisi zaman yolcusunun buyukbabasini oldurmesi onculuyle baslar ve yolcunun buyukbabasini olduremeyecegi sonucuna varir Cunku yolcu daha dogmamistir gibi paradokslara izin vermez Buna ragmen diger paradokslarin olusumuna izin verir 1 1 de Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesi herhangi bir zamanda yolculuk metodunun varliginin olaylarin kendisiyle tutarli kalmasini sinirlandirdigini ileri surmektedir Bu durum gorunuste asiri derecede imkansiz olaylar gerekse bile boyle bir tutarliligi ihlal edecek herhangi bir girisimin basarisiz olmasina neden olacaktir Ornek Belli bir anda kendisine sadece kucuk bir parca gonderebilen bir aletiniz var diyelim Saat 10 00 00 da bir parca aldiniz Ondan sonraki 30 saniye boyunca hicbir sey alamadiniz Saat 10 00 00 a tekrar bir parca gonderirseniz her sey guzel olur Ancak hicbir parcanin alinmadigi saat 10 00 15 te gondermeye calisirsaniz vericiniz gizemli bir sekilde basarisiz olacaktir Ya da kopeginiz sizi 15 saniyeligine rahatsiz edecektir Ya da vericiniz calisiyor gibi gorunmesine ragmen aliciniz tam 10 00 15 te bozulacaktir vb Bu tarz bir evrenin ornekleri Robert Forward in Timemaster Zamanin ustasi romaninda Twilight Zone Alacakaranlik Kusagi serisinin No Time Like the Past inda Gecmis Gibi Olmayan Zaman ve 1980 Jeannot Szwarc filmi Somewhere In Time da Zamanin Bir Yerinde Richard Matheson un Bid Time Return adli romanindan uyarlanmistir bulunmaktadir 1 2 de paradoksu onlemek icin zamanda yolculuk kisitlanmaktadir Bunun nasil meydana geldigi gecmisle etkilesimin mumkun olup olmamasina baglidir Eger gecmisle etkilesim mumkunse ve birisi paradoks yaratmaya calisiyorsa birisi isteksiz ya da kontrolsuz bir zaman yolculuguna cikar Connie Willis in zamanda yolculuk hikayelerinde zaman yolculari onlarin istenilen zamana ulasmalarini engelleyen ya da herhangi bir paradoksu onlemek icin yolculari bulunduklari yerden yeteri kadar uzaga goturen bir kaymayla karsilasirlar Ornek Hitler i oldurme amaciyla gecmise giden bir adam kendisini 1945 yilinin Nisan sonlarinda bir Montana ciftliginde bulur Zamanin Sonundaki Danscilar serisinde Michael Moorcock Morphail Etkisi dedigi bir komplo aleti icat eder Bu da zaman yolcusunun paradoksa neden olacagi zamandan atilmasina yol acar Ornek 1 Zamanin Sonu ndaki donemden bir adam gecmise yolculuk eder ve idam edilir Olmek yerine ki bu durum paradoksa neden olur Zamanin Sonu na geri donus tecrubesi yasar Ornek 2 Zaman yolculari bazen gecmisteki kendi caglarindan Zamanin Sonu nu ziyaret eder Kendi donemlerine geri donmeyi basarabilenler muhtemelen yanlislikla Zamanin Sonu nda tekrar ortaya cikarlar Yolcularin gecmislerine yapilan yolculuklarin zorlugu ve cogu zaman yolcusunun kendilerini geleceklerin gittikce derininde tehlikeye atmalari genel sonuclardir Eger gecmisle etkilesim mumkun degilse o zaman yolcu en basitinden Michael Garrett in Brief Encounter indeki Kisa Karsilasma James Harrigan gibi gecmisiyle etkilesimde bulunamayan gorunmez hayali bir siluet olur 1 deki evren buyukbaba paradoksunu engellemesine ragmen kader ve ayakkabi bagi paradoksu GURPS Sonsuz Dunyalari bunu Free Lunch Bedava Ogle Yemegi Paradoksu olarak adlandirmaktadir gibi fizigin diger acilarindaki paradokslari engellemez Kader paradoksu yolcunun eylemlerinin bir cesit nedensel dongu yarattigi ve bu dongunun icinde gelecekteki bi A olayinin zaman yolculuguyla gecmisteki B olayinin nedenine yardim etmesi ve B olayinin da daha sonra A olayinin sebeplerinden birisi olmasidir Ornegin zaman yolcusu Londra daki Buyuk Yangin gibi belirli bir tarihi bir olayi arastirmak icin gecmise gidebilir ve yolcunun gecmisteki eylemleri farkinda olmadan bu olayin asil sebebi olarak sonuclanabilir Bu tarz bir nedensel dongu ornekleri Robert Forward in Timemaster Zamanin ustasi romaninda Twilight Zone Alacakaranlik Kusagi serisinin No Time Like the Past inda Gecmis Gibi Olmayan Zaman Man who was Killed in Time Zamanda Oldurulen Adam Weird Science Tuhaf Bilim 5 Why Papa Left Home Papa Neden Evini Terk etti Weird Science 11 Only Time will Tell Sadece Zaman Soyleyecek Weird Fantasy Tuhaf Hayal Gucu 1 The Connection Baglanti Weird Fantasy 9 Skeleton Key Iskelet Anahtari Weird Fantasy 16 ve Counter Clockwise Saat Yonunun Tersi Weird Fantasy 18 gibi EC cizgi roman hikayelerinde 1980 Jeannot Szwarc filmi Somewhere In Time da Zamanin Bir Yerinde Richard Matheson un Bid Time Return adli romanindan uyarlanmistir Michael Moorcock un Behold the Man Adama Dikkat Et adli romaninda ve La Jetee 12 Monkeys de Maymun bulunmaktadir Nedensel dongulerden 1972 deki Doctor Who da da bahsedilmistir Uc parcalik The Day of the Daleks de gelecekten gelen uc tane ozgurluk savascisi Ucuncu Dunya Savasi ndan ve ardindan gelen Daleklerin kolay bir sekilde Dunya yi istila etmesinden sorumlu olduguna inandiklari bir Ingiliz diplomati oldurmeye calisirlar Bu uc savasciya gelecekte icinde yabanci delegelerin bulundugu diplomatin Sir Reginald Styles evindeki patlamanin dunya milletlerinin birbirine saldirmasina neden olacagi ogretilmistir Doktor Jon Pertwee onlarin zaman paradoksuyla patlamaya neden olduklarini anlar Fakat doktor 20 yuzyila dondukten sonra ozgurluk savascilari uyarildiginda bu olay engellenir Daha anlasilir bir ornek doktorun arkadasi Ace nin 1943 te annesini kurtararak yasamasini sagladigi The Curse of Fenric te Fenric in Laneti gorulmektedir 2006 yapimi polisiye gerilim Deja Vu de nedensel donguler bulunmaktadir Ajan Doug Carlin partnerinin hayatini kurtarmak icin zamanda gecmise bir mesaj gondermeye karar verir Fakat bu en sonunda onun olumune neden olacaktir Ancak filmde daha sonra Carlin olaylari degistirebilmekte ve alternatif bir gerceklik yaratmaktadir Bu acik paradoks 3 teki evren cesidinde gorulen cok sayida onceden gorulmeyen zaman yolculuklariyla aciklanabilir Video oyunu Escape from Monkey Island da Maymun Adasindan Kacis oyuncunun Guybrush Threepwood u kontrol ettigi ve Swamp of Time da Zaman Batakligi Guybrush Threepwood un gelecekteki hali icin bir seyler aldigi bir secenek vardir Daha sonra Guybrush Threepwood u gelecegin Guybrush u olur ve kendisine alinan seyleri ayni sirada gecmisteki haline verir Bu bir nedensel dongu ornegidir Cunku alinan esyalar tamamen zaman cizgisinden meydana getirilmistir Eger oyuncu her eylemi duzgun sekilde gerceklestiremezse bu durum paradoksa neden olacak ve 1 2 deki evren gibi Guybrush u tekrar batakligin girisine gonderecektir Varlikbilimsel ontolojik ya da ayakkabi bagi paradoksunun bir versiyonu Zaman yolcusunun ortaya cikisi birkac saniye sonraki kaybolusunun bir sonucudur Bu senaryoda yolcu kapali bir zaman egrisinde seyahat etmektedir Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesi de ontolojik paradoksun bilgi ya da ayakkabi bagi bootstrap paradoksu olarak da bilinmektedir bir sonucudur Bu paradoksa gore bir nesnenin ya da bilginin varligi bir zaman dongusudur GURPS Sonsuz Dunyalar Eyre olayindan Shakespeare in eserleriyle dolu bir kitapla Shakespeare donemine giden bir zaman yolcusunun ornegini vermektedir Shakespeare donemi icin gelecekten gelen kitaptaki bilgilerin basitce kopyasini yayinlamistir Buradaki paradoks kimsenin aslinda oyun yazmamasidir Filozof Kelley L Ross Time Travel Paradoxes da Zamanda Yolculuk Paradokslari fiziksel bir nesnenin bulundugu ontolojik bir paradoks senaryosunda termodinamigin ikinci yasasinin ihlali olabilecegini savunmaktadir Ross ornek olarak Zamanin Bir Yerinde filmini kullanmaktadir Filmde Jane Seymour un oynadigi karakter Christopher Reeve in oynadigi karaktere yillardir sahip oldugu bir saati verir ve adam zamanda gecmise seyahat ettiginde 60 yil gecmiste ayni saati tekrar kadina verir Ross un da belirttigi gibi Saat imkansiz bir nesnedir Termodinamigin Ikinci Yasasi ni Entropi Yasasi ni ihlal etmektedir Eger zamanda yolculuk saati mumkun hale getirirse zamanda yolculugun kendisi imkansiz olur Bunun yerine saat 19 ve 20 yuzyildaki haline tamamen benzer olmalidir Cunku Reeve saati kendisiyle ani bir sekilde gelecekten gecmise goturmus ve Seymour a vermistir Ancak saat kendisiyle ayni olamaz Cunku onca yili Seymour la beraber gecirmis ve daha sonra Reeve onu normal bir sekilde takmistir Saatin entropisi artacaktir Reeve in tekrar getirdigi saat Seymour un sahip oldugu saatten daha cok takilacaktir Ote yandan modern fizik termodinamigin ikinci yasasini kesin olarak degil istatistiksel olarak anlar Bu yuzden entropideki kendiliginden zitliklar ya da entropideki artista basarisiz olma imkansiz degil sadece olasi olmayandir dalgalanma teoremine bakiniz Buna ek olarak termodinamigin ikinci yasasi entropinin dis dunyayla olan etkilesimden izole edilmis sitemlerde artmasi gerektigini belirtmektedir Bundan dolayi Igor Novikov Novikov un kendi icinde tutarlilik ilkesinin yaraticisi hayat cizgilerinin kapali donguleri olusturdugu saat gibi makroskopik nesnelerin durumunda dis dunyanin nesnenin kendi tarihi boyunca kazandigi entropiyi giyimi onarmak icin enerji sarf edecegini bu yuzden de donguyu kapattiginda kendi orijinal durumuna geri donecegini savunmaktadir Degisken zaman cizgileri 2 deki evrende zaman yolculugu yapmak daha karisiktir Gecmisteki degisikliklerin nasil aciklanacagi en buyuk problemdir Gecmis degistiginde butun gozlemcilerin anilarinin da degismesi gecmisteki degisiklikleri aciklamanin bir yoludur Bu hicbir gozlemcinin hicbir zaman gecmisin degisimini gozlemleyemeyecegi anlamina gelir cunku degisen gecmisi hatirlamayacaklar Bu durum sizin 1 Tur evrende mi yoksa 2 deki evrende mi oldugunuzu soylemenizi zorlastiracaktir Fakat a gecmisle iletisimin mumkun olup olmadigini ya da b diger insanlarin kendi zaman cizgilerini oldukca sik degistirdiklerine dair kanit olmasina ragmen birisinin yaptigini hatirladigi eylemlerin sonucu olarak zaman cizgisinin hicbir zaman degismemis oldugunu bilerek boyle bir bilginin cikariminda bulunabiliriz Boyle bir evren cesidinin ornegi James P Hogan in Thrice Upon a Time Zamanda Uc Kez adli romaninda gorulmektedir The Back to the Future Gelecege Donus uclemesi de tek bir degisken zaman cizgisini konu etmektedir film dunyasinda zaman yolculugunun islenisini yazarlarin nasil hayal ettikleri hakkindaki ayrintilar icin Back to the Future FAQ e Gelecege Donus Sikca Sorulan Sorular bakin Bunun aksine William Tenn in kisa hikayesi Brooklyn Project Brooklyn Projesi zaman cizgisinin surekli olarak degistigini kimsenin fark etmedigi 2 deki dunyada yasamin nasil oldugunu gostermektedir 2 1 de zaman cizgisini degistirmek icin girisimlerde bulunulmaktadir ancak ilk denemede gerceklesen butun basarilar kesin olaylarin oldugu metodun degismesidir Daha genis cercevedeki son sonuclar baska bir sonuca goturulemez Ornegin Deja Vu filmi terorist saldirisini onlemek icin onemli bir bilgiyle gecmise gonderilen bir notu anlatmaktadir Ancak bu onemli not terorist saldirisini onlemekle degil bir ATF ajaninin oldurulmesiyle sonuclanmaktadir Ayni ajan farkli kosullar altinda da olsa zaman cizgisinin onceki versiyonun da olmustur Sonuc olarak zaman cizgisi gecmise bir insan gondererek notu gecmise gondermekten tartisilir sekilde daha guclu bir onlemdir ki hem bir cinayeti hem de terorist saldirisini onlemistir degistirilmistir Gelecege Donus uclemesinde oldugu gibi gecmisteki degisiklikler gelecege nakledilince de bir dalgalanma etkisi gorulmektedir ve bugunun insanlari zaman cizgisinde yapilan degisimlerden sonraki olaylarin anilarini degistirmistir Bilimkurgu yazari Larry Niven The Theory and Practice of Time Travel Zaman Yolculugu Teorisi ve Uygulamasi makalesinde 2 1 deki bir evrende evrenin bir degisimi duzeltmesi icin en etkili yolun hicbir zaman kesfedilemeyecek zaman yolculugu icin oldugunu ve 2 2 deki evrende sonsuz gelecegin cok sayidaki ya da sonsuz zaman yolcusunun zaman cizgisinin zamanda yolculugun hicbir zaman kesfedilmedigi bir tarihe ulasana kadar cilginca degismesine neden olacagini soylemektedir Ancak diger bircok sabit durum zamanda yolculugun oldugu fakat hicbir paradoksun meydana gelmedigi bir anda ortaya cikabilir Eger degisebilir zaman cizgisi evreni kendisini boyle bir durumda bulursa daha fazla degisim olmaz ve bu evrende yasayanlara 1 1 deki senaryoyla ayni durum ortaya cikacak gibi gelmektedir referans gereklidir Buna bazen Zaman Dilusyonu Seyreltme Etkisi denmektedir Cok az fizikci ve filozof coklu evren durumu disinda degisen gecmis ihtimalini ciddiye almaktadir ve aslinda cogu bu dusuncenin mantiken tutarsiz oldugunu savunmaktadir Dolayisiyla degisken zaman cizgisi fikri nadiren bilimkurgu disinda dusunulur 73 Ayrica evrenin 2 1 deki mi yoksa 2 2 deki evren mi olduguna karar vermek objektif bir sekilde yapilamaz Cunku zaman cizgisi istilasinin olcumlerini guclu ya da zayif seklinde siniflandirmak rastlantisaldir ve su yoruma gore Bir gozlemci zayif olan bir olcumu kabul etmeyebilir ve baglam eksikliginde bunun yerine etkili bir degisime neden olmayan ufak bir kazanin oldugunu savunur Yukarida tanimlanan seyin ornegi Deja Vu filminde gecmise gonderilen not olabilir Bu not cok zayif bir degisim miydi yoksa genis zaman cizgisi uzerinde hicbir buyuk etkisi olmayan bir yerel zaman degisimi miydi Deja Vu deki evren tamamen paradokslardan etkilenmeyen bir evren dolmadigi icin bazi kucuk paradokslar vardir iki versiyon da esit sekilde mumkun gorunmektedir Degisken tarihler 3 te paradoksa neden olmus gibi gorunen herhangi bir olay aslinda yeni bir zaman cizgisi olusturur Eski zaman cizgisi geri donmemek uzere gonderilen zaman yolcusu ya da bilgi basitce ortadan kaybolarak degismemis sekilde kalir Ancak bu aciklamadaki sikinti kutle enerji korunumunun ilk ve son zaman cizgisi icin ihlal edilmesidir Bu durum icin var olan muhtemel cozum kutle enerjisinin yolculuk sirasinda gecmis ve gelecek arasindaki tam dengeye karsilik gelmesini gerektiren zaman yolculugu mekanigine sahip olmak ya da en basitinden korunum yasasinin kapsamini butun zaman cizgilerini kapsayacak sekilde genisletmektir referans gereklidir Bu tarz bir zaman yolculugu David Gerrold un The Man Who Folded Himself Kendini Katlayan Adam ve Stephen Baxter in The Time Ships Zamanin Gemileri adli kitaplarinda TV showlari Stargate Star Trek The Next Generation referans gereklidir ve Dragon Ball Z referans gereklidir ve oyun serisi The Legend of Zelda da bulunabilir Bu eserlerde zamanin ve degisen gercekliklerin yogun bir etkisi vardir ve tek bir senaryonun farkli sonuclarina dayanmaktadir Kucuk bir farkla korunmanin goruldugu Robert Heinlein in The Door Into Summer i birisinin hem gelecege hem de gecmise esit bir kutle gonderdigini ancak her kutlenin hangi yone gidecegini secemeyeceginizi gerektirmektedir J K Rowling in Harry Potter ve Azkaban Tutsagi nda Harry Potter in O zamanlarda Profesor Dumbledore un bizden degistirmemizi istedigi bir seyler olmali demesi uzerine o ve arkadasi Hermione Granger zamanda gecmise giderler Kitap degismeyen zaman cizgisini degil sadece degisen zaman cizgisini iki kez konu etmektedir Asamali ve aninda zaman yolculugu Literaturde zamanda yolculugun iki metodu vardir Primer Kapsul filminde asamali zaman yolculugu vardir Zaman makinesi kirmizi oldugunda icindeki her sey zamanda normal sekilde hareket etmektedir ancak gecmise dogru Giris cikis sirasinda ileri ve zaman yolcusunun zit yonde hareket eden versiyonu arasinda birlesme ayrilma olmak zorundadir Bilimkurguda en cok kullanilan zamanda yolculuk metodu CD oynatici uzerindeki onceki ya da sonraki sarkiya gecisi saglayan tuslarin kullanimi gibi bir noktadan digerine yapilan ani harekettir Ancak cogu durumda bir cesit makine vardir ve bunu yapmak icin enerji harcanir Gelecege Donus teki zaman yolculugu yapan DeLorean araba ya da Doctor Who da zamanda yolculuk eden TARDIS Time and Relative Dimension in Space Uzaydaki Zaman ve Goreceli Boyut gibi Bazi durumlarda boyle bir zaman yolculugunun bilimsel aciklamasinin baslangici bile yoktur Muhtemelen zamanda yolculugu daha basit yaptigi ve dikkat cekici oldugu icin populerdir Click Kumanda filminde Adam Sandler tarafindan kullanilan Universal Remote Evrensel Uzak Kumanda da ayni sekilde calismaktadir Ancak sadece gelecege dogru gitmektedir Oynadigi karakter Michael Newman bir onceki noktaya yolculuk edebiliyorken bu sadece etkilesimde bulunamadigi bir playbacktir H G Wells The Time Machine de zamanda sabit bir hizda hareket ettigimizi aciklamaktadir Wells in tanimladigi zaman yolculugu kisinin zaman boyutundaki ilerleyisini durdurma ya da hizlandirma ya da neredeyse geri donme ve baska yone hareket etmektir Wells in klasigine dayanan 1960 adaptasyonunun yonetmeni George Pal buna uygun olarak zamanda yolculugu hizlandirilmis fotografcilik kullanarak tanimlamayi secmistir Yukarida verilen CD oynatma ornegi daha ayrintili olarak ele alinirsa bu durum tipki analog teyp kasetsini geriye sarma ya da istenilen noktada calmasini saglama gibidir Belki de bu tarz bir zaman yolculugunun en eski ornegi Lewis Carroll un Through the Looking Glass idir Aynanin Icinden 1871 Beyaz Kralice gecmisi yasamaktadir Bu yuzden de hafizasi iki yonde de calismaktadir Onun yaptigi zamanda yolculuk kontrolsuz bir zaman yolculugudur Zamanda sabit 1 hizinda hareket etmektedir ve bunu degistiremez T H White Arthur devri donemi romani The Once and Future King in ilk kisminda The Sword in the Stone da Tastaki Kilic 1938 ayni mantigi kullanmistir buyucu Merlyn gecmiste yasamaktadir Cunku zamanin yanlis ucunda dogmus ve gecmiste yasamak zorunda kalmistir Merlyn Bazi insanlar bunu ikinci goruse sahip olmak olarak adlandiriyor demektedir Asamali zamanda yolculuk metodu Primer filminde gorulen bir tarz olmasina ragmen modern bilimkurguda o kadar populer degildir Zamanda yolculuk ya da uzay zaman yolculugu Bilimkurguda bazen zaman makinesine yapilan bir itiraz zaman makinesinin ayrildigi ve geri dondugu zamanlar arasinda Dunya nin hareketlerini gormezden gelmesidir Bir yolcunun kendisini 1865 e gonderen bir zaman makinesine girebilecegi ve Dunya nin ayni noktasina tekrar cikacagi fikrinin Dunya nin galaksi icinde Gunes in etrafindaki donusunu dikkate almadigi soylenebilir Oyle ki bu argumanin savunuculari realistik bir bicimde zaman makinesinin Dunya nin o zamandaki konumundan uzakta uzayda ortaya cikmasi gerektigini hayal etmektedir Ancak gorelilik teorisi kesin zaman ve uzay fikrini reddetmektedir Gorelilikte farkli zamanlarda olan olaylar arasindaki uzaysal uzaklikla ilgili evrensel bir gercek olmayabilir Dunya da bugun olan olay ve 1865 te olan bir olay gibi 85 ve bu yuzden uzaydaki bir zamandaki konumun Dunya daki baska bir zamanla ayni konumda olmasi hakkinda objektif bir gerceklik yoktur Yercekiminin onemsiz oldugu durumlarla ilgilenen ozel gorelilik teorisinde fizik yasalari eylemsiz referans cercevesindekiyle ayni sekilde isler ve bu yuzden hicbir cercevenin perspektifi fiziksel olarak diger cerceveninkinden daha iyi degildir ve farkli cerceveler farkli zamanlarda meydana gelen iki olayin ayni noktada ya da farkli noktalarda olup olmadigi hakkinda ayni fikirde degildirler Yercekiminin etkilerini kapsayan genel gorelilik teorisinde ise butun koordinat sistemleri difeomorfizim degismezligi olarak bilinen ozellikten dolayi esit bir temel uzerindedirler Yine de bir kisi zamanda yolculuk yaptiginda Dunya nin bu yolcudan uzaklastigi fikri Johnny Alfa nin bir dusmani zamanda birkac saniye ileriye itmek icin bu sirada Dunya nin hareketleri talihsiz kurbanin uzayda tekrar ortaya cikmasina neden olmaktadir Time Bombs Zaman Bombalari kullandigi cizgi roman Strontium Dog gibi birkac bilimkurgu hikayesinde kullanilmaktadir Daha onceleri de Clark Ashton Smith bu tarz bir zaman yolculugunu ana karakterinin yolculugu Dunya nin daha once gecmis oldugu ayni uzayi fethetmek icin ortaya cikan milyonlarca yil sonraki gelecekteki bir gezegende sonlanan The Letter from Mohaun Los Mohaun Los tan Gelen Mektup 1932 gibi bazi hikayelerinde kullanmistir Diger bilimkurgu hikayeleri bu itirazi tahmin etmeye calismislardir ve Robert Heinlein in butun konuyu tek bir cumleyle Bulundugun hayat cizgisinde kal sonuca bagladigi 1957 romani The Door into Summer da oldugu gibi mantikli bir aciklama sunmuslardir Heinlein in 1980 romani The Number of the Beast de bir kontinua devam aleti ana karakterlerin uzay ve zaman koordinatlarini hesaplamasini ve boyle bir aletin nasil calisabildigini aciklamadan onlari hemen oraya goturmesini saglamaktadir Televizyon dizisi Seven Days Yedi Gun de bu problemle ilgilenmistir bir krononaut ne zaman kendisini geriye sarsa kendisini secilmis bir uzaysal konuma getirme amaciyla Dunya yorungesinin gerisine de itmektedir Ancak tam olarak belirledigi noktaya nadiren varmaktadir referans gereklidir Piers Anthony nin Bearing an Hourglass inda guclu Hourglass of the Incarnation of Time Zamanin Cisimlesmesi yerkurenin Gunes Sistemi ndeki gunes Sistemi nin galaksideki vb cesitli hareketlerine gore cismi dogal olarak uzayda hareket ettirmektedir Ancak dikkatli bir sekilde bazi hareketleri iptal ederek gezegenin sinirlari icerisinde uzayda da hareket etmektedir TV dizisi Doctor Who dizinin ilk bolumlerinde zamanda yolculuga ek olarak doktorun TARDIS inin de uzayda hareket edebildigini gostererek bu konudan kacinmistir Zamanda yolculuk iddialari Montauk Project Philadelphia Experiment John TitorAyrica bakinizTime Travel 8 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarWikimedia Commons ta Zamanda yolculuk ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisozluk te time travel ile ilgili tanim bulabilirsiniz Black holes Wormholes and Time Travel 2 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde a Royal Society Lecture SF Chronophysics 11 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a discussion of Time Travel as it relates to science fiction by James Patrick Kelly NOVA Online Time Travel 12 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Professor Predicts Human Time Travel This Century 5 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time Traveler Convention28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Massachusetts Teknoloji Enstitusu almost 200 citations from 1937 through 2001 Time Travel and Modern Physics25 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde at the Stanford Encyclopedia of Philosophy Time Travel 10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde at the Internet Encyclopedia of Philosophy Aparta Krystian Conventional Models of Time and Their Extensions in Science Fiction3 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time travellers from the future could be here in weeks 23 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time machine on arxiv org 4 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Time Travel impossible Scientists say 6 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde